• geçen yıl
Döküm
00:00 Bir önceki videomuzda Hristiyanlığın nasıl Katolik ve Ortodoks olarak ikiye ayrıldığını detaylı bir şekilde incelemiştik.
00:08 Bugünkü videomuzda ise sizden gelen yoğun talebi göz önünde bulundurarak İslam dünyasındaki Sünni-Şii ayrılığını,
00:15 daha doğrusu bu ayrılığın nasıl ortaya çıktığını ele alacağız.
00:18 Bu şekilde kısa bir girizgah yaptığımıza göre artık konumuza odaklanmaya başlayabiliriz.
00:25 İslam dünyasının Sünni-Şii olarak nasıl ikiye ayrıldığını anlayabilmek için İslamiyet'in ilk yıllarına dönmek ve ayrılığın köklerini burada aramak gerekiyor.
00:45 631 yılına gelindiğinde İslam devleti bütün Arap yarımadasına yayılmış, bölgedeki en önemli siyasi ve askeri güçlerden biri haline gelmişti.
00:55 Ancak bir problem vardı.
00:58 Peygamber Hazreti Muhammed'in sağlığı her geçen gün kötüye gidiyordu ve onun yerini alacak kişi henüz belirlenmiş değildi.
01:06 Hilafet makamı kime emanet edilecekti?
01:09 İslam'daki en eski ayrılığın kökleri işte bu sorunla ilgiliydi.
01:14 Bu konuda Sünni ve Şii kaynaklar farklı olaylar aktarır.
01:18 Özellikle Şii kayıtlarda Hazreti Muhammed'in sağlığında cereyan eden iki olay üzerinde durulmaktadır.
01:24 Bunlardan ilki Gadirihum olayıdır.
01:27 Hazreti Muhammed veda haccından dönerken önemli bir hususu bildirmek amacıyla Gadirihum mevkiinde konaklamış,
01:34 burada öğle namazını kıldırdıktan sonra Hazreti Ali'yi sağ tarafına alarak elini havaya kaldırmış ve şöyle demiştir;
01:41 "Ben kimin mevlasıysam Ali de onun mevlasıdır. Allah'ım, onu seveni sev, ona düşman olana düşman ol."
01:49 Bundan sonra Hazreti Ebu Bekir ve Hazreti Ömer'in de içinde bulunduğu kafile sırasıyla Hazreti Ali'nin yanına gelmiş ve onu tebrik etmiştir.
01:57 Şii kaynaklar bu olayla Hazreti Muhammed'in Hazreti Ali'yi halefi yani yerini alacak kişi olarak belirlediğini kabul eder.
02:04 Şii kaynakların iddiasına göre mevla kelimesi burada yönetici anlamında kullanılmıştır.
02:09 Gadirihum olayı Ahmet bin Hanbel ve Hakimen Nişaburi gibi sünni mühendislerin naklettikleri hadislerde de geçmektedir.
02:17 Buna karşılık ilk devir İslam tarihçileri bu olaydan ya hiç bahsetmemiş ya da yalnızca Hazreti Muhammed'in konaklamak amacıyla burada durduğunu yazmışlardır.
02:26 Sünni kaynakların bu olayla ilgili yorumu ise buradaki Arapça mevla kelimesinin "dost" "arkadaş" manasında kullanıldığı yönündedir.
02:38 Hilafet makamı ile ilgili tartışmaları körükleyen bir diğer olay ise "kırtas" vakası yani kağıt-kalem olayıdır.
02:44 Hazreti Muhammed ölüm döşeğindeyken kendisinden sonra Müslümanlara yol göstermesi amacıyla bir şeyler yazmak için etrafındakilerden bir kalem ve kağıt getirmelerini ister.
02:54 Ancak odada bulunan Hazreti Ömer, peygamberin hastalığının artık iyice ilerlediğini,
02:59 Allah'ın kitabında yani Kur'an'da yazanların Müslümanlara yol göstermek açısından yeterli olduğunu,
03:05 kağıt-kalem getirmeye gerek olmadığını söyler.
03:08 Şii kaynaklar Hazreti Muhammed'in ölüm döşeğindeyken Hazreti Ali'yi halife tayin etmek amacıyla kağıt-kalem istediğini yazar.
03:15 Buna karşılık Sünnilere göre Hazreti Muhammed açık bir şekilde halife tayin etmemiş, bu kararı İslam toplumuna bırakmıştır.
03:22 Yani Hazreti Muhammed 632 yılında vefat ettiğinde halifenin kim olacağı net bir şekilde belli değildi.
03:31 İslam tarihinde Mekke'den Medine'ye göç edenlere "Muhacir", onlara kucak açıp yardım eden Medinelilere ise "Ensar" adı verilir.
03:38 Hazreti Muhammed'in vefatından sonra Ensar, Medine'de Beni Said'e adlı bir gölgeliğin altında toplanmıştı.
03:45 Medine'nin yerlileri oldukları ve muhacirlere kucak açarak İslam'ın yayılmasına vesile oldukları için
03:51 lideri tayin etme hakkının kendilerine ait olduğunu iddia ediyorlardı.
03:55 Olayı haber alan Hazreti Ömer ve Hazreti Ebu Bekir, seçim sürecinin sorumluluğunu üstlerine almışlardı.
04:01 Saatler süren hararetli tartışmaların ardından en sonunda Hazreti Ömer'in de desteğiyle Hazreti Ebu Bekir halife ilan edildi.
04:09 İslam tarihinde "Sakifetü Beni Saide" yani Beni Saide gölgeliği hadisesi olarak adlandırılan bu olay,
04:15 birçok Şii tarihçi tarafından ayrılığın temel sebeplerinden biri olarak görülmektedir.
04:20 Çünkü tüm bunlar yaşanırken Hazreti Ali süreçten haberdar olmamıştır.
04:24 Şii kaynaklar Hazreti Ali'nin, Hazreti Ebu Bekir'e biatının gecikmesinin de bu konuyla alakalı olduğunu yazmaktadır.
04:31 Bundan sonra Hazreti Ali devlet görevinden elini çekmiş,
04:37 daha çok fikri sorulduğu takdirde danışman olarak halifelerin yanında yer almaya devam etmiştir.
04:42 Sadece Hazreti Ömer'in Filistin ve Suriye ziyareti sırasında,
04:46 kısa süreliğine Medine'de askeri valilik görevini üstlenmiştir.
04:49 Milade 644'te Hazreti Ömer'in vefatının ardından hilafet makamına Beni Ümeyye,
04:55 yani Emevi kabilesinden olan Hazreti Osman seçilir.
04:58 İslam tarihçilerinin Hazreti Osman'la ilgili anlatıları, farklılık göstermektedir.
05:03 Bu anlatılara göre Hazreti Osman, hilafet makamında altı başarılı yıl geçirmiş,
05:08 ancak 6. yıldan itibaren İslam devletinde işler ters gitmeye başlamıştı.
05:13 Müslümanlar arasında genel bir hoşnutsuzluk hali vardı.
05:16 Bu dönemde İslam fetihleri bir süreliğine durmuş, fetihlerle gelen kaynaklar ve zenginlik hızlı bir şekilde tüketilmişti.
05:24 Buna ek olarak Hazreti Osman'ın bazı aile bireylerini devletin çeşitli kademelerinde görevlendirmesi,
05:30 huzursuzluğun daha da büyümesine yol açmıştı.
05:33 Özellikle Kufre Basra ve Mısır'da Hazreti Osman karşıtlığı oluşmaya başlamış
05:37 ve Miladi 656 yılının haziran ayında halife bir grup Mısırlı tarafından evi basılarak katledilmişti.
05:44 Bu hadise İslam tarihindeki ilk fitne olarak kayıtlara geçti.
05:48 Hazreti Osman'ın ardından hilafet makamına Hazreti Ali seçildi.
05:52 Bu yıllarda İslam devleti çalkantılı dönemlerden geçiyordu.
05:56 Hazreti Ali'nin seçimi sorunsuz olmamıştı.
05:58 Yönetimine karşı ilk askeri meydan okuma Hazreti Muhammed'in eşi Hazreti Ayşe'den
06:03 ve Kureyş'in önde gelen isimlerinden biri olan Zübeyir bin Avam'dan gelmişti.
06:08 Hazreti Ali, rakiplerine karşı destek toplayabilmek amacıyla Medine'den ayrılarak Kufe şehrine gelmiş,
06:14 buna karşılık Hazreti Ayşe ve Zübeyir de yine aynı amaçla Basra'ya gitmişlerdi.
06:19 İki grubun orduları 656 yılının Aralık ayında Basra yakınlarında bir mevkide karşı karşıya geldi.
06:25 İslam tarihinde Cemel vakası olarak geçen bu savaş sonucunda
06:29 Hazreti Ayşe'nin tarafı yenilgiye uğratılmış ve Zübeyir bin Avam savaş sırasında öldürülmüştür.
06:35 Fakat Hazreti Ali'nin yönetimini tehdit eden yalnızca Hazreti Ayşe ve Zübeyir'in ona meydan okuması değildi.
06:41 Hazreti Osman'ın akrabalarından biri olan Suriye valisi Muaviye,
06:45 o yıllarda İslam dünyasındaki en zengin ve en güçlü adamlardan biriydi.
06:49 Akrabası olan Hazreti Osman'ın kanını dava etme hakkına sahip olduğunu ileri sürerek,
06:54 Şam halkından biat almış ve Hazreti Osman'ın katilleri kendisine teslim edilmediği sürece
07:00 Hazreti Ali'ye biat etmeyeceğini ilan etmişti.
07:03 Muaviye, Cemel vakası sonuçlanana kadar olaylara pek dahil olmamış,
07:07 olan biteni dışarıdan izlemekle yetinmişti.
07:09 Hazreti Ali, Cemel savaşından galibiyetle çıkınca taleplerini yenilemiş,
07:13 ayrıca hilafet seçiminin yeni oluşturulacak bir şura tarafından yeniden yapılmasını talep etmişti.
07:19 İki taraf arasında uzlaşmanın sağlanması mümkün görünmüyordu.
07:23 En sonunda Hazreti Ali ve Muaviye'nin orduları 657 yılının haziran ayında Sıffin'de karşı karşıya geldi.
07:30 Hazreti Ali'nin ordusu başta Kufeliler olmak üzere Iraklı Müslümanlardan oluşuyordu.
07:35 Muaviye'nin ordusunda ise Suriyeli Müslümanlar yer alıyordu.
07:39 Taraflar Sıffin'de gerçekleşen savaşta, 3 ay boyunca birbirlerine karşı üstünlük sağlayamadı.
07:45 Çarpışmalar zaman zaman şiddetlenip zaman zaman durma noktasına geliyordu.
07:49 3 aylık savaş hali iki tarafta da yorgunluk ve bıkkınlığa neden olmuştu.
07:53 Bununla birlikte savaşın son günlerinde Hazreti Ali'nin ordusu, Muaviye'ninkine karşı üstünlük sağlamaya başlamıştı.
08:00 Muaviye geri çekilip çekilmeme konusunda kararsızdı.
08:03 İşte tam da bu esnada Mısır Fatihi Amr bin As,
08:07 aradaki ihtilafın çözülmesi için Allah'ın kitabının hakemliğine başvurulması gerektiğini öne sürdü.
08:13 Bu öneri, ordusu son günlerde zor duruma düşen Muaviye'nin de aklına yatmıştı.
08:17 Ertesi gün Suriye ordusunun askerleri savaş meydanına, mızraklarının ucuna Kur'an'dan yazılmış ayetlerin bulunduğu kağıtlar asarak çıktılar.
08:25 Ve aradaki ihtilafın Kur'an'ın hakemliğiyle çözülmesini teklif ettiler.
08:30 Hazreti Ali başta bu teklife şüpheyle yaklaşsa da, ordunun büyük bir bölümü teklifin kabul edilmesinde ısrarcıydı.
08:36 Neticede taraflar Kur'an-ı Kerim hükmüne göre belirlenen bir anlaşma yaparak geri çekildiler.
08:41 Ancak Hazreti Ali'nin ordusundaki çoğunluğu Temin kabilesinden oluşan 10.000 kişilik bir grup, yapılan bu anlaşmadan rahatsızdı.
08:49 Bunlar düşman itaat altına alınıncaya dek Allah adına savaşmak gerektiğini savunuyorlardı.
08:54 Bu yüzden Hazreti Ali ile birlikte Kufe'ye geri dönmemiş, bunun yerine Hurara'ya çekilmişlerdi.
09:00 Halife daha sonra Hurara'ya gidip onlarla konuşmuş ve 6.000 kadarını geri dönmeye ikna etmişti.
09:06 Geride kalan ve daha sonra Nehrevan'a gidecek olan 4.000 kişilik grup ise İslam tarihinde hariciler olarak anılmaya başladı.
09:13 Hazreti Ali, halifeliğinin bundan sonraki döneminde Muaviye'ye karşı hazırlıklar yapmasının yanı sıra haricilerle de savaşmak zorunda kalmıştı.
09:22 661 yılının Ocak ayında Kufe'deki camide namaz kılarken, intikam ateşiyle yanıp düşen bir harici tarafından zehirli bir hançerle yaralanmış ve bu olaydan iki gün sonra vefat etmişti.
09:34 Hazreti Ali'nin vefatından sonra Muaviye derhal harekete geçerek Mısır dahil olmak üzere,
09:39 Hazreti Ali'nin hakimiyetindeki birçok bölgeyi ele geçirmiş ve böylece Emevi Devleti'nin temelini atmıştı.
09:45 Her ne kadar Hazreti Ali'nin oğlu Hazreti Hasan, Kufe'de halife ilan edilmiş olsa da,
09:50 Muaviye'nin daha güçlü bir orduya sahip olması sebebiyle bu iddiasından vazgeçmiş ve taraflar arasında bir anlaşma imzalanmıştı.
09:58 Bu anlaşmaya göre Muaviye halife olacak ancak yerine bir halife tayin etmeyecekti.
10:03 Yeni halifenin seçimi için bir şura toplanacaktı.
10:06 Buna karşılık Hazreti Hasan da İslam'a bağlı kalması şartıyla Muaviye'nin halifeliğine itiraz etmeyecekti.
10:13 Bu şekilde iki taraf arasında kırılgan da olsa bir barış sağlanmış oldu.
10:17 Ancak Muaviye verdiği sözü tutmamış ve yaşı ilerledikten sonra oğlu Yezidi yerine halife olarak tayin etmişti.
10:24 İlk halife Hazreti Ebu Bekir, Benisaide gölgeliğindeki istişare sonucunda halife seçilmişti.
10:30 Hazreti Ömer'in ise Hazreti Ebu Bekir tarafından halife tayin edildiğini rivayet eden kısalar vardır.
10:36 Buna karşılık Hazreti Ömer'in halifeliği döneminde halife seçiminin İslam dünyasının ileri gelenlerinden oluşturulacak bir şura tarafından yapılması geleneği ortaya çıkmış
10:46 ve sonraki halifeler bu şura tarafından seçilmişti.
10:49 Muaviye'nin bunu göz ardı etmesi olan haksızdı.
10:52 Zira Yezid meşru bir halife olacaksa bunun tek yolu şura tarafından seçilmesiydi.
10:57 Nitekim Muaviye bu konuda gerekli önlemleri almış ve halife seçiminde görevli olan şura üyelerinin desteğini ikna ya da rüşvet yoluyla kazanmayı başarmıştı.
11:07 Bu durum daha önce Hazreti Ali ve oğlu Hazreti Hasan'ı destekleyen topluluklar tarafından büyük bir muhalefetle karşılandı.
11:13 Hazreti Hasan 670 yılında vefat ettiği için bu topluluklar şimdi Hazreti Ali'nin diğer oğlu Hazreti Hüseyin'in etrafında toplanmaya başlamıştı.
11:21 Muaviye kendisine karşı oluşan bu muhalefeti kırmak amacıyla Mekke ve Medine'ye gelmiş ve kısmen de olsa buradaki Müslümanların desteğini kazanmayı başarmıştı.
11:31 Ancak kendisine karşı olanların büyük bir çoğunluğu Kufe'deydi.
11:35 Muaviye'nin 680 yılındaki vefatıyla İslam dünyasındaki ayrılığı daha da derinleştirecek olan olaylar silsilesi artık başlamıştı.
11:43 Yeni halife Yezid, Hazreti Hüseyin'den kendisine biat etmesini istemiş fakat Hazreti Hüseyin bunu kabul etmemişti.
11:50 Bu esnada Hazreti Hüseyin Mekke'deydi.
11:52 Kufelilerin ileri gelenleri onun Yezid'e biat etmediğini öğrenince onu hilafet makamına getirmek amacıyla Kufe'ye davet ettikleri mektuplar yazmaya başladılar.
12:01 Ayrıca Ebu Abdullah el-Cedeli başkanlığında bir heyeti Hazreti Hüseyin'i ikna etmesi için Mekke'ye gönderdiler.
12:08 Bunun üzerine Hazreti Hüseyin, durumu yerinde incelemesi için amcasının oğlu Müslim bin Akil'i bu heyetle birlikte Kufe'ye gönderdi.
12:16 Miladi 9 Temmuz 680 tarihinde Kufe'ye ulaşan Müslüm, birkaç gün içinde 20-30 bin civarında Kufeliden Hazreti Hüseyin adına biat almayı başarmıştı.
12:26 Yezid, Müslüm'ün Kufe'deki bu faaliyetlerini öğrenince Kufe valisi Numan bin Beşir al-Ensari'yi görevden almış ve Kufe'deki durumu düzeltmesi için buraya Basra valisi Ubeydullah bin Ziyad'ı tayin etmişti.
12:38 Ubeydullah kısa süre içinde Kufe'deki durumu Yezid lehine değiştirmiş ve Müslüm tarafından çıkarılan bir isyanı bastırmayı başarmıştı.
12:45 Ancak 680 yılının Eylül ayında Mekke'den ayrılarak Kufe'ye doğru hareket eden Hazreti Hüseyin bu gelişmelerden habersizdi.
12:53 Kufe'de yaşananları Salebbiye civarına ulaştığında karşılaştığı iki yolcudan şans eseri öğrenmişti.
12:59 İki adamın söylediğine göre Kufeliler biatlarından caymış ve Müslüm bin Akil öldürülmüştü.
13:04 Hazreti Hüseyin bunları öğrenince ilk başta geri dönmek istedi.
13:08 Fakat Müslüm'ün oğulları ilerlemek için ısrar edince devam etmek zorunda kaldı.
13:13 Salebbiye civarında yaşanan bu gelişmeler üzerine kafilenin bir kısmı Hazreti Hüseyin'in de izniyle ayrılarak Mekke'ye geri döndü.
13:20 680 yılının Ekim ayında Nineva bölgesindeki Kerbela'ya ulaştıklarında Hazreti Hüseyin'in yanında birkaç aile ferdiyle birlikte yalnızca 70 kadar adamı vardı.
13:31 Bir gün sonra Yezid buraya 4000 kişiden oluşan bir emevi ordusu gönderdi.
13:35 Ancak askerlerin büyük bir çoğunluğu peygamberin torunuyla savaşmak istemiyordu.
13:40 Bu yüzden bir hafta boyunca Hazreti Hüseyin'i Yezid'e biat etmesi için ikna etmeye çalıştılar.
13:46 Fakat tüm bu girişimlere rağmen Hazreti Hüseyin'i kararından döndürmek mümkün olmadı.
13:50 10 Ekim sabahı Cereyan eden savaşta Hazreti Hüseyin ve adamları her ne kadar cesaretle savaşsalar da emevi ordusu tarafından katledildiler.
13:58 Hazreti Hüseyin ve Hazreti Hasan'ın çocukları da bu katliamdan kurtulamamıştı.
14:02 O gün Hazreti Muhammed'in ailesinden pek çok kişi şehit edilmişti.
14:06 Kerbela olayı İslam dünyasını Sünni ve Şii olarak bölen olaylar silsilesinde bardağı taşıran son damlaydı.
14:13 Yine de bu ayrılığın tam olarak ne zaman ortaya çıktığı günümüzde dahi tartışma konusudur.
14:20 Şii kaynakların bir bölümü Şiatü Ali'nin yani Hazreti Ali'ye taraftar olanların henüz Hazreti Muhammed'in sağlığında ortaya çıktığını yazar.
14:28 Buna karşılık az önce bahsettiğimiz olayların neredeyse tamamı farklı kaynaklarda ayrılığın başlangıç noktası olarak ele alınmıştır.
14:35 Tarihi olayları göz önünde bulundurduğumuz zaman Kerbela olayından sonraki süreçte ayrılığın birkaç yüzyıl boyunca sessiz bir şekilde devam ettiğini görürüz.
14:44 10. yüzyılda Şii Fatimi Devleti'nin kurulması ve Şilerin siyasi bir güç haline gelmesiyle Şii ve Sünni Müslümanlar arasındaki ayrılık siyasi bir boyut kazanır.
14:54 Bundan sonra Orta Doğu coğrafyasında Şii İslam ideolojisini benimseyen birçok devlet kurulur.
15:02 Sözlükte "Manevi alanda çizilen yolu benimseyenler" anlamına gelen Ehl-i Sünnet tamlamasından gelen Sünni kelimesi,
15:08 Hazreti Muhammed'in davranışlarını ve sözlerini takip edenler anlamına gelmektedir.
15:13 Günümüzde dünya genelindeki Müslümanların yaklaşık %80 kadarı Sünni mezhebe mensuptur.
15:19 Şia kelimesi ise taraftar, destekleyici, yardımcı gibi çeşitli anlamlara gelmektedir.
15:25 Şiiliğin bir mezhep olarak ortaya çıktığı ilk yıllardan itibaren kelime "Şiatül Ali" yani Hazreti Ali taraftarlığı anlamında yaygın olarak kullanılmaya başlanmış,
15:34 daha çok Şii mezhebine mensup olanları tanımlayan bir kelime haline gelmiştir.
15:39 İslam dünyasının Şii ve Sünni olarak nasıl ikiye ayrıldığını konu edindiğimiz bu videomuzun sonuna geldik.
15:45 Eğer benzer videoların gelmesini istiyorsanız bunu yorumlarda belirtebilir, bize destek olmak amacıyla videoyu beğenebilir ve arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.
15:54 Bir sonraki videoda görüşmek üzere.
15:57 Altyazı M.K.
15:59 Altyazı M.K.

Önerilen