Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00MÜZİK
00:14Sevgili Cumhuriyet TV izleyenlere hoş geldiniz.
00:17Bu ekranlarda da sıkça konuştuk.
00:19Hayvan haklarına ilişkin yasabiliyorsunuz.
00:21Tüm toplumsal kesimlerin ciddi tepkisine rağmen mecliste kabul edildi.
00:24Uygulanmaya başlayacak dendi.
00:26Daha bu olmadan Türkiye'nin dört bir yanından hayvan katliamlarına ilişkin görüntüler sosyal medyaya, kamuoyuna yansıdı.
00:33Şimdi burada bu şiddeti doğuran aslında nasıl bir psikolojik temel var toplumda?
00:39Hem hayvanlara yönelik hem doğaya yönelik belki bazen kadına yönelik bu şiddeti ne doğuruyor ne tetikliyor?
00:45Bugün bütün bunları konuşacağız.
00:47Konuklarımız sosyolog ve yazar Deniz Bahri Açık ve Nida Ömer Halis Demir Üniversitesi'nden doçent doktor Ercan Geçkin.
00:55Hoş geldiniz efendim.
00:57Hoş bulduk.
00:58Hoş bulduk Kerem Hanım. İyi yayınlar.
01:00Teşekkür ediyorum katılımınız için.
01:02Deniz Hanım'la başlayalım dilerseniz.
01:04Şimdi aslında bütün bunlar toplumdaki genel şiddetin bağımsız olduğu durumlar değil.
01:12Yani bir hayvana işkence etmekle bence bir insana işkence etmek çok da farklı değil.
01:18Bu psikolojiyi hazırlayan bir olaylar silsilesi var mı?
01:22Yani bunun temelinde bizi bu noktaya getiren bir şey var mı sizce?
01:26Nasıl yorumluyorsunuz bu yaşananları?
01:28Tabii çok başta çok üzücü ve benim birebir hayvan sevgisi olan bir evde büyüdüm.
01:35Kendimi de çok seviyorum, özel olarak ilgileniyorum.
01:38Beni derinden üzüyor bu mesele.
01:42Birebir de ilgilendiriyor.
01:45Hem toplumsal olaylarının hepsi mesleki olarak beni ilgilendirdiği gibi bu konuyla da ayrıca büyük bir empatik bağım var.
01:53Zaten burada toplumsal empati belki de konuşmamız gerekiyor.
01:57Nasıl yıprandığını ve bizim bir başka candan ne oranda kendimizi farklı hissedip
02:04bu kadar yabancılaşıp onu bir eşya gibi görüp canına almaya bu şekilde
02:12üstelik işkenceler ederek alma noktasına gelmenin tabii ki de derin bir arka planı olduğunu düşünüyorum.
02:20Toplumumuzda maalesef ciddi bir ekonomik kriz ortamındayız.
02:25Bu muhakkak bu gibi şiddet olaylarını perçinliyor.
02:29Ama bunun öncesinde belki de altını çizmek istediğim iki önemli konu var.
02:34Onaylanmak meselesi.
02:36Bütün toplumda yaşayan bireyler onaylanmak isterler.
02:40Bu onaylandığı zaman bir gruba dahil olmak toplumda var olmak isterler.
02:45En basit olarak bildiğimiz bir meseledir bu.
02:48Şimdi sevgiyle de siz onaylanarak bir gruba dahil olabilirsiniz ya da şiddet göstererek de bir gruba dahil olabilirsiniz.
02:55Fakat şiddet çok marjinalleşmiş bir algımız vardır şiddete karşı aslında.
03:00Medyada da gördüğümüz son dönemde de gündemde olan çoğu olayında son derece marjinal vakaların yayılmasından bahsediyoruz.
03:09Tabi bu çok ürpertici.
03:11Peki kim tarafından onaylanmak istiyor bu insanlar?
03:14Kimin işine yarıyor?
03:16Toplumda böyle bir şiddet ortamı neden perçinleniyor?
03:20Bu cevap vermemiz gereken önemli bir mesele.
03:23Bunun kimin işine yaradığı?
03:25Bu bir toplumda çünkü toplum asla kaosu istemez.
03:30Uzun savaş dönemlerinin ardından hep barış gelmesini ister.
03:33Kimse bir kaos ortamında hiçbir birey yaşamak istemez.
03:38Çünkü her bireyin aslında istediği huzurlu ve iyi bir yaşamdır.
03:43Biz marjinalleşmiş bir konudan bahsediyoruz.
03:45Peki nasıl buralara gelindi?
03:47Toplumda işlevsizlikle ilgili bir noktanın altını çekmek istiyorum.
03:52Sadece işsizlik değil bir sürü işlevini yitirmiş bireyden bahsediyoruz.
03:57Derin bir aslında anlam arayışını çok önce maalesef eğitimle yitirdik.
04:04Eğitim sistemimiz bugün, bugünün ihtiyacı olan bireye ve toplumdaki işlerin kazanmasına ne yazık ki imkan tanımıyor.
04:12Boşlukta gezen, erozyona uğramış bireylerden bahsediyoruz.
04:17Eğitime baktığımız zaman aynı şekilde ekonomik olarak çok güçlükle insanlar maalesef hayatlarını idame ettirmek durumundalar.
04:26Aynı şekilde dijitalleşmenin bize bazı işleri kolaylaştırdığını görüyoruz.
04:31Yine bu da şiddet konusunda hem de meslek gruplarının ne yazık ki şiddetin etrafında da şekillenmese neden olan durumları da ön plana çıkarttığını görüyoruz.
04:44Ben devam edebilirim ama Ercan Bey'e ben de şey yapmayayım.
04:48Alıp da devam ederim, konuşurum.
04:50Ercan Bey de isterseniz siz yönetin.
04:53Ben de bölecektim zaten cümlelerinizi tamamlamanızı bekledim.
04:59Hemen Ercan Bey'e döneceğim.
05:01Aslında sizlere de aynı soruyu yönlendirmek istiyorum.
05:04Toplumda canlılara yönelik bu şiddeti bir biçimde perçinleyen, ortaya çıkaran nasıl bir temel var, nasıl bir psikolojik temel var?
05:12Sizden de dinleyelim fikirlerinizi.
05:14Teşekkürler.
05:16Aslında bu bugünün bir konusu değil, bizim coğrafyanın bir kaderini bilemiyorum ama şu açıdan bakmakta yarar var diye düşünüyorum.
05:27Demin Deniz Hanım aslında arka plandan bahsetti ama biraz açmak gerekiyor.
05:31Çünkü bunu meşrulaştıran ya da olumluyan ya da onaylayan bir siyasal ve toplumsal zeminde var.
05:40Ama buna itiraz eden bir zeminde var ayrıca.
05:43Her şeyden önce aslında bu bir günümüzdeki en azından güncel vaka örneğinden hareketli.
05:50Bunun bir kültürel çatışmaya yönelik göndermesinin olduğunu söyleyebiliriz.
05:55Yani merkezi hükümet bir gönülde aldığı kararla var olan, evet kısmında pek çok yerde de bu vakaları görüyoruz.
06:03Özellikle bu kuduz vakaları vesairesiyle bunu hani biz sosyolojide ahlaki panik deriz.
06:09O panikleştirerek, yaygınlaştırarak, abartarak aslında bunun kaçınılmaz bir kanun olması gerektiği fikrini de yaygınlaştırdı aslında.
06:19Ama bunu yaparken de bunun arka planında daha derin hem sosyolojik hem felsefi hatta antropolojik ve metafiziksel yönler var aslında.
06:28Bu çünkü sizin insan olarak hayata, canlılara, doğaya bakışınızla doğrudan bağlantısı olan bir durum.
06:37Yani siz eğer hayatı, doğayı kavrarken merkeze insanı koyuyorsanız,
06:45hani antroposentrik dediğimiz insan merkezi bakıyorsanız, her şeyin insan için olması gerektiği fikrini doğru kabul edersiniz.
06:52Ve insana yönelik herhangi bir saldırıyı da şiddetli bir şekilde ortadan kaldırmak için de her türlü yol, yöntemi, aracı da aslında meşrulaştırmış oluyorsunuz.
07:02O toplumsal zeminde, o ekolojide.
07:04Ama ikinci yaklaşım tarzı ise, insanı diğer canlılarla, hatta cansız varlıklarla birlikte bir bütün içerisinde görürsünüz.
07:12Yani daha doğan merkezli, ekolojik merkezi yaklaşıma sahip olursanız, o zaman yaşam ortamlarını diğer canlılarla birlikte paylaşmak gerektiği fikrine sahip olursunuz.
07:23Ki buna yönelik her adımı da aslında engellemeye yönelik girişimlerde bulunursunuz.
07:27Yalnız bu bugünün sorunu değil.
07:29Yani insanın var olma sorunudur aslında.
07:31Daha doğrusu insanın kendini tanımlamak sorunudur.
07:33Hani Homo sapiens'in tarihine baktığımızda 50 bin yıllık bir geçmişi var.
07:38Ama bu sorun, yani insanın kendisini tanımlaması ve hayvanları, bitkileri evcilleştirme sorunun yaklaşık 10-15 bin yıllık bir öykü.
07:47Hani Morris'in önemli bir kitabı var.
07:52Kendisinin bu konuda hayvan sözleşmesini dile getirdiği fikir önemli.
07:581980'lerin sonrasında özellikle insan-hayvan sözleşmesinden bahsediyordu.
08:04Neolitik devrimde, yani tarım devriminde insan dehine bu sözleşme bozuldu.
08:09Yani insan hayvanları daha aşağıda, kendi köleleri şeklinde sömürerek, sömürerek daha doğrusu, kendisi diğerleriyle bir sınır çizerek,
08:19yani insan hayvan karşıtlığı yüzlerinden ona da uygarlık dedi tırnak içerisine.
08:24Medeniyet dedi aslında.
08:26Bunu hayvana yönelik her türlü şiddeti meşru gören sistemler ortaya koydu.
08:32İnanç da bunun bir parçasıydı.
08:34Hatta biraz daha felsefi kökten bahsedeceksek,
08:37tarım devriminin en azından ideolojik yönünü yansıtması açısından söylüyorum bunu.
08:42Mesela Aşroterez Zooloji'yle ilgili eserlerinde, hayvanların üremesiyle ilgili eserinde,
08:47en alta cansız maddeleri, onun üzerine omurgasızları koyar.
08:53Daha sonra da omurgalar ve memeller en üstte de insanı koyar.
08:58Ama bunları ruhla birlikte düşündür.
09:00Yani bitkilerin de ruhu vardır, hayvanların da vardır, insanların da vardır.
09:04Ama insanın ruhu bütün ruhları kapsar.
09:06O yüzden de insan üstündür fikrini getirmiştir.
09:09Aslında bu hiyerarşik bir düşünce biçimini de beraberine getiriyordu.
09:12Bu inancı da yansıyordu.
09:14Şimdi günümüze geldiğimizde de insan aslında bugün yapılanların arkasında bir devi,
09:20o şiddet gösterisinin arkasında toplumun kendisini koruması üzerinden bir tanımlama yapılıyor aslında.
09:27Ama burada insanın aklını tanımlaması ile hayvanı o kategoriyle yakınlaştırması boyutunda
09:34çok ciddi bir kırılma da var, bir paradigma değişimi var.
09:37Çünkü yepyeni bir, ne diyelim, adı konulmamış bir sözleşmeli sınırında yaşıyoruz aslında modern çağda.
09:45Tabi şiddet sadece hayvanlara yönelik olmuyor.
09:48İnsanların arasındaki ciddi...
09:49Tam oraya geleceğim Sayın Geçkin.
09:51Sizi bölüyorum.
09:52Bir yandan da çok da bence güzel özetlediniz.
09:54Böyle bir ders dinliyormuş gibi de oldum çok kısa.
09:57Şimdi bugüne geldiğimizde aslında sizin o söylediğiniz,
10:00belki de o tarihsel bilinç altından gelen insanın hayvandan önemli olduğu fikri oldukça önemli ama
10:06siz de söz ettiniz, siyasal bir zemin de var.
10:09Bunu bir biçimde kışkırtan, örneğin bu hayvan katliamını yapan kişiler
10:14hukuki anlamda başlarına bir şey gelmeyeceğini biliyorlar belki de.
10:18Zaten bu yalnızca hayvanların da başına gelen bir şey değil.
10:21Hemen o noktaya gelelim.
10:22Büyüyen bir şiddet var toplumda.
10:24Yani daha geçtiğimiz ay Türkiye'de 28 kadın öldürüldü.
10:28Bu bildiğimiz rakamlar.
10:29Sosyal medyada her geçen gün şöyle videolar görüyoruz.
10:34İşte birlikte olduğu erkek tarafından belki çocuğunun gözü önünde öldürülen kadınlar
10:39ya da kadınlar değil, erkekler vs.
10:42Yani sadece hayvana da yönelmeyen bir şiddetten söz ediyorum.
10:46Şuraya geleceğim.
10:48Bu şiddet isteğini doğuran ve destekleyen yapıyı biraz konuşmayı isterim.
10:53Deniz Hanım'la başlayayım, onun fikirlerini alayım.
10:55Sonra size yeniden döneyim.
10:58Şimdi şiddet bahsettiğimiz gibi evin içerisinde zaten başlıyor.
11:03Şiddet gösteren bir birey %99 oranındaymış.
11:06Bütün araştırmalarda görüyoruz.
11:08Daha önce şiddete maruz kalmış bir kişiden bahsediyoruz.
11:12Çok marjinal.
11:13Her toplumun 3.6'sı oluşuyor.
11:15Çok marjinal olarak bir takım rahatsızlıkları olabilir kişilerin.
11:20Ama onun dışında bir aile öyküsünde var.
11:23Okulda maruz kalıyoruz.
11:25Medyada biz maalesef yeni medyalarla biz daha da fazla bir şiddete ve
11:31şiddetin aslında desteklenerek bir haberi daha fazla okutma şekline.
11:37Burada medyanın da maalesef rolü çok büyük ve tabii ki de Türkiye özelinde
11:44baktığımız zaman siyasi olarak hem bir şiddet dilinin çok yoğun olduğunu
11:50ve bizim son geçen dönemde maalesef 15-16 yıldır hep ciddi bir şiddet,
11:59toplumsal şiddetin içerisinde bakın o işte kalkışmalardan bahsediyoruz.
12:04Daha önce gizli olaylarında çok şiddetli protestolardan bahsediyoruz.
12:08Maalesef çok ciddi teröre maruz kaldı son yıllar ve terörle olan ilişkimiz.
12:14Türkiye'nin çok acı bir tecrübesi var.
12:17Gündelik hayatta biz bu terörle, bu korkuyla zaten yaşayan bireylerdik.
12:23Şimdi kadına karşı şiddete baktığımız zaman bir ataerkil şiddetten bahsediyoruz.
12:29Ercan Bey'in bahsettiği gibi daha önceki dönemler ama endüstri döneminde.
12:33Endüstri devrimle beraber çok erkek egemen, çok güçlü, çok kapitalist ve
12:38bunun sonucunda da kadınları her taraftan dışlayan daha erkek egemen bir sistemi
12:45ve sadece güçlüyü ön plana çıkaran bir sistemi gördük.
12:50Sanayi toplumlarının genişliği yerlerde de ekonomik refahın artmasıyla da
12:54Kuzey ülkelerinde eşitliğin de arttığını yine kadın erkek arasındaki rollerinde değiştiğini gördük.
13:01Fakat Türkiye'de olan çok ilginç bir şey var.
13:03Türkiye hem gelişmeye çok müsait bir ülke gelişiyor da fakat siyasi bir açıdan da
13:12durdurularak aslında o gelişen kısmı mesela biz neyi görüyoruz yerel seçimlerde?
13:17Kentlerde muhalif partinin daha fazla öne geçtiğini görüyoruz.
13:21Sadece şehir olduğu için değil de demek ki belli dinamikler değiştiği için.
13:25Fakat son dönemde sanki değişen dinamikler değişmesin diye yerinde tutunmaya çalışıyorlar.
13:32Hayvanlar karşı şiddet de bunu sanki bir güzel örneği olarak algılıyorum.
13:38Sanki ileriye giden bir tarafı sürekli çok daha geriye çekerek
13:43ve bizleri çok daha konuyla aslını tartışmaya bırakmakla mecbur oluyoruz.
13:49Şimdi buradaki mesele hem delin hem de acı verilerden ilgilin de çekilmesin.
13:55Çünkü çok önemli bir konu.
13:57Türkiye'de artık hocamız dediği gibi evet hayvana karşı şiddet var ama aslında
14:02çok marjinalleştiği için de bu kadar bahsediyoruz.
14:05Büyük bir kesim kesinlikle Türkiye'de bu şiddeti desteklemiyor.
14:09Efes'i gezdim en son geçtiğimiz hafta.
14:12Her tarafta kediler, köpekler var.
14:15Besleniyorlar o antik kentin içerisinde.
14:18Siz o hayvanları görüyorsunuz.
14:20Türkiye'nin de çok güzel bir aslında kendine has bir özelliği.
14:25Yabancılar bunu görmek istiyor.
14:26Turistler geliyor.
14:27Bakın şimdi turistler protesto etmeye başlamış.
14:31Sizler bir takım Avrupa Birliği'ne yurt dışında kedi köpek yok deniyor.
14:38Biz her açıdan Avrupa Birliği'ni takip eden bir ülke olsak bununla da ilgili
14:44kendinize uygun reformlar yapmayı samimi bulabiliriz.
14:48Ama şimdi böyle bir mesele yok.
14:50Türkiye'nin kendisine ayrıca toplumsal olarak kendine bir motifleri var.
14:55Hayvanlar da bununla en önemli, en güzel örneklerinden bir tanesi.
14:59Bununla tanınıyoruz.
15:00Bununla ilgili belgeseller de çekiliyor yurt dışında.
15:03Daha önce yazdığım bir kitapta da ondan bahsediyordum.
15:06Osmanlı döneminde de farklı gruplar içerisinde Türklerin,
15:11sokak hayvanlarının ne kadar iyi davrandığından bahsedilirdi.
15:15Bu bizim kültürümüzde olan bir gerçeklik.
15:19Şimdi siyasi olarak bu şiddet ortamında maalesef bu desteklenme durumunda da kalıyor.
15:29Bu toplumun bir gerçeğinin ötesinde gerçeğiymiş gibi yansıtılan bir konuya da dönüşüyor.
15:35Evet, Deniz Hanım çok teşekkür ediyorum.
15:38Şimdi sizin orada vurgu yaptığınız konu bence önemli.
15:41Marjinalleştiği için bu kadar konuşuyoruz ama çok büyük bir kısmın aslında
15:45ciddi biçimde bu yapılanlara karşı olduğunu biliyoruz.
15:49Şunu sormak istiyorum hemen Ercan Bey'e dönüp.
15:51Hem toplumdaki genel şiddeti sizin de yorumlamanızı isteyeceğim.
15:55Bir de ek olarak iktidarın hiçbir siyasi temsilinden çıkıp birinin bunu yapmayın dememesi.
16:07Yani bu konu hiç böyle bir şey yaşanmamış gibi davranılması.
16:11Yani buna hayır itirazının gelmemesi.
16:15Bunu da yorumlamanızı isteyeyim.
16:17Aslında Deniz Hocam biraz bahsetti ama ben de biraz krizden söyletmiştim.
16:24Önümüzde yaşanan kriz aslında erkeklik krizi.
16:26Yani bu eril tahakkümün sarsıldığı bir süreçten geçiyoruz.
16:30Yani siyasetiyle, toplumsal alandaki diğer hegemonya biçimleriyle.
16:35Bu hayvan meselesi de bir yönüyle bununla paralel ikaz ediyor.
16:42Aslında biz mesela sadece erkek değil de insani bir kriz de var işin içerisinde.
16:47Daha iki gün önce işte İstanbul'un sokağının ortasında bir kadın ayrılmak istediği için zannedersem
16:53bir tarafından birden fazla kez ateşlenerek öldürüldü silahı.
16:58Yani bu bir çıplak şiddet.
17:00Şimdi neden erkeklik krizi var?
17:03Bir, sanayileşme ile birlikte ciddi anlamda hani dedik ya on bin yıllık kültürün sarsılışı söz konusu.
17:12Yani insan hayvan arasındaki sözleşmede insanın lehine olan durum,
17:19gittikçe kentleşen ve farklılığı artan, bilinçlenen, sosyo-kültürel anlamda bilinçlenen insanların,
17:25giderek daha fazla doğaya ve hayvanlara yönelik de biz bir öz eleştiriye doğru gittiğini görüyoruz.
17:31Bunu neden söyledim?
17:33Çünkü on bin yıllık hikaye erkeğin lehine olan bir hikayeydi.
17:36Yani on bin yıl önce kurban rükevlerin başlaması tesadüf değil.
17:40Çünkü orada erilliği öğreniyorsunuz.
17:42Tek yanlı, tek boyutlu bir soy idolisi üzerinden toplumsal hayatı taahhüt ediyorsunuz.
17:48Günümüzde siyasetin de buna oynaması, toplumun en azından önemli bir kesiminin sessiz kalmasının bir boyutunda da
17:57kadına yönelik, kadının güçlenmesine yönelik, kadının sesinin çıkmasına yönelik bir durum var.
18:02Şimdi kadının sesinin çıkmasıyla hayvanın sesi olan, yani zayıfın, mağdurun sesi olanın çıkması arasında bir paralelik var, örtüşme var.
18:12Bu siyasete yansıyor.
18:14Yani böyle çatışmadan derken de bir anlamda bunu kastettim.
18:17Çünkü bir yönüyle ekolojik yaşamı benimseyenler var.
18:20Daha seküler bir kesim.
18:22Tabii bu vereli bir durum değil ama siyaset buna oynuyor.
18:25Diğer kesim ise aileyi korumaya, çocuğu korumaya yönelik bir kesim söz konusu oluyor, söylüyor.
18:31Aslında böyle bir net bir ayrım yok.
18:33Ama siyasal bir inşa var aslında.
18:35Yani bir yeri de hani siz hayvanları koruyorsunuz.
18:39Oysa önemli olan bizim çocuklarımızdır diyenler var.
18:42Haklılar.
18:43Çünkü bu sınımsal.
18:44Neden?
18:45Çünkü orta ve üst sınıfın canınlarla kurduğu ilişki biçimi ile an sınıfın kurduğu ilişki biçimi farklı.
18:51Şimdi bunu görmek gerekiyor.
18:53Ama bu durumun nedeni sınıf değil.
18:55Bu sonuçtur sadece.
18:56Yani bu durumun nedeni geçmişteki yanlış politikalar, eksik politikalardır.
19:00Kentleşmeye, sanayileşmeye ilgili, kentlerin organizasyonuyla ilgili.
19:04Bunu çok detaylandırmak sorunuzla bağlantı olarak mümkün değil ama en azından şiddet boyutuyla da şunu söylemek gerekiyor.
19:12Gördüğümüz şiddet çıplak şiddet.
19:14Ama şiddetin nitelikleri, örütüleri de değişti.
19:17Yani daha soyut, sembolik şiddetler de ortaya çıktı.
19:20Dışarıdan içeriye doğru bir şiddetten bahsediyoruz.
19:22Ama günümüz modern dünyasında Büyüçülhan'ın dediği gibi mesela olumluluğun şiddeti de var.
19:27Yani daha orta, üst sınıfın çocuklarının yaşamış olduğu, internet çağındaki çocukların maruz kalmış olduğu spamlaşma da var.
19:34Yani daha fazla içten dışarıya doğru bir şiddet de var.
19:37Ama bizim Türkiye'de, Orta Doğu'da gördüğümüz çıplak şiddet ise daha henüz erillikten arılmamış, o erilliği yeniden üretmeye çalışan, onun sancılarını taşıyan bir şiddet biçimidir.
19:50Şimdi aslında siyasetin karşı çıkmamasının nedeni de kadının siyasetteki varlığıyla doğrulan bağlantıdır.
19:57Eğer kadın olmuş olsaydı daha fazla siyaset içerisinde, inanın ki bu hem diğer canlılarla empati hem şiddetle ilgili yaptırımlar, cezalandırmalar veya buna yönelik yapısal siyaset yapma biçimleri de değişecektir.
20:13Yani bunu bence bir anlamda kadın erkek ilişkisi üzerine düşünmek lazım.
20:18Çünkü Türkiye'de özellikle sağ siyasetin referansında aterikillik var.
20:23Mesela yeniden refahın yükselişi dünyada ve Türkiye'de de yeni sahanın yükselişinde en fazla oy verenler erkekler.
20:30Bu neden böyle oluyor?
20:32Çünkü hem gündelik hayatta daha fazla kadın erkeğin oturuk kesimini sarsmaya başlıyor, daha fazla ortak olmaya çalışıyor ama onunla birlikte canlıların da hakları gündeme geliyor.
20:44Diğer taraftan demografi değişiyor, yaşam tarzı değişiyor.
20:48Mesela daha fazla az çocuk yapmak var ve bu çocuklar doğayla çok fazla işe giremiyorlar.
20:53Yine Boris'in sevmek, dokunmaktır diye kitabı vardır.
20:57Yani bu bir ihtiyaç.
20:59Hayvanlarla ilişkide bir dokunma ihtiyacının da ürünü.
21:02O yüzden bizim daha fazla canlılarla ilişki kurmamıza yönelik adımların atılması gerekiyor.
21:07Buna yönelik sosyal politikaların ve buna yönelik aslında yeni sözleşmelerin gündeme getirilmesi gerekiyor.
21:12Şimdi şiddetle mücadele de bu bilinçlilikle yapılmalı.
21:16Aslında şiddetin arkasında yatan şey hem tarihsel, hem coğrafi, hem de zihinlerde ve cinsiyete yönelik yaklaşımlardan kaynaklı bir durum.
21:27Çünkü kadının zayıf olması, kendini kendine zayıf hissetmesi şiddetine meşrulaşıyor.
21:32İki, suç korkusu yaratılıyor.
21:34Yani nasıl? Hani sokakta gezmeyin ama başınıza şu gelir sembolik anlatılar üzerinden kadın da yutkunuyor, yutulmak zorunda kalıyor.
21:42Bu canlılar için de geçerli oluyor tabii ki.
21:44Yani aman sokağa çıkma, işte kuduz vakaları var.
21:47Aman oraya gitme, kuduz vakaları var.
21:49Çocuklarımız bunlara maruz kalacaktır diye aslında siyasetmeye işaret etmiş oluyor.
21:55Kendinizi koruyun, ailenizi koruyun ve yerlerinize sayı çıkın.
21:59Buna yönelik bir etik anlayışı, sınırlı etik anlayışını ortaya koyuyor.
22:03Evet Sayın Geçkin çok teşekkür ediyorum.
22:05Sizin de bahsettiğiniz gibi aslında iktidarın kadına, doğaya ve hayvana bakışı aynı.
22:11Yani bir ormanlık alanında bir rant projesi için hiç göz kırpmadan yok edilebildiğini görüyoruz.
22:16Yine hayvanlara bakış da aynı.
22:18Yine her geçen gün bir kadın öldürülürken İstanbul Sözleşmesi'nden çıkıldığını da gördük.
22:22Şimdi son kertede şunu da konuşmak lazım bence.
22:25Deniz Hanım çokça da değildi medyadaki aslında o şiddet görüntülerinin de ne kadar bu toplumdaki şiddeti üretmeye yaradığını bir biçimde.
22:34Bu son yaşanan hayvan katliamında da aslında ciddi bir görüntü bombardımanı yine yaşandı sosyal medyada.
22:44Hepimiz o görüntüleri gördük. Keşke görmeseydik diyeceğim ben.
22:47Elbette sansürlendi vesaire ama psikolojik olarak da bütün bunlara maruz kaldık.
22:52Belki çocuklar da maruz kaldı.
22:54Toplumsal olarak bunlara maruz kalıyor oluşumuz sizce neyi tetikleyecek?
22:59Nasıl bir sonuç doğuracak Deniz Hanım?
23:03Şimdi bizler belli algoritmaların içerisine sürekli olarak çekiliyoruz.
23:08Şimdi şiddetten bahsederken evet bir fiziksel şiddetten işte hayvana karşı ama bunun altını özellikle çizmek istiyorum.
23:15Biz gündelik hayatımızda sürekli olarak şiddetin aslında farklı biçimlerinin içerisinde yaşıyoruz.
23:21Türkiye'de ben Fransa'da yaşıyorum.
23:23Orasında tartışılacak çok fazla ayrı yönü var ve birebir kıyaslamayı asla doğru bulmuyorum.
23:30Ama buna da en büyük farklı lozemlerinden bir tanesi kişiler arasında yani arkadaşlıklar mertebesinde bile bir takım farklı şiddetlere varan ilişkilerden bahsediyor.
23:46Şimdi şiddet her yerimizde medyada işte ekonomik krizin özellikle altını bulmamak istiyoruz.
23:54Şiddetleşmeyle de beraber bir pornografik şiddetin aslında meslek bile edinilmesine ve görüyoruz kimi siteler var.
24:04Buralardan kişilerin artık kendi bedenlerinde ürün haline getirip satışını görüyoruz.
24:10Bu da bir şiddet biçimidir.
24:12Medyadaki şiddet bunu farkına dahi varmadan sürekli olarak besliyor.
24:17Hayvanlara gelene kadar zaten bütün hepsi o kadar meşrulaştırılıyor ki ve en sonunda bu marjinal şiddetle artık dikkat çekiliyor.
24:27Bakın işte canlı yayın açılı bazı katliamlar yapılıyor.
24:31Hem Türkiye'de hem yurt dışında bir var olma meselesi haline geliyor.
24:36Kimse sizin varlığınızı normal yollardan görmüyorsa ve siz bir toplumda işlerinizi bitirdiyseniz siz marjinalleşirsiniz.
24:46Ve bu marjinalleşmenin fark ettiyseniz daha yaygınlaştığını görüyoruz.
24:52Artık marjinalden de ziyade sanki olan olaylarmış gibi kabulüne ve burada asıl işte tehlike başlıyor.
25:02En önemli belki de dikkat etmemiz gereken mesela çocukların elinde sürekli olarak telefonlar,
25:09ipad'ler, ekranların önünde ailenin eğitiminin bir parçası olduğu çocuklar susturulmak için eline veriliyor.
25:17Verdikleri, baktıkları ekranda her dakika kontrol etmenizin müthiş derecede zor olduğu bir sistemle besleniyorlar.
25:26Tabii ki de etkileniyorlar ama etkilendikleri bu şiddet bunları biz ileride araştırmalarla görüyor olacağız.
25:33Onların empati duygularını nasıl etkiliyor?
25:36Bakın toplumsal empati çok önemli.
25:38Siz toplumsal bir empati yaratamazsanız zaten burada bir kopuş vardır.
25:42Siz sadece kendi görünüşünüze, görüşünüze yakın insana karşı bir empati duyarsanız tehlike orada başlar.
25:50Çünkü o artık bir tekidir.
25:52Ötekiyi maddeleştirdiğimiz anda her şeyi yapmanız meşgulleşir.
25:56Biz böyle tehlikeli aşamalardan geçtik, geçtik, geçtik.
26:00Son derece aslında bu kadın erkek eşitliğinin temelinde de aslında tarım devriminin çok başarılı olan coğrafyalarda
26:08sabanın kullanılması, erkek kask gücünün daha fazla oluşu ve erkeğin o yüzden hane dışına çıkışı
26:15ve onun kamu alanında, içeride dışarıda bunun çok uzun ayrı bir program yapıları bunun üstüne oluşuyor.
26:21Ve onun ön plana çıkışı ve kadının eviçi bakım rollerinin içerisinde kalışı ve eğitim oranının çok daha düşmesiyle
26:29ve bu takım ayrılıklarla beraber topluma tekrar da geri bugüne geri dönersek
26:34maalesef eğitiminiz her geçen gün çok daha da kötüleşiyor.
26:39Sadece maddi gücü fazla olan kişilerin eğitim aldığı, alabildiği bir sisteme doğru gidiyoruz.
26:45En tehlikeli meselelerden bir tanesi bu.
26:48Dışarıda kalanlara ne kalıyor? Şiddet kalıyor.
26:51Madde kullanımı, madde kullanımı çok yaygın.
26:53Yani bu sadece belli bir kesimde değil sadece aldıkları ürünün kalitesi değişir hale geldi.
26:59Şimdi bu şiddeti gösterebilmek için de siz böyle normal bir kafayla bunları yapamazsınız.
27:05Konuşulması gereken çok fazla şey var.
27:08Çocukları tabii ki de etkiliyor.
27:09Ben özellikle size de bugün bana haberi söylediniz.
27:12Bakamıyorum İrem Hanım. Ben bunları izlemek de istemiyorum.
27:15Parçası da olmak istemiyorum.
27:17Gündemi bu şekliyle zaten işte X platformu çok değişti.
27:20Anlamıyorum bile yani ne olduğunu.
27:22Ben bunların parçası olmak istemiyorum.
27:25Gündemi takip ediyorum.
27:26Farklı kanallardan, şiddetin sansürlendiği alanlardan takip etmek istiyorum.
27:31Medyanın üstüne çok büyük bir rol düşüyor.
27:33Çünkü orada bu haber olana kadar değil.
27:35Öncesinde sizin gibi, sizlerle olduğu gibi tartışıyor olmamız lazım.
27:39Bakın Ercan Bey'den resmen orası bize bir şeyler anlatıyor.
27:42Bunların hepsi aslında eğitime çok açık alanlar ama kimse dinlemiyor, dinlemek istemiyor.
27:48Çünkü tüketilen bir içerik değil.
27:51Yani hep popüler olanı, hızlı tüketileni 15 saniye short videoların içerisinde arıyoruz.
27:56Ama hiçbir şey, dünya tarihine bakın milyarlarca yılda oluşan bir birliktelikten bahsediyoruz.
28:03Ve bunu hayvan katliamıyla mı bölmek istiyoruz?
28:06O da çok önemli.
28:07Türkiye gibi cennet bir ülkenin olağanüstü değerlerini, insan uygarlıklarının ilk başladığı toprakları bu şekilde mi iltişime paylaşmak istiyoruz?
28:17Kendimizle iltişimden önce kendimize mi?
28:19Kendi çocuklarımızın değerlerini bilmediği bir ülkede yaşıyor.
28:23Tarihine küs, anlamıyor, bilmiyor.
28:28Maalesef şiddet sarmalının içerisinde sürüklenip gidiyoruz.
28:33Sizin de dediğiniz gibi eğitim ve aslında toplumsal cinsiyet alanına girdiğimizde çok daha kapsamlı, belki çok daha uzun bir program yapmak gerekiyor.
28:41Kesinlikle.
28:42Temelinde o var.
28:44Son olarak kapatmadan evvel Ercan Bey'e yeniden döneceğim.
28:48Az önce sınıfsal olandan da söz ettiniz.
28:51Orayı aslında biraz açmak istiyorum.
28:53Bugün az önce Deniz Hanım'ın da söz ettiği bir biçimde kamusal alana ilk etapta erkeğin çıkışı durumu var ya,
29:02bugün aslında ekonomik krizin de getirdiği, sokakların artık güvensiz olduğuna olan inancın getirdiği bir durum var.
29:09İlk önce kadın zaten eve sıkışıyor.
29:11Bunun ardından aslında sınıfsal olarak alt gelir gruplarının da bir biçimde eve sıkıştığını görüyoruz.
29:18Çünkü kamusal alan çok az bir biçimde artık dışarıda bir vakit geçirmek, dışarıda olmak çok pahalı.
29:24Bu da mı acaba merkezi iktidarın istediği ve aradığı bir şey?
29:28Tabii ki kontrol edilebilir bir yoksulluk yaratılmış oluyor.
29:32Yoksulluk ve yoksulluk.
29:33Aslında yoksulluk bizim için değil, diğer canlılar için de söz konusu oluyor.
29:37Yani sokaklar diyoruz, sokak hayvanı diyoruz.
29:41Şimdi tanınmanın kendisi zaten idolücek.
29:43Sokak kimin?
29:44İnsanın.
29:45Bizim.
29:46Yani doğanın sokağı yok.
29:47Yani insan bir tanımlamada bulunuyor.
29:50Sokak insanındır.
29:51Oradan gene hayvan da aslında ona tabidir.
29:55Şimdi bu hiyerarşik düşünce insanlar arasındaki hiyerarşiyi de beraberine getirecektir ister istemez.
29:59Yani sınıfsal boyutta da çakışan ve cinsiyetle de çakışan, kesişen bir durumu arz ediyor.
30:06Yani aslında biz her şeyden önce dilsel kategorileri bir tekrardan gözden geçirmeliyiz.
30:13Ama işin sınıfsal boyutunda ise daha yapısal unsurlar var.
30:16Eşsizlikler var.
30:17Bu bütün canlılar için geçerli.
30:19Sadece insanlar arasındaki durum değil.
30:21Çünkü bu yoksulluk ve yoksunluk durumu kentleşme yani Türkiye'de ne kadar kentlilik söz konusudur o da tartışılır tabii ki.
30:30Ama adil olmayan bir kentleşme var.
30:33Yani alt sınıfların aleyhine, canlıların aleyhine bir kentleşme var.
30:37Çünkü yaşam alanları gittikçe darlaşıyor.
30:40İki, yoksul kesimler ve yoksul alt sınıf kategorinde yaşayan insanlar ise yaşam alanlarına gidebilme, yaşayabilme kapasitelerinden yoksunlar.
30:51Ama merkezi hükümet ise bunu belirli bir sınırda tutarak da hani hem kendisine bağlı ama aynı zamanda aterkil kollarından da bağını güçlü bir şekilde devam ettirmeye çalışan bir sınırda tutmaya özen gösteriyor.
31:06Bunu da hem inanç boyutuyla hem de özellikle de aileyi toplumun merkezi şeklinde tahil ederek toplumun yeniden üretim kapasitesini bu kodlar üzerinden de sağlamış oluyor.
31:21Şimdi buna yönelik her türlü saldırıyı da ne diyelim bir yönüyle de topluma yönelik saldırı olarak da kodlamış oluyor.
31:28Reflekse böylece ne oluyor? Bu canlı olunca canlı ya da herhangi bir grup da olabilir yani bir nefret nesnesi yaratıyor.
31:36Şimdi nefret nesnesine de ihtiyaç duyuyor. Olmasa bile yaratıyor çünkü sınır çiziyor.
31:40Yani tahkimat yapmış oluyor aslında o birlikteliğe, o toplumsal ruha aslında.
31:47Şimdi şiddet vakası da aslında çok boyutlu bir şey.
31:50Bizim bahsettiğimiz fiziksel veya çıplak şiddet gazete de görüyoruz.
31:55Her gün insanlar katlediliyor bunu aslında bir yönüyle de dünyada izliyor.
32:00Ona karşı bir duruş da ahlaki bir duruştur aslında bir nefret.
32:04Bizim Türkiye'de yaşadığımız şiddet biçimleri de bir yönüyle hem fiziksel hem daha sembolik hatta daha siyasal boyutta.
32:12Örneğin Instagram'ın kapatılması tamamen siyasal şiddettir.
32:16Yani aynı zamanda sembolik şiddettir de.
32:19İnsanların kendini ifade edebilecekleri yeni kamusal alanlardır aslında sosyal medyalar.
32:24İki, Türkiye'de hak hukuk arayışıyla ilgili yoksunlaştırma da söz konusu.
32:29İnsanlar hakkını hukukunu sosyal medyada arıyor.
32:32Bundan da yoksunlaştırıyorsunuz bunu ekstra bir siyasal şiddetle yaratmış oluyor.
32:37Yani iki, örneğin o kadına ses oluyor sosyal medya.
32:40Öldürülen kadına, şiddete maruz kalan canlılara ses oluyor.
32:44Siz kestikçe aslında bir şiddet de ortaya koymuş oluyorsunuz.
32:47Engellemenin her türlüsü şiddet biçimidir.
32:50Şimdi Türkiye'de tabii ki şiddeti sadece fiziksel olarak görmemek gerekiyor.
32:54Sembolik şiddet çok yaygın.
32:55Yani mevki makam sahibi olan kişilerin uygulamış oldukları mobbinglerden tutalım da her türlü tahakküm güç ilişkisi bir şiddet biçimidir.
33:04İki, internetten maruz kaldığımız her türlü spanlaşma bir şiddet biçimidir.
33:09Yutkunmamız bir şiddet biçimidir.
33:12Ne bileyim, anayasanın uygulanmaması bir şiddet biçimidir.
33:16Zihinlere, ruhunda yönelik bir şiddet biçimidir.
33:19İlle de fiziksel olması gerekmiyor.
33:20Çünkü bu daha fazla ızıraf yaratıyor.
33:23Bu daha fazla bizi aslında sömürgeleştiriyor.
33:25Zihnimizi sömürgeleştiriyor, ruhumuzu sömürgeleştiriyor aslında.
33:29O zaman geliyoruz, hani sizin için insan daha yüksek bir mertebedeydi?
33:34Hani insan aklı olduğu için diğer varlıklardan üstündü?
33:38İnsanın aklı ancak şüpheyle, sorgulayarak kalacak.
33:42Siz sorgulaktırmıyorsunuz ama insanı diğer canlılardan üstüne tutuyorsunuz.
33:47Burada da çok özür diliyorum, bir katkı vermek de isterim.
33:50Burada çocuklarımızın güvenli, güvenli sokaklarda oynaması çok önemli deyip bu yasalın propagandası yapılırken de
33:57MSM projesiyle çocuk işçi olup küçük yaşta çalıştırılan bir sürü çocuk bir yandan ölüyor.
34:04Tabii bir de öyle bir durum var.
34:06Hani sokakları güvenli hale getiriyordunuz.
34:08İki gün önce kadın, yani herkesin gözü önünde neredeyse öldürüldü.
34:12Yani gözlerken sosyal medyada yayılan boyutları dile getirmeye çalışıyorum.
34:16Yani işin içerisinde çok çelişkili boyutlar var, ne yazık ki.
34:20Ama yine insan kendi potansiyeliyle, kendi gücüyle, kendi aklıyla, kendi vicdanıyla buna müdahale edecektir.
34:28Ancak ve ancak ekolojik bir bilinçle, örgütlenmeyle, ekolojik bir toplumsallıkla ancak bununla mücadele edilebilir.
34:36Şiddet için de bu geçerli.
34:38Çünkü enerjiyi atabileceğiniz bir durum söz konusu değil.
34:41İnsanı, insan yapan en önemli unsurlardan bir tanesi hareketliliktir.
34:45Hareketsiz kaldığınız müddetçe hareket ihtiyacı olan o enerjiyi bir yönüyle yönlendiriyorsunuz.
34:52Yanınızdaki eşiniz oluyor, arkadaşınız oluyor veya başka türlü bir unsurlar oluyor.
34:58O yüzden ekolojik yaşam tarzı ne kadar içselleştirilir, doğayla ne derece dengeli bir yaşam tarzı benimsenirse şiddet de o derece azalacaktır.
35:06Bu bütünsel bir yaklaşım ancak olabilir.
35:11Yani biz sosyal politikayı mesela yoksullukla, açlıkla mücadele olarak görüyoruz, işsizlikle mücadele olarak görüyoruz.
35:18Ama buna doğayı ve canıları da koymak gerekiyor.
35:20Yani ekososyal politika merkezli bir mücadeleyi benimsemek gerekiyor.
35:26Şiddet de bunun bir biçimidir aslında.
35:28Yani şiddet ve mücadele de bunun bir biçimidir aslında.
35:32Yani geldiğimiz noktada bu bir görüngü sadece, bir olgu.
35:36Yani hayvanlara yönelik şiddet ya da kadına yönelik şiddet ama işin arkasında çok derin eşitsizliklerin, eşitsizliklerin meşrulaştırıldığı bir sistemi görüyoruz.
35:46Siyasal bir sistemi görüyoruz her şeyden önce.
35:49Yani bunun tartışılması gerekiyor.
35:51Bize tartışmamız istenen şeyler sadece ve sadece buna ne diyelim, kültürel çatışma üzerinden hizmet edecek boyutta oluyor.
36:02Burada belediyelere de çok iş düşüyor.
36:04Burada sivi toplum örgütlerine de çok iş düşüyor.
36:08Yani bunu sadece devlet merkezine düşürmemek lazım.
36:11Çünkü bu yaşam alanı, bu bir yaşam ortaklığıdır.
36:14Devletleri aşan, sistemleri aşan bir durumdur aslında.
36:17Doğayla, canınlarda kurduğumuz ilişki.
36:20Biraz da insanın kendisine yönelik varoluşuyla ilgili bir sorundur aslında.
36:25Hayata bakış tarzıyla ilgili bir sorundur aslında.
36:28Bu da aslında yaşam etiğidir.
36:30Demin eğitim dedik, felsefe dersleri, sosyoloji dersleri çıkarılmış çoğu müfredatta.
36:38Etiği nasıl öğreneceğiz?
36:40Sonra da gelip diyorlar ki çalışma etiği yok.
36:43Şu yok, bu yok.
36:44Olmaz tabii ki.
36:46Sorun yumağı içerisindeyiz ne yazık ki.
36:49Bütün bu sorunların varlığı da ne yazık ki bir şeydir.
36:52Evet, Ercan Bey çok teşekkür ediyorum.
36:55Aslında bu varoluş problemine Deniz Hanım da vurgu yapmıştı.
36:59Aslında çok da geniş süreli bir program yaptık ama çok önemli konuları konuştuğumuzu düşünüyorum.
37:04Kapatmadan evvel bir iki cümlede yine Deniz Hanım'dan alayım eklemek istediği varsa sonra tamamlayalım.
37:10Çok uzun konuştuk ama maalesef ben bir de şunu düşünüyorum.
37:16Çok da planlı olarak bir şeyin siyasiler tarafından yapıldığını da düşünmüyorum.
37:22Acı olan da bu zaten.
37:24Biz kadınları yoksullaştırıyoruz, eve kapatalım.
37:27Bir şeyler oluyor ve daha çok herkesin bunun içine sürüklenerek gittiğini ve tıpkı Motops gibi çok popüler örnekten gideyim anlaşılsın.
37:36Bu süreli düzeltmenin tam tersi ise biz ne yapabiliriz, nasıl gündemi değiştiririz, nasıl yapabiliriz?
37:43Bunun içerisinde sürekli sürüklenen, son derece potansiyeli her bölgede yaşayan yüksek bir sürü genç insan.
37:51Bakın, çok tuhaf değil mi?
37:54Bütün Avrupa'da emeklilik yaşı 64'e çıkartılıyor.
37:58Bizde genç emekliler var.
38:01Bir sürü işlevsiz insanla beraber işlevini yitirmiş, umutsuz.
38:07Bu da bir şiddet.
38:10Siz işlevinizi yitirtmeniz ve bunun içerisinde sürüklenmeniz ve anlamı tamamıyla yitirdiğiniz bir dünyada var olmaya çalışmanız bence çok büyük bir şiddet.
38:20Çünkü biz insan olarak bu hayatın hiçbir anlamı yok.
38:23Zaten anlam vermeye çalışıyoruz.
38:25Zaten her şey çok karmaşık felsefi olarak baktığımızda.
38:28Bir oyun kurmuşuz, bir oyun oynuyoruz.
38:31O oyundan doğayı dışlıyoruz.
38:33Doğanın bir parçasıyız.
38:35Kadın aslında ilk toprak.
38:38O ilk toprağı biz nasıl mahvederiz bununla uğraşıyoruz.
38:43Yıkıyoruz, geçiyoruz.
38:45Arkada toprak kalmıyor.
38:47Şimdi ne yapacağız diyoruz.
38:49Zaten çok üzücü.
38:53Genel gidişatı maalesef üzücü buluyorum.
38:56Mutsuz kesinlikle değilim bu arada.
38:58Sadece üzücü buluyorum.
39:00Ne kadar sorun varsa mücadele de o kadar önemli oluyor.
39:04Bu konuları burada konuşmak, sizin bir uzmanların bu konuda aslında görüşlerini ortaya koyması ve bir değerlendirme yapması da önemli.
39:11Dediğimiz gibi umutlu bitirelim.
39:13Mücadele hala devam ediyor.
39:15Elbette biz bunlara karşı çıkmayı sürdüreceğiz.
39:17Çok teşekkür ediyorum katılımınız için.
39:19Biz teşekkür ederiz.
39:21Sağ olun.
39:22Biz teşekkür ederiz.
39:23Sağ olun.
39:25Sevgili Cumhuriyet TV izleyenleri, uup uzun bir konu konuştuk bugün ama önemli konularda neydi?
39:30Bildiğiniz üzere hayvan haklarına ilişkin bir yasa düzenlendi.
39:33Meclisten geçti ve uygulanmaya başlayacak.
39:36Daha uygulanmaya başlamadan Türkiye genelinde hayvan katliamlarını gördük.
39:40Hayvanların işkence edilip öldürüldüğünü, toplu halde gömüldüklerini hepimiz öğrendik.
39:46Ve çok üzücü olaylardı bunlar.
39:48Ama daha bunlar yaşanmadan evvel söylenmişti.
39:51Bu yasa toplumdaki bu şiddeti arttırır.
39:54Hayvana karşı olan şiddet genel şiddet eğiliminden bağımsız değildir diye bütün bunlara dair uyarılarda bulunmuşlardı.
40:01Hala da bulunuyorlar ve konuşuyorlar.
40:03Sizler için bugün de bu konuyu detaylı detaylı konuştuk.
40:06Konuklarım sosyolog, yazar Deniz Bahri Açık ve NİDE Ömer Halis Demir Üniversitesinden doçent doktor Ercan Geçkindi.
40:13Kendileri çok önemli değerlendirmeler yaptılar.
40:16Teşekkür ediyoruz izlediğiniz için, takip ettiğiniz için.
40:19Şimdilik noktalayalım, yeniden görüşmek üzere.