Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00İNTRO
00:1315 Eylül, Azerbaycan'ın başkenti Bakü'nün Kurtuluş Yıldönümü.
00:17Osmanlı Devleti, Bolşevik ve Ermeni işgali altında olan Bakü'ye Kafkas İslam Ordusu'nu gönderdi.
00:23İşgale son veren Kafkas İslam Ordusu'nu Gazi Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Necla Günay hocamızla konuşacağız.
00:29Hocam hoş geldiniz.
00:30Hoş buldum, teşekkürler.
00:32Hocam Kafkas İslam Ordusu'nu kim kurdu? Kuruluş amacı neydi? Bize bunlardan bahsedebilir misiniz?
00:37Elbette önce kuruluş amacından bahsetmek gerekiyorsa Kafkasya'yı bir tanımak, tanıtmak isterim.
00:43Kafkasya'da kimler var?
00:45Kürcüler, Ermeniler ve Türkler.
00:49Rusya bu toplulukları, bu ırkları kendi güdümü altında asırlarca idare etti.
00:55Kimden aldı o toprakları?
00:57Birazını İran'dan, birazını Osmanlı Devleti'nden aldı.
01:02Bölgede Azerbaycan Hanlıkları vardı, onları yıktı ve 1830'da bir Ermenistan vilayeti kurdu.
01:12İran'dan, Osmanlı topraklarından birçok Ermeni'yi bu vilayete göç ettirmek suretiyle yerleştirdi.
01:19Ermeniler de bu bilinçle bölgenin asıl unsuru olan Türklere katliamlar başlattılar
01:26ve bu katliamlar 19. yüzyıl boyunca devam etti.
01:3120. yüzyıl başlarında da devam etti.
01:35Rusya bir an önce işgal altında tuttuğu yerleri boşaltacak, Osmanlı kuvvetleri oraya gidecekti.
01:43Fakat Rusya bunu ağırdan aldı.
01:45İşte boşaltıyoruz derken elindeki silahları dağlarda bekleyen veya bizzat kendisinin belirlediği
01:54Ermeni çetelerine, Ermeni güçlerine teslim etmeye başladı.
02:00Ve hatta Rusya ve Kavkasya fevkalade komiserliği kurmak suretiyle
02:06bu komiserliğin başına bir Ermeni'yi, Stefan Şaumyan'ı atadı.
02:13Stefan Şaumyan komiser olunca Sovyet Rusya adına Ermeni milli ordusunu güçlendirmeye başladı
02:21ve çarlıktan devralılan silahlar bu orduya verilmeye başlandı.
02:27Şimdi Ermeniler silahlanmış çeteler dağlara çıktıklarında ilk işleri Türk köylerine baskınlar yapmak oldu.
02:39Mama Hatun'da, Erzincan'da, Tercan'da binlerce Türk Müslüman Ermeni çetelerinin Ruslardan devraldıkları silahlarla kıyım yaptılar.
02:53Ve insanları öldürdüler.
02:56Bunun üzerine Osmanlı Hükümeti, Kavkasya'da Maberrayı Kavkas Hükümeti olarak yapılanan
03:05Gürcü, Ermeni ve Azerbaycan Türklerinden oluşan bir yapıdır bu.
03:11Derhal işgal altında olan bölgelerin boşaltılmasını istedi.
03:17Trabzon'da yapılan görüşmelerdi.
03:19Bu üç yerin temsilcilerinden Ermeni ve Gürcüler Doğu Anadolu'yu, Kavkasya'yı boşaltmayacaklarını,
03:28oraların onlara ait olduğunu söylediler.
03:32Bunun üzerine Enver Paşa, 3. Ordu Komutanı Vehip Paşa'ya görev verdi ve ileri harekat emretti.
03:41Bunun üzerine Vehip Paşa işgal altında olan Türk topraklarını kurtardı.
03:47Maberrayı Kavkas temsilcileri bu işgale son vermeyi kabul etmek durumunda kaldılar.
03:55Maberrayı Kavkas Hükümeti Osmanlı Devleti'nden görüşme talep etti.
04:02Hay hay dedi Osmanlı Devleti, Batum'da görüşelim dedi.
04:07Batum'da bir konferans düzenlendi.
04:11Azerbaycan Türklüğünün güvenliği.
04:14Ermeniler Karabağ'da, Zenzigur'da ve diğer bölgelerde Azerbaycan Türklüğüne saldırmaktan vazgeçecek.
04:23İki, iki önemli demir yolu vardır.
04:27Nahçıvan, Culfa, İçmiyazin, Gence arasında bu demir yollarının kontrolü Osmanlı Devleti'ne verilecektir.
04:36Osmanlı Devleti bir daha böyle bir saldırıya maruz kalmayacaktır.
04:42O yüzden bölgede güçlerini bulunduracaktır.
04:46İngiltere Ermenileri desteklemiştir.
04:49Onlara silah vermiştir.
04:52Onlara psikolojik destek ve taktik destek vermiştir.
04:57Osmanlı Devleti hala Birinci Dünya Savaşı'nda.
05:02Bu bahsettiğimiz ülkeler İngiltere Birinci Dünya Savaşı'nda, Almanya Birinci Dünya Savaşı'nda savaş sona ermemiş.
05:10Ne olacağı belli değil.
05:11O yüzden oradaki Müslüman Türklüğünün mutlaka sağlam bir teminat altına alınması gerekiyordu.
05:21Ve pek tabii ki Osmanlı Devleti'nin doğu sınırlarının güvenliğinin sağlanması gerekiyordu.
05:29Bu Batum Konferansı'nda bir nebze elde edilmişti ama ne olacağı da belli değildi.
05:36İşte 4 Haziran 1918'de Batum Konferansı'nda anlaşma yapılır yapılmaz.
05:43Azerbaycan lideri Mehmet Emin Nesulzade, Enver Paşa'ya müracaat ederek yardım istedi.
05:52Dedi ki bizim ordumuz yok, bizim gücümüz yok, biz kendimizi koruyamayız.
05:58Bakü'de Bolşevik Sovyetler var, onları temsil eden Ermeniler var ve Bakü'ye İngilizler girmek üzere girdiler.
06:09Hatta Gürcüleri de Almanlar destekliyor, bizi kim destekleyecek dediğinde Enver Paşa derhal bölgede bir yeni ordu kurulmasını emretti.
06:24Bu yeni ordu nasıl kurulacak?
06:27Şimdi Bresti-Toska Anlaşması'nda bir kural var, o da şu diyor ki Almanya Osmanlı orduları kendi sınırlarının dışına çıkmayacak.
06:41Böyle bir teminat verilmiş.
06:44Yani Osmanlı Devleti öyle bir ordu kurmalı ki bu ordu Osmanlı ordusu olmalı ama Osmanlı ordusu gibi görülmemeli.
06:54İşte o nedenle ordunun adı Kavkaz İslam Ordusu olarak belirlendi ve sanki Azerbaycan Türklüğü bu orduyu kuruyormuş gibi bir görüntü verildi.
07:10Fakat komutan kim?
07:12Nuri Kiligil Paşa, Enver Paşa'nın kardeşi.
07:15Hemen Filistin'deki üç piyade birliği bölgeye kaydırıldı.
07:21Nuri Paşa, Gence'ye bu birliklerle girdi.
07:25Temmuz-Ağustos ayları boyunca Almanya'yı ikna etmek, bunun bir Osmanlı ordusu olmadığını söylemek suretiyle Osmanlı hariciyesinin en önemli diplomatik gireşimi oldu.
07:41Bu arada Almanya ile Rusya, Sovyet Rusya yakınlaşması söz konusuydu.
07:48İkisi Bakü petrollerini paylaşmışlardı.
07:51Fakat bölgede bir de İngiltere faktörü vardı.
07:55İngiltere Ermenilere sürekli silahlandırmak suretiyle bölgede bir çatışma havası oluşturmaktaydı.
08:05Ermenilerin silahlandırılması demek Müslümanların, Türklerin Ermeni kıyımına uğraması demektir.
08:14Bu tarih boyunca böyle olmuştur.
08:16O nedenle Osmanlı Devleti'nin bu olağan bitirini seyretmesi söz konusu olamazdı.
08:23Nuri Paşa, Gence'de karargahını kurdu ve ardından 5. Kavkas Tümeni olarak anılacaktır.
08:345. Osmanlı Tümeni bölgeye kaydırıldı ve onların da Azerbaycan askeri olduğu söylendi ve kanıtlandı.
08:45Kavkas İslam ordusu içerisinde yer aldılar.
08:49Ama Temmuz sonunda hazırlıklar tamamlanmasına rağmen Almanya'yı ikna etme çabaları sebebiyle
08:58bu biraz zaman aldı harekatın başlatılması.
09:02Almanya'yı razı eden konu ise İngiltere'nin Bakü'ye girmesi oldu.
09:09İngiltere Bakü'ye girince Almanlar Kavkas İslam ordusunun harekatına ses çıkaramadılar.
09:16Ama şunu söylediler, biz de birbirlikte bu orduda yer almak istiyoruz.
09:22Hatta birliği yola çıkardılar fakat Osmanlı ordusu buna müsaade edemezdi.
09:31Almanların Azerbaycan'a girmesine seyirci kalamazdı.
09:36O nedenle Alman birliğinin geçeceği yollar, köprüler tahrip edildi ve onlar o işleri yeniden ele alana kadar da
09:47Türk ordusu Bakü'de harekat başlattı ve bu harekat 15 Eylül 1918'de sona erdi.
09:57Harekat sonucunda Anadolu'nun her bölgesinden 1130 şehit verildi.
10:05Onların mübarek kanları Azerbaycan topraklarına döküldü.
10:10Bugün Azerbaycan'da sadece Bakü'de değil Şamaha'da, Şeki'de, Gence'de Türk şehitlikleri vardır.
10:20Ve bu şehitlikler Azerbaycan Türklüğü tarafından birer kutsal emanet olarak görülmektedir.
10:30Ve onların bakımını Azerbaycan hükümeti büyük bir aşkla, şevkle yapmaktadır.
10:38İşte Osmanlı ordusunun amacı Türklerin, Müslümanların can güvenliğini sağlamak, ata yurtlarını korumak olmuştur.
10:49Azerbaycan Türklüğü diğer Türk dünyası ile beraber Osmanlı devletinin işgal edilen topraklarında
10:59milli mücadeleyi veren Türk milletine destek olmuşlardır.
11:03Onlara maddi manevi yardımda bulunmuşlardır.
11:07Ve böylece tek millet, iki devlet anlayışı aslında bil fiil uygulanmıştır o dönemde.
11:17Hocam aslında 106 yıl öncesine gittiğimizde Osmanlı bir savaşın içerisindeydi.
11:21Kendi içerisinde ve Dünya Savaşı'nda.
11:23Buna rağmen Kafkaslardaki Türkleri yalnız bırakmak istemedi ve kardeşlerine yardım gönderdi.
11:294 yıl öncesine gittiğimizde de 2020'de Karabağ Zaferi vardı.
11:33Ve Türkiye yine Azerbaycan Türklerinin yanındaydı ve Ermeni işgali altından kurtarıldı Karabağ toprakları.
11:39Aslında bu yardımlaşma bize atalarımızdan bir miras.
11:43Bu mirastan biraz bahsedebilir misiniz kısaca?
11:47Bu atalarımızdan bir miras gerçekten bizim genlerimizde zor durumda kalanlara yardım etmek var.
11:56Ama Azerbaycan'ın durumu farklı.
11:59Azerbaycan aynı milletten olduğumuz bir toplum.
12:04Onlar da Türkiye Türklüğü'de Oğuz Türkleridir.
12:08Dolayısıyla bu kan bağı Türkiye Cumhuriyeti'ni Azerbaycan Cumhuriyeti'ne yakın hissettiriyor.
12:18Ve onlar da aynı şekilde Türkiye'ye kendilerini yakın hissediyorlar.
12:25O yüzden Karabağ'da yine Ermeni zulmüne maruz kalan Türkler,
12:32Türkiye Cumhuriyeti'nin Azerbaycan ordusunu kurmasına verdiği destekle
12:39Ermeni işgalinden Karabağ'ın kurtarılması için çok büyük adım atılmıştır.
12:45Azerbaycan İlham Aliyev liderliğinde Karabağ iki kere harekat yapmıştır.
12:52Ve işgal altına alınmış yerleri Ankendi'de dahil başkent olarak kullanıyorlardı.
13:00Kurtarmıştır.
13:02Böylece Türk dünyası, Türklük, Azerbaycan Türklüğü ve Türkiye Türklüğü çok önemli bir başarı elde etmiştir.
13:12Bu iki devletin halkının, milletlerinin demiyorum aynı millettir çünkü,
13:18birbirine daha yakın hissetmesine ve iyi günde, kötü günde her türlü sevinci,
13:25kederi paylaşmak üzere yola çıkmasında çok önemli bir etken olmuştur.
13:31Hocam verdiğiniz bilgiler için teşekkür ediyoruz.
13:34Rica ederim.