Prof. Dr. Hakan Kara, Türkiye ekonomisinin mevcut durumunu değerlendirerek dövizdeki olası düzeltmeler, enflasyon ve büyüme ikilemi hakkında kritik açıklamalarda bulundu. Ekonomide bizi neler bekliyor? https://www.timeturk.com/ekonomi/ortada-bir-program-var-mi-uygulanan-politikalar-sonuc-veriyor-mu-dovizde-duzeltme-ne-zaman-olur-ekonomide-yavaslama-soylendigi-kadar-sert-mi/video-1792944
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Mesele Ekonomi'den herkese merhaba, bugün stüdyoda konuğumuz Merkez Bankası Eski Baş Ekonomisti Prof. Hakan Kara.
00:19Hakan Bey merhaba, hoş geldiniz. Nasılsınız?
00:21Hoş bulduk Sinan Bey, teşekkür ederim. İyiyim.
00:25Bu sefer stüdyomuzda ağırlıyoruz sizi. İsterseniz öncelikle genel bir değerlendirmeyle başlayalım.
00:30Ekonomik programa dair çok fazla değerlendirme, çok fazla analiz yapılıyor son dönemde.
00:35Maliye bacağı biraz zayıf kalıyor, para politikası üzerine yıkılmış gibi değerlendirmeler de yapılıyor.
00:41Siz para politikasını çok iyi bilen hem bir akademisyen hem de eski baş ekonomistsiniz.
00:46Bu ekonomik programı genel olarak nasıl değerlendiriyorsun? Sonrasında daha detaylara gireriz.
00:51Bu ekonomik program mı demek lazım yoksa bir makro finansal, yani politikalar bütünü demek lazım galiba.
00:57Çünkü tam bir kapsamlı bir program olduğunu söyleyemeyiz ortada.
01:01Fakat bayağı bir makro politikalarda değişiklik var.
01:04Yani para politikası, maliye politikası, kredi politikası, KKM'den çıkış, bütün bunlar bir bütün olarak enflasyonu düşürmeye çalışıyor.
01:13Bir taraftan da dış açığı azaltmaya çalışıyor.
01:16Yani belli kırılganlıkları, geçmişte biriken dengesizlikleri azaltmaya çalışan bir program aslında.
01:22O açıdan baktığınız zaman dengesizlikleri azaltma perspektifinden bakınca aslında program ilk sonuçlarını vermeye başladı.
01:30Yani enflasyonu da en kötü geride kaldı, onu söyleyebiliyoruz.
01:34Dış denge tarafı en başarılı tarafı, dış açık kapanıyor.
01:38Yani bu yıl neredeyse cariye açık 15-16 milyar dolara kadar düşecek.
01:42Yani bu Türkiye için çok rahat finanse edilebilir bir miktar.
01:46İşte Merkez Bankası rezervi tarafı zaten malum.
01:49Orada en azından net pozisyon pozitife geçti.
01:52KKM'den belli bir çıkış sağlandı.
01:55İşte kredi yavaşlaması sağlanıyor, ekonomi dengeleniyor.
02:00Talepte de bir miktar yavaşlama görmeye başladık.
02:02Küresel tarafta biraz yardım edince enflasyon dinamikleri artık yavaş yavaş iyileşiyor.
02:07Yani bu taraftan bakınca aslında programın bedi sonuçlarını, meyvelerini almaya başladığımız bir döneme giriyoruz.
02:14Ama tabii burada neresi geliştirilebilir diye sorarsanız,
02:19maliye politikası tarafının hani biraz daha kısıtlayıcı olmasında fayda var.
02:23Çünkü Merkez Bankası'na çok fazla iş düşüyor.
02:26Yani maliye politikası tamam, bütçe dengesi belli bir yere doğru gidiyor ama
02:30yine de böyle bir dönemde yani maliye politikasının en azından tasarruflar tarafında yani kamu tasarrufları anlamında
02:37daha fazla destek vermesi aslında enflasyonla mücadeleyi kolaylaştırıp faiz indirimlerini de öne doğru çekebilirdi.
02:44Fakat o tam olmadığı için Merkez Bankası da faiz indirmekte zorlanıyor.
02:49Yani bir de maliye politikasının birleşimi çok önemli.
02:51Biz genelde ülke olarak maliye politikasını şöyle anlıyoruz.
02:55Bütçe açığı düşüyorsa tamam çok iyidir.
02:58İşte bütçe açığı düşüyorsa Merkez Bankası'na destek veriyordur maliye politikası diye.
03:03Tam öyle olmuyor.
03:04Çünkü bütçe açığını nasıl düşürdüğünüz de çok önemli.
03:07Biz de son bir buçuk yıla baktığımız zaman daha çok dolaylı vergiler arttırılarak bütçe dengesi sağlanmaya başladı.
03:15Yani gelir tarafından bir şeyler yapılmaya çalışıldı.
03:18Kamunun yönetilen fiyatları, yönlendirdiği fiyatlar arttırıldı.
03:22Bu yolla bütçe dengesi iyileştirildi.
03:25Ama bu da enflasyonist oldu.
03:27Dolayısıyla enflasyonist olmayan bir bütçe açığı ortaya çıkarmak için öncelikle tasarrufları arttırmak gerekiyordu kamuda.
03:35Programın o bacağı biraz eksik kaldı.
03:37Yani o tarafı eğer yerine biraz daha böyle kamuda tasarruf belirgin bir şekilde artırsaydı toplumsal sahiplen...
03:45Yani toplum daha fazla sahiplenecekti bu programı.
03:49O zaman da başarılı olma şansı daha fazla artacaktı.
03:53Bir de tabii ekonomi yönetiminin kendi elinde olmayan bir şey var.
03:57Yani teknologilerin elinde olmayan bir belirsizlik var.
04:01Son 5 senede 5 Merkez Bankası Başkanı değişti.
04:054 Maliye Bakanı değişti.
04:076 TÜİK Başkanı değişti.
04:09Şimdi böyle bir dönemden çıktığımız zaman ne yaparsanız yapın o güven ve kredibilite kazanımı hızlı olmuyor.
04:16Yani yavaş yavaş gerçekleşiyor.
04:18Onun yavaş gerçekleşmesi de bu sefer enflasyonla mücadeleyi daha maliyetli bir hale getiriyor.
04:26Daha maliyetli hale gelince de bu defa toplumsal ve siyasi desteğinde azalma riski ortaya çıkıyor.
04:32Dolayısıyla bu tarafta yani bu bacakta kurumsal iyileştirme tarafında biraz daha yapısal reformlarla destekleme tarafında program daha iyi olabilirdi diye düşünüyorum.
04:43Programın şu anda çizdiğiniz çerçevesine bakacak olursak bugün itibariyle işte enflasyonda bir geri çekilmeden söz ettiniz.
04:50Yani kötünün geride kaldığını söylediniz.
04:52Peki hedefler tutabilecek mi?
04:54Yoksa enflasyon izlenen politikanın özellikle para politikası tarafında izlenen politikaların bir sonucu olarak belli bir noktaya kadar gelir.
05:00Burada eğer ki program düzeltilmezse bir patinaj sürecine mi gireceğiz?
05:04Siz nasıl görüyorsunuz?
05:05Bunun yanıtı iktisadi olarak vermek zor.
05:09Çünkü siyasi tarafı da işin içine giriyor.
05:12Yani şöyle düşünelim kısa vadede az çok belli bir öngörülebilirlik var.
05:16Bu politikalar eğer uygulanabilirse görebiliyoruz ki enflasyon düşecek.
05:20Hani genel enflasyon rakamına inanın inanmayın ama her ölçüme göre enflasyon düşecek.
05:26Şu anda zaten başladı düşüş ve aylık bazda enflasyon eğilimleri işte belki yüzde bir buçuk iki civarına düşecek.
05:32Dolayısıyla bir dezenflasyonist sürece doğru giriyoruz.
05:36Sorun bunu ne kadar devam edebilecek üzerine?
05:38Onu kimse bilmiyor tabii.
05:39Yani çünkü diyelim ki mevcut ekonomi yönetimi devam etti.
05:43Umarım yani başladıkları işi bitirebilirler.
05:45Çünkü süreklilik ve sabır çok önemli bu işte.
05:47O tarafta hala soru işaretleri var.
05:49Mesela 2025 yılının sonunda diyelim ki bir sonraki seçim döngüsü başladı artık.
05:55Hani bir sonraki seçim için hazırlık başladı.
05:57Şimdi öyle bir durumda enflasyonla mücadele devam edebilecek mi?
06:02Çok zor yani baktığınız zaman.
06:04Çünkü toplum enflasyona karşı aşırı da duyarlı değil zaten.
06:07Çok yüksek enflasyonla yaşamış bir ülkeyiz.
06:09Ve yani yüzde 20 civarında bir enflasyon, yüzde 30 civarında bir enflasyon çok büyük tepki almıyor.
06:15Öyle olunca da politikacılarında bu enflasyonu daha düşük düzeylere indirme motivasyonları çok olmuyor.
06:21Yani baktığımız zaman.
06:22O yüzden belli bir süre sonra yani enflasyon belki 20 ile 30 arasında bir yere indikten sonra.
06:28Bu defa daha da aşağıya indirmek için ödünleşim dediğimiz yani enflasyonla büyüme arasındaki o tercih daha da ön plana çıktığı anda.
06:36Yeniden bir büyüme ve tercih kullanılabilir.
06:39Yani geçmiş en azından geçmişte yaşadıklarımız bunu gösteriyor.
06:43Dolayısıyla yani kısa vadede evet enflasyon düşecek.
06:46Hedeflere ulaşamasak bile belki onların bir tık üzerinde bir yerde.
06:50Yani 2025 yılının ortalarında belki enflasyon 30'ların altına doğru düşebilir.
06:56Çünkü küresel konjonktür de bize şu anda yardımcı oluyor bu konuda.
07:01Talep de düştü.
07:02Enflasyonu etkileyen birçok faktör geride kaldı.
07:05Öyle baktığınız zaman yani artık bundan sonra bence enflasyonun bir alt platoya inmesi.
07:11Yani aylık bazda o Merkez Bankası'nın hani hep vurguladığı mevsimselikten arındırılmış aylık enflasyon verilerinin.
07:19Bundan sonra %1.5'lara doğru ikilerin altına doğru inmesini bekleriz.
07:24Bu da eğilim olarak bizi %20'lerle 30'lar arasında bir yere götürür.
07:28Ama ondan sonrasını görmek şu anda daha zor.
07:31Yanıtınızın içerisinde biraz değindiniz.
07:33Tabii enflasyon ne olacak önümüzdeki süreç özellikle 2025'in ikinci yarısında diye değerlendirdiğimizde.
07:39Ekonomi yönetimine ve iktidarın bir bütün olarak izyice politikaların işte seçim takviminde etkisi olacak.
07:44Orada da bir diğer önemli unsur.
07:46Tüm bunların belirleyicisi olarak büyüme var.
07:48Mevcut durumda büyümede bir yavaşlamaya girdiğimizi görüyoruz hepimiz hissediyoruz zaten.
07:53Sert bir iniş bekler misiniz?
07:55Bu durumun ne kadar devam etmesini beklersiniz?
07:58Tabii bunu sorarken OVP hedefleri de açıklandı.
08:01Onunla ilişkili olarak da sorayım.
08:03Siz oradaki hem büyüme hem de enflasyon dengesini nasıl gördünüz?
08:07Yani OVP tabii siyasi bir metin.
08:09Yani onu çok ne kadar kişi dikkate alıyor ondan emin değilim.
08:12Çünkü her sene zaten OVP büyümeyi %4'ün altında pek vermiyor.
08:16Onun daha çok bir sinyal niteliği var.
08:20O yüzden maalesef OVP'de enflasyon ve büyüme rakamları birbiriyle çok uyumlu olmuyor.
08:26Yine öyle oldu.
08:27Yani %4 büyüme ile %17.5 enflasyona gitmek çok zor.
08:31Nasıl gidilebilir?
08:33Çok çok gerçekten iyi bir küresel arka plan ortaya çıkabilir.
08:37Yani çok şanslı olursak olabilir.
08:39Ama o en iyi senaryoda olabilecek bir şey.
08:43Ve ekonomi yönetimleri planlarını en iyi senaryoya göre de bence yapmamaları gerekir.
08:49Yani bir ektisat politikası uyguluyorsanız riski durumlara karşı da tedbir olarak bunu yapmak lazım.
08:55Her zaman en iyi arka planının en iyi şekilde gideceği duruma göre.
08:59Ama OVP'ler maalesef öyle oluyor.
09:01Öyle olunca da bu defa takip edilebilirliği azalıyor.
09:05Ve beklentileri yönetme gücü de azalıyor.
09:08Yani mevcut OVP'deki makro çerçevede biraz öyle görülüyor.
09:12Ama ben hani gerek Maliye Bakanı'nın gerekse Merkez Bankası'nın daha gerçekçi olduğunu düşünüyorum.
09:18Yani bu enflasyonu düşürmek için büyümenin biraz daha yavaşlaması gerektiğinin farkında ekonomi yönetimi bana göre.
09:24Zaten Merkez Bankası'nın projeksiyonlarına bakarsanız onların zaten ima ettiği büyüme de 2025 yılı için %2 civarında belki daha da altında bir büyüme.
09:34Bence de yani büyümenin bu enflasyonu gerçekten belirgin düşürmek istiyorsak
09:39önümüzdeki sene %2 civarında bir büyüme olması gerekiyor.
09:43Oraya doğru gidiyor muyuz diye bakarsak henüz değil.
09:47Yani büyümede bir yavaşlama var ama çok sert bir yavaşlama ben görmüyorum.
09:51Yani daha bugün işte dün veriler açıklandı değil mi?
09:54Parakende satış endeksine bakıyorsunuz, cirolara bakıyorsunuz.
09:57Tamam belli bir ime kaybı var.
09:59Fakat böyle çok sert de bir şey henüz yok.
10:02Ben önümüzdeki dönemde de çok sert bir iniş beklemiyorum yani ekonomide.
10:07Çünkü büyüme kaygısı hala yani orta vadeli programa baktığınızda, siyasilerin demeçlerine baktığınızda hani büyüme ve işsizlik istihdam kaygısı hala orada duruyor.
10:19Ve Türkiye'nin de biliyoruz ki yani istihdamı çok sert bir şekilde yavaşlatmayacağı büyüme oranları %4 civarında.
10:26Öyle olunca da büyümenin ne kadar düşmesine izin verilebilir ondan emin değilim.
10:32Yani bir süre sonra belki yani işsizlik artmaya başlayınca hani kredi tarafında veya maliye politikası tarafında belki bir destekleyici tarafa tekrar geçilerek o şekilde ince ayarlarla bence ekonomi belli bir rayında tutulacaktır.
10:45Yani bir yavaşlama olacaktır ama önümüzdeki sene ben hani yine büyümenin %3'leri belki %3'lerin biraz altında ama çok daha aşağılara gideceğini düşünmüyorum.
10:55Bu da aslında enflasyon nereye kadar gidebileceği hakkında da bir mesaj veriyor herhalde.
10:59Çok doğru yani enflasyonda böyle bir görünüm altında hedeflere gitmesi çok zor.
11:07Yani %10 en son biliyorsunuz 14'ten 17,5'a reviz edildi.
11:11Bu görünüm altında 17,5 çok zor.
11:13Ha petrol fiyatları 50 dolarlara düşer.
11:16Yani brand petrol fiyatları falan olabilir.
11:18Yani o tür şeyleri göz ardı etmemek lazım.
11:22Yani imkansız değil.
11:23Mesela 17,5 gibi bir enflasyon hedefi %3 gibi bir büyümeyle imkansız değil.
11:28Ama her şeyin çok çok iyi gitmesi lazım.
11:30Ama biz bu coğrafyada yaşarken görüyoruz ki yani her şey çok iyi gitmiyor.
11:34Yani her zaman bir yerlerden bir sorun çıkıyor.
11:37Bu şartlar altında Merkez Bankası'nın faiz politikası nasıl olmalı?
11:41Merkez Bankası ne zaman faiz indirmeli gibi tartışmalar da var.
11:45Kaç aydır devam ediyordu aslında.
11:47Eylül-Ekim diyenler vardı Kasım'dan da Aralık'tan da.
11:51Bir kısım ekonomist önümüzdeki yıla bırakılması gerektiğini savunuyor.
11:55Siz nasıl görüyorsunuz?
11:56Ben eski bir Merkez Bankacı olarak hep tabi biraz şahin taraftayım.
12:00Yani ortalamayı temsil etmeyebilirim.
12:02Onu söyleyeyim baştan.
12:03Öyle bir dönemden çıktık ki.
12:05Merkez Bankası'nın tekrar itibar tesis etmesi ve güveni sağlaması bu ülke açısından çok çok önemli.
12:14Bence ülkenin gidişatı ve ekonomisi açısından Merkez Bankası'nın o güveni tekrar sağlaması çok kritik.
12:21O yüzden ben olsam hiç işi şansa bırakmazdım.
12:24Gerçekten enflasyonun düştüğünden, daha alt seviyelere düştüğünden emin olduktan sonra bu işi yapardım.
12:32O yüzden Merkez Bankası bana göre aslında Ocak'tan itibaren Aralık sonundaki ücret ayarlamalarını
12:42ve yönetilen yönlendirilen fiyat ayarlamalarını gördükten sonra hareketini yapsa en azından ters köşede kalmaz diye düşünüyorum.
12:50Geçen senenin ikinci tecrübesini falan göz önüne aldığımız zaman.
12:53En garantisi o.
12:55Öte yandan şunu da söyleyeyim, enflasyon verileri Merkez Bankası'na faiz indirme gerekçesi oluşturacak.
13:03Yani önümüzdeki birkaç ay içerisinde aylık enflasyonlar, Eylül'den sonra Eylül, Ekim, Kasım, Kasım ayına geldiğimizde aslında
13:12artık son birkaç aylık enflasyon trendi daha aşağı seviyelere düşmüş olacak.
13:18Yani düşünün aylık faiz %4, aylık enflasyon %1,5.
13:23Şimdi böyle bir durumda Merkez Bankası'nın faiz indirmek için yeterince gerekçesi var.
13:27Dolayısıyla indirebilir.
13:29Yani bu yıl bitmeden Merkez Bankası faizi indirimini gerekçelendirebilir.
13:34Fakat böyle bir dönemden geçtik ki aslında Merkez Bankası bu enflasyon konusundaki ciddiyetini bütün piyasaya göstermesi açısından
13:46Ocaktan sonra yani Ocak ayından itibaren başlaması çok daha iyi olur.
13:52Çünkü şu anda yabancı yatırımcılar tahvil piyasasına yani gerçek yatırımcı, real money dedikleri o gerçek yatırımcı bekliyor.
14:01Neyi bekliyorlar? Merkez Bankası rüşvü ispatlayacak mı?
14:05Yani gerçekten bu enflasyonu düşürüp kendi inisiyatifiyle yani teknik bir şekilde o kararları alabilecek kapasiteye sahip mi şu anda?
14:13Veya yetiye sahip mi diye onu bekliyorlar.
14:16O yüzden Merkez Bankası'nın sıkı durması yani birkaç ay daha ertilemesi uzun vadeli daha kaliteli sermaye çekeceği için ülkeye
14:24O zaman büyüme de o kadar yavaşlamayacaktır. Bir kazan kazan durumu ortaya çıkacaktır.
14:29Dolayısıyla aslında benim gönlümden geçen bu yılı bitirmek ve Ocaktan itibaren bu işe başlamak.
14:36Fakat mevcut veriler ve siyasi arka plana bakıldığında da Kasım, Aralık gibi bir faiz indirimi çok olası görünüyor.
14:44Bir de Türk Lirası tarafını sormak istiyorum size.
14:47TL'de çok tartışılıyor. Özellikle ihracatçı tarafında yapılan eleştiriler de var.
14:52TL aşırı değerli mi? Bunu sormak istiyorum.
14:55Bir de geçtiğimiz ay içerisine baktığımızda önceki aylara kıyasla daha fazla bir değer kaybı yaşandığını gördük.
15:01Farklı değerlendirmeler yapıldı. İlk başta kurbas kısmı artıyor diye.
15:05Merkez'in güncesinde de bu konuyla ilişkili olarak güzel makaleler de yayınlandı.
15:10Orada da doğrudan KKM etkisi olarak görülüyordu.
15:13Siz hem geçtiğimiz ay ki bu değer kaybını nasıl değerlendiriyorsunuz?
15:17Bir de TL aşırı değerli mi? TL'de bir miktar bir değer kaybı yaşanmalı mı? Siz yaşanır mı da? Nasıl görüyorsunuz?
15:25Geçtiğimiz ayı ben sürekli bir trend olarak görmüyorum.
15:28Çünkü geçtiğimiz ay ne oldu? Birkaç şey birleşti.
15:31Önce bir küresel türbülans yaşandı. O bir tedirginlik yarattı.
15:35Ardından KKM'lerin dönüşü Ağustos'a çok yoğunlaşmıştı.
15:39Ve Merkez Bankası da KKM'den çıkışı teşvik etmek için ilave tedbirler almıştı.
15:43Öyle olunca KKM'nin bir kısmı en az %50'si falan yaklaşık yani %50'ye yakın kısmı dövize döndü.
15:51Ve arka planda da işte bir takım dedikodular çıktı.
15:55İşte ekonomi yönetiminde değişiklikler olacağına dair.
15:57Bütün bunlar birleşince aslında biraz döviz talebi arttı.
16:01Ama Merkez ona şöyle karşılık verdi. Bir miktar dövizin gidişine izin verdi biraz da döviz sattı.
16:06Yani seviyeyi savunmadı. Bence bu doğru bir politika.
16:09Bir zamanlar çünkü seviyeyi savunuyorlardı. Mesela orada çok ciddi bir problem yaşanıyordu.
16:13Şimdi öğrenildi. Yani Türkiye epey bir deneyim kazandı yani döviz kurunu yönetme konusunda.
16:18O deneyim de şu anda kullanılıyor.
16:20Yani Türk lirası çok değerli mi diye baktığımız zaman ben birkaç tane göstergeye bakıyorum.
16:26İşte aynı fiyatları yurt dışıyla kıyaslıyorum.
16:28İşte bir McDonald's endeksine bakıyorum.
16:31Ama yeme içme konusunda dikkatli olmak lazım.
16:33Çünkü sosyal medyada biliyorsunuz herkes şeyi koyuyor.
16:36İşte ben gittim şurada şu kadar şey yedim Türkiye'de yesem işte yarı iki katına yerdim falan.
16:41Gerçekten de yeme içme ve konaklama konusunda Türkiye pahalı oldu.
16:45Ama bütün ekonomiyi temsil etmeyebilir o.
16:47Çünkü bizde et fiyatları arz yönlü faktörler nedeniyle dünyaya göre çok daha hızlı arttı.
16:52O yüzden onları temizlemek gerekiyor.
16:54Mesela alternatif olarak cafe latte endeksine bakıyorum.
16:57Bütün dünyada hani küçük cafe latte fiyatına baktığımız zaman
17:01mesela Türkiye hala pahalı olmayan yani düşük grupta yer alıyor.
17:06O yüzden biraz karışık işler.
17:08Bütün her şey dönüp dolaşıp dış dengede bitiyor.
17:11Bazı insanlar diyor ki ya cari açık kapanıyor bu arada.
17:15Cari açık kapandığına göre TL'yi de çok değerli değildir diye düşünüyorlar.
17:19Kısmen doğru ama kısmen de cari açığı kapatan faktörlerin ne kadar sürdürülebilir olduğunu da düşünmek lazım.
17:26Yani mesela enerji fiyatlarındaki düşüş ne kadar kalıcı.
17:30Veya krediyi her zaman bu kadar sıkabilir miyiz?
17:33Sürekli krediyi bu kadar sıkabilir miyiz bilmiyorum.
17:36Dolayısıyla bizim bir hesabımız var.
17:39Geçen sene bir makale yazmıştık.
17:41Şuna bakıyoruz.
17:42Cari açık normal koşullarda nereye doğru gidiyor Türkiye'de?
17:45Ve sürdürülebilir cari açık nedir?
17:48İkisi arasındaki farkı döviz kuru kapatsaydı ne kadar TL'de değer kaybı gerekirdi diye.
17:54Yani Türkiye'nin cari açığıyla uzun vadeli sürdürülebilir norm cari açığa götürecek olan döviz nedir?
18:02Kur nedir diye sorduğunuz zaman çok da büyük bir şey gereği görmüyoruz.
18:06Yani kurda artış gereği görmüyoruz.
18:08Yaklaşık %10-15 civarında bir fark var.
18:11Yani öyle aşırı miktarda değil.
18:13Bu temel soru şu.
18:15Sürdürülebilir mi?
18:17Yani TL bir miktar değerli bir şekilde gidebilir mi diye.
18:21Bence gidebilir.
18:23Yani geçmişte bu dönemlerin çok uzun sürdüğünü gördük.
18:26Cari açık nispeten dış faktörlerinde desteğiyle düşük olduğu sürece
18:31ve Merkez Bankası da sıkı para politikasını ve kredi politikasını devam ettirdiği sürece
18:37aslında döviz kurunu kontrol edebilirler.
18:40Ama bir noktadan sonra buradan bir çıkış da gerekecek.
18:43İşte o çıkış noktası ne zaman olacak?
18:462025'in ikinci yarısından veya sonlarından itibaren tekrar bir seçim takvimine doğru girilirse
18:53öyle bir durumda bir genişlemeci politika ortaya çıkarsa o düzeltme gerçekleşebilir.
18:58Ama kısa vadede mevcut ekonomi yönetimi ve mevcut politikalar sürdüğü müddetçe
19:04aslında döviz kurunda da bir şok beklemek için bir sebep yok.
19:07Peki biraz değindiniz ama açmak için ayrıca da sorayım.
19:11TL değerlenirken dışarıcık azalıyor.
19:14Buradaki mekanizma nasıl işliyor?
19:16Yani birkaç faktör var.
19:17Dediğim gibi dış dünya çok önemli.
19:19Çünkü biz emtia ithalatçısıyız.
19:22Yani ham madde ithalatçısıyız.
19:24Ve bu ham madde içerisindeki en temel birleşen enerji.
19:27Ama sadece enerji değil işte tarımsal emtia var, ana metal var.
19:31Birçok emtia ithal ediyoruz.
19:33Dünyada ekonomik yavaşlama sebebiyle emtia fiyatları çok hızla artmıyor.
19:38Ve Çin'de de arz fazlası ve iksadi anlamda daha yavaş büyüme dönemine girdiği için
19:45emtia fiyatlarının baskılandığı bir dönem var.
19:48Bu bizim işimize yarıyor.
19:50Bir kere enerji ithalatımız bir ara 90 milyar dolarlara çıkmıştı.
19:55Yani yıllık bazda.
19:56Şimdi 60 milyar dolarlara belki de daha altına inecek.
19:59Yani oradan çok ciddi bir düzeltme geliyor.
20:01Altın tarafına baktığımız zaman biz muazzam altın ithal eden bir ülkeydik.
20:06Yani bir ara 30 milyar doların üzerinde ithalat yapıyorduk altında.
20:10Şimdi o da düşüyor.
20:11Niye düşüyor?
20:12Birincisi dolarizasyon azaldı.
20:14Yani Türkiye daha normal bir para politikası uygulamaya başlayınca altın talebi düştü.
20:19İkincisi de altın ithalatına kısıtlama getirildi.
20:22Bu yollarla şimdi altın ithalatı da normalleşmeye başladı.
20:26Dolayısıyla enerji ve altın katkısı çok çok büyük.
20:29Yani en az 30 milyar doları oradan geliyor zaten.
20:32Daha da fazlası.
20:33Geri kalanı nereden geliyor?
20:34Geri kalanı da iş talep yavaşladığı için, krediler kısıtlandığı için.
20:38Kredilerle ithalat arasında da çok güçlü bir ilişki var.
20:41Çünkü o finansman yapılamayınca ithalat da yapılamıyor.
20:44Ekonomi yavaşlayınca ithalat yavaşlıyor.
20:46Bütün bunların birleşimi olarak bakınca da cari açıkta çok ciddi bir düzeltme görüyoruz şu anda.
20:53Bunun ne kadar kalıcı, ne kadar geçici diye baktığımızda bir kısmı kalıcı.
20:58Yani enerji fiyatlarındaki düşüşün bir kısmı kalıcı görünüyor.
21:02Para politikasının düzelmesinden kaynaklı altın ithalatındaki normalleşme de bence kalıcı.
21:07Ama büyümedeki iğme kaybı tekrar büyüme başlayınca geri gelecek.
21:12Dolayısıyla yani cari açık konusunda bence baktığınız zaman mevcut ekonomi programının aslında en etkili olduğu kısım dış dünyanın da desteğiyle cari açık tarafı diyebiliriz.
21:25Bunun Türkiye'nin kredi notuna etkilerini geçtiğimiz süreçte gördük.
21:29En son FİÇ'in de kararını gördük.
21:31Kredi derecelendirme kuruluşları genel olarak hızlı bir şekilde Türkiye'de not arttırımına gitti.
21:36Dış açıktaki, cari açıktaki bu beklentiler, gelişmeler bu not arttırımlarından devam etmesine yola çağırma.
21:45Sizin beklentiniz nedir?
21:47Not arttırımlarının önemli bir kısmı cari açıktaki düzeltmede, cari dengedeki düzeltmeden geldi.
21:52Çünkü biliyorsunuz derecelendirme kuruluşlarının asıl baktığı şey Türkiye'nin döviz cinsinden borçlarını ödeyip ödeyemeyeceği.
21:59Onun da en önemli bileşenleri nedir?
22:01Dış denge, rezervler kısmı, sermaye akıllarının kalitesi.
22:05Dolayısıyla mevcut uygulanan programın en etkili olduğu bölümde zaten dış denge olunca ve rezervler tarafı olunca not arttırımları hızlı bir şekilde geldi.
22:14En son kararında FİÇ dedi ki tamam ben bunu görüyorum, olumlu gelişmeleri gördüm, notunuzu da belli bir yere getirdim ama görünümü durağına çevirdi.
22:23Bu ne demek?
22:24Diyor ki FİÇ tamam ben olumlu gelişmeleri gördüm ama bunun sürülebilene dair bazı tereddütlerim var.
22:31Dolayısıyla bakacağım sabredecek misiniz?
22:34Yani yeterince sabredip de işte büyümedeki yavaşlamaya tahammül edip enflasyonu düşürebilecek misiniz?
22:40Ve dış dengedeki düzeltmeyi kalıcı bir hale getirirseniz eğer o zaman tekrar yola devam ederim, notu arttırmaya devam ederim diyor.
22:48Dolayısıyla bir müddet ara vermiş gibi görünüyor.
22:51Önümüzdeki sene eğer sabredersek biz dış dünyanın da desteğiyle belki bir not arttırımı daha olabilir gibi görünüyor ama ondan sonrası daha yapısal tedbirlere bağlı.
23:02Onlar için de şu an ilerlemiyor diyebiliriz herhalde değil mi?
23:06Yani o tarafta çok fazla ilerleme yok.
23:09Özellikle kurumsal taraf çok önemli.
23:13Çok söyledik bunu tekrarlamak istemiyorum ama Merkez Bankası'nın yöneticilerinin mesela görev süresi, daha doğrusu görev güvencesi meselesi.
23:22Bunu çözebiliriz yani çok zor bir şey değil ama bir şekilde tercih edilmiyor.
23:26Yani burada da pek bir adım atılmayacak gibi görülüyor.
23:29Veya işte biliyorsunuz halkın önemli bir kısmı resmi istatistikler konusunda kaygıları var.
23:34Özellikle enflasyon ölçümüyle ilgili.
23:36Her ne kadar ben kişisel olarak enflasyon ölçümünün son bir yıl içinde önemli ölçüde düzeldiğini düşünsem de halkın algısı hala orada duruyor.
23:44Dolayısıyla orada da yani Türkiye'nin kurumsal yapısına ilişkin bir takım şeyler yapılabilir.
23:49Veya verileri dışarıdan bağımsız bir kurul tarafından incelenebilir.
23:53Bu tür adımlar bence güven sağlamak açısından ve programın sahiplenirliği açısından önemli.
24:00Ama o tarafta maalesef çok fazla şu ana kadar bir gelişme yok.
24:04Hakan Bey çok teşekkür ederim.
24:06Değerli görüşlerinizi aktardınız, vaktinizi ayırdınız.
24:09Teşekkür ederim. Davetiniz için ben teşekkür ederim.