Milyonlarca çalışan yeni yıl yaklaşırken asgari ücrete hangi oranda bir zam olacak? sorusu yanıtını bekliyor. TCMB Başkanı Fatih Karahan, ABD de yatırımcılara yüzde 25'lik asgari ücret artışının enflasyon görünümüyle tutarlı olduğu mesajını verdi. Hangi zam oranı enflasyon karşısında uzun vadede alım gücünü ayakta tutar? Ekonomist Muhammet Bayram konuyla ilgili değerlendirmede bulundu. https://www.timeturk.com/ekonomi/asgari-ucret-zammi-ne-kadar-olacak-uzman-isim-anlatti/video-1796278
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Tabii asgari ücretle alakalı devlet kurulmanızdan çeşitli
00:03açıklamalar da var. Çoğu da daha bunun konuşmasının erken
00:06olduğu yönünde. Ancak vatandaş açısından da toplum açısından
00:09da ciddi bir beklenti var. Neden? Bu sene ortasında
00:12herhangi bir asgari ücret artışı yapılmadı. Yapılmadığı
00:15içinde yıllık enflasyon tamamen yansılacak mı? Yansılmayacak
00:18mı? Bunun tartışması sürecek. Daha önümüzde Ekim ayının
00:22enflasyonu açıklanacak. Ayın dördü itibariyle. Yine Kasım
00:25varlık ayları enflasyon açıklanacak ve yıllık
00:27enflasyon bulunacak Samet Bey. Şu ana kadar Eylül ayında
00:30topluluğu yani yıllık enflasyon yüz birikimli enflasyonun yüzde
00:34otuz beş. Eğer Ekim, Kasım, Aralık aylarında ortam adili
00:38programdaki yüzde kırk bir buçuk. Merkez Bankası'ndaki
00:41yüzde kırk ikiyle hedef tutacaksa yüzde birer buçukluk
00:44aylık enflasyon olması gerekiyor. Ve böylece de
00:47yıllık enflasyon yüzde kırk iki olarak ortaya çıkacak. Tabii
00:51geçtiğimiz yıllarda Sayın Cumhurbaşkanı'nın bir sözü var.
00:54Yani vatandaşı enflasyonu karşı ezdirmeyeceğiz sözü.
00:57Pandemiden itibaren de herhangi bir şekilde enflasyon
01:00altında zam yapılmadığı gibi enflasyonun üzerinde refah
01:03payı artışları yapıldı. Son dönemde yani iki bin yirmi üçün
01:07sonunda iki bin yirmi dörde başlarken son altı aylık
01:10enflasyon farkı yüzde otuz yediydi. On iki puanlık bir
01:14refah payı artışı yapıldı. Işte bu on iki puanlık refah payı
01:17artışı aslında iki bin yirmi dördün enflasyonu karşılamak
01:20üzere verilmiş bir orandı. O yüzden biz enflasyon hesaplaması
01:25yaparken Samet Bey yıllık enflasyonu baz alacağız tabii
01:28çünkü Sayın Cumhurbaşkanı'nın vatandaşı enflasyona karşı
01:31enzirme veren sözü var. Yüzde kırk iki olduğunu farz
01:34farzlayarsak yüzde on ikilikte önden verilmiş bir refah artışı
01:37var. Yani aslında yüzde otuzlar civarında asgari ücrete
01:41minimum artış yapılması gerekiyor. Tabii burada geçim
01:45şartları yine bölgesel geçim endeksleri çok önemli. Özellikle
01:49büyükşehirlerde kira fiyatları bir hayli artmış durumda. Tabii
01:53burada daha öncelerden beri size de konuştuğumuz gibi işte
01:57bölgesel asgari ücret olsa ne olurdu? İstanbul, Ankara,
01:59İzmir'de farklı ücretler olsa ne olurdu? Tartışmaları yine
02:02açığa çıktı. Ancak tabii bu gündemini bitirecektir. Neden?
02:07Son artık yüksek enflasyonuz ortamları yaşıyoruz. Iki bin
02:11yirmi beşin sonunda yüzde yirminin altına inecek bir
02:14enflasyonu karşılayacağız. Iki bin yirmi altı da Sayın
02:16ifade etti. Artık tek hali enflasyon göreceğiz. Peki yıl
02:20sonu enflasyon ne olur? Tabii Karahan ııı burada açıklamada
02:24bulundu yüzde yirmi beşlik asgari ücret artış ama tabii
02:26beklentiler yüzde kırk ila yüzde kırk ikiler civarında yıl
02:29sonu enflasyon olması. Benim de asgari ücrete ilişkin tahminim
02:33yüzde yirmi beş ila yüzde otuzluk bir enflasyon farkıyla
02:37birlikte bir artış olması yönünde Samet Bey. Ancak yapılan
02:42ama oransal artışların ben çok yeterli olduğunu da
02:44düşünmüyorum. Bununla beraber çalışanın bizzat alım gücünü
02:48artırıcı unsurlar devreye girecektir. Nitekim geçtiğimiz
02:52yıl biliyorsunuz asgari ücretten alınan vergi
02:55kaldırıldı. Yani şu anda tüm ücretlerde on yedi bin iki
02:58liralık net asgari ücretten vergi alınmıyor. Bunun gibi
03:02çalışanın beyanname vermesi çalışanın daha az vergi
03:05ödemesine ya da vergi iadesi olur, fiş toplama sistemi geri
03:09gelebilir, buna ilişkin tekrar vergi iadesi olur. Bunlar
03:11olursa eğer vatandaşın alım gücü bizzat artabilir ve seneye
03:15art iki bin yirmi beşte o dezenflasyonun sürecini yani
03:18enflasyonun iyice düştüğü dönemde vatandaşın alım gücünü
03:21arttığını hissedebilir. Dezenflasyona özellikle dikkat
03:26çekiyorsunuz iki bin yirmi beş yıl sonu için. Şimdi biraz
03:29önce de söylediniz ya Cumhurbaşkanı Erdoğan dile
03:31getirmişti vatandaşı enflasyonun altına bırakmayacağız,
03:35enflasyona ezdirmeyeceğiz diye. Peki hangi zam oranı enflasyon
03:40karşısında uzun vadede alım gücünü ayakta tutar? Birkaç
03:43öneride de bulundunuz belki vergi iadesi gelebilir gibi.
03:47Nasıl bir asgari ücret alım gücünü ayakta tutar? Belki de
03:51en önemli sorulardan bir tanesi bu. Bakın oransal zamlar
03:57yapılsa da Samet Bey biliyorsunuz fahiş fiyatla
03:59mücadele olmazsa yine aşırı kar hırsı olanların bu fiyatı
04:04harçlığı engelleyemezsek yapılan oransal zamların bir
04:07anlamı yok. Ancak özellikle iki bin yirmi dört yıl
04:09içerisinde yeni ekonomi politikalarıyla beraber tabii
04:12sıkı para politikası uygulanıyor, faizler arttırıldı.
04:14Bununla beraber hem gelirler politikası yani geliri daha çok
04:17tahsil etme ve kayıt dışlıkla önemli bir şekilde mücadele
04:20başladı. Işte İBAN üzerine ödemeler yapılması. Yine fiş
04:24ve fatura almayanlar için daha önceden yoktu. Eğer bir fiş ya
04:27da fatura almazsanız beş bin liradan az olmamak şartıyla
04:30cezayla karşı karşıya kalacaksınız. Bunların
04:32tamamı aslında kayıt dışılığı önleyici ve denetimi
04:34arttırıcı unsurlar. Ancak maalesef burada bir oransal zam
04:38konuşulduğu zaman şimdiden bütün fiyatlar üzerinde zam
04:42gelmeye başlıyor. Bunun tabii devletin denetimleriyle mutlak
04:45sürekli kontrol altına alabilir ama yine kendimizde insanımızda
04:48bitiyor. Yani eğer böyle bir oransal zamlar olursa bunu
04:52şikayetle ihbar etmeli. Alım gücünü nasıl arttırabiliriz?
04:55Şimdi alım gücünü arttırmak için tabii oransal zamlar
04:57yapılacak. Ama vatandaşın da yarın ihtiyacını bugünün almayı
05:02artık bırakması gerekiyor. Çünkü buna ilişkin enflasyonuz
05:05kaygının artık son bulduğunu görebiliyoruz. Real Real kesin
05:09güven endeksi yüzü aştı. Yüz ikiler seviyesinde ilk defa uzun
05:13zamandan beri pandemi sürecinden beri. O yüzden
05:15vatandaşın artık enflasyon algısı ve fiyat algısı
05:18oturmaya başladı. Yani artık fiyatlar çok daha fazla
05:21artmayacak. Düşüncesine oturmaya başladı. Eğer bu
05:24oturursa satamayan, malını satamayan kişiler ya da fahiş
05:27fiyatlı bir şekilde malını artıran kişiler malını satamaya
05:30başlayacak. Bu da fiyatların geri gelmesini sağlayacak.
05:33Nitekim şu anda gayrimenkul sektöründe önemli bir şekilde
05:36geriye çekilmez söz konusu. Neden? Vatandaşın krediye
05:40ulaşımı zorlaştı. Alım gücü şu anda evler için azaldı ve alım
05:44gücü korunabiliyor. Vatandaşı alım gücünü korumak için o
05:48yapılması gereken oransal zam az önce bahsetmiş olduğum gibi
05:51sene başında on iki puanlık refah payı artışı vardı. Bu
05:55enflasyon farkının üzerine verilen bir artıştı. Iki bin
05:58yirmi dört yılı enflasyon karşılansın diye verilen bir
06:00artıştı. Yüzde on iki oradan var. En az yüzde otuzluk bir
06:04artış yapılırsa vatandaşın alım gücü sene sonu itibariyle burada
06:08sağlanmış olur ve bununla beraber eğer aşırı kar hırsı
06:12olursa ticarethanelerde yine fahiş fiyatı olsa bile vatandaş
06:17alım gücünü tekrar yerine getirecek işte vergi
06:20iadeleri yine ücretlerin vergi beyanlaması vermesi ücretlerin
06:24vergi dilimlerinin arttırılması yani daha erken vergi tabanına
06:28vergiye girmemek adına bu önlemi alınırsa seneye rahat
06:31bir nefesle girebiliriz ve iki bin yirmi beş yılında faiz
06:35indiriminin başladığı o dönemde vatandaşın da bizzat cebinde
06:38alım gücünü yükseldiği hissiyatı oluşturmuş oluruz.
06:41Sizin beklentiniz yüzde otuz civarında diyorsunuz. Tabii
06:44burada yapılacak eee yan haklar demeyelim de ya alınacak yan
06:49önlemlerle birlikte alım gücünde arttıracağına dikkat
06:53çektiniz. Vergi dilimi dediniz. Onu da biraz detaylandırmanızı
06:56rica edebilirim. Şu an nasıl nasıl olursa eee öngörünüzle
07:01nasıl olmalı vergi dilimi özellikle asgari ücretli için
07:05önemli olacaktır ve asgari ücretin daha üstünde kazananlar
07:08için. Biliyorsunuz Samet Bey on yedi bin iki lira şu anda
07:13büyük bir reformla vergi dışı bırakıldı. Bu çokça muhalefenin
07:17dile getirdiği bir durumdu. Artık asgari ücretler vergi
07:19vermiyor. Bu aslında vergi yükü işverenin üzerindeydi. Artık
07:23işveren o vergi devlete vermiyor. Aslında o vermediği
07:26vergiyle beraber işveren desteklenmiş oldu. Vatandaş da
07:29on yedi bin iki lira üzerinde de maaş alan kişilerde ücret
07:32alan kişiler de burada vergi dilimine tabii yüzde on beşten
07:36başlayan yüzde kırk kavaran. Sadece yüzde kırklık vergi
07:39dilimine giren üç milyon TL ve daha üzeri yıllık gelir elde
07:43eden kişiler beyanlama verebiliyor. Bu ne demek? Eğer
07:45siz beyanlama verirseniz bir ticarethaneniz olduğu zaman
07:48işte ticarethane üzerine kayıtlı eee evler için ona
07:52yaptığınız masraflar arabalar için sigorta masrafı işte
07:56yine ııı aracın diğer giderlerini yazabiliyorsunuz ya
07:59da belli şartlarda kendinizin, eşinizin, çocuklarınız için
08:03yapmış olduğunuz eğitim ve sağlık harcama gider
08:05yazabiliyorsunuz. Şimdi bu vergi dilimleri artılmasıyla
08:08beraber artık yüzde on beşlik dilime girmek için yüzde on
08:11beşlik başlangıç seviyesi. Bir sonraki yüzde binlik dilime
08:15girmek için daha fazla gelir eletmeniz gerekecek. Eğer bu
08:17dilimler yükseltirse daha geç dilime girdiğiniz için daha az
08:21vergi ödeyeceksiniz. Şimdi sene sonu, sene ortalarına
08:23geldiğinizde burada ııı ücretlerden bazıları azalma
08:27hissediyor. Neden? Net ücret üzerinden değil, işleyen
08:30anlaşmaya göre bürüt ücret üzerinden anlaşma yapılıyor.
08:33Eğer dilimler arttırılırsa daha az vergi kesintisi olacak. Bu
08:36öncelikle olması gereken. Bir diğeri üç milyon TL üzerinde
08:40gelir edenler değil de üç milyon altında gelir elde edenler de
08:45beyanlama verebilirse az önce saymış olduk. Kişisel
08:47ihtiyaçlarını beyanlamaya gider yazabilir. Sonuçta bir gelir
08:50elde ediyoruz. Bizim kendimizi idam ettirebilmemiz için bir
08:53belli bazı giderlerimiz var. Bunlar da beyanlama gider
08:56yazıktan sonra bir vergi beyanlaması verirsek ve
08:59üzerinden vergi verirsek alıngıcı korunmuş olur. Tabii
09:02çeşitli çalışmalar da var bununla alakalı. Dünyadaki
09:05örnekleri de var. Amerika'da yıllardır uygulan bir sistem.
09:07Amerika'da vatandaşlar burada kendisi bizzat oturup vergi
09:11beyanlamayı düzenliyor. Bizde de gayrimenkul için ve diğer
09:14işler için, diğer kazançlar için hazır beyan sistemleri var. Ya
09:17vatandaşı kolayca bunlar kullanıma sunabilir ve daha
09:19önceki yıllarda babalarımızdan da gördüğümüz üzere burada fiş
09:23toplama usulüyle o sarı zarfların içine koyarak fişler
09:27konulurdu ve vergi iade sanılırdı. Şu an devletimiz
09:29bunu sağlamak için ne yaptı? Işte eğer fiş almazsanız beş
09:33bin en az beş milyona başlamak üzere cezayla muhatap
09:35olacaksınız. Bunun yanına fiş toplamayı da getirirseniz eğer
09:38vatandaşın bir nefse alıngıcı korunabilir.