Doğanın sesine kulak veren Güven İslamoğlu ile Yeşil Doğa, çarpık yapılaşmanın içinde kaybolmuş bir Mardin'de. Şehrin değerini ortaya çıkarmak, vizyon kazandırmak, Mardin'i tamamen yüzeye çıkarmak gerekiyor. İslamoğlu; bu hafta Mardin konaklarının hikayesini ekrana getirdi.
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Merhaba ben Gümeyiz Samoğlu Yeşilova programıyla yine karşınızdayız.
00:27Mardin'deyim.
00:28Gerçekten muhteşem bir yer.
00:3020 yıl önce geldiğim Mardin hala değişmemiş.
00:32Bu iyi mi kötü mü tartışılır aslında.
00:35Çünkü hala çarpık yapılaşmanın içinde kaybolmuş bir Mardin var.
00:39Bu Mardin'i ortaya çıkartmamız gerekiyor.
00:41Çünkü Arabistan ülkelerinde özellikle Suudi Arabistan'da, Umman'da, Ürdün'de,
00:45Mısır'da, Fas'ta deniz turizmi konusunda büyük bir atak var.
00:49Bize rakip olmaya başladılar.
00:51Bunu dengelememiz lazım.
00:53Dengelemek için de bu tür illeri kullanmamız gerekiyor.
00:56Mardin'i, Diyarbakır'ı, Batman'ı, Urfa'yı, Gaziantep'i, Burdur'u, Afyon'u iç bölgedeki
01:02illeri artık değerini ortaya çıkartmamız gerekiyor.
01:05Mardin bu haliyle kaldı.
01:07Mardin'e de vizyon kazandırmamız lazım.
01:09İşte bu hafta bunun için buradayım.
01:11Mardin konaktan hikayesini yapacağım.
01:13Birkaç tane restore edilen konak var ama birkaç tane daha fazla olması lazım.
01:18Aslında Mardin'in tamamen yüzeye çıkması gerekiyor.
01:21İşte bu hafta bu hikaye ekranı taşıyacağım.
01:26İpek yolu üzerinde yüksek bir tepeye inşa edilen Mardin yaklaşık 12 bin yıllık bir tarihe sahip.
01:36Yeni kazılarla bu daha da geri gidebilir.
01:39Mardin'e gelenler genelde denizden 1100 metre yukarıda olduklarının farkına varmazlar.
01:45Hemen altında bulunan ova sanki deniz seviyesindeymiş izlenimi verir.
01:49O nedenle tüm yapılar güneye, ovaya bakar.
01:56Kent inşa edilirken halkın ihtiyaçları düşünülerek iklim göz önünde bulundurularak akıllıca tasarlanmış.
02:03Örneğin sokaklar sıcak yaz aylarında doğal iklimlendirme sağlayacak şekilde dar yapılmış.
02:09Uzaktan baktığınızda Mardin evlerini üst üste göreceksiniz.
02:29Diyeceksiniz ki bu insanlar üst üste ama nerede dolaşıyorlar, nasıl yol alıyorlar?
02:33Altlarına delhizler yapmışlar. Bunlara appara diyorlar.
02:36Bu delhizlerle sokakları birbirine bağlamışlar. Üzerlerine de evleri yapmışlar.
02:40O yüzden aşağısı böyle bir tünel gibi yeri açık, yeri kapalı tünellerle dolu bir şehir burası aslında.
02:53Kolay işlenilebilen Mardin taşından yapılan konaklar inşa edilirken komşuluk hakları gözetilmiş.
02:59Bu nedenle konaklar başka bir konağın manzarasını kapatmıyor.
03:03Tabi sonradan inşa edilen beton yapılar hariç, kent beton yapıların içinde kendini göstermekte zorlanıyor.
03:33Şimdi Mardin'e çok gelip gidiyoruz da ben ne zaman gelip gitsem çünkü Mardin'i bir türlü yukarıya taşıyamadık.
03:39Çarpık yapılaşma hala içeride, beton yapılar içeride.
03:43Ne zaman temizlenecek Mardin'in böyle bir şeye ihtiyacı? Daha doğrusu Türkiye'nin böyle bir ihtiyacı var.
03:47Çünkü Mardin'in artık bir vizyonunu biraz daha yukarı taşımak gerekiyor.
03:51Tabi bu aslında yaşam kültürüyle ilgili bir olay.
03:56Evet Mardin'deki hakikaten eski taş yapılar, binalar veyahut da diğer doku ciddi anlamda bizim ihtiyacımızı zamanında karşılamış.
04:02Ama daha sonra nüfus biraz daha çoğalınca bu ihtiyaç giderilmediğinden dolayı eski evlerin üzerine biraz beton alma evler ortaya çıktı.
04:14Ki bunlar da zaten biliyorsunuz yıkılacak olan bir olaydır.
04:18Yıkılıp da gerçek silüeti çıktığı zaman Mardin'in ciddi anlamda bir güzel görünüşü, güzel bir yaşam ortamı ortaya çıkacak diye
04:24bekliyoruz.
04:26Var mı ev çalışma?
04:28Çok ciddi anlamda bir çalışmalar var.
04:30Başta biz olmak üzere.
04:32Mesela babamızın evi vardı.
04:34Beton alma bölümü yıkıldı ve örnek bir şekilde de artık valilik sağ olsun bizi örnek gösterdi.
04:40Biz bir öndelik yaptık bazı durumlarda.
04:42Şu anda halen çalışmalar var.
04:44Yıkılacak olan beton alma evler vardır.
04:46Onlar da bölüm bölüm ihtiyaca binan.
04:48Hem yıkılıyor hem de etraf biraz daha düzenli bir şekilde giriyor.
04:53Yavaş yavaş Mardin'in iş adamları da geri dönüp eski konaklarını onarmaya başlamışlar herhalde.
04:59Aslında çok geç kalmış bir karar.
05:01Çünkü Mardin silüeti bozulmadan önce beton alma ortamında 1960'lı yıllarda başladı aslında beton alma olayı.
05:09Yoksa daha önceki hakikaten sade ve sade Mardin taşı, Mardin toprağı ile yapılan bu binalar, eserler, şah eserler daha doğrusu.
05:19Bu beton alma ile birleşmeden önce bunlar yapılsaydı çok daha kalıcı olurdu.
05:23Ama şimdi maalesef artık yeni yavaş yavaş işte büyük iş adamları, büyük kültürü bırakıp da giden insanlar tekrar geri dönüp burada eski yaşamını, eski geçmişini burada yaşamaya çalışıyorlar.
05:37Genellikle Mardin'i biz biliyoruz da yeterli tanıtabiliyor muyuz?
05:42Pazarlanmayı, tanıtımı ve reklamı yapamıyoruz maalesef.
05:47Çünkü bunun bir ucundan tutuyoruz diğer ucunu kaybediyoruz.
05:51Ki bunun da en özellikli yerlerden bir tanesi burada 8 tane dil konuşuluyor.
05:56Ki bunların hakikaten en önemli şeylerden bir tanesi zaten zaten siz bilirsiniz bir folklorik bir yaşam var burada.
06:03Yemeğinden tutun kültüründen her alanını kapsayan bir şehir.
06:08Fakat maalesef biz hakikaten tanıtımı, pazarlanmasını ve reklamını yapamıyoruz.
06:13İnanç konusunda baktığınız zaman çok ciddi anlamda inanç kültürü vardır.
06:17Ki yani bunun da en son şekliyle Müslümanların buraya yerleşmesinden sonra çok daha farklı bir hayat ortaya çıkıyor.
06:25Karşımıza farklı bir inanç kültürü çıkıyor.
06:43Mardin'i 15 dakikada anlatmak gerçekten çok zor ama bir aile buldum.
06:47Ensari ailesi eğitim için Mardin'i terk etmişler, konaklarını terk etmişler.
06:52Aradan yıllar geçtikten sonra anne çok özlemiş, Mardin'i çok özlemiş, konağını çok özlemiş.
06:57Sonra oğullarından bir tanesi maddi durumu iyi olunca gelmiş konağa satın almış.
07:01Sattıkları kişiden satın almış, konağa butik otele çevirmişler.
07:05Şimdi kendilerini ziyaret edip bu hikayeyi onlardan dinleyeceğiz.
07:08Günsel Ensari spor geçmişi olan bir Mardinli.
07:11600 yıllık bir geçmişe sahip 3 katlı 10 odalı bu taş konakta yaşamış.
07:19Konak çok büyük gibi gelebilir ama o yıllarda tüm aile bu binada yaşarmış.
07:25Günal Bey'in annesi Peyruze Hanım da bu konağa gelin gelmiş.
07:30Başka bir konaktan bu eve gelin gelen Peyruze Hanım'a sadece bir oda verilmiş.
07:36Tahir-Peyruze çifti 7 çocuktan 5'ini burada yetiştirmiş.
07:45Eğitime önem veren Ensari ailesi sırayla konağa terk ederler.
07:50Diğer aile fertleri de konaktan ayrılınca konak satılır.
07:54Yeni sahipleri konağa bakmaz, konak harabeye dönüşür.
07:5820 yıl sonra konağa ziyarete gelen Peyruze Hanım bu duruma üzülür
08:03ve çocuklarına bu konağı alıp onarmalarını ister.
08:06Ve hikaye kaldığı yerden yeniden başlar.
08:14Annemin konağı bulduğu hal şöyle.
08:18Bu haldeydi.
08:20Eski hali yeni hali.
08:22Eski hali yeni halini içeren bu tarzda resimleri.
08:26Ama bu halini gördü.
08:28Bu halini gördü.
08:29En son yapılmış halini gördü.
08:32Anne babanızın yaşadığı yer.
08:44Burası bir tane oda.
08:46Evet.
08:47Dikkat ederseniz o son harabe şeklindeki odadan bu hale geldi.
08:52Ve bu sonradan ilave edilen oda annemin 19 yaşında gelin geldiği oda bu.
08:57Hep burada yaşadılar.
08:59Hayatlarının başlangıcı işte burası.
09:08Şu baştaki annem.
09:10Onun yanındaki babam.
09:12Bu taraftaki dedem.
09:14Ve onun da yanındaki babaannem.
09:16Konakta son göç öncesi yaşayan ailenin büyük farkları.
09:21Dedemin aynı zamanda abisi Türkiye'nin ilk Büyük Millet Meclisi'ndeki mevbuslardan.
09:29O zamanlar aile neyle geçiniyordu?
09:31Tarım mıydı?
09:32Tarımdı.
09:33Buradaki genel yapı tarım ve çiftçilikle uğraşıyordu.
09:42Buralar normalde eskiden de odaydı.
09:45Evet.
09:46Burası?
09:47Dikkat ederseniz her birinin ismi var.
09:49O tarihte kim o odada yaşadıysa odaların ismini de öyle koyduk.
09:54Ve isimleriyle yaşasın istedik.
09:56Selahattin Bey Bedriye Hanım amca.
09:58Amcam ve eşi İsmail Bey Butiye Hanım amcam ve eşi.
10:02Hamit Bey ve Şerife Hanım amcam ve eşi.
10:04Bütün kardeşler burada yaşıyor.
10:07Evet.
10:08Buraya demin sordunuz burası nasıl diye.
10:11Burası Eyvan denir buraya.
10:14Tavana dikkat ederseniz baya yüksek.
10:17Odalardan çıkılıp birlikte olunduğu, oturup yer minderlerinin konulduğu,
10:25oturulduğu, sohbet edildiği, zaman zaman bir şeylerin atıştırıldığı,
10:30yemek yendiği orta alan, ortak alan.
10:39Bu babaannemin kullandığı şifon yeri.
10:431800'lü yıllardan kalma.
10:46Hala işler vaziyette.
10:49Boyamadık, cilalamadık.
10:53Orijinal haliyle neyse korumaya gayret ettik.
10:56Siz evi terk ettiğinizde bu vardı.
10:58Geldiğinizde de var mıydı?
11:00Biz terk ettiğimizde vardı.
11:02Sonra bunlar el değiştirince konak.
11:05Bunlar evlere taşındı.
11:07Farklı evlere taşındı.
11:09Döndüğümüzde bulduklarımızı oturtmaya çalıştık.
11:11Tekrar geri geldi.
11:16Binayı restore edecek mimar,
11:18içinde yaşantı olmadan onarmanın anlamsız olacağını söyler.
11:21Bunun üzerine konak orijinaline sadık kalınarak
11:24butik otele dönüştürüldür.
11:26Otelin her odası Peyruza Hanım'ın yaşantısından bir parça olur.
11:38Özellikle banyoda bakır lavaboları kullandık.
11:42Ama çok daha önemlisi şu gördüğünüz çanta şeklinde,
11:46bakır çanta şeklinde olan
11:49ve Mardin'de Kilden diye adlandırılan
11:52annemin hamam çantası bu.
11:54Küçükken taşırdık.
11:56İçine tarağını, lifini, sabununu falan koyardı.
11:59Hamamın kapısına kadar götürürdük.
12:01Oradan içeri alırdı.
12:03Orijinal mi?
12:04Orijinal.
12:05Ama aynısını ürettik.
12:07Bütün odalara hatıralarını yaşatmak için bunları bile kullandık.
12:11İsmi ne bunun?
12:12Kilden.
12:13Kilden.
12:14Evet Mardin'de Kilden olarak adlandırılır.
12:16Normalde buranın kültüründe küvet yok.
12:19Ama özellikle Uzakdoğu'dan gelen misafirlerimiz
12:23olmazsa olmaz küvet istiyor.
12:25Bu nedenle üç odaya da küvet koyduk.
12:28Onların ihtiyaçlarını karşılamak için.
12:41Bu orijinalinde vardı.
12:44Bu dedemle babaannemin odasının üstündeki kitabe.
12:48Gelen misafirlerimiz hep sorardı.
12:52Ne anlam taşıyor diye.
12:54Onun üzerine tercüme ettirdik.
12:56Gelen herkesin dileklerini içeren bir dua.
12:59Her evde var mı Mardin'de bu?
13:01Bir kısım evlerde farklı farklı duaları var böyle kapıların üstünde.
13:05Sanıyorum bu da bir kültür.
13:07Devam eden bir kültür.
13:14Annem 2015 Nisan'da hadi gidelim dedi.
13:26Kardeşimle annemizi aldık geldik.
13:29Tabii konaktan içeri girerken otel müdürümüz,
13:32çalışanların hepsi annemi bekliyorlar.
13:35Ellerinde çiçeklerle.
13:37Annem kapıdan içeri girdiğinde onları gördüğünde
13:40inanılmaz mutlu oldu.
13:41Gözleri fal taşı gibi açıldı.
13:43Ama konağı eski halinde gördüğünde heyecandan ayakta duramadı.
13:47İlk ziyaret ettiği yer neresi oldu?
13:49Ana giriş kapısı.
13:51Ana giriş kapısından.
13:53Kardeşimle koluna girdik.
13:55Annem gözyaşlarını tutamadı.
13:57Toplam bir hafta kaldı konakta.
14:01Tabii otel olduğu için gelen giden misafirler oluyor.
14:04O zaman Amerika Büyükelçisi gelmişti.
14:06Eşiyle oturdular, tanıştılar, sohbet ettiler falan.
14:09Annem ertesi gün Ankara'ya döndü.
14:13Aradan bir ay geçti.
14:14Annem bir kalp krizi yaşadı.
14:16Küçük bir süre sonrasında biz annemizi kaybettik.
14:19Başınız sağ olsun.
14:20Sağ olun.
14:21Tabii ilk etapta hepimiz çok üzüldük.
14:23Dedik ki yani bu kadar şeyi biz bir hafta için mi yaptık diye.
14:26Ama şimdi farkına varıyoruz ki aslında annemiz bize inanılmaz bir eser bırakmış.
14:34Mardin'de bu tip yaklaşık bin konak var.
14:36Maalesef sadece 30 ya da 40 konakta yaşam sürüyor.
14:40Ve bu konakların neredeyse tamamı butik otel olarak hizmet veriyor.
14:43Onların maliyeti normal vatandaşın yapabileceği bir iş değil.
14:47O nedenle iş Mardin'in varlıklı ailelerinin yatırımına kalmış.
14:51Bin konak aslında bir zamanlar Mardin'in ne kadar zengin olduğunu gösteriyor.
14:56Bin konağın da ayakta olduğu bir Mardin düşünün.
14:59Ne kadar muhteşem olur.
15:10Müzeşehir Mardin'i ekrana taşımaya çalıştık.
15:14Tabii her sokağın her konağın her insanın her yerin bir hikayesi var.
15:1815 dakikaya sığdırmak zor.
15:20Buraya gelip kendinizi deneyimlemeniz lazım.
15:22Ne yapacağız ne edeceğiz diye düşünmeyin.
15:24Atlayın gelin bütün sokaklara girin.
15:26Karış karış keşfetmeye çalışın.
15:28Belki bizim görmediğimiz birçok şeyi sizler göreceksiniz.
15:31Bu haftalık da bu kadar Mardin'i ekrana getirmeye çalıştık.
15:34Haftaya bir başka yerde bir başka hikayede buluşmak üzere hoşçakalın.
15:40İzlediğiniz için teşekkür ederim.