DUVAR - Gaziantep’in Nizip ilçesi, Belkıs Köyü, Fırat Nehri’nin kıyısında yer alan Zeugma, MÖ 300 civarında Büyük İskender'in komutanlarından Seleukos Nikator tarafından kuruldu. Verimli Mezopotamya topraklarının eşiğinde yer alan Zeugma Çağlar boyunca medeniyetlerin geçiş noktasında yer aldı, doğu ve batı kültürleri arasında bir köprü görevi üstlendi.
Bir mozaiği oluşturan taşlar gibi farklı kültürler, diller ve dinlerin yazdıkları hikayeleri Zeugma’nın içinde yer aldığı bu coğrafyada görebiliyoruz. İşte Zeugma'da yürütülen arkeolojik çalışmalar geçmişte kalmış ve günümüzde bilinmeyen bu hikayeleri ortaya çıkarmayı hedefliyor.
Zeugma’nın aslında bir aşk hikayesi üzerine kurulduğunu söyleyen Kazı Başkanı Prof. Dr. Kutalmış Görkay şu bilgileri verdi:
“Helenistik dönemde Büyük İskender'in komutanlarından Selevkos Nikator ve Pers asıllı karısı Apama’nın aşkı üzerine kuruluyor. Aslında bu aynı zamanda Helenistik krallıkların bir stratejisi. Helenistik globalizasyon dediğimiz farklı etnik kültürleri kaynaştırma politikası üzerine yapılan bir şey. Büyük olasılıkla bu kaynaşmayı sağlayan evliliklerin yapıldığı ve çok iyi bilinen bir merkez. Ki biz yine Helenistik krallardan 3 Antiokhos Megas’ın Laodikya ile burada evlendiğini biliyoruz, özellikle burada evleniyorlar. Yani evlilikler şehri diyebiliriz Zeugma için."
Bir mozaiği oluşturan taşlar gibi farklı kültürler, diller ve dinlerin yazdıkları hikayeleri Zeugma’nın içinde yer aldığı bu coğrafyada görebiliyoruz. İşte Zeugma'da yürütülen arkeolojik çalışmalar geçmişte kalmış ve günümüzde bilinmeyen bu hikayeleri ortaya çıkarmayı hedefliyor.
Zeugma’nın aslında bir aşk hikayesi üzerine kurulduğunu söyleyen Kazı Başkanı Prof. Dr. Kutalmış Görkay şu bilgileri verdi:
“Helenistik dönemde Büyük İskender'in komutanlarından Selevkos Nikator ve Pers asıllı karısı Apama’nın aşkı üzerine kuruluyor. Aslında bu aynı zamanda Helenistik krallıkların bir stratejisi. Helenistik globalizasyon dediğimiz farklı etnik kültürleri kaynaştırma politikası üzerine yapılan bir şey. Büyük olasılıkla bu kaynaşmayı sağlayan evliliklerin yapıldığı ve çok iyi bilinen bir merkez. Ki biz yine Helenistik krallardan 3 Antiokhos Megas’ın Laodikya ile burada evlendiğini biliyoruz, özellikle burada evleniyorlar. Yani evlilikler şehri diyebiliriz Zeugma için."
Category
🛠️
Yaşam tarzıDöküm
00:00Bugün, çağlar boyunca medeniyetlerin geçiş noktasında yer alan ve bir köprü görevi üstlenen
00:12Zevkma Antik Kentindeyiz. 2001 yılında Biricik Barajı'nın yapımı nedeniyle bir kısmı
00:19sular altında kalan kentin tarihi Türkiye İş Bankası'nın da desteğiyle gün geçtikçe daha da aydınlanıyor.
00:30Fırat Nehri'nin kenarında stratejik öneme sahip bir noktada bulunan Zevkma,
00:36M.Ö. 300 civarında Büyük İskender'in komutanlarından Seleukos Nikator tarafından kuruldu.
00:43Oldukça varlıklı olan kent, Fırat manzaralı yamaç villaları, sosyal hayatındaki hareketliliği
00:50ve nehir ticaretiyle her zaman bir cazibe merkezi oldu. Tarihin her döneminde önemini korudu Zevkma.
01:00Zevkma aslında bir aşk hikayesi üzerine kuruluyor.
01:03Helinistik döneminde Büyük İskender'in komutanlarından Seleukos Nikator ve Baktriye ve Pers asıllı karısı Apama'nın aşkı üzerine.
01:12Aslında bu bir yerde Helinistik krallıkların bir stratejisi.
01:18Bu Helinistik globalizasyon dediğimiz farklı kültürleri, etnikleri kaynaştırma politikası üzerine yapılan bir şey.
01:27Büyük olasılıkla burada bu kaynaşmayı sağlayan evliliklerin de yapıldığı çok iyi bilinen bir merkez.
01:33Ki biz yine Helinistik krallardan 3. Antiochus Megas'ın Laodike ile burada evlendiğini biliyoruz.
01:41Özellikle burada evleniyor. Yani evlilikler şehri diyebiliriz Zevkma için.
01:47Günümüzden yaklaşık 2000 yıl önce yaşayan Zevkmalılar evlerinin tabanlarına Fırat nehrinden toplanan taşlarla
01:55mozaik yaptırmaya başladı.
01:57Antik Dünya'nın zengin hikaye repertuarlarıdan seçilmiş olan bu mozaikler ev sahibinin entelektüel ve sosyal kimliği hakkında
02:07bize önemli bilgiler sunarken aynı zamanda dönemin popüler edebi metinleri ve tiyatro oyunlarına ait sahneleri içeriyor.
02:16Zevkma'daki evler kalabalık ailelerin yaşadığı evler.
02:23Bunlar bizim eski konak yaşantıları gibi.
02:27Evin beyi var, evin beyin çocukları var.
02:30Dışarıdan gelen gelinler evlerin belli bölümlerinde yaşıyorlar.
02:36Ve bu her bireye ayrılan odalar yaşam verimleri olarak adlandırıyoruz.
02:42Farklı dekorasyonlara sahip ve o evlerin yaşayanları tarafından seçiliyor.
02:48Dolayısıyla çok geniş bir hikaye repertuarı var mozaik sanatçıları için.
02:54Ve bunların katalogları var.
02:56Yani bunlar resimleniyor.
02:58Katalogla siz evinize bir dekorasyon yaptıracaksanız mozaik, bunları o katalogdan seçiyorsunuz.
03:05Ama seçerken de tabii siz tercih ediyorsunuz bir sürü hikayeden şunu istiyorum veya bu sahneyi istiyorum gibi.
03:13Dolayısıyla evler aslında yaşayanlarının bir yerde entelektüel düzeyini de gösteriyor.
03:20Tabii evlerdeki mozaik dekorasyonlarının seçimi önemli.
03:26Çünkü kalıcı şeyler bunlar.
03:28Yani hemen değiştiremez.
03:30Tabloyu değiştirebilirsiniz ama mozaikleri değiştiremezsiniz.
03:33O bir yerde ev sahibinin bir yerdeki minini de açıklayan bir dekorasyon oluyor.
03:38Bu oda mesela Orfeus, annesi Kaliope ve bir sahnede bu var.
03:45Diğer iki emblema dediğimiz betimli panoda büyük ihtimalle Dionysos'la ilgili sahneler vardı.
03:51Ve çevresinde de yine bizim Çingenekızı dediğimiz aslında Menat olarak adlandırılan
03:59pan, silen gibi yine Dionysos, Dionizyak ritüellerle bağlantılı figürleri görebiliyoruz.
04:05Tabii bu biraz önce bahsettiğim mekanlar daha halka açık.
04:10Yani dışarıdan gelen insanların gördüğü yerler.
04:12Ama bir de özel odalar, mahrem odalar var, yatak odaları.
04:17Bu odalar özellikle evlenen yeni bireyler için aile tarafından verilen paralarla dekore ediliyor.
04:25Ve her birey için aşkla ilgili özellikle yatak odalarında aşkla ilgili romantik,
04:32mitolojiden bilinen veya novella dediğimiz kısa hikayelerden bilinen aşkla ilgili sahneler karşımıza çıkıyor.
04:38Bunlar aslında birazcık yeni evlenen çiftlere mesaj vermek.
04:43Sizin de yaşantınız, evliliğiniz ölümsüz Dionysos'la Ariadne gibi olsun.
04:49Dolayısıyla yatak odaları özellikle de yeni aşıklar için düzenleniyor.
04:54Ve onların aşklarını temsil edecek, alegorik olarak ölümsüz aşklara vurgu yapacak
05:01mitolojiden veya hikayelerden betimler seçiliyor.
05:06Evlerde ortaya çıkarılan buluntular,
05:09Zeugma'da yer alan askeri lejyonun kent kültürüne yansımalarının izlerini taşıyor.
05:15Roma evlerinin kazıları sırasında ortaya çıkan çok sayıdaki askeri teçhizat ve ekipman,
05:21askerlerin sivil yaşantı içindeki varlıklarına da tanıklık ediyor.
05:27Evlerde yaşayanlar arasında askeriyede görev yapmış kişilerin izleri her zaman takip edilemese de
05:34Zeugmalıların ebedi mekanları olan aile mezarlarında bu izleri görmek mümkün.
05:42Zeugma isminden de anlaşıldığı gibi Yunanca bir kelime.
05:47Geçit yeri anlamında, yani Fırat'ın geçildiği yer.
05:51Geçit yerinde tabii birçok etnik grup buradan ticaret yoluyla, askeri seferlerle geçebiliyor.
06:01Konuşlanıyorlar, geçip gitmiyorlar.
06:04Çoğu burada yerleşenler iz bırakıyorlar, kendi kültürlerini taşıyorlar.
06:08Zeugma'da bu nedenle ciddi anlamda bir kozmopolit yapıya sahip.
06:13Dolayısıyla çok geniş coğrafyadan insanların yaşadığı sosyal, etnik, dini kimliklerin bir araya geldiği,
06:23belki farklı mahallelerin kurulduğu, böyle mahalleler de var,
06:26biz bunların izlerini evlerde çok rahat görebiliyoruz.
06:30Sadece evlerde değil, mezarlarda da görüyoruz.
06:33Örneğin, bugün Zeugma'ya geldiğiniz zaman o evlerde yaşayanlar orada değil.
06:39Ama neredeler? Ölüler kenti olarak adlandırılan nekropolisteler.
06:43Yine bu mezarlarda biz loncaları görüyoruz, meslek loncalarını.
06:48Biz bunlara, bunlar için hazırlanmış büyük mezarlar var.
06:53Yani kooperatif gibi para veriyorsunuz.
06:55Eğer kasaplar loncasındaysanız, sizin için toplu mezarlar var.
06:59Orada size ve ailenize mezar odaları veya mezar hazneleri ayrılabiliyor.
07:05Dolayısıyla hem evlerde hem mezarlarda bu sosyal yaşantıyla ilgili
07:10oldukça çarpıcı ipuçlarını bulmak mümkün.
07:14Adını taban mozaiği üzerinde görülen 9 muzadan,
07:18yani günümüzdeki karşılığı ile 9 isim perisinden alan Muzalar Evi,
07:24Zeugma'nın en önemli Roma konutlarından birisi.
07:27Merkezinde ilham perilerinin canlandırıldığı mozaiği ile ünlü bu güzel konut,
07:33ziyaretçilerini tarihi bir yolculuğa çıkarıyor.
07:37Muzalar Evi ilk kazıları 2007 yılında başlandı.
07:43O zaman çok ufak bir sondaj şeklinde yeni bir ev bulmak için,
07:47yeni bilimsel araştırmaları yapmak için bu bölgede çalışmaya başladık.
07:522012 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığımızın destekleri,
07:57o zamanlar yine Gaziantep Valiliği'nin desteği vardı.
08:01Fakat en büyük desteğimiz tabi Türkiye İş Bankası'yla.
08:062012 yılında bize destek olmaya başladı ve onunla bu çalışmalar hız kazandı.
08:10Aynı yıldan sonra 2014 yılında Gaziantep Büyükşehir Belediyesi de destek verdi.
08:16Fakat İş Bankası'nın desteği bize her yıl gittikçe artarak devam etti.
08:21Ve bu çalışmalarla biz aslında Muzalar Evi'ni açabildik.
08:27Ve şu anda da hem restorasyon, konservasyon çalışmaları devam etti bu süreç içinde kazıların yanında.
08:34Ve en sonunda da yani bugün de biz bu evi bir korgan çatıyla kapatıyoruz.
08:42Bu projede büyük oranda Türkiye İş Bankası'nın katkılarıyla gerçekleşiyor.
08:47Yerel idare eden Gaziantep Valiliği de desteklerde bulunuyor.
08:52Muzalar Evi'nin önemine gelirsek, tabii ki mozaikler çok ünlü ki,
08:56özellikle bu eve ismini veren muzalar mozaiği genel dekorasyonu açısından ünlük sayılabilir.
09:06Çok benzer örnekleri yok.
09:09Muzaların yapılışı başlarında taktıkları siren tüylerinden yapılmış taçlarıyla
09:18genel ikonografide özel bir yer oluşturuyor.
09:22Biz buradaki çalışmalarımızla şu şimdiye kadar Zeyugmada tarihlendirilmiş olan
09:29M.S. 3. yüzyılın ilk yarısı olarak tarihlendirilmiş olan mozaikleri
09:34mimari dekorasyon bağlamını da değerlendirerek bir yüzyıl öncesine çekebildik.
09:41Yani Muzalar Evi mozaik tarihlemesi için bu coğrafya Antakya olabilir,
09:48Kuzey Suriye veya Türkiye'nin bu bölgelerindeki diğer mozaikler için
09:52çok ciddi anlamda arkeolojik bir veri verdi.
09:55Ve biz mozaikleri daha önceden diğer bilim insanlarının yazdığı tarihlemeyi
10:01bu ev sayesinde 100 sene öncesine kadar çekebildik.
10:05Yani yepyeni bir bilimsel bir bize bir ipucu verdi.
10:11Ve bu da bir bilimsel yayın olarak Fransa'da yayınlandı.
10:22İZLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER!