Göç uzmanı Prof. Dr. Murat Erdoğan anlattı: Esad devrildi, Suriyeli mülteciler ülkelerine dönecek mi?
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Sizin göç dalgası dediğiniz yerden hemen Bakan Fidan'ın bugünkü açıklamalarındaki diğer önemli hususa o da artık Suriyeli mülteciler ülkelerine dönebilirler açıklamasına dönmek istiyorum Prof. Dr. Murat Erdoğan.
00:13Türkiye'nin en önemsediği konulardan bir tanesi Suriye ile ilişkilerde ya da Suriye meselesinde mülteciler ve aslında resmi rakamlara göre yaklaşık 3 milyon Suriyeli mülteci var Türkiye'de.
00:26Öncelikle şunu soracağım. Geri dönmeleri ya da ne oranda geri dönmeleri bekleniyor? Geri dönmeleri bekleniyor mu? Sizin bu konudaki değerlendirmeniz nasıl?
00:36Öncelikle teşekkür ediyorum. Hem de sevgili Bahçı'nın aynı programda olmaktan da gayet mutluyum. Az önce anlattıkları da son derece önemliydi.
00:45Çok karmaşık bir dönemden geçiyoruz. Onun için bu kadar çok heyecanlı, bu kadar yarın şu olacak gibi bakanlara yönelik baya bir endişeliyim ben açıkçası.
00:55Tabii ki önemli bir şey, komşumuzda çok uzun süredir devam eden bir diktatöryal sistem sona erdi.
01:01Veşar Esad dediğimiz ya da Esad ailesi dediğimiz ailenin bugüne kadar o toplumlara yaşattıkları falan çok göz ardı edilebilecek bir şey değil.
01:08Bunun bir sevinç yaratması da gayet doğal. Ama bu sevinci biz 2010'da da başka ülkelerde de gördük biliyorsunuz ama sonra o ülkelerde bambaşka şeylere doğru dönüşmeye başladık.
01:18Şimdi bizim bu konuya bakışımız sadece komşumuzda olup biten olaylar itibariyle değil. Tam da sizin davetinizin de sebebi o.
01:25Türkiye'de yaşayan resmi rakama göre 3 milyon olan Suriyelilerin geleceği.
01:31Şimdi Türkiye'deki Suriyelilerin bu konuda sevinç gösterileri gayet anlaşılabilir bir şey.
01:36Yani dediğim gibi bugüne kadar öyle bir zulümden kaçan insanlar, bugüne kadar başlarına gelen bütün olumsuzlukları oradaki lidere atletmiş olan bir toplum.
01:45Onlar Türkiye'deki bu sevinçlerini tabii ki yaşayacaklar.
01:48Ama açıkçası onların da çok beklediği bir şey olduğunu sanmıyorum.
01:51Az önce Barçın'ın da söylediği gibi Türk Devleti'nin de bu kadar hızlı bir zaman içinde orada bir rejim değişikliği olacağını beklediğimi de pek sanmıyorum açıkçası.
01:59Yani tabii ki dış politikada yüzlerce alternatif üzerine çalışırsınız. Bununla ilgili senaryolar yaparsınız. Bu da onlardan birisi olabilir.
02:07Ama çok kısa bir süre öncesine kadar, benim Ankara'da bildiğim başka çalışmalar vardı göçle bağlantılı.
02:12Ve bu çalışmaların hiçbirisinde yarın Esad gidecek, ondan sonra ne yapacağız gibi bir öngörü yoktu.
02:18Esad varken ne yapabiliriz vardı.
02:21Ve bu arada başka dengelerden söz ediyorduk.
02:23İşte İdlib'deki sıkışmışlık durumu, Kürtlerle Amerika'nın desteğindeki Kürtlerle olabilecek diyaloglar, bu nereye götürür vs.
02:31Şimdi ben sürekli işte 2011'de Suriyeliler Türkiye'ye geldi. O zamandan beri sürekli sahadayım ve süreci takip etmeye çalışıyorum.
02:38Bir göç uzmanı olarak gelişmeleri takip etmeye çalışıyorum.
02:42Ve bununla ilgili olarak da sürekli yaptığımız saha çalışmalarımız var.
02:46İki tane çok temel şey çıkıyor karşımıza.
02:48Türk toplumunun bu konudaki rahatsızlığı çok yüksek yükseğe ulaşmış durumda.
02:52Türk toplumunun çok az konuda uzlaşıyor ama bu konuda herkes uzlaşmış durumda.
02:56Yani Suriyeliler Türkiye'den gitsin görüşüyor.
02:58En son yaptığımız geçen seneki çalışmalar %89'a çıkmıştır.
03:03Bu o kadar büyük bir oran ki bunun artık sadece muhalefetin dile getirdiği bir konu değil, herkesin dile getirdiği bir konu.
03:08Türk toplumdaki bu talep, Suriyelilerden kaynaklı endişeler, itirazlar çok açık.
03:14Bunun siyaseti etkilememesi de mümkün değil zaten.
03:16Ama biz bu çalışmalarımızı aynı zamanda Suriyelilerle yapıyoruz ve onlara da soruyoruz.
03:21Geri dönüş eğilimlerini anlamaya çalışıyoruz.
03:23Bu geri dönüş eğilimleriyle de benzer bir hakkımda geri dönüşe ilgi duymadıklarını görüyoruz.
03:29Şimdi Türkiye'de bugünkü tartışmalarda da çok dikkat ediyorum.
03:33Türkiye'de bulunan Suriyelilerin bir bölümü Esad'dan kaçıp geldi Türkiye'ye.
03:37Ama biraz daha yakından bakarsak 2011-12'de Esad'dan kaçıp gelenler vardı.
03:432013'ten itibaren asıl kaçtıkları şey IŞİD ve benzeri terör örgütleri.
03:47Yani ülkenin tamamen istikrarsızlaşması, kontrolden çıkması, IŞİD'in o gayet vahşi yaklaşımı,
03:56işte erkekleri askere alma çabası, kadınların cariye eleştirilmesi, işte yeni bir sistem getirilmesi
04:02ve bunun olabildiğince kanlı bir biçimde yapması birçok insanın Türkiye'ye kaçmasına neden oldu.
04:07Tamam belki IŞİD'in ortaya çıkmasını da Esad ile ilişkilendirmek mümkün olabilir ama
04:12IŞİD ve benzeri örgütlerin de masum olduğu anlamına gelmiyor. Şunu söylemeye çalışıyorum.
04:17İnsanlar Türkiye'deki Suriyeliler sadece Esad'dan kaçtı diye düşünüyorsa biraz yanılıyor.
04:22Suriye'den kaçan insanların büyük bölümü IŞİD ve benzeri örgütlerin o sahaya hakim olmasından kaçtılar.
04:29Ve ardından bambaşka yeni örgütler oralarda kuruldu.
04:33Ve o insanlar geri dönmek konusu gündeme geldiğinde sadece Esad'dan değil,
04:38ülkedeki güvensizlikten ve istikrarsızlıktan söz ediyorlar.
04:42Yani Suriye'deki güvensizlik ve istikrarsız ortamının ne kadar sürede ortadan kalacağını
04:49hiçbir falcı bile söyleyemez şu anda. Bu çok zor bir şey.
04:52Yani 10 gün önce bugün yaşadığımızı, yaşayabileceğimizi düşünemezken
04:56bu kadar kolayca olup tamam olay bitti hadi evinize gidiyorsunuz
05:00ya da Suriyelilerin bunu düşünmesini beklemek biraz fazla naif geliyor bana.
05:05Dünyanın her tarafında göçle ilgili eğilimler açıktır.
05:08Göçmenler, hele mülteciler korkarak, ölümden kaçarak başka bir yere sığınmışlarsa
05:14ve bir yaşam kurmuşlarsa sonra ülkelerinde olup biteni tabii ki yakından takip ederler ama
05:19hadi bavulları toplayın gidiyorsa kolay kolay gelemezler.
05:23Bir de hiç unutmamamız gereken çok önemli bir sorun var.
05:27Suriye son 10-12 senedir olağanüstü bir vatağın içinde,
05:31ekonomik vatağın içinde, ambargoların içinde tahrip edilmiş bir ülke.
05:35Altyapısı, okulu, hastanesi, yolları vesairesi, elektriği olağanüstü bozulmuş bir ülke.
05:41Bu ülkenin iman edilmesi lazım.
05:43Dedi ki bugün her şey yolunda gitti.
05:45Yeni yönetim bir konsept oluşturdu ve bu yeni yönetim gayet de barışçıl bir yapı oluşturdu.
05:50Ama o imarı gerçekleştirmek en azından 10 sene olacak.
05:54Bunun için milyar milyar dolarlar gerekecek.
05:57Bu milyar milyar dolarları vermeye sıcak bakan artık kimse kalmadı ortalıkta ne yazık ki.
06:02Sadece ülkeler kendilerini endişe içinde hissediyorlarsa yardım yapabiliyorlar.
06:06Hani bizim Avrupa Birliği ile olan ilişkimizde olduğu gibi.
06:09Dolayısıyla Suriye'deki yaşam sadece artık rejimle ilişkilendirilen bir yaşamın ötesinde Suriye dışında yaşayanlar için.
06:16Bugün beni Almanya'dan bir gazeteci aradı.
06:18İnanın aynı soruyu o da soruyor.
06:20Acaba Almanya'da yaşayan Suriyeliler bu değişimin sonrasında Suriye'ye gitmeyi düşünürler mi diye.
06:25Benim için bu bir fantazi. Eğer yaparlarsa alkışlarım.
06:28Ama bugünün Suriye'sinin yarınını görmek mümkün değil.
06:32Özellikle bu grupların kendi içinde bunun bir koalisyon olduğunu hepimiz biliyoruz.
06:37Bu grupların kendi içinde ne gibi çalışmalar yaşanacağını, hangi rollerin ne şekilde belirleneceğini.
06:42Bu arada bölge güçlerinin Türkiye'nin, İran'ın, bölge dışından gelip artık bölgenin parçası haline gelen Amerika'nın neler yapacağını kestirmek çok zor.
06:51En önemli unsurlardan birisi de İsrail'in pozisyonu olacak muhtemelen.
06:55Çünkü bütün bu hareketlenme İsrail'den bağımsız çok görülemez.
06:58İsrail, gazete olayları ardından bölgede her gün kendi tehdit algısını daha yukarı çeken, onun için bir taraftan da Orta Doğu'yu dizayn etmeye çalışan bir yapı.
07:09Böyle bir yapının azıcık da olsa daha ılımlı görünen bir İslami Suriye'yle iş birliğine hangi çerçevede izin vereceğini de bilmiyoruz şu aşamada.
07:21Dolayısıyla şu an olup bitenlerden bütün Suriyeliler ve biz de Orta Doğu'da en azından bir diktatör eksildi.
07:30Ama diliyorum ve umut ediyorum ki bir diktatör gidip yerine 20 tane yeni diktatör gelmez.
07:36Çünkü asıl insanları tedirgin eden o bazen insanlar diktatörlük altında yaşamaya da bir noktadan sonra uyum sağlayabiliyorlar.
07:43En azından belirli kuralların olduğunu düşünüyorlar ama bu dağıldığında küçük küçük örgütler kendi sistemlerini kurmaya başladığında insanlar daha güvensiz hale geliyorlar.
07:52Ve bir an önce kendilerine koruma sağlayacak başka yerlere gitmeye çalışıyorlar.
07:56Önümüzdeki günler bu anlamda çok kolay günler olmayacak.
07:59Tekrar ediyorum Türk toplumunun bu konudaki arzusu çok açık.
08:03Tedirginliği çok açık. Bunu artık özen olarak araştırmaya bile gerek kalmıyor.
08:08Biz sağ çalışmalarımızda Türklerle çalışma yaparken birinci soruyu soruyoruz ikinciye izin bile vermiyorlar.
08:14Diyorlar ki hocam gitsinler. İkinci soruyu bize sormayın.
08:17Hani şunu mu yapalım bunu mu yapalım bilmem ne bunlara sormayın bize gitsinler.
08:20Ve bu tavır Türk toplumunda o kadar kemikleşen bir hale geldi ki bunu azaltmak çok zor.
08:24Ama benim şöyle bir endişem var açıkçası.
08:27Şu an beklenti olağanüstü yükseldi bir anda Türk toplumunda.
08:30Şu an televizyon kanallarını açtığınızda elinde bayraklarla gösteri yapan gencecik Suriyelileri görüyorsunuz.
08:35O Suriyeliler yarın buradan gidecekler diye bir beklenti oluştu ya şu an.
08:39Onların gitmediği her an Türkiye'deki gerginliğin çok daha fazla artacağından epeyce bir endişe değil.
08:45Dolayısıyla bu konuyu da biraz soğukkanlı bir biçimde değerlendirmek lazım diye düşündüm.
08:50Biraz aslında Avrupa ile ilişkilere dönmek istiyorum.
08:54Sonuçta göç meselesi, göç anlaşması Türkiye-Avrupa ilişkilerinin ortasında duruyor.
09:00Suriyeli mültecilerin geri dönüş en azından ihtimalinin ortaya çıkışı bu ilişkileri nasıl etkiler?
09:06Siz nasıl görüyorsunuz Avrupa'ya daha yakın bir ilişki mi kurar Türkiye yoksa uzaklaşır mı?
09:13Önce Murat Erdoğan sizden sonra da Bahçı İnanç sizden alayım yanıt.
09:19Ben yıllarca Avrupa Birliği çalıştım. Bana bir şey sorusu sorulurdu ya bizi alacaklar mı almayacaklar mı hocam diye.
09:24Şimdi Suriyeliler çalışıyorum bir taraftan yine ikili soru geliyor gidecekler mi gitmeyecekler mi diye.
09:29Biz ne yazık ki hep üçüncü alternatiflerde kalıyoruz. Çok bambaşka yerlerdeyiz.
09:33Şimdi Avrupa'daki kriz, Avrupa'nın en büyük krizi Hitler dönemiydi.
09:38Never again diye bir sloganları vardı. Bir daha böyle bir dönem yaşamayalım Hitler ile ilgili diye.
09:44O sloganı ikinci kez Suriyeliler oraya doğru aktığında söylediler. 2014-2016.
09:49Yani kendilerini ciddi bir tehdit altında gördüler ve bunu çözebilmenin bir yolu vardı.
09:53Türkiye'yi ikna edebilmek. Türkiye ikna edildi ve böylece mülteci akını durduruldu.
09:58Ama o zamana kadar da işte 1.2 milyon 1.3 milyon Suriyeli ve diğer mülteciler oraya geçmiş oldular.
10:03Şimdi Avrupa'da bugün bölgede olup bitenleri adım adım izliyor. Hatta büyük bir heyecanla izliyor.
10:09Çünkü az önce Barçın'ın da söylediği gibi bu olayın tersine bir göç hareketliği yaratma riski de canlıdır.
10:16Bu öyle tamamen ortalığın süt duman olduğu anlamına gelmiyor.
10:21Bölgedeki çatışmaların nereye doğru gideceğini bilmiyorum.
10:24Ve bu çatışmalar içinde bizim Türkiye'nin Özgür Suriye Ordusu ya da Suriye Milli Ordusu ile birlikte
10:31bundan sonraki yapacağı çalışmalarla da ilişkili olacağı açık.
10:35Avrupalılar bugüne kadar biraz bu işin rahatlığına kavuştular açıkçası.
10:40Türkiye ile anlaşma yapıldıktan sonra mülteci akını durdurulduktan sonra belirli bir mali destekle bu sorunu çözdüklerini düşündüler.
10:49Bir taraftan da sınırlarını güçlendirdiler vesaire.
10:51Avrupalıların en büyük endişesi aslında İdlib'di.
10:56İdlib'de bir hareketlenme olursa işte İdlib'e yoğun bir bomba artıman gerçekleşirse Rusya tarafından Suriye tarafından vesaire
11:03o zaman yeni bir mülteci akını ile karşı karşıya kalmaktan çok endişe ediyorlardı.
11:07Ama bildiğiniz gibi bu astana süreciyle biraz dengelenmiş oldu. İdlib'in kontrolü bize verildi.
11:12Ve orada böyle bir hareketlenmeye çok fazla müsaade edilmedi.
11:16Şimdi oradaki denklem de değişti.
11:18Yani az önce Barçın'ın da söylediği gibi aslında oradan kaynaklanacak bir çatışma potansiyelinden dolayı
11:27Türkiye'ye akın akın insanların gelmesi beklenmiyor.
11:30Ama dediğim gibi o kadar öngörülmez bir dünya içindeyiz ki bir de bu öngörülmezliğe şahane bir öngörülmezlik daha eklenecek.
11:38O da Trump dönemi.
11:40Şimdi Trump geldikten sonra Suriye için ne yapacak? İsrail için ne yapacak? Ukrayna için ne yapacak?
11:47Bunlarla ilgili o kadar çok spekülasyon var ki bunların hangisinin olacağına dair hiç kimse iddialı bir şey söyleyemiyor.
11:53Dolayısıyla bu öngörülmezlik bölgede yaşayan insanların daha öngörülebilir alanlara doğru kayması motivasyonunu artıracak diye düşünüyorum.
12:01Dolayısıyla Avrupa'da bu konuda Türkiye ile işbirliği yapmaktan başka bir seçeneği yok.
12:05Ama ben burada bir başka öneride bulunuyorum. Bu öneriyi bir kez daha burada diline getirmiş olayım.
12:10Türkiye Avrupa Birliği 2016 mütabakatının bir maddesi var yanlış hatırlamıyorsam 9. maddesi.
12:16Diyor ki Türkiye ile Avrupa Birliği Suriye'de işbirliği yapar.
12:20Şimdi bu madde aktive edilebilir belki.
12:22Türkiye ile Avrupa Birliği birlikte Suriye'nin imar edilmesine katkı sağlayamıyorlar.
12:29Ve böylece bölgenin istikrarsızlaşması birazcık daha engellenmiş olur.
12:34Çünkü istikrarsız ve tamamen terör örgütlerinin egemenliği altına girmiş olan bir Suriye ne bize yarar ne dünyaya yarar hele Avrupa'ya hiç yaramaz.
12:43Dolayısıyla bu konudaki bir işbirliği kanalının açılması iyi olabilir.
12:48Hani bir dönemler biz Avrupalıları bak açarız kapıları diye korkutuyorduk.
12:52Şu an o kapı hepimizi mağdur ediyor.
12:55Dolayısıyla o kapıların büyük ölçüde kapanabilmesi için Suriye'ye yatırım yapılması lazım.
13:00Suriye'deki yoksulluğun giderilebilmesi lazım.
13:03İş alanların açılması lazım.
13:04Okulların fabrikaların işlevsel hale gelmesi lazım.
13:07Bütün bunlar olmaksızın sadece bir rejim değişikliğiyle
13:11İki yeni gelen rejimin herkesin terör örgütü olarak kabul ettiği.
13:15İki gün sonra isimlerini değiştirirler başka bir isim alırlar başka bir yere doğru giderler ayrı bir şey.
13:20Ama böyle bir örgütle hemen yanımızda nasıl bir geleceği tasavvur edeceğimizi tekrar düşünmemiz lazım.
13:26Tabi ki her millet kendi istediği rejimi kendi istediği şekilde oluşturabilir.
13:30Bu onların doğal hakkıdır.
13:32Ama bunun Türkiye gibi hani sekülerizmin çok böyle önemsendiği bir ülkede çok da böyle büyük bir sempatiyle karşılaşacağını da beklemiyorum açıkçası.
13:41Bunun dünyada da çok sempatiyle karşılaşacağımı beklemiyorum.
13:44Dolayısıyla geleceğin Suriye'sinde ne olacağına dair eğer bir kaygımız varsa o zaman kapsamlı orta vadeli uzun vadeli işler yapmamız lazım.
13:52Tabi ki soru yine dönüp dolaşıp Türkiye'deki Suriyelilerin ne olacağı gelecekse son bir cümleyle onu söyleyeyim.
13:59Tekrar ediyorum Suriye'nin istikrara kavuşması, düzenin kurulması, insanların kendini güvende hissetmesiyle birlikte Suriyeliler hele çok da kötü koşullarda yaşayan pek çok Suriyeli kendi ülkelerine dönmeyi isteyebilirler.
14:12Ama bu önümüzdeki en az 10 seneye mal olacak bir şey.
14:16O 10 senede demek Türkiye'deki Suriyelilerin Türkiye'ne geçirdikleri sürenin 20 yıllık çıkması ve buradaki yaşamlarını kurmaları anlamına geliyor.
14:24950.000 çocuğun doğduğu, 810.000 çocuğun devlet okullarında eğitim aldığı bir Suriyeli kitleden söz ediyoruz ve Türkiye'nin her tarafına dağılmış kendi iç yapılarını kurmuş bir kitleden söz ediyoruz.
14:38Gönüllü geri dönüşe çok sıcak bakacaklarını beklemiyorum.
14:41Bunları bezdirmekle ilgili bir takım şeyler yapabilirsiniz.
14:44Bir takım yardımlar kesilebilir, sağlıkla ilgili ödemeler geri getirilebilir, eğitimle ilgili başka uygulamalar yapılabilir.
14:51Ama bütün bunlar bile Suriye'deki belirsizlikten daha tercih edilir, olabilir. Bunları göreceğiz.