Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Cumhuriyet TV ekranlarından merhaba sevgili izleyenler bildiğiniz üzere Suriye'de HTŞ önderliğindeki muhalif güçlerin Esad yönetimini devirmesinin ardından aslında artık bölgede yeni bir denklem var diyebiliriz.
00:25Suriye için beyaz bir sayfa açılacak mı? Neler olacak? Orada istikrar sağlanacak mı? Hepsi bugünkü gündemlerimiz son gelişmeler var. Yapılan açıklamalar var. Bunları konuşacağız. Bugün konuğumuz Uluslararası İlişkiler uzmanı Dr. Erhan Keleşoğlu. Hoş geldiniz.
00:40Merhaba hoş bulduk.
00:42Efendim dilerseniz Trump'ın açıklamalarıyla başlayalım. Dün yaptığı açıklamada Trump Erdoğan'a adeta övgüler düzdü. Orada Suriye'deki belirsizliğin giderilmesi için Türkiye'nin kilit bir rol oynayacağını söyledi Trump ve dedi ki Türkiye isyancıları destekleyerek çok fazla can kaybı olmadan bir devralma gerçekleştirdi.
01:01Aslında Türkiye ile HTC'nin de organik bir bağ olduğunu vurguladı. Burada şu anda Suriye Milli Ordusu ve PYD arasında bir ateşkesin de olduğunu biliyoruz birkaç gündür. Sizce Ankara ve ABD PYD merkezli bir Kürt devletine ya da bir Kürt özelliğinin konusunda anlaştı mı? Ankara buna ikna oldu mu?
01:25Hayır ben böyle bir ikna olduğunu düşünmüyorum. Zaten Hakan Fidan'ın ve Savunma Bakanı'nın açıklamalarından da öyle olmadığını anlıyoruz.
01:40Yani herhangi bir aralarında bir anlaşma olmuş değil. Kaldı ki Biden hükümeti Ocak 20'ye kadar görevde böyle bir anlaşmanın Trump dönemine bırakıldığını varsaymak gerekiyor.
01:58Ancak 20 Ocak'tan sonra yani Trump'ın görevi devralmasından sonra bir Suriye konusunda ve Fırat'ın doğusu konusunda tarafların bir anlaşmaya varabileceğini düşünüyorum.
02:11Peki Trump'a bu açıklamaları böyle bir anlaşmanın ya da en azından bu anlaşmanın yapılacağı bir masanın kurulacağına mı işaret ediyor? Trump ne isteyecek örneğin Türkiye'den? Ne talep edecek Suriye'ye ilişkin?
02:24Yani karşılıklı alışverişe dayalı bir müzakere olacağını düşünüyoruz.
02:33Yani Trump'ın 2019 yılındaki Erdoğan'la olan diyaloğu hatırlanmalı. İzleyicilerimiz bunu hatırlamalılar.
02:47Erdoğan'ın 2019 yılında Trump Suriye'den ayrılacağını, ABD askerinin çekeceğini açıklamıştı önce. Sonrasında Barış Pınarı harekatı gerçekleşti ve kongrenin baskısına dayanamayarak Trump tekrardan Erdoğan'a hakaret sözcükleri de içeren bir mektup kaleme almıştı hatırlarsanız.
03:14Ve ABD askeri orada kalmaya devam etmişti. Trump döneminde devam etti. Sonrasında Biden döneminde de orada kaldılar.
03:23Yani Trump Suriye'den ABD askerinin çekilmesi konusunda siyasi irade göstereceğini açıklasa da kongrede ben ciddi bir itirazla karşılaşacağını düşünüyorum.
03:38Kongrede cumhuriyetçilerin ağırlığı var kaldı ki Trump'ın oluşturacağı kabine içerisinde de özellikle daha İsrail yanlısı, evangelist çevreleri yakın figürler ve bunlar İran'ın çevrelenmesi ve İran'a güvenlik sertlik politikalarının uygulanması konusunda oldukça şahin isimler.
04:05Ve Fırat'ın doğusundaki Amerikan varlığının da bu İran'ın çevrelenmesi hususunda olmazsa olmaz olacağını düşünüyorlar.
04:17Yani açıklamalardan edindiğimiz izlenim o tabi şey değişebilir yani Amerikan politikası değişebilir. Türkiye ile başka bir antlaşmaya varılabilir ama görünen o ki gerek müesses nizam, ABD'deki müesses nizam ve güvenlik bürokrasisi başta CENTCOM olmak üzere pek gönüllü değil.
04:44Fırat'ın doğusundan Amerikan askerini çekme konusunda ama yani Suriye demokratik güçlerine ve oradaki özel yönetime ilişkin nasıl bir pazarlık yürüyecek onu önümüzdeki günlerde göreceğiz.
04:59Evet aslında orada nasıl bir yönetimin ya da bir yönetimin kurulup kurulmayacağı da merak konusu. Şimdi bildiğiniz üzere HTŞ Türkiye'de dahil olmak üzere pek çok ülkenin terör örgütü listesinde.
05:09Buna dair incelemelerin, yeniliklerin yapılabileceği söyleniyor ama Suriye'de HTŞ'nin aslında bir radikal İslam yönetimi kurmasından da endişe ediliyor.
05:19Orada yeni bir baskının doğmasından da endişe ediliyor. Dolayısıyla HTŞ önderliğinde gruplar derken çok farklı ve fazla sayıda gruptan söz ediyoruz.
05:28Orada farklı aktörler de var. HTŞ'nin orada nasıl bir yönetim kurabileceği ya da bir yönetim Suriye'yi kontrol edebileceği topyekun bir yönetim kurup kuramayacağı da merak konusu.
05:39Siz ne düşünüyorsunuz, neler söylersiniz?
05:43HTŞ zorlu bir sınavdan geçecek. İdlib'de pek çok farklı grubu tek çatı altında birleştirmeyi başarmışlardı.
05:54Bunlar üzerinde hegemonik bir güç. HTŞ birçoğunu da tasfiye etti İdlib'deki o dönemde. Yani 2020 ile 2024 arasında İdlib'i yönettikleri dönemde.
06:10Yani o kısa dönemde bir yönetim tecrübesi elde ettiler ve bu yönetim tecrübesi onlara şunu öğretti, güçlerinin ötesinde bir nüfusu yönetilirlerken muhtedil olmak zorundalar.
06:25Yani o aşırıcı Selefi cihatçı ideoloji ile milyonları yönetmek arasında ciddi bir açı farkı var. Bunun farkındalar ve şam'daki yönetimi devraldıktan sonraki açıklamalarında böyle okumak gerekiyor.
06:47Güçleri kısıtlı, tüm Suriye'ye hakim olmak konusunda güçleri kısıtlı, askeri güçleri kısıtlı, yönetim güçleri kısıtlı, finansal açıdan çok ciddi bir zorluk içerisindeler.
07:01Yani şimdi en temel ihtiyaç maddelerine eski şam yönetimi özellikle İran'dan almış olduğu destekle sübvansiyon sağlıyordu. Bu sübvansiyonlar kaldırılıyor şimdi.
07:19Benzin ve un gibi ürünlerde sübvansiyon kaldırılıyor ve bu sıradan halkın yaşama açısından ciddi bir negatif etki yaratacaktır.
07:36Dolayısıyla acilen kaynağa ihtiyaçları var, acilen desteğe ihtiyaçları var ve bu desteğin hem bölgesel olarak gelebilmesi hem de uluslararası kaynaklardan gelebilmesi için daha itidalli, makul bir yönetim sergilemeleri erzem.
07:56Bunun farkındalar, bu tecrübeye sahipler ve ona uygunda davranmaya çalışıyorlar. Tabii kısa vadede böyle ama orta ve uzun vadede gizli gündemleri olacak mı, takiye mi yapıyorlar bunların hepsi ayrı bir tartışma konusu. Önümüzdeki günlerde göreceğiz onları.
08:14Evet aslında tam olarak o orta ve uzun vadede olabileceklere ilişkin bir soru sormak istiyorum. Şimdi burada Trump'ın da işaret ettiği bir şey var. Trump açıkça diyor ki buradaki güçler, Esad'ı deviren güçler Türkiye tarafından kontrol ediliyor.
08:28Şu anda da aslında öyle bir görüntü var. Batı medyasında da incelediğimizde böyle bir izlenim var. Dolayısıyla ilerleyen günlerde yani orta ve uzun vadede HTA'nın tam anlamıyla radikal islamcı bir yönetim kurarak bir baskı kurması, orada belki katliamlar, saldırılar gerçekleşmesi de bizim açımızdan bakıldığında nasıl görünür?
08:50Şimdi şöyle söyleyelim, bu bir tuzak aslında çünkü Türkiye HTA'yı tam olarak kontrol etmiyor. Bu harekat da tamamıyla Türkiye'nin koordinasyonunda, tamamıyla Türkiye'nin desteğinde ilerlemedi.
09:08Farklı güçler tarafından desteklendi, yürütüldü. Türkiye dolaylı olarak işlerin içerisinde olmuş olabilir ama yani ABD'nin ve diğer güçlerin ısrarla işte Türkiye'nin şeyinde işte idaresinde Türkiye her şeyi kontrol ediyor tarzındaki açıklamalarının bir tuzak olarak gördüğünü, Ankara'nın da böyle düşündüğünü söylememiz gerekiyor.
09:36Farkındaysanız temkinli açıklamalar geliyor, itidare davet eden açıklamalar geliyor Ankara'dan. Yani Ankara HTA'nın yapacaklarının, icraatının kendisine karşı kullanılacağının bilincinde olarak başından itibaren mesafeli bir ilişkide olduğunu izah etmeye çalıştı.
10:01Hükümet sözcülerinden de bu yönde açıklamalar geldi. Bilindiği üzere Ankara'nın sahadaki asıl müttefiki Suriye Milli Ordusu ve Türkiye'de bulunan Suriye Ulusal Konseyi siyasi kanadı.
10:18Emin olun Türkiye Suriye Milli Ordusu'nun şama yürümesini tercih ederdi. Kendi güdümündeki, kendi kontrolündeki güçlerin ancak işler başka türlü gelişti. Türkiye'nin isteğinin ötesinde gelişti.
10:34Şimdi tekrardan Türkiye'ye makul bir ilişki kurmaya çalışıyor. Bir yandan da HTA'nın daha böyle itidarlı bir yönetim sergileyerek Suriye'deki yeniden inşa faaliyetinin önünü açmasını arzu ediyor.
10:53Çünkü bu yeniden inşa faaliyetinden tabii en fazla istifade edecek olan ülke Türkiye olacaktır. Zaten biliyorsunuz Avrupa Birliği'nden temsilciler geldiler, ziyaret ettiler Türkiye'yi ve Cumhurbaşkanı ile de görüştüler.
11:12Cumhurbaşkanı'nın sonraki açıklamalarında da bunun izlerini görebilirsiniz yani beklentilerini görebilirsiniz. Hem mülteciler meselesinin çözümü konusunda hem de Suriye'nin yeniden inşası konusunda Türkiye anahtar bir rol oynayabilir. Buna da istekli olduğunu görüyoruz. Ancak HTA konusunda itidarlı olmaya devam edecektir hükümet.
11:36Peki şimdi aslında orada bir yandan da Alevi yurttaşlara yönelik, oradaki Alevi yurttaşlara yönelik bir baskının başladığını da söyleyebiliriz. Tehitsiz haberler geliyordu ama dün BBC'de geçti aslında bir yerinden etme, HTA subaylarının oraya giderek işte aileleri evlerinden çıkararak o evlere yerleştiğine dair bir haber. İlerleyen günlerde belki bir karşılık da verilmesi halinde yine bir iç çatışma görebilir miyiz acaba o bölgelerde?
12:03Şimdi orada sonuçta 13 sene süren bir iç savaş yaşandı ve bu iç savaşın çok acı tecrübeleri oldu.
12:15Rövanşist bir siyasetin izlenmesinden herkes korkuyordu. Ancak ben şu ana kadar bu rövanşist duygunun önemli oranda önüne alındığını düşünüyorum.
12:35Umarım devam eder bu şey hali, daha böyle temkinli yaklaşma hali, daha böyle aklı öne alan davranma hali. Çünkü radikal İslamcılığın Suriye sahasından neler yaptığını bu iç savaş sırasında gördük.
12:59O manada umarım daha şey davranırlar, daha aklı silim davranırlar. Biraz önce izah ettim, öyle davranmazlarsa zaten Suriye'yi yönetemezler, Suriye'ye kaynak çekemezler, Suriye'yi yeniden inşa edemezler ve iktidarda da kalmaları mümkün olmasın.
13:22Tekrar kaotik bir düzen zuhur eder. Bunun önüne alınması için farklı davranmaları gerektiğini bana sorarsınız. ETH ve HTH önderliği bunun farkındalar ve önünü almaya da çalışıyorlar.
13:41İdeolojik politik olarak farklı bir yerde dursalar da zorunluluklar onlara bunu dayatıyor. Bu arada yerinde edilmeler konusunda, bu iç savaş sırasında çok sayıda insan canının ötesinde malının büyüklüğünde kaybetti.
14:08Zorla el koymalar, giden mültecilerin mallarını devletleştirerek başka insanlara dağıtılması da söz konusu oldu. Buna benzer hadiseleri önümüzdeki günlerde de görebiliriz.
14:24Etnik veya dinsel aidiyetinden bağımsız olarak eski rejimin aracılığıyla belli mallara, büyüklere geçmiş olan, oralarda yaşayan, eski rejim aracılığıyla bunları edinmiş olanlara yönelik
14:52başka idari önlemler de görebiliriz. Umarım sadece etnik ve dinsel aidiyete yönelik kampanya sürmez. Bunun merkezi olarak sürmesini görmek zaten yeni bir çatışmanın fitilini ateşler.
15:16Kısa vadede ben bunun olmayacağını düşünüyorum, bunun görülmediğini düşünüyorum ama istisnai şeyler sağda yaşanacaktır, emin olun yaşanacaktır.
15:28Hem Şam yönetiminin hem bölgesel ve uluslararası güçlerinin de bunun önünü almaya çalıştığını, şimdiden çabaladığını görüyoruz. Zaten bu yönde her bir şeyden, siyasi mahbeleden açıklamalar geliyor.
15:47Şimdi aslında orada İsrail ilerleyişini de bir konuşmak isterim. İsrail'in yaptıkları ve yapacaklarına dair. Çünkü Şam'ın düşmesiyle birlikte hemen Golan Tepelerinden hareket etti İsrail ordusu.
15:58Suriye genelinde de aslında askeri ve stratejik bütün önemli bölgeleri vurduğunu söyleyebiliriz. Bu konudaki Suriye'nin bütün hücrenin yok olduğunu söyleyebiliriz.
16:06Bu noktada aslında HTA lideri Golen'in zaten kendileri aracılığıyla İsrail'e bir saldırının olamayacağını, yani Suriye aracılığıyla bir saldırının olamayacağını, bu noktada gerekli girişimleri yapacaklarını söylemişti.
16:20İsrail neden bunları yaptı? Bir fırsat olarak mı gördü? Şu anda İsrail'in bölgedeki varlığı neye işaret ediyor?
16:29Evet, İsrail bir fırsat penceresi gördü burada. Bir de tabii Şam'da onlarca yıldır İsrail'in bildiği bir hasım vardı. Yani Esad rejiminin tanıyordu, biliyordu, onun nasıl davrandığını artık ezberlemişti.
16:50Şimdi yeni bir güç Şam'ı alınca tanımadığı bir hasımla karşılaştı ve o hasımı da hareket edemez hale getirmek için Suriye'nin bütün askeri altyapısını hedef aldı.
17:08Askeri altyapısını neredeyse yok etti. Yani bir Arap devletine yönelik en büyük hava saldırısını yaptı İsrail şimdiye kadar yaptıkları içerisinde ve neredeyse Suriye'nin hava kuvvetlerinin, deniz kuvvetlerinin tüm altyapısını yok etti.
17:28Ötesine de geçti. 1974 Ateşkes Antlaşması'nı ihlal ederek Kuneytra bölgesinde, Golan Tepelerinin hemen yanı başındaki Kuneytra bölgesinde bazı alanları işgal etti.
17:47Ve yine belki de çok daha önemlisi Suriye-Lübnan sınırında bulunan Şeyh Dağı'nı veya Haramun Dağı adıyla bilinen dağı, çok stratejik bir dağ burası, orayı tamamıyla işgal etti ve orada kalıcı olarak kalacağına dair, kalıcı olacağına dair de açıklamalar geliyor İsrail hükümetinden.
18:13Çünkü bu dağın üzerinde yerleşirseniz siz 360 derece olarak hem Lübnan hem Suriye hava sahasını tamamıyla kontrol edebilirsiniz.
18:25Üzerine yerleştireceğiniz radarlar aracılığıyla ve yine bölgeye yerleştireceğiniz topçu ve füze sistemleri aracılığıyla da örneğin Şam'ı çok rahatlıkla vurabilirsiniz.
18:39Bu İsrail'e çok büyük bir avantaj sağlıyor ve fırsatı kaçırmak istemediler.
18:44Peki son kertede aslında bütün bunları konuşmak bir yandan da çok fazla gelişme oluyor.
18:50Belki ilerleyen günlerde daha da net şeyler söyleyebileceğiz ama şöyle tabloya baktığınızda artık İran'ın bölgede ağırlığı olan bir güç olmaktan çıktığı,
19:00Rusya'nın da belki öncelik olarak Ukrayna'yı belirlediği bir denklem var şeklinde analizler çok fazla.
19:06Siz de böyle düşünüyor musunuz?
19:08Yoksa İran yeniden o ağırlığı sağlamak için girişimlerde bulunacak mı?
19:13Evet ben de böyle düşünüyorum.
19:16İran'ın direniş tırnak içerisinde direniş ekseni diye tarif ettiği o koalisyon önemli oranda ortadan kalktı.
19:27Ciddi bir akamete uğradı.
19:31İran'ın bölgesel nüfusu ciddi bir azalmaya uğradı Suriye'de Esad rejiminin düşmesinden sonra.
19:40Çünkü Irak üzerinden gelen Beyrut'a doğru uzanan, Lübnan'a doğru uzanan hat, askeri ikmal hattı Suriye'den geçiyordu.
19:52Bu hat kopmuş görünüyor şu anda.
19:55Ciddi bir o manada İran'ın etki kapasitesinde azalmaya yol açacak bu.
20:03Önümüzdeki günlerde tabii yine Trump'ın iktidarı almasından sonra 20 Ocak'tan sonra daha çok İran'a takılacağız bana kalırsa.
20:15Çünkü yeni Trump yönetimi İran üzerindeki baskıyı artırmak istiyor.
20:24Bu eğer barışçıl yöntemlerle çözülemezse, İran'la müzakereler başlamazsa, barışçıl bir hatta buluşulamazsa,
20:35İran'ın elinde bence nükleer silah geliştirme haricinde başka bir yol kalmayacaktır.
20:44Yani kendi rejimini korumak adına, Molla rejimini ve onun iktidarını korumak adına aynı Kuzey Kore'de Kim Jong-un'un gittiği yoldan giderek,
20:55yani rejimi korumak için biliyorsunuz Kim Jong-un da nükleer silah geliştirmişti Kuzey Kore'de,
21:02benzer bir yola tevessül edebileceğini düşünüyorum. Bu hiç uzak bir ihtimal değil.
21:09Anlıyorum, peki. Çok teşekkür ediyorum Sayın Keleşoğlu vakit ayırdığınız için. Değerlendirmelerinizi aktardınız.
21:15Rica ederim.
21:16Hoşçakalın.
21:19Sevgili Cumhuriyet TV izleyenleri, Dr. Erhan Keleşoğlu sizlerleydi. Sizler için Suriye gündemine ilişkin değerlendirmelerini aktardı.
21:27Aslında bu konu gündemimize girdiği andan itibaren her gün yeni bir gelişmenin olduğu, her gün farklı bir analizin, farklı bir yorumun yapılabileceği bir seyirde devam etti.
21:36Sizler için bu ekranlarda gelişmeleri oldukça konuştuk. Son olarak Trump'ın açıklamaları önemliydi.
21:42Trump, Erdoğan'ı övdüğü açıklamasında Suriye'deki belirsizlikte Türkiye'nin kilit bir rol oynayacağını söyledi
21:48ve HTC önderliğindeki muhalif güçleri de Türkiye'nin kontrol ettiğini iddia etti.
21:53Burada hem bakan fidanın açıklamaları var, hem yeni gelişmeler var. Bölgede yeni bir yönetim kurulabilecek mi?
22:00HTC nasıl ilerleyecek? Korkulan radikal İslamcı bir yönetim Suriye'de kendisine yer bulabilecek mi? Bütün bunları konuştuk.
22:08Şimdilik noktalıyoruz. İlerleyen günlerde yeni gelişmelerle karşınızda olacağız.