Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Sevgili Cumhuriyet TV izleyenleri hoş geldiniz yayınımıza. Yılı bitirmeye çok az kala ekonomiyi konuşmayı sürdürelim.
00:18Şimdi aslında ekonomi deyince haftalardır en çok konuştuğumuz şey asgari ücret.
00:22Bugün de elbette ana gündem maddelerimizden olacak ama bunun yanında Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'in açıklamaları var.
00:28Onlar için de konuğumuzdan bazı yorumlar isteyeceğim. Kendisini de davet edeyim. İktisatçı Profesör Hayri Kozanoğlu bizimle. Hoş geldiniz.
00:36Merhabalar iyi İrani yayınlar.
00:39Şimdi dediğim gibi asgari ücret konuşacaktık ama biz planı yaptıktan sonra da Sayın Şimşek'ten bazı açıklamalar geldi. Onları da bir aktarayım sizden yorum isteyeyim.
00:48Şimşek diyor ki Türkiye'de ciddi bir enflasyon ve hayat pahalılığı sorunu var. Bu da sosyal medyada çok gündem oldu.
00:55Yurttaşlar Allah Allah öyle miymiş şeklinde yanıtlar verdiler.
00:59Tabi bu işin biraz nükteli tarafı ama bir yandan da Şimşek'in söyledikleri arasında benim dikkatimi çeken kur hedefimiz yok olamaz da dedi Mehmet Şimşek.
01:08Bir kur hedefinin olmaması doğal mı? Nasıl değerlendirirsiniz bunu?
01:14Şimdi şöyle bir Merkez Bankası veya Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın ekonomi yönetiminin herhalde kur hedefi olmaması tabi ki doğal.
01:28Ama Mehmet Şimşek'in bugünkü konuşmada altını çizmediği ama sürekli 2023 Haziran'dan itibaren yani seçimler sonrası görev atanmasından itibaren dile getirdiği bir nokta var.
01:45O da şu kur artışlarının enflasyonun altında kalacağı.
01:50Bu da büyük ölçüde o zamandan beri başarıldı ama birazdan söyleyeceğim ciddi maliyetleri var.
02:00Şöyle ki sürekli olarak kur artışlarını enflasyonun altında tuttuğunuz zaman TL'deki yüksek faizlere tamah eden bunun cezbettiği sıcak para açısından dolar cinsinden euro cinsinden hangi paradan TL'ye dönmüşse getiriler giderek artar.
02:22Ama para girişleri arttıkça da yarın çıktığı zaman oluşabilecek olan riskler karmaşa daha maliyetli hale gelir.
02:35Şimdi Mehmet Şimşek diyor ki rezervlerde ciddi bir artış var doğru rezervlerde ciddi bir artış var ama buna karşılık hem özel sektörün hem kamu sektörünün gerek dış borçlarında gerekse döviz cinsinden borçlarında da bundan daha fazla bir artış var.
02:55Neden çünkü şirketler kesimi özellikle TL faizleri yüksek olduğu için ya yabancı para cinsinden borçlanıp bunu TL'ye çeviriyor nasılsa diyor kur artışları enflasyonun altında kalacak o zaman ben TL'ye yüksek faizlere katlanmak yerine faiz maliyetini böylelikle düşüreyim diyor.
03:20Ya da elindeki döviz varlıklarını TL'ye çeviriyor bu da net pozisyonlarının net borçluluklarının artmasına neden oluyor.
03:33Burada çok önemli bir nokta daha var soru sormuşken belirteyim şimdi dikkat edersen şirketler kesiminden bahsettim bir de bireyler var yani tüketici kredisi kullanan ihtiyaç kredisi kullanan bunların döviz cinsinden borçlanma şansları yok.
03:52Ya da senin gibi benim gibi insanların bunlar da gelirleri harcamalarına yetmediği takdirde giderek daha fazla tüketici kredisi kullanıyor giderek kredi kartlarını daha fazla bakiyeye bırakıyor ve yüksek faizler ödemek zorunda kalıyorlar.
04:12Şimdi asgari ücretle bunun ilgisini de veya biraz evvel söylediğin hayat pahalılığıyla bunun ilgisini de kurmak gerekirse şunu söyleyebiliriz insanlar mevcut enflasyondan çok daha yüksek bir hayat pahalılığıyla karşılaştıklarını söylüyorlar.
04:31Bunun değişik nedenleri var ama bu bağlamda en önemli bir nedeni şu şimdi asgari ücretiniz 17.200 lira faizler nisbi olarak düştüğü bir dönemde siz bu 17.200 liranın diyelim ki kredi kartı faizi olarak 1000 lirasını öderken bugün 3000 lirasını ödüyorsunuz.
04:53O zaman geriye kalan yani sizin faturalarınızı ödemek için tencerenizi kaynatmak için ulaşım maliyetlerinizi karşılamak için harcamanız gereken para azalıyor bu para azalınca da giderek kendinizi daha yoksullaşmış haklı olarak hissediyorsunuz.
05:10Enflasyon diyelim ki yüzde 45 açıklanıyor belki gerçek enflasyon yüzde 60 ama sizde enflasyonun yüzde 80-90-100 olduğu hissini uyandırıyor ve bunun nedeni de bu faiz maliyetlerinin ciddi bir unsuru olarak insanların hayatını etkilemesi.
05:29Şimdi bu dünyada da tartışılmaya başlandı çünkü Amerika'da da insanlar enflasyon oranı işte yüzde 2-2.5 aralığında ama hayat pahalılığı çok diyorlar yaşam standartımız düşük diyorlar faiz çünkü orada da enflasyon hesaplanırken bir maliyet unsuru olarak girmiyor.
05:49Ama şimdi orada faiz 3-3.5 aralığında Türkiye'de politika faizi yüzde 50 ihtiyaç görevlisi kullananlar yüzde 70 civarında bir faize muhatap oluyor işte kredili mevduat hesabından para çekersen aylık yüzde 5 kredi kartı harcamaları 4.29 derken faiz çok önemli bir maliyet olarak insanların hayatını yansıyor.
06:13Meme Şimşek'in konuşmaları pozitif yönlü olan uygulanan politikaların yarattığı riskleri göz ardı eden alıştığımız bir nitelikte.
06:26Peki şimdi aslında siz de bahsettiniz artık gerçekten kimse geçinemiyor ve bir yönüyle krediler ve kredi kartlarına sarıldı insanlar borçlar da aldı başını gitti bu yıl her ay aslında açıklanan istatistiklerde biz gördük ki kredilere ve kredi kartlarına yöneliş artıyor borçlar ve ödenemeyen takibi alınan borçlar da artıyor.
06:45Şimdi tabi bu da hemen şu soruyu akla getiriyor insanlar asgari ücreti bu kadar dikkatli bir biçimde beklemesi de bir yandan bu yüzden çünkü borçlarını ödeyecekler bir zam alacaklar gelirleri artacak vesaire.
06:58Siz de bugün bir yazı yazdınız ve aslında asgari ücret konusunda konuşmamız gerekenleri bir 10 maddede topladınız.
07:04Size bırakayım sözü yeniden orada en kritik gördüğünüz maddeler en kritik gördüğünüz söz konusu durumlar hangileri?
07:14Söylediğim gibi 10 maddede toplamaya çalıştım bir gün gazetesinde yani yazıyı okuyanlar daha ayrıntılarını görebilirler ama ben belki istersen hepsini kısa kısa madde madde söyleyeyim.
07:29Yani birincisi açıklanan enflasyon rakamlarının güvenirliği yok yurttaşlarımız bu rakamlara hem güvenmiyorlar hem de daha önemlisi ekonomi yönetiminin enflasyon tahminleri beklentileri tutmuyor.
07:50Sizin tahminleriniz tutmadığına göre biz ücret artışlarını sizin 2025 yılı için öngördüğünüz enflasyon paralelinde artmasına nasıl güvenelim diyorlar.
08:04Ben mesela en basit rakamı söyleyeyim 2025'e ilişkin yıl sonu hedefi %21 halbuki bir önceki dönemde bu %14 yani siz bugün 14'ten 21'e çıkarttınız yarın 21'den kaça çıkartacağınızı bilemeyiz diyorlar.
08:23İkincisi bizler hep yıl sonu tüketici fiyatları veya üretici fiyatları artışı üzerinden konuşuyoruz halbuki bir yurttaş hepimiz ortalama enflasyon düzeyinde yaşam standartımızın düştüğünü görüyoruz.
08:42Özellikle enflasyonun aritmetiksel olarak düşüş gösterdiği dönemlerde ortalama enflasyon yıl sonu enflasyonda daha yüksektir.
08:53Mesela şu anda Kasım sonu itibariyle son 12 aylık enflasyon %47 iken ortalama enflasyon %60.
09:04Ben burada 2025 yılında ortalama enflasyonun ekonomi yönetiminin kendi öngörülerine göre bile 40-45 aralığında olduğunu hesapladım.
09:16Yani görüşmelerde yıl sonu enflasyon değil ortalama enflasyon göz önüne alınmalı.
09:22Üçüncü vurgulamaya çalıştığım nokta şu özellikle piyasacı ekonomistler, işveren temsilcileri, artı merkez bankası ve hükümet sözcüleri sanki ücretler enflasyonun sebebi gibi bir algı yaratıyorlar.
09:40Halbuki tersi fiyatlar artınca insanlar yaşam standartlarını korumak için daha yüksek ücret talebinde bulunuyorlar.
09:48Bunda en açık kanıtı nedir?
09:51Geçmişi enflasyon göz önüne alarak ücret artışları yapılsın deniyor.
09:56Bunu söylemek bile fiyat artışlarının önce geldiğini, ücret taleplerinin onu izlediğini gösteriyor.
10:05Şimdi ücretler yüksek artarsa bu enflasyonu hiç etkilemez diye bir şey yok.
10:10Tabii ki ikincili etkileri olur ama insanların yaşam standartlarının düşmesi, yoksulluğun artmasının sosyal maliyeti bunun çok üzerindedir.
10:21Bir de ekonomide insanların ücretleri düşerse talepleri de düşer.
10:26Bunun yüksek faizde ben Türkiye'ye 2025'te ciddi bir durgunluk beklediğini, bunun olasılığını yüksek olduğunu düşünüyorum.
10:35Bir de asgari ücreti bu çerçevede iyice düşüp tutarsanız talep iyice yavaşlar, büyüme durur, işsizlik artar.
10:45Bu riskler de söz konusu.
10:48Diğer maddede DİSKAR'ın asgari ücret 2025 araştırmasına referans veriyorum.
10:56Bu erişilebilir bir kaynak, çok büyük bir emek ürünü olarak hazırlanmış bir kaynak.
11:02Burada asgari ücretin toplumun ne kadar önemli bir kısmını etkilediğini gösteriyor.
11:11Asgari ücretlerin %10 civarında geliri olanlar toplamın %48.9'unu oluşturuyor.
11:23%50 aralığına genişlettiğimiz zaman %80 yüzeyine çıkıyor.
11:32Bugün asgari ücret toplumda belirleyici bir ücret haline gelmiş durum.
11:38Diğer önemli bir nokta şu, dünyada da bu kritere çok önem veriliyor.
11:44Ortanca ücret, yani her 100 çalışanın %50'nin aldığı ücrete bakılıyor.
11:50Asgari ücret bunun ne kadarı diye.
11:52Avrupa Birliği bunun %60 civarında olması gerektiğini düşünüyor, bunun altında olmamalı diyor.
11:59Tesco bunu %70 diye hesaplamış.
12:04Bu iyi diyebiliriz, ne güzel işte ortanca ücretin.
12:08Halbuki Türkiye'de hep biz de dile getiriyoruz, en fazla konum yitirenler orta gelir grubundakiler.
12:16Yani zenginler giderek daha fazla zenginleşiyor, yoksullar zaten yoksul.
12:22Yani pastanın aldıkları payın daha fazla gerilemesi mümkün değil.
12:25Burada da ben TÜİK'in kendi gelim dağılımı istatistiklerini referans veriyorum.
12:31Buradan ortanca geliri olanların geliri çok keskin bir şekilde düşüyor.
12:37O geliri düşünce de tabii onun %75'ine ulaşmak çok zor olmuyor.
12:44Buna paralel sizin programlarınızla konuşuyoruz.
12:50Büyüme rakamları açıklandığı zaman toplam pasta içerisinde emek gelirlerinin payı düşüyor.
12:57Son açıklanan verilere göre 2024'ün 3. çeyreğinde %40.4'ten 36.4'a gelir demiş.
13:08Şimdi yılın son çeyreği için bu oran çok daha belirgin bir şekilde düşecek.
13:13Neden? Çünkü temmuz ayında asgari ücrete bir zam yapılmadı.
13:17Asgari ücrette 17.200 TL almaya devam ediyorlar.
13:21Aylar ilerledikçe talep gösterdikleri mal ve hizmetlerin fiyatı artınca ister istemez onların da geliri real olarak düşmüş oluyor.
13:36Veya onların aldıkları ürünleri satanların geliri artıyor.
13:41Onların geliri sabit kalıyor.
13:42Böyle olunca karlar ve rantlar lehine bir gelişme oluyor.
13:50Diğer üzerinde durulması gereken bir konu şu.
13:54Asgari ücret, söyledim mesela Disney'in araştırmasında,
14:00ekse artı 10 aralığında olanlar yaklaşık yarızdır.
14:05Merkez Bankası'nın bir araştırması var.
14:08O da bütün çalışanların %43.1'inin asgari ücretli olduğunu söylüyor.
14:16Ama sektörel dağılıma baktığımız zaman bir de Disking'in de bütün özel sektör çalışanlarını içeriyor.
14:25Merkez Bankası bütün ücretleri kapsamış.
14:30Evet 43.1 ama bazı sektörlerde mesela eğitimde çok düşük.
14:35Neden? Çünkü kamuda çalışan öğretmenler asgari ücretin üzerinde alıyor.
14:40Bazı sektörlerde mesela finans gibi, bilgisayar iletişim gibi
14:45ücret düzeyleri asgari ücretin zaten üzerinde.
14:50Ama bazı sektörlerde mesela giyimde %70.5, deride %69.7, inşaatta %71.4
14:59Bir de yurttaşlarımızın gündelik hayatta en fazla karşılaştığı insanlar
15:05yani toptan perakende ticarette %65.
15:11Ama AVM'ye gittiğiniz zaman karşınızda güler yüzlü, genç, tezgahtarlar, ışıltılı ortamlarda çalışıyorlar.
15:18Ama onlar asgari ücret alıyorlar.
15:21Veya işte bir kafeye gittiniz, bir lokantaya gittiniz.
15:23Size hizmet eden garson arkadaş veya kahvenizi veren barista bunların hepsinin asgari ücret aldığını görüyoruz.
15:33Yani asgari ücret belli sektörlerde çok belirleyici bir nitelikte.
15:38Önemli bir nokta şu, asgari ücretlilerin enflasyonla ilişkin tükin bir araştırması yok.
15:46Bunu hesaplamak kolay da değil.
15:49O açıdan sendikaların veya araştırma kuruluşlarının da buna ilişkin bir, bize somut bir veri sunamıyorlar.
15:59Ama şunu biliyoruz, yine TÜİK'in hane halkı harcama verilerinden
16:06en düşük %20'lik grup, gelirinin %65'ini gıda ve konuta ayırıyor.
16:14Özellikle gıdaya %36 nokta, önünde rakamlar var, %36 nokta 6'sını ayırıyor.
16:23Bazı rakamlar mesela gıda enflasyonu, ortalama maaş etme enflasyonu uzun süre oldukça daha üstünde seyretti.
16:34Şu anda makas kapanmasına rağmen tüfeği artışı %47 iken gıda %48 nokta aldı.
16:41Ama daha önemlisi mesela taze sebze meyve artışları %91 nokta 2.
16:47Bu ne anlama geliyor?
16:49Asgari ücretli bir insan taze meyve sebze alamıyor, belki aç kalmıyor.
16:54Türkiye'de ücretlilerin bir açlık sorunu yok ama giderek patates, soğan, pirinç, bulgur, salça, sıvı yağdan ibaret bir beslenme rejimine sahip oluyor.
17:07Son zamanlarda çok konuşulan konulardan bir tanesi de işte bu Nobel Ödüllü Darun Hacamoğlu da bunu dile getirdi.
17:16Önce iş gücü verimliliği artmalı sonra ücret talebi olmalı diyor.
17:21İş gücü verimliliği yani bir işçinin ürettiği mal veya hizmetlerde bir kere öncelikle teknoloji önemli.
17:32Yani makine tesisatı işçiden bağımsız yatırım yaparsanız o işçi belki istihdam çok artmaz ama o işçinin üretimi artar.
17:42Faizlerin bu kadar yüksek olduğu bir dönemde işçinin bir suçu değil, teknolojiye çok fazla yatırım yapılmıyor.
17:50Ama hepsinden önemlisi o kişinin üretim sürecinde daha verimli, daha istekli, daha şevkli çalışması için tatminkar bir gelir alması, geliri olması gerekiyor.
18:05Türkiye'de bu olmayınca da insanların ister istemez verimlerinde bir düşüş olması veya verimlerinde artış olmamasını doğal görebiliriz.
18:16Son vurguladığım noktada buna çok bağlı.
18:21İnsanlar üretim süreci sırasında biraz evvel konuştuğumuz gibi kredi kartlarını nasıl ödeyeceğim diye düşünüyorsa, faturaları mı elektrik, su, doğalgaz nasıl karşılayacağım diye düşünüyorsa işe yeterince konsantre olamayabilir.
18:39Veya biraz evvel söylediğim gibi taze meyve sebze tüketemiyorsa, vitamin alamıyorsa iş yerinde fiziksel ve zihinsel olarak performansı düşer.
18:50Ardından bağlı olarak gelecek nesillerin yani çalışanların, çocukların da üretim sürecine gelecek dönemlerde, yıllarda hem eğitim açısından, birkim açısından dolanan hem de sağlıklı olarak katılabilmeleri için de uygun bir beslenme gelişme ortamı olması gerekir.
19:12Asgari ücreti ve genel olarak ücretlerin düşüttüğü Türkiye ekonomisinin geleceği açısından da bize parlak bir tablo çizmiyor.
19:21Sizin de vurguladığınız gibi aslında sefalete mahkum ettiğiniz bir kitleyi de daha verimli olun diye teşvik edemiyorsunuz.
19:31Hocam çok teşekkür ederim.
19:33Ben teşekkür ederim, çok sağ olun.
19:35Hoşçakalın.
19:42Son vurguladığı kısım çok önemliydi.
19:45Hayri Hoca bugün asgari ücrete ilişkin konuşulmayanlar diyerek 10 maddelik bir yazı yazdı.
19:51Bu 10 maddede asgari ücreti ilişkin tartışmaların neler olduğunu, hangi başlıkların dikkate alınması gerektiğini rakamlarla, verilerle açıkladı.
19:59Sonda yaptığı vurgu çok önemli.
20:01Verimliliğin artması için, iş gücünün artması için ücretlerden önce verimliliğin artması gerekiyor diyor bazıları bunu savunuyorlar.
20:08Ama gerçekten de Sayın Hocamızın aktardığı gibi pazarda markette ne yiyeceğiz, neyin ucuzunu satın alabiliriz diye düşünen, faturaları nasıl ödeyeceğini düşünen, çocuğun okul masraflarını nasıl karşılayacağını, kirasını nasıl karşılayacağını düşünen ve bütün gün bu düşüncelerle bir biçimde meşgul olan çok geniş bir kitleden söz ediyoruz.
20:29Bu insanların hangi işi yaparsa yapsın, verimliliğinin artmaması da sanki tesadüf değil, şaşılacak bir şey de değil diyelim.
20:35Böyle kapatalım.
20:37Mehmet Şimşek'in açıklamalarını da konuştuk.
20:39Sosyal medyada çok konuştu bugün Mehmet Şimşek'in açıklamalarını.
20:42Yeni yılda bu yıl olduğu gibi çok zorlanmadığımız bir ekonomi güncemi olsun.
20:47Bu kadar fazla asgari ücreti, rakamları, istatistikleri konuşmayalım diye umalım.
20:51İyi yıllar dileyelim.