Söyleşi: Faruk Ekici
Zarafet, sanatsal ifade ve teknik beceri gerektiren bir dans türü olan bale, Türkiye’de (bazı münferit girişimler olsa da) Devlet Opera ve Balesi'nin sahibi olduğu ve sadece altı şehirde bulunan sahnelerde yapılıyor.
Anadolu insanı baleyle Osmanlı İmparatorluğu’nun Batılılaşma dönemiyle birlikte tanıştı. Tanzimat Dönemi'nde Batılı müzik formları ve tiyatronun bilinir hale gelmesiyle birlikte özellikle sarayda ve Pera'daki tiyatrolarda Avrupalı bale topluluklarının gösterileri sergilendi. Osmanlı'da bale, halk arasında yaygın bir sanat dalı olmasa da elit kesimin dikkatini çekti.
Cumhuriyet'in ilanı, sanatta ve kültürde modernleşme hamlelerini beraberinde getirdi. Mustafa Kemal Atatürk’ün sanat ve kültüre verdiği önemle tiyatro, opera ve diğer sanat dalları gibi bale de, modernleşme ve batılılaşma hamlelerinin bir parçası oldu. Avrupa’ya eğitime gönderilen sanatçılar, Türkiye'ye döndüklerinde bale ve diğer sahne sanatlarının gelişmesine katkıda bulundu.
İngiliz Kraliyet Balesi'nin de kurucusu olan İngiliz bale sanatçısı Dame Ninette de Valois, Türkiye'de modern balenin temellerini atan isimlerden biri oldu. Onun katkılarıyla 1940'larda hem bale eğitimi hem de sahne performansları organize edildi. Türkiye’deki profesyonel anlamda bale eğitiminin verildiği ilk kurum olan Ankara Devlet Konservatuvarı Bale Bölümü bu atılımların neticesinde 1948 yılında kuruldu. Müziği Nevit Kodallı'ya, koreografisi Oytun Turfanda'ya ait olan ilk büyük Türk balesi Hürrem Sultan ise 1976'da sahnelendi.
Bugün hem ulusal hem de uluslararası düzeyde gelişimini sürdüren opera ve balenin, Türkiye’de de 2023 yılında bir önceki sezona göre izleyici sayısı yüzde 30,2 arttı.
Opera, bale ve klasik müziğin perde arkasına, yaratıcı süreçlerine ve sahnelenen hikâyelere tanıklık ettiğimiz T24’ün yeni serisinin ilk bölümünde opera sanatçısı Güneş Uluçay’dan opera sanatçısı olmayı dinlemiştik.
Opera, bale ve klasik müzik dünyasını keşfetmek için başladığımız söyleşi serimizin ikinci bölümünde ise İstanbul Devlet Opera ve Balesi baş dansçıları Batur Büklü, Büşra Ay ve M. Çağatay Özmen; bale sanatını, eğitimini, iş imkanlarını ve Türkiye’de bale sanatçısı olmayı T24’e anlattı.
Zarafet, sanatsal ifade ve teknik beceri gerektiren bir dans türü olan bale, Türkiye’de (bazı münferit girişimler olsa da) Devlet Opera ve Balesi'nin sahibi olduğu ve sadece altı şehirde bulunan sahnelerde yapılıyor.
Anadolu insanı baleyle Osmanlı İmparatorluğu’nun Batılılaşma dönemiyle birlikte tanıştı. Tanzimat Dönemi'nde Batılı müzik formları ve tiyatronun bilinir hale gelmesiyle birlikte özellikle sarayda ve Pera'daki tiyatrolarda Avrupalı bale topluluklarının gösterileri sergilendi. Osmanlı'da bale, halk arasında yaygın bir sanat dalı olmasa da elit kesimin dikkatini çekti.
Cumhuriyet'in ilanı, sanatta ve kültürde modernleşme hamlelerini beraberinde getirdi. Mustafa Kemal Atatürk’ün sanat ve kültüre verdiği önemle tiyatro, opera ve diğer sanat dalları gibi bale de, modernleşme ve batılılaşma hamlelerinin bir parçası oldu. Avrupa’ya eğitime gönderilen sanatçılar, Türkiye'ye döndüklerinde bale ve diğer sahne sanatlarının gelişmesine katkıda bulundu.
İngiliz Kraliyet Balesi'nin de kurucusu olan İngiliz bale sanatçısı Dame Ninette de Valois, Türkiye'de modern balenin temellerini atan isimlerden biri oldu. Onun katkılarıyla 1940'larda hem bale eğitimi hem de sahne performansları organize edildi. Türkiye’deki profesyonel anlamda bale eğitiminin verildiği ilk kurum olan Ankara Devlet Konservatuvarı Bale Bölümü bu atılımların neticesinde 1948 yılında kuruldu. Müziği Nevit Kodallı'ya, koreografisi Oytun Turfanda'ya ait olan ilk büyük Türk balesi Hürrem Sultan ise 1976'da sahnelendi.
Bugün hem ulusal hem de uluslararası düzeyde gelişimini sürdüren opera ve balenin, Türkiye’de de 2023 yılında bir önceki sezona göre izleyici sayısı yüzde 30,2 arttı.
Opera, bale ve klasik müziğin perde arkasına, yaratıcı süreçlerine ve sahnelenen hikâyelere tanıklık ettiğimiz T24’ün yeni serisinin ilk bölümünde opera sanatçısı Güneş Uluçay’dan opera sanatçısı olmayı dinlemiştik.
Opera, bale ve klasik müzik dünyasını keşfetmek için başladığımız söyleşi serimizin ikinci bölümünde ise İstanbul Devlet Opera ve Balesi baş dansçıları Batur Büklü, Büşra Ay ve M. Çağatay Özmen; bale sanatını, eğitimini, iş imkanlarını ve Türkiye’de bale sanatçısı olmayı T24’e anlattı.
Category
🦄
YaratıcılıkDöküm
00:00Öncelikle hoş geldiniz. İlk sorumla başlıyorum. Bale nedir?
00:12Bale, sahne üstünde birçok sanatın, birleşiminin biz dansçılar tarafından seyirci tarafına aktarılması.
00:20Seyirci tarafına bir düşünce olgusunu yerleştirmeye çalışılması.
00:23Şimdi bir sürü sanattan bahsediyoruz.
00:26Müzisyenler, dekorcular, dekoru çizenler, perde önü, perde önünde bekleyenler, kostümü çizenler.
00:33Biz yani işin, baleyi yapmak için gerekli olanın son aşaması dansçılar oluyor.
00:38Bale aslında bir bütünün ortaya çıkışı.
00:40Yoksa bale her gün yaptığımız beden egzersizlerinin bir formu değil.
00:45Bir sanatsal oluşum olduğu için bir bütünün devamında ortaya çıkan bir süreç.
00:49Yani bale budur ya da şudur demek, keskin çizgiler kullanmak biraz zor olur.
00:53Profesyonel olarak bu işi yapacaklar için baleye başlama yaşı kaçtır ve siz kaç yaşında başladınız?
00:58Ben 11 yaşında başladım.
01:00Baleye başlama yaşı 11-12 yaşlarındadır.
01:02Ortaokula geçildiği zaman da başlanır.
01:04Tam zamanlı olarak konservatuvara giriş yapıp daha sonrasında lise ve üniversite olarak devam edebilirsiniz.
01:10Türkiye'de bale eğitimi biraz fazla uzun sürüyor.
01:12Üniversite eğitimi 4 yıllar, hatta uzatabilirsem 5 yıla çıkabiliyor.
01:16Ama olması gereken aslında 20-21 yaşında mezun olup profesyonel bir kampanyada işe başlamak.
01:21Sosyal medyada bale eğitimine ait olduğu söylenen bazı videolar görüyoruz.
01:25Çok zor olduğu izlenimini uyandırıyor.
01:27Tırnak içinde bunu söylüyorum.
01:28Altına gelen bazı yorumların bu bir işkencedir diyecek boyutlarda siz de kesinlikle o videoları görmüşsünüzdür.
01:34Gerçekten eğitim süreci çok mu zorlayıcı?
01:37Ya şöyle aslında her mesleğin kendine göre zorluğu var.
01:40Fakat biz hem çok küçük yaşta başladığımız için hem de uzun saatler çalıştığımız için
01:45normal meslek gruplarından tabii ki daha farklı bir konumdayız.
01:49Rus hocalarla çalıştığımız için Rus tekniği biraz daha maalesef sert.
01:52Fakat ona alışıyorsunuz ve alıştığınız için aslında size garip gelmiyor.
01:57Hani medyada tabii ki her şey bazen abartılabiliyor.
02:00Biz alıştığımız için bana açıkçası hani öyle o kadar sert ya da bir şey gelmedi.
02:06Biz kendi içerimizde, çok küçük yaştan itibaren başladığımız için
02:10ve birazcık daha sert bir eğitim görsek de medyada abartıldığı gibi bir durum söz konusu değil.
02:16Her yıl konservatuarda kaç bale sanatçısı mezun oluyor?
02:19Ve bunların kaç tanesi erkek?
02:21Bir oran verebilir misiniz?
02:22Ya oran yok.
02:23Niye bu kadar netiyorum oran yok?
02:24Çünkü belli kontenjan dolmuyor zaten.
02:27Yani kontenjana yakın bile olmuyor.
02:29Mesela gidiyorsunuz mesela şu anda mimar sinemine gidelim.
02:32Lisanz bölümünde iki tane belki vardır.
02:34Lisanz dört sene biliyorsunuz.
02:35Dört senelik bir bölümde iki tane erkeğin olması demek.
02:39Zaten burada bir oran yok artık.
02:41Ya sen o kadar azsın şöyle diyeyim.
02:4216 milyonda 50 kişiyiz aktif bale sanatçısı.
02:45İstanbul kaç? 16.
02:4618 milyon mu?
02:47Oran o diyebiliriz.
02:48Bazı yıllar bazı dönemler aslında şöyle söyleyeyim.
02:51Şimdi bunu hemen fıydırıp atmayalım.
02:52Bu da dediğiniz gibi önemli bir konu.
02:54Katılımın azlığı şu.
02:55İnsanlarda birazcık daha popüler meslekler ön plana çıkıyor ama çocuklar hiçbir zaman ona gidemiyor.
03:00Yani bir zanaat öğrenip bir mesleğin peşinden gidemiyor çocuklar.
03:04Çünkü niye biliyor musunuz?
03:05O çocukların da bir şekilde buna heveslendirilmesi gerekiyor.
03:08Ama dediğimiz gibi az evvel konuştuğumuz gibi toplumda işte bale yaptığını söyleyemediğiniz zaman
03:13zaten bu katılımı oranını da bulamıyorsun.
03:16Bundan önce şöyle söyleyeyim.
03:1730 sene falan önceki ben mesela gösterilere bakıyorum.
03:20Erkeksilerin sayısına vesaire inanılmaz daha kalabalık.
03:24Zaten o sanatçı arkadaşlarımız da hala bizimle devam ediyor.
03:27Onlar bizden daha kalabalık.
03:28Demek ki bir yerde bir kırılma oldu 30 senede.
03:3130 senede bir kırılma oldu ve sonucunda şu anda lisansta tek ya da iki.
03:35Ben de dönemimde mesela lisede tektim.
03:37Yani buna inanılmaz rakam.
03:38Üniversitede yoktu.
03:39Ben üniversitedeki üniversitede balet yoktu diyebilirim.
03:45Başlayabilir.
03:46Hobi olarak başlayabilirler.
03:48Profesyonel olmak çok zor.
03:49Mesela ben bu yaştan sonra bir profesyonel bir tenisçi olamam.
03:52Ya da buz paternci ya da futbolcu vesaire.
03:55Ama hobi olarak yapabilirim.
03:56İlerleyebilirim.
03:57Kendi kişisel gelişimimi bale üzerinden geliştirebilirim aslında.
04:04Ya biraz o konuda sıkıntılıyız.
04:05Buluyor ama bulamıyor gibi bir şey.
04:08Çünkü devlete bağlı olduğumuz için aslında devlet sanatçısıyız ve kadro olması gerek her işte olduğu gibi.
04:14Fakat kadro çok az geldiği için sözleşmeli dansçılarımız oluyor.
04:19Sözleşmeli dansçılarda da belli bir sözleşme geldiğinde okuldan yeni mezun olan birisi sözleşme olmadığı için figüran sözleşmesi yapılabiliyor.
04:27Ve figüran sözleşmesinde geldiğinizde yani görevlendirildiğinizde para alıyorsunuz.
04:32Ama gelmezseniz para alamıyorsunuz.
04:34Ve o ücretinizden kesiliyor.
04:36Zaten çok düşük bir maaş olduğu için figüranda insanlar tabii ki de sözleşmek, özellikle kadroya geçmek istiyorlar.
04:43İş imkanı var ama direkt kadro olur ya da direkt böyle hani sağlam bir yerden başlama derseniz pek mümkün olmuyor maalesef.
04:52Türkiye'de erkek bale sanatçısı olmanın zorlukları ve avantajları.
04:56Özellikle lise zamanınızda arkadaşlarınıza ben bale yapıyorum, bale öğreniyorum, hayalim bu dediğinizde nasıl tepkiler alıyordunuz?
05:03Ya da şimdi birisi size mesleğinizi sorduğunuzda nasıl bir geri dönüş alıyorsunuz?
05:07İlk okuldan ayrılıktan sonra konservatuara giriyorsunuz ve konservatuar yaklaşık olarak liseye kadar 6 sene sürüyor.
05:13Benim sınıfımda ben tektim.
05:14Yani 3 erkek falan başlıyor da daha sonra onlar bir kopmalar oldu, bir şeyler, ilk sezonda ayrılanlar oluyor.
05:19Zaten teksiniz o yüzden etrafınızdaki insanları çok fazla bir şekilde kanıtlama ihtiyacı duymuyorsunuz.
05:24Normal derslere girdiğinizde de bir arkadaşınız violonser çalıyor, diğeri kontrabas çalıyor vesaire zaten onlar da bu işin içinde olduğundan dolayı çok fazla zorluk çekmiyorsunuz.
05:33Ama tabi bu, bunun daha doğrusu zorluğu şurada oluyor.
05:36O belli alanın dışına çıktığımızda oluyor.
05:38Çünkü orada kendini bir var etmeye çalışıyorsun ya ama utanma duygun da var orada.
05:42Diyorsun ki abi ben 14-15 yaşındayım bale diyeceğim mi diyecek bana falan.
05:46Çok o yüzden insanlarla dışarıda iletişimim yoktu olanlara da işte ben tiyatrodaydım vesaire.
05:50Çünkü kafanızı ağrıtacak şeylerdir bunlar.
05:53Anlatamazsınız insanlara o kadar kısa sürede zaten yapmaya çok da hevesli olmadığınız bir şeyi anlatamazsınız.
05:59Ama yurt dışına gittikten sonra şey oldum.
06:01Bunun gerçekten ben çok çaba sarf ettiğimin farkına vardım.
06:04Ve dedim ki ben bundan çekinecek hiçbir şeyim yok.
06:06Buna zaman harcıyorum, vakit harcıyorum.
06:08Bedenimde ağrılar, sızlar çekiyorum.
06:10Ona göre bir hayat kurmaya çalışıyorum.
06:11Uyku düzeni o bu.
06:12Ben niye sıkıntı çekeceğim ki dedim.
06:14Bana esas karşıdaki sıkıntısını anlatsın.
06:17Ya öyle bir durum olardı.
06:18Karşımdaki insanın ben bale yapıyorum vesaire dediğinde zaten çok az kişiyle artık öyle tanışıyorum.
06:23Beni bilen diyor ki abi tamam bu baletti diyor vesaire.
06:26Bu arada 5-6 kişiyle konuşurum dışarıda da.
06:28Çok fazla insanları da konuşmayı seviyoruz.
06:30Vakit yok çünkü hep provadasın, oradasın, buradasın.
06:33Diyorsun ki ona vakit ayıramam gideyim şunu yapayım vesaire.
06:35Onlarla da zaten böyle bir durumum vardı söz konusu değil.
06:38Ama dediğiniz çok doğru.
06:39Bunu aşamayan bir sürü genç balet var.
06:42Bu ciddi bir konu.
06:43Direkt homofobik baskıları altına kendilerini sokuyorlar.
06:47Hiçbir şey olmadan o dediğimiz işte toplum mekanizmasındaki önyargılar.
06:52Bilinmeyenle dalga geçme vardır zaten.
06:54Bilmiyor ya en basit onun bildiği şey nedir?
06:56Dalga geçmek.
06:57Sen bilmiyorsan o çocuka dalga geçme.
06:59Ama bunları toplumda çok fazla insanlara anlatamıyorsun.
07:01Birazcık yaş alınması gerekiyor.
07:03O yüzden genç baletler yığılmayın.
07:04Kendinizi konservatuar öğrencisiyim diye devam edin tanıtmaya.
07:08Yaşınız gelecek.
07:08Günlük rutininiz nasıl geçiyor?
07:10Bir beslenme uzmanıyla çalışmaya başladım ben geçen sene.
07:13O benim için bütün beslenme programımı haftalık olarak yapıyordu.
07:16Bu benim işimi acayip rahatlattı.
07:17Onun dışında ben kendi araştırmalarımla ne yemem lazım, neye ihtiyacım var,
07:22ne kadar karbonhidrat, ne kadar proteini almalıyım, ne kadar tuz kullanmalıyım.
07:26Bunların hepsini aslında kendi üzerimde deneyler yaparak buldum.
07:28Ve işte günde 3 öğün besleniyorum sabah, öğle, akşam.
07:31Yüksek proteinli gıdalar ve enerjimi yukarıda tutacak yiyecekler.
07:34Çocuk yaşta baleye başlamış ve aktif olarak hayatını baleyle geçirmiş bir bale sanatçısının emekli olma yaşı var mıdır?
07:42Bizim kendi sistemimizde devlet memuru olduğumuz için normal emeklilik yaşını beklememiz gerekiyor.
07:46Fakat tabii ki bedenle iş yaptığımız için ve yıpranma payımız çok fazla olduğu için yıllar içerisinde
07:52daha erken aslında beden yavaş yavaş bırakmaya başlıyor kendisini.
07:56Bizde bale dersi zorunluluğu 40 yaş.
07:5938'de 40 yaşına çıktı.
08:0040'dan sonra bale dersine girmek zorunda değilsiniz.
08:02Fakat olduğunuz eserlerde yine de rolleriniz devam ediyorsa aktif bir şekilde dans ediyorsunuz.
08:08Principal dansçıysanız o principallık devam edemiyor belli bir yaştan sonra çünkü beden buna izin vermiyor.
08:1438-40'dan itibaren aslında biraz daha ufak rollere geçiş yapmak gerekiyor.
08:19Ben çok teşekkür ederim.
08:21Ben teşekkür ederim. Oldu mu bilmiyorum ama.
08:23İyi miydi?
08:25İyi tamam süper.