Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Sevgili Cumhuriyet TV izleyenleri hoş geldiniz efendim yayınımıza bugün hukuki bir meseleyi konuşacağız.
00:20Uzmanlar çok riskli bir yeni düzenleme olduğunu söylüyorlar. Nedir bu yeni düzenleme hemen bahsedelim konuğumuzu davet etmeden evvel.
00:27Efendim devlet denetleme kuruluna ilişkin bu yeni düzenleme bugün resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi.
00:34Bu düzenlemeye göre bu zaman böyle devlet denetleme kurulu kamu görevlisi olan herhangi bir kamu kurumunda çalışan belediyeler de dahil olmak üzere herhangi bir kişiyi görevden uzaklaştırma kararı alabiliyor.
00:49Elbette bu kurumunda yöneticilerinin seçilme biçimi bu kararın biraz şaibeli ve düşündürücü olmasına sebep oluyor.
00:56Bütün detayları bugün konuşacağız. Bizimle birlikte idare hukukcusu Prof. Dr. Metin Günzay burada. Hoş geldiniz.
01:03Hoş bulduk.
01:06Efendim dilerseniz aslında yeni düzenlemenin neleri öngördüğüne ilişkin oraya geçmeden evvel bir devlet denetleme kurulunun yapısını sizden dinleyelim.
01:15Çünkü orayı anlamak sanıyorum yeni düzenlemeyi anlamak için de elzem.
01:22Bu devlet denetleme kurulu 1982 Amaya satırıyla geçirildi. İlk defa o 82 Amaya satırıyla öngörüldü.
01:32Cumhurbaşkanı'na bağlı, Cumhurbaşkanı'nın talimatıyla harekete geçen, inceleme, denetleme, araştırma yapan bir kurul.
01:47Başkan ve üyeleri Cumhurbaşkanı tarafından atılıyor.
01:51Neden öyle bir kurul getirildi 1982 Amaya satırıyla? Yani en başından itibaren çok kısa olayı söyleyeyim. Ondan sonra bu gelişmeleri daha somut bir şekilde açıklayabiliriz.
02:06Şimdi aslında bu devlet denetleme kurulunun getirilmesindeki amaç bana göre 82 Amaya satırının yürürlüğe girmesinden sonra,
02:24işte diyelim ki askeri yönetim sona erdi. Ondan sonra işte normal düzene geçildi.
02:35O anayasa ile birlikte, o anayasanın kabul edilmesiyle birlikte bir asker kişi, başımızda olan kişi 12 Eylül, Kemal Paşa Cumhurbaşkanı'na seçildi.
03:00Böyle bir düzenlemenin o zaman getirilmesindeki amaç yani bir Kenan Evren, bir asker Cumhurbaşkanı, ona Türkiye Cumhuriyeti İdaresi üzerinde adeta bir vesayet alamak.
03:21Adeta onun üzerinde, onun emir ve talimatları doğrultusunda devletime tabir tutulması. Bütün şey buydu yani en başından itibaren görünen buydu.
03:33Ve ilginç de bir düzenlemedir. Halen bu şey oluyor. Sonra değişti. 2017 Anayasanın değişikliğinden sonra.
03:40Şimdi İrem Hanım dikkatinizi çekeyim. Yani hukukçu olarak benim öteden beri bu 108. madde, anayasanın 108. maddesi devlet denetleme kurulu düzenliyor.
03:54Bakınız diyor ki, idarenin hukuka uygunluğunun düzenli ve verimli bir şekilde yürütülmesinin ve geliştirilmesinin sağlanması amacıyla kurulacak olan bir hukuk.
04:10Dikkatinizi çekiyorum. İdarenin hukuka uygunluğunun düzenli ve verimli bir şekilde yürütülmesinin ve geliştirilmesinin sağlanması amacıyla kurulacak olan bir hukuk.
04:24Fakat 108. maddeye baktığımızda ki şimdi yani şimdi de devam ediyor. Hatta daha daha genişletilmiş bir şekilde görev alanı daha da genişletiliyor.
04:36Ama en başından itibaren de idare denetlenecek madem ki. İdarenin hukuka uygunluğu denetlenecek. İdarenin verimli çalışması denetlenecek.
04:47Ne bileyim gelişmezi denetlenecek neyse. Fakat maddeye baktığımızda kamu yönetimi kamu idaresi dışındaki kuruluşların da bu kurulun devletimine tabir tutulduğunu görmekteyiz.
05:01Nedir bunlar? Her türlü işçi ve işveme meslek kuruluşları.
05:06Bunlar özel kesim kuruluşları yani. Özel hukuk düzel kişileri değil mi? Kamuya yararlı dernekler diyor. Vakıflar diyor.
05:16Sendikalar.
05:18Tabi tabi hepsi içine giriyor. Yani kamu kurulumu niteliğindeki meslek kuruluşları ki onlar kamu düzelticisi. Hadi onu bir tarafa bırakalım.
05:28Her düzeydeki işçi ve işveren meslek kuruluşları yani işte sendikalar, işçi işveren sendikaları, federasyonları, konfederasyonları.
05:40Artı kamuya yararlı olan dernekler. Bunlar da özel alanda faaliyet gösteren kuruluşlar.
05:52Vakıflar. Böyle bir şey olan yani hem kamu yönetimi diyor hem de kamu yönetiminin dışında da Türk Silahlı Kuvvetleri bu kurulun devletine tebe kurulunun yörev alanının dışında tutulmuştu.
06:09Bir daire Türk Silahlı Kuvvetleri de yörev alanının içine alındı. 2010'da amelise değişikliğinde görülmüştü.
06:172017'de.
06:182010'da. 2010'dan amelise değişikliğinde. Evet. O Silahlı Kuvvetler de yörev alanının içine alındı ve sadece yargı organları devletmiş oldu.
06:342017'ye geldik. 2017'de biliyorsunuz bambaşka bir hükümet sistemi yürümeye sokuldu. Amelise değişikliğiyle. Adına Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi denilen bir sistem.
06:49Neyse onun dükkanına girmiyoruz. Bu yeni sistem, yeni hükümet sistemi ile birlikte bir uyarlama yapılması gereksizliğinin doğduğu yani 108. madde eski biçiminin bu yeni hükümet sistemine uyarlanması gündeme geldi.
07:13O şekilde bir takım düzenlemeler yapıldı. Neler yapıldı? Bir kere 2017 amelise değişikliğiyle birlikte bu kurma sözünü ettiğim kuruluşlar üzerinde idari soruşturma yapma yetkisi de tanındı. Anlatabiliyor muyum?
07:34Evvelden yoktu bu. Evvelden sadece Cumhurbaşkanlığı'nın talimatıyla inceleme yapabilirlerdi bunlar, bu kurulu yapabilirdi, araştırma yapabilirdi, denetim yapabilirdi.
07:46Ama 2017 amelise değişikliğiyle birlikte 108. maddeye idari soruşturma da eşlendi. Dolayısıyla idari soruşturma yapma yetkisi de tanınmış oldu.
08:00Buraya kadar tamam. Ondan sonra ne oldu? Ondan sonra bir Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkartıldı. İrem hanım yani bu şeyden sonra 2017 amelise değişikliğinden sonra ve idari soruşturma açılabilecekken Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle önce.
08:28Bu arada daha da ilginç bir şey oldu, kooperatif ve birlikleri de denetleyebilme imkanı sağlandı. Yani kurulun yetkileri daha da genişletildi.
08:42Yani kamuya yararlı dernekler vardı, vakıflar vardı, her düzeyde işçi ve işveren meslekteşekülleri vardı. Bunlara ilaveten bir de kamu bu şeyle beraber Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle birlikte kooperatifler ve birlikler de bu kurulun görev alanı içine sokuldu, dahil edildi.
09:09Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle. Fakat bu beş sayılı Cumhurbaşkanlığı kararnamesi Anayasa Mahkemesi'nin önüne gitti ve Anayasa Mahkemesi bu beş sayılı Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin bu altıncı maddesi de Anayasa'ya aykırı olarak iptal etti.
09:33Aynı zamanda idari soruşturma yetkisi de veren madde iptal edildi değil mi?
09:40Evet ama ilginç bir şey vardı. Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde yani iptal edilen Cumhurbaşkanlığı kararnamesinde grup başkanına bir denetim yapılacak bir grup yapıyor o denetimi. O grubun denetimi yapacak grubun başkanına bu yetki tanınmıştı.
10:01Yani işte kamu hizmetinin gerekleri yönünden görevi başında kalmasında sakınca görülen her kademede ve rütbedeki görevler hakkında görevden uzaklaştırma tedbirinin umutlanmasını yetkili makamlara önerebilir.
10:22Yani bir soruşturma yapılacak bu soruşturma da o kuruluştaki son derece geniş bir alan oradaki işte görevlerin görevi başında bulunmasında bir sakınca görülüyor ise bu takdirde onların görevden uzaklaştırılması yetkili makamlara önerebilecek.
10:47Yetkili makamda bunu yapacak. Bunu iptal etti Anayasa Mahkemesi. Anayasa Mahkemesi iptal etti. Anayasa Mahkemesi iptal ettikten sonra zaten bugün sizin konuşmak istediğiniz bu yasa bugün görülmeye ilgili bir yasa açıyordu.
11:05İlginç bir şeydir. Anayasa Mahkemesi'nin iptal etmiş olmasına karşın Anayasa Mahkemesi dedi ki ya kooperatifler birlikler bunlara teşkil edemezsiniz siz bunlara yayamazsınız görev alanı.
11:19Anayasa'nın 38. maddesini saymış. Yani hangi kurum ve kuruluşlar denetlenecek orada sayılmış. Ama bu kooperatif. Yapı kooperatifi yani ne bileyim onların birlikleri bunları da genetik alan içine almış.
11:37Bu olmaz dedi. Örgütlenme özgürlüğüne aykırı. Böyle bir şey cumhurbaşkanlığı kararlaması ile düzenlenemezdi. İptal. Şimdi bunun üzerine efendim madem iptal etti Anayasa Mahkemesi o iptal ettikten sonra bu madde cumhurbaşkanlığı kararlaması tarttığı yerde yasal düzenlere geldi.
12:01İşte bu yasal düzenlere bu. 7.539 sayılı yasayla getirilen bir düzenlere. Yani iptal edilmiş olan 5 sayılı cumhurbaşkanlığı kararlamasının 6. maddesine karşılık olarak bu yasayla 7.539 sayılı yasayla getirilen düzenlere.
12:236. madde geri. Deniyor ki ilginç bir şey bakınız. Evvelden sadece grup başkanı bir görevden uzaklaştırma tedbirinin uygulanmasını yetkili makamlara önerebiliyor diye önerme.
12:45Şimdi bakın daha bir. Birincisi kurum üyesi veya denetçiye bir denetçiye dahi böyle bir yetki tanıdı. Tek bir denetçiye dahi böyle bir yetki tanıdı.
12:59İki, kabu hizmetinin gerekleri yönünden görevi başında sakınca görülen her kademe ve rütbedeki görevler hakkında görevden uzaklaştırma tedbirinin uygulanmasını yetkili makama önerebilir. Eyvallah buraya kadar.
13:16İlave yapıldı. Memurlar ve diğer kamu görevleri hakkında ise bu tedbiri uygulayabilir. Yani devlet memurları ve diğer kamu görevleri için doğrudan doğruya görevden uzaklaştırma tedbirini uygulama yetkisi tanımış oldu.
13:34Kime tanınmış oldu? Kurum üyesi veya bir denetçiye yani o şeyi yapan denetçiye. Birincisi bu. İkincisi gene aynı şekilde kooperatifler ve birlikler üzerindeki denetim yetkisi anayasa mahkemesi tarafından devlet denetleme kurulu ile böyle bir yetki uyarılması anayasaya aykırıdır denmesine rağmen
14:03bu düzenleme ile gene sanki anayasa mahkemesi bunu iptal etmemiş gibi gene kooperatifler ve birlikler üzerinde denetim yetkisi getirildi.
14:17Şimdi sayın Günday aslında bu düzenleme ile birlikte en çok korkulan ve endişe edilen kısım anayasaya aykırı olmasını vurgulamak elbette önemli bunun yanında şimdi bütün bu kamu kurumlarının arasında belediyeler de var. 31 Mart'ın ardından da iktidar yönetmiş olduğu Türkiye genelindeki pek çok belediyeyi kaybetti.
14:35Şimdi siz söylüyorsunuz ki devlet denetleme kurulundan herhangi bir denetçi herhangi bir muhalefet partisinin yönetmiş olduğu belediyeye gider bir denetleme gerçekleştirir oradaki görevlinin.
14:48Sonuçturma bile değil bakınız idari sonuçturma bile değil bir denetleme için gidecek oraya anlatabiliyor musunuz belediyeye ve bu görevden uzaklaştırma tedbirini önerebilecek.
15:07Peki yani belediyedeki herhangi bir kamuk görevlisinden söz ederken bir belediye başkanından da söz ediyoruz değil mi belediye başkanı için de önerebiliriz.
15:17Şimdi diyelim ki belediyede çalışan kamu görevleri var değil mi o kamu görevleri hakkında zaten kendisi şey edebilir onları da büyükçe bir kısmı devlet memurları kanunda tabidirler memur statüsü dediler zaten onlar hakkında zaten görevden uzaklaştırma tedbirini kendisi alabilir.
15:41Bir denetçi ya da işte kurulu üyesi orada problem yok seçilmiş organ belediye başkanı o da bir kamu görevlisi.
15:51Şimdi sorun şurada sorun üç noktada ortaya çıkıyor bakınız.
15:57Birincisi belediyelerin seçilmiş organları belediye başkanı da belediyenin seçilmiş organı değil mi.
16:09İkincisi üniversiteler yani orada üniversitenin yönetiminde denetiminde denetim organlarında bulunanlar hakkında.
16:24Burada bu sorun çıkabilecek şimdi belirteceğim sorun.
16:28Üçüncüsü kamu kurulumu içerisindeki meslek kuruluşları var.
16:31Şimdi belediyelere bakalım biz mahalli idare.
16:38Şimdi anayasaya bakıyoruz anayasanın 127. maddesi var.
16:46Mahalli idarelerin seçilmiş organları biz belediye başkanı üzerinden.
17:07Çünkü gündemli olan odur biliyorsunuz.
17:10Kayyum Atatürk'e görevden almalı belediye başkanları, ilçe belediye başkanı olabilir, ilçe belediye başkanı olabilir.
17:19Onun üzerinden gidelim.
17:22Belediye başkanı seçilmiş organlarının organları ya da o organlarda görevli belediye başkanı göreviyle ilgili bir suç sebebiyle atılır.
17:33Göreviyle ilgili bir suç sebebiyle tutkunda soruşturma veya kovuşturma açılması halinde bir belediye başkanı hakkında göreviyle ilgili bir suç,
17:46bir suçturması ya da bir kovuşturma, cesa davası açılması halinde anayasa diyor ki bu belediye başkanlığı, örnekten devam ediyoruz,
17:59İçişleri Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı geçici bir temsil olarak kesin hükme kadar, yani o yargılama yapılıp, kesin yargılama sonuçlanacağı kadar bu haberden tutuklaştırabilir.
18:14Evet.
18:15Suç nedeniyle, göreviyle ilgili bir suç nedeniyle bir soruşturma açılmış ise, bir kovuşturma açılmış ise bu taraftan da İçişleri Bakanlığı,
18:27ki bana göre bu yetki de son derece tavsiyelidir, hadi onu bir tarafa bırakalım, hadi onu bir tarafa bırakalım, İçişleri Bakanlığı geçici bir temsil olarak alabiliyor.
18:41Burada ne oluyor? İçişleri Geçici düzenlemeyle, ortada bir suç iddiası yok.
18:50Soruşturma yok.
18:53Tabii soruşturma yok. Soruşturma falan olsa tabii evde bir etki olur mu böyle bir şey?
18:59İnceleme yapılacak, araştırma yapılacak, bir denetim yapılacak, anlatabiliyor muyum?
19:05Bir suç iddiası, ortada bir suç istihdadı da yok henüz o aşamada.
19:13O aşamada, Cumhurbaşkanlığı'nın talimatıyla hareket geçecek olan devletlerin toprak kurulu,
19:22o kurulun bir üyesi ya da denetimi ya da incelemeyi, araştırmayı vesaire neyse yapılacak olan bir denetçi,
19:33bir belediye başkanlığı seçilmiş bir belediye.
19:40O belediye başkanlığı görevden alınmasını önerebilecek, anlatabiliyor muyum?
19:52Nereye önerecek? İçişleri Bakanlığı.
19:55İçişleri Bakanlığı sadece suç istihdadı nedeniyle bir soruşturma ya da o soruşturma açıldığı takdirde,
20:03belediye başkanlığı geçici olarak görevden alınmasını öneriyor.
20:07Burada bir inceleme sonucunda, bir denetim sonucunda bir denetçi,
20:14şu belediye başkanlığının görevden alınmasını öneriyorum diyecek İçişleri Bakanlığı.
20:19Anlatabiliyor muyum?
20:21Evet.
20:23Onu görevden uzaklaştıracak.
20:26Peki Sayın Günday, şimdi burada aslında yargının siyasallaşmasından vesaire söz ediyoruz.
20:31Benim anladığım artık bu düzenlemeyle bir belediye başkanlığı görevden uzaklaştırmak için bir suç bulup soruşturma açmaya da gerek yok.
20:38Ama diyelim ki böyle bir şey oldu.
20:41Mesela Beşiktaş'ta olan Rıza Akıpolat'a yönelik soruşturma, soruşturma açılmadan evvel bir denetçi bir inceleme yaptı.
20:49Ve İçişleri Bakanlığı'na sizin de dediğiniz gibi kişinin görevden uzaklaştırılmasını önerdi ve görevden uzaklaştırıldı.
20:56Kayyuma benzer bir uygulama oluyor mu yani?
20:59Bu belediye başkanı görevden uzaklaştırıldığında ne oluyor?
21:03Şimdi burada iki türlü şey ortaya çıkabiliyor.
21:06Ya bunların hepsini, yani ben 35-37 yıldır, 40 yıldır amperim bu işle uğraşıyorum.
21:12Öyle bir kaos yaratılmış ki.
21:16Bunun içerisinden ne olabilir, ne olması, ne olacak, neler başlarına gelebilir veya herkesin başına gelebilir.
21:28Bunu ayıklamak son derece güç aslında.
21:31Şimdi bir, bir belediye başkanı hakkında görevi ile ilgili bir konuda gemetim açılıyor, gemetim yapılıyor değil mi?
21:50Bunun görevden uzaklaştırılması önerilebiliyor, önerilebilecek.
21:56Bir, diyelim ki bir soruşturma açıldı.
22:02İdari soruşturma bakarız. İdari soruşturma.
22:05Anayasa diyor ki idari soruşturma yapabilir.
22:09Yani ceza soruşturmasını yapamaz yani.
22:13Anlatabiliyor muyum?
22:14Ondan sonra görevi ile ilgili bir şey ise, görevi ile ilgili bir iddia ise bu.
22:20Bunu İçişleri Bakanı'na bildirecek. İçişleri Bakanı onu görevden alacak.
22:26Ama eğer terör ile ilgili bir soruşturma yapılıyorsa veya terör ile ilgili bir denetim ya da bir inceleme yapılıyorsa,
22:40bu takdirde gene görevden uzaklaştırmayı önerecek.
22:45İçişleri Bakanı o zaman bu belediye başkanının görevden alabilecek.
22:51O zaman da ikincisinde yani terör ile bağlantılı olduğu takdirde isnat, o takdirde kayyum ataması o zaman.
22:59Bizdeki İstanbul Beşiktaş Belediye Başkanı ile terör ile bağlantılı bir soruşturma yoktu.
23:08İçerisinde bir takım iddia yani. İddia olarak şunlar yapmış, bir sürü şirketler yapmış.
23:14Değil mi? Aykınlıklar yapmış vs. Bunlarla ilgili, görevi ile ilgili bir isnat vardı.
23:22Onun için kayyum atayamadılar büyük bir şeye.
23:27Ama Esenyurt Belediyesi'ne onun terör ile bağlantılı hukukları için oraya, onu görevden aldılar, onun yerine bir kayyum attılar.
23:39Dolayısıyla bu kayyum atamaya da gidebilir ama kayyum atamaya da gitmeyebilir.
23:45Ama her halükarda o belediye başkanı seçilmiş, belediye başkanının görevden uzaklaştırılması önerebilecek.
23:55Evet, evet.
23:57Bunun gereğini yapmak meşgul için.
24:00Evet, evet.
24:01Sayın Günday çok teşekkür ediyorum. Bizlere katılıp detaylıca anlattığınız için benim anladığım artık belediye başkanlarına yönelik başlatılacak bir soruşturmada.
24:09Hedef görevden uzaklaştırmaksa yargıyla uğraşmaya da çok gerek kalmayacak.
24:15Aradan yargının da mahkemelerinde çekildiği, bizzat Cumhurbaşkanı'nın talimatıyla, devlet denetleme kurulunun girişimiyle böyle bir uzaklaştırma yapılabilecek.
24:24Değil mi?
24:25Efendim size bir şey ekleyeyim.
24:27Buyurun.
24:28Devlet Denetleme Kurulu kime bağlı olmaya çalışıyor? Cumhurbaşkanı'na bağlı olmaya çalışıyor.
24:36Cumhurbaşkanı, ülkesinde tek başkan kullanıyorlar.
24:44İlave eden Cumhurbaşkanı, partili bir Cumhurbaşkanı.
24:49Hatta bugün itibariyle bir partinin genel başkanı olan zat Cumhurbaşkanı.
24:57Dolayısıyla sizin başta da söylediğiniz gibi bir muhalif belediye ya da o partinin dışında sayın Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı'nın dışındaki bir partinin yönetiminde olan hep bir belediye hakkında bu geçkiler kullanılabilecek.
25:22Cumhurbaşkanı'nın talimatı.
25:25Evet.
25:26Sayın Günday çok teşekkür ediyorum. Vakit ayırdınız.
25:29Ben de sizi iyi yayınlar diliyorum.
25:33Hoşçakalın.
25:35Sevgili Cumhuriyet TV izleyenleri, idare hukukçusu Prof. Dr. Metin Günzay bizimle birlikteydi.
25:41Devlet Denetleme Kurulu'na ilişkin son yapılan düzenlemeyi konuştuk.
25:44Düzenleme bugün resmi gazetede yayınlandı ve yürürlüğe girdi.
25:48Sayın Günday'ın da vurguladığı gibi bu düzenlemeyle birlikte üyelerinin tamamını Cumhurbaşkanı'nın seçtiği ve atadığı Devlet Denetleme Kurulu belediyelerde dahil olmak üzere herhangi bir kamu kurumunda idari bir soruşturma başlatarak,
26:02yani yargı yoluna başvurmadan aslında bir inceleme başlatarak denetleme yapabilecek.
26:07Herhangi bir denetçinin belediye başkanları da dahil olmak üzere bir kamu görevlisinin görevini yerine getirmediği, doğru bir şekilde yapmadığına ilişkin kanısı üzerine İçişleri Bakanlığı'na istekte bulunmasıyla bu belediye başkanı ya da her kimse bu kamu görevlisi görevinden uzaklaştırabilecek.
26:27Şimdi bu düzenleme çok eleştiriliyor çünkü bir yönüyle Sayın Günday'ın da vurguladığından anladığımız gibi artık bir belediye başkanına yönelik bir soruşturma açmak gerekmeden, yargı yoluna başvurmak gerekmeden bizzat Cumhurbaşkanı talimatıyla görevden uzaklaştırılma durumunu bizler görebileceğiz gibi gözüküyor.
26:47Bu açıdan riskli. Sizler için anlattık ve yorumladık. Bir sonraki programda yeniden bu gündemleri konuşacağız efendim. Hoşçakalın.