Rozmowa GK24.pl Marcin Maślanka
Category
🗞
NewsTranscript
00:00 Dzień dobry, dziś moim gościem jest Marcin Maślanka.
00:06 Dzień dobry, witam serdecznie.
00:07 Maślanka, postać w Koszalinie, szef Stowarzyszenia Grupy Rekonstrukcyjnej Gryf,
00:11 chyba nie pomyliłem nazwy, i też pracownik Muzeum Obrony Przeciwgotniczej w Koszalinie.
00:17 A dzisiaj będziemy rozmawiać o produkcji, bo oprócz tych funkcji, które pełnisz,
00:22 też zajmujecie się już od wielu lat razem ze studiem filmowym JART.
00:29 Produkcją filmową, produkujecie film o historii, która gdzieś zahacza o Koszalin.
00:37 I właśnie chciałem porozmawiać o waszej najnowszej produkcji, bo jest bardzo ciekawa.
00:40 Opowiada o Henryce Rążkowskiej, która zmarła chyba na początku tego roku.
00:47 Była łączniczką AK i też gdzieś w jej dramatyczne epizody wojenne
00:55 plata się postać siostry Bolesława Bieruta.
01:01 Jakbyś mógł powiedzieć dwa zdania o historii tej pani, tej kobiety,
01:06 która ostatnie lata spędziła w Koszalinie.
01:08 Henryka Rążkowska, panieńskie nazwisko Brzuszek, i ona też wyszła za Stefana Brzuszka,
01:16 który był dowódcą partyzanckim, pełniła od 1942 roku funkcję łączniczki
01:21 Lubelskich Oddziałów Armii Krajowej i wykonywała te misje będąc jeszcze nastolatką,
01:27 tak naprawdę 16-17-latką między Lublinem a Chełmem.
01:32 Małżeństwo ze Stefanem Brzuszkiem o tyle zmieniło jej sytuację,
01:36 że stali się oni nagle bardzo ważnymi postaciami w strukturach już wtedy
01:43 Narodowych Sił Zbrojnych czy Armii Krajowej na telenie Chełmszczyzny i Lubelszczyzny.
01:48 Stefan Brzuszek był jednym z ważniejszych dowódców partyzanckich tamtych terenów
01:52 i był najbardziej poszukiwaną osobą przez Urząd Bezpieczeństwa i NKWD.
01:56 To spowodowało, że kiedy Urząd Bezpieczeństwa wpadł na trop jego żony, czyli Henryki,
02:03 aresztował ją, która była w 8 miesiącu ciąży.
02:07 Trafiła do osławionego Zamku Lubelskiego?
02:09 Tak, jednego z najcięższych więzień czy miejsc przesłuchań,
02:13 jakie były w komunistycznej Polsce w tamtym czasie, w latach 40-tych
02:17 i przeszła bardzo brutalne śledztwo.
02:19 Oczywiście to, że była w ciąży nie było dla Urzędu Bezpieczeństwa sytuacją łagodzącą
02:23 czy ustawieniewiającą, wręcz przeciwnie, był tu argument, żeby bardziej ją docisnąć
02:28 po to, żeby wydała swojego męża.
02:30 Ona zachowała postawę niezłomną, nie wydała męża.
02:34 Tortury, które przeszła spowodowały, że ona straciła to dziecko
02:38 i trafiła na kilka miesięcy do szpitala więziennego.
02:41 W tym czasie jej mąż robił gorączkowe starania o to, żeby ją uwolnić.
02:45 Przypadkowo w zasadzkę wpadła siostra Bolesława Bieruta,
02:48 która podróżywała po tamtych terenach i wpadła w zasadzkę.
02:53 Oczywiście anonsowała się jako osoba niezwykle ważna, zasłużona
02:58 i jakim prawem ona wpada w zasadzkę, czy kontrolę drogową, że nie powinna być zatrzymywana.
03:04 To spowodowało, że się zdekonspirowała przed partyzantami.
03:07 Nie wiedziała oczywiście, co są partyzanci.
03:09 Oni ją wzięli do niewoli na kilka dni.
03:11 I tu pojawiły się myśli, żeby dokonać wymiany.
03:14 Nie tylko na Henryka Roszkowskim, ale również innych żołnierzy,
03:17 którzy byli wtedy zatrzymani.
03:20 Tak, był taki pomysł w oddziale partyzanckim, w którym była zatrzymana,
03:24 żeby ją wymienić właśnie na uwięzionych na Zamku Lubelskim.
03:28 Jednak te pomysły szybko zostały zarzucone względem na skalę obław,
03:33 jakie ruszyły w teren i groziły zniszczeniem całej struktury partyzanckiej,
03:40 jaka w tamtym czasie funkcjonowała.
03:42 I wypuszczono ją właściwie bez żadnych represji, bez żadnych dolegliwości,
03:46 bez żadnych uciążliwości ze strony partyzantów.
03:49 Zobowiązywała się tylko przejąć list do Władysława Bieruta
03:52 z prośbą o uwolnienie tych uwięzionych na Zamku Lubelskim.
03:56 Wiemy, że to nie odniosło żadnego rezultatu,
04:00 bo Bierut w ogóle nie przejął się sytuacją kobiet uwięzionych na Zamku Lubelskim,
04:05 bo taki jakby był otarcz listu.
04:07 Chodziło głównie o kobiety uwięzione przez UB.
04:09 Potem losy były takie, że mąż bohaterki Waszego filmu zginął.
04:15 Ona sama przeżyła i po wielu perturbacjach w końcu w latach 60. trafiła do Koszalina
04:21 i tutaj też zmarła, jak mówiliśmy na początku tego roku.
04:25 Teraz kręcicie film na jej temat.
04:31 Mógłbyś powiedzieć, co zdecydowało, że zdecydowaliście się opowiedzieć właśnie tą historię
04:37 i na jakim etapie jesteście pro produkcji?
04:40 Dotychczas realizowane przez nas filmy dotyczyły głównie mężczyzn,
04:43 czyli bohaterami wiodącymi byli mężczyźni, żołnierze, partyzanci, powstańcy,
04:48 którzy angażowali się, którzy walczyli zbrojnie, ponosili oczywiście z tego typu konsekwencje.
04:53 Ich bohaterstwo jest niekwestionowalne, natomiast po pewnym czasie stwierdziliśmy,
04:58 że trzeba pokazać wojnę również od strony kobiet, czyli to, jak one to przeżywały,
05:02 jaki wkład miały w struktury konspiracyjne, jak się angażowały, co czuły, co przeżywały.
05:08 Pokazać ich również cenę, jaką za to płaciły.
05:12 To często bardziej niż mężczyzn.
05:14 Dokładnie.
05:15 Bo bohaterka w tych swoich najtrudniejszych chwilach była kobietą w ciąży.
05:19 Była kobietą w ciąży, więc troszczyła się nie tylko o siebie, ale o dziecko.
05:23 To było wtedy jej najważniejszym celem.
05:26 Mimo wszystko nie wydała nikogo. Poniosła bardzo ciężką cenę.
05:32 Utratę własnego dziecka, własnego zdrowia również, własne więzienie,
05:37 ale mimo to nie wydała ani swojego męża, ani nikogo z struktur konspiracyjnych,
05:41 które znała.
05:43 A jeżeli chodzi o filmy, na jakim jesteście etapie teraz?
05:46 Mamy zrealizowane trzy czwarte zdjęć w tej chwili.
05:49 Mamy ponagrywane wywiady z historykami.
05:51 Przed nami dokończenie zdjęć i montaż, postprodukcja.
05:54 Bo formuła jest taka jak wasze wcześniejsze obrazy, czyli taki charakter paradokumentalny,
05:59 że wypowiadają się specjaliści, historycy, fachowcy, a jednocześnie są sceny fabularne.
06:05 Dokładnie w takiej formie. Czyli mamy sceny fabularne pokazujące życie
06:09 i najciekawsze epizody naszej bohaterki, plus wypowiedzi historyków,
06:14 świadków historii, którzy opowiadają o całym tle historycznym,
06:20 o okolicznościach historycznych i o naszej bohaterce również.
06:23 Nie wiem, czy się ze mną zgodzi, ale wydaje mi się, że ta historia też pokazuje,
06:26 że w ogóle historia nie jest rzeczą, jak niektórzy chcą ją przedstawiać, czarno-białą.
06:32 Henryka Rożkowska fantastycznie się zachowała, zapłaciła niesamowitą cenę,
06:37 ale też później jest taki epizod, że ona wyszła za mąż prokuratora,
06:42 który ją przesłuchiwał, który się w niej zakochał i w którym można powiedzieć ją uratował.
06:47 I chciałem zapytać, czy rzeczywiście ta historia też może,
06:50 czy też mieliście w swoich zamiarach, żeby pokazać, że ludzkie losy nie są czarno-białe,
06:58 ale przeplatają się różne uczucia, różne wydarzenia i oceniając historię,
07:05 trzeba troszeczkę z pokorą podchodzić do tego, co się wydarzyło wcześniej.
07:09 Tak, taki jest też zamysł, żeby pokazać tę historię kompleksowo,
07:12 czyli oprócz całej toczki historycznej, pokazać ludzkie uczucia i emocje,
07:17 czyli to, co spowodowało, że miała męża jednego, z którym łączyło wielkie uczucie,
07:23 ale później pojawił się ktoś inny, którego ona nie miała za dużego wyboru,
07:28 żeby jakby odrzucić zaloty, które on do niej kierował.
07:32 I to była decyzja na zasadzie życia lub śmierci tak naprawdę,
07:35 więc musiała wybrać, czy żyje, czy próbuje jakoś układać sobie życie,
07:39 czy po prostu wskazuje się na wieloletnie więzienia, być może na śmierć.
07:42 I tutaj były takie okoliczności, gdzie ludzkie życie, ludzkie uczucia i emocje
07:48 są również niezwykle ważnym kontekstem w wyborach, jakie człowiek podejmuje
07:53 w określonej sytuacji historycznej, bo to też ludzie ratują swoje życie,
07:57 ratują swoje dzieci, ratują swoje rodziny i musimy to czasami zrozumieć,
08:01 że nie było innego wyboru.
08:03 Bo wydaje mi się, że nam tutaj z perspektywy tych kilku dekad,
08:07 no prawie bardzo dużej odległości od tamtych wydarzeń,
08:11 czasami podchodzimy do historii, czy do tego, co było wcześniej podręcznikowo,
08:14 że tu było zło, tu było dobro i wszystko jest proste,
08:18 ale tak wcale nie było, prawda?
08:20 Bo to, co mówisz, że dana historia, dany moment, dany kontekst
08:24 i te uczucia, które były i to wszystko, te emocje,
08:28 no to też trzeba to brać pod uwagę i żeby zrozumieć historię,
08:32 też trzeba o tym myśleć.
08:33 Tak, bo pamiętajmy o tym, że to są żywi ludzie,
08:36 to są nie jakieś posągowe postacie, które miały rozkaz, wykonywały itd.,
08:41 a to są żywi ludzie, którzy ulegali namiętnościom, pasji, uczuciom, emocjom
08:47 i byli postawieni w konkretnej sytuacji życiowej,
08:49 że musieli wybrać albo życie, albo śmierć.
08:52 I tutaj nasza bohaterka została postawiona w takiej sytuacji,
08:55 że albo się decydujesz na mnie i wychodzisz z tego więzienia,
08:58 albo zgnijesz tu po prostu.
09:00 I to było na takiej samej zasadzie.
09:02 I później jej kolejne losy życiowe pokazują, że to nie było łatwe życie,
09:06 że ona musiała dokonywać wyborów, gdzie chroniła swoje dzieci,
09:10 gdzie chroniła w jakiś sposób siebie,
09:13 również że ponosiła koszty swoich decyzji z przeszłości,
09:17 to się za nią ciągnęło przez cały okres komunizmu
09:20 i tak naprawdę dopiero po 90. roku miała możliwość
09:23 otwarcie powiedzieć o pewnych rzeczach swoim dzieciom,
09:26 które nie znały w ogóle tej historii.
09:28 To dla nich był szok, kiedy oni już w wieku będącym średnim,
09:31 po 50. roku życia dowiadywali się, co robiła ich mama w młodości.
09:35 To jest fascynująca historia, pokazująca to też chyba,
09:38 że czasami jak racja danej osoby, o której opowiadacie,
09:42 są po tej stronie, gdzie jest racja historyczna,
09:45 to te codzienne wybory są bardzo trudne
09:48 i też trzeba je poznać i uszanować i zrozumieć.
09:51 Chciałem też spytać, bo to jest Wasz 12. film.
09:54 Czas zleciał.
09:57 Pamiętam, jak zaraz zaczynaliście, to była opowieść o Jerzym Leonowiczu.
10:00 - Dobrze pamiętam? Pierwszy film? - To był trzeci film.
10:03 Pierwszy był o Piotrze Karpowiczu, pseudonimie "Rybka",
10:06 który również zmarł w tym roku w lipcu,
10:09 ale jego historia dzięki filmowi jest żywa.
10:12 Zangażowaliście się w tą działalność filmową.
10:15 12 filmów, to już mówię, 12 kończony teraz,
10:18 to już jest oczywiście sporo pracy,
10:21 sporo historii opowiedzianych.
10:24 Chciałem spytać, kilka takich wniosków.
10:28 Jak teraz Ty i współpracownicy Twoich,
10:31 koledzy, koleżanki, patrzycie wstecz po tych 12 filmach,
10:34 co Wam pierwsze przychodzi do głowy?
10:37 Jakieś takie podsumowanie tego okresu w kilku zdaniach.
10:40 To był ogrom pracy, który wykonaliśmy.
10:43 Często rezygnowaliśmy z innych projektów rekonstrukcyjnych
10:46 czy historycznych, które mogłyby nam dawać
10:49 większą frajdę, zabawę, rozrywkę, satysfakcję,
10:52 ale tutaj włożyliśmy ogrom pracy w to,
10:55 żeby te historie nie zaginęły.
10:58 I to był dla nas najważniejszy cel,
11:01 żeby ci ludzie, którzy odchodzą,
11:04 część z nich już odeszła, tych bohaterów naszych filmów,
11:07 żeby ich historie pozostały nieśmiertelne.
11:10 I dzięki tym filmom tak się stało, że my wyszliśmy z założenia,
11:13 że na początku to miałaby być działalność tylko regionalna,
11:16 że jesteśmy dla mieszkańców Koszalina, okolic
11:19 i tutaj pokazujemy te historie, ale się okazało,
11:22 że możemy z nimi dotrzeć na drugi koniec świata.
11:25 To są liczne nagrody za swoje filmy.
11:28 Tak, zarówno za działalność filmową, jak i społeczną, czy rekonstrukcyjną,
11:31 ale głównie za filmową, jesteśmy nagradzani
11:34 i to są nagrody, które nas zmobilizują do działania
11:37 i pokazują, że to jest zauważalne,
11:40 że to, co robimy, już nie jest jakąś rzeczą amatorską zupełnie,
11:43 ale jest to zauważalne na festiwalach filmowych,
11:46 gdzie konkurują ze sobą producenci filmowi z najwyższej półki.
11:51 Ale Wy też z biegiem filmów stajecie się teraz pewnie bardziej profesjonalni.
11:55 Tak, ale my też poszliśmy za ciosem i za odwagą
11:58 i zgłaszaliśmy nasze produkcje tam.
12:01 Głównie chodziło o promocję tych historii, które przekazujemy,
12:04 ale nagle się okazało, że to jest zauważalne,
12:07 że to jest dostrzegalne, że chcą ludzie to oglądać,
12:10 że mało tego, chcą nam przyznawać nagrody.
12:13 Szczególnie chyba głośny był Wasz ostatni film,
12:16 czyli o Janku Stawiecińskim, znanym koszalinaninie,
12:19 o zasyfikacji kopalni Wujek.
12:22 Ten film chyba też otworzył Wam różne drzwi.
12:25 Tak, rzeczywiście, my odeszliśmy od tematu takiego wojennego,
12:28 czy tuż powojennego, kiedy przedstawiliśmy żołnierzy
12:31 Armii Krajowej albo drugiej konspiracji.
12:34 Zrealizowaliśmy projekt, co do którego na początku bardzo długo się wahaliśmy,
12:38 bo to jest stan wojenny, to nie jest nasza epoka, którą się na co dzień zajmujemy.
12:42 Ale wyszliśmy do tego z całym sercem i z całym,
12:45 ten obraz historyczny, emocjonalny, który wiąże się z historią Janka Zawisińskiego,
12:49 wzięliśmy na plecy.
12:52 Wydaje nam się, że zrobiliśmy historię bardzo dobrą,
12:55 która się spotkała z bardzo dobrym odbiorem zarówno w mieście,
12:58 jak i na Śląsku, jak i w innych ośrodkach, powiedzmy, historycznych,
13:02 czy interesujących się tą historią.
13:05 Ale też Wam pewnie pomogła dalsza Wasza działalność.
13:08 Wydaje mi się, że tak, natomiast każdy film jakby nam pomaga,
13:11 otwiera nam nowe drzwi, nowe możliwości.
13:14 Otwiera nam nowe środowiska.
13:17 A czego dowiedzieliście się, już tak zapytam, żebym kończył naszą rozmowę,
13:20 ale czego dowiedzieliście się o Koszalinie?
13:23 Bo Koszalin jest w sumie takim mianownikiem dla Waszej działalności, prawda?
13:31 W każdym filmie ten Koszalin istnieje. Tak.
13:34 W takiej czy innej formule.
13:37 Więc jestem ciekawy, czego się dowiedzieliście po tych 12 filmach o Koszalinie,
13:40 jak na to miasto patrzycie, w którym przynajmniej większość z Was żyje
13:43 i czego się dowiedzieliście o samych sobie?
13:46 Koszalin jest takim tyglem, w którym znalazło się po wojnie bardzo wiele osób
13:49 z różnymi historiami, życiorysami i to ewoluowało w następnych pokoleniach,
13:55 że każdy ma inne poglądy, sposób myślenia, sposób interpretowania historii,
14:00 a my zaczęliśmy się z tą naszą historią naszych bohaterów przemijać bardzo mocno,
14:04 docierać do różnych środowisk.
14:06 I tu było łatwiej z niektórymi środowiskami i z niektórymi trudniej.
14:09 Więc to nas jakby też motywowało do walki, żeby o tą historię Koszalinian walczyć bardzo mocno,
14:15 pokazywać ich, że oni tu jednak byli fundamentem jakimś.
14:18 Przyjechali skądś, przyjechali z jakąś historią swoją
14:21 i stali się fundamentem tego miasta i polskości tego miasta.
14:24 Ja mam wrażenie, że rozmach tych historii też czasami potrafił zaskoczyć chyba, prawda?
14:27 Tak, no bo to się okazało, że ktoś tu przyjechał i to jest jakieś jego życie tutaj,
14:31 ale nagle się okazało, że tam jest cała historia z innej części każdej światy.
14:35 Że obrońcy Westerplatte przez kilka miesięcy tutaj przebywali w Koszalinie.
14:39 Pierwsze po wojnie robili też patrole. Mało kto o tym wie, prawda?
14:43 Można powiedzieć, że ikoniczne postacie z września '39 roku właśnie tutaj w Koszalinie przebywali
14:49 i też właśnie o tym opowiedzieliście, prawda?
14:52 Tak, to też jest takie wątki, że było wielu świadków wielkiej historii.
14:56 Wielu z nich już odeszło i nie mamy, są pochowani na koszalskim cmentarzu,
15:00 ale oni byli przy czymś ważnym, wielkim.
15:03 No to są takie historie, które nagle odkrywamy, że wow, jest taki wątek.
15:07 I później właśnie zahaczyli o Koszalin, w takiej czy innej formule.
15:10 Dokładnie, są dziewczyny z Powstania Warszawskiego, ale na przykład pani Hedryka Rożkowska,
15:13 która się obijała wielką historię siostry Bieruta.
15:16 To jest ciekawe, przynajmniej z tych filmów waszych wynika, że ktoś to, jak powiedziałeś,
15:20 w takim czy innym stopniu obijał się o tę wielką historię.
15:24 Później ma związek z Koszalinem, taki czy inny.
15:28 A czegoś ostatnio sobie się dowiedzieliście? Co was zaskoczyło?
15:31 Zaskoczyło mnie to, że to jest taki film, który jest bardzo ciekawy.
15:35 I to jest taki film, który jest bardzo ciekawy, bo to jest taki film, który jest bardzo ciekawy.
15:39 I to jest taki film, który jest bardzo ciekawy, bo to jest taki film, który jest bardzo ciekawy.
15:42 I to jest taki film, który jest bardzo ciekawy, bo to jest taki film, który jest bardzo ciekawy.
15:45 I to jest taki film, który jest bardzo ciekawy, bo to jest taki film, który jest bardzo ciekawy.
15:48 I to jest taki film, który jest bardzo ciekawy, bo to jest taki film, który jest bardzo ciekawy.
15:51 I to jest taki film, który jest bardzo ciekawy, bo to jest taki film, który jest bardzo ciekawy.
15:54 I to jest taki film, który jest bardzo ciekawy, bo to jest taki film, który jest bardzo ciekawy.
15:57 I to jest taki film, który jest bardzo ciekawy, bo to jest taki film, który jest bardzo ciekawy.
16:00 I to jest taki film, który jest bardzo ciekawy, bo to jest taki film, który jest bardzo ciekawy.
16:03 I to jest taki film, który jest bardzo ciekawy, bo to jest taki film, który jest bardzo ciekawy.
16:06 I to jest taki film, który jest bardzo ciekawy, bo to jest taki film, który jest bardzo ciekawy.
16:09 I to jest taki film, który jest bardzo ciekawy, bo to jest taki film, który jest bardzo ciekawy.
16:12 I to jest taki film, który jest bardzo ciekawy, bo to jest taki film, który jest bardzo ciekawy.
16:15 I to jest taki film, który jest bardzo ciekawy, bo to jest taki film, który jest bardzo ciekawy.
16:18 I to jest taki film, który jest bardzo ciekawy, bo to jest taki film, który jest bardzo ciekawy.
16:21 Tylko z tego, co mówiliśmy przed wejściem do studia, nakręciliście już trzy czwarte zdjęć.
16:24 Tylko z tego, co mówiliśmy przed wejściem do studia, nakręciliście już trzy czwarte zdjęć.
16:27 Tylko z tego, co mówiliśmy przed wejściem do studia, nakręciliście już trzy czwarte zdjęć.
16:30 Film tani nie jest, bo chcieliście, żeby on był widowiskowy, spektakularny w miarę możliwości.
16:33 Film tani nie jest, bo chcieliście, żeby on był widowiskowy, spektakularny w miarę możliwości.
16:36 I tych pieniędzy, wiadomo, brakuje.
16:39 I ja rozumiem, że apelujesz każdym, kto może pomóc, żeby was wsparł.
16:42 I ja rozumiem, że apelujesz każdym, kto może pomóc, żeby was wsparł.
16:45 Tak, my apelujemy cały czas na produkcję filmową Henryce Rożkowskiej.
16:48 Tak, my apelujemy cały czas na produkcję filmową Henryce Rożkowskiej.
16:51 Jest to ważna historia ważnej kobiety.
16:54 Jeżeli ktoś chce nam wspomóc, to można wpłacić darowiznę, nasze konto stowarzyszenia.
16:57 Można znaleźć to na naszej stronie albo na naszym Facebooku SRH Gryf.
17:00 Więc jeżeli ktoś jest gotowy do pomocy, to jak najbardziej.
17:03 Ja się przyłączam do apelu, bo naprawdę warto.
17:06 Dziękuję ci za rozmowę. Dziękuję państwu.
17:09 Dziękuję państwu.
17:10 [muzyka]
17:12 [muzyka]