Türkiye'de Alzheimer artışı! Niteliksiz eğitim hastalığı tetikliyor! Türkiye Alzheimer Derneği Başkanı Başar Bilgiç, Cumhuriyet TV'de anlattı.
Category
🗞
NewsTranscript
00:00Cumhuriyet TV ekranlarına hoş geldiniz sevgili seyirciler bugün oldukça önemli bir konuyu konuşacağız Alzheimer'ı konuşacağız Türkiye Alzheimer Derneği Başkanı Başar Bilgiç konuğumuz Başar Bey hoş geldiniz.
00:27Hoş bulduk Cumhuriyet TV'ye de Türkiye Alzheimer Derneği olarak saygılarımızı iletiyoruz bu fırsatı bize verdiğiniz için.
00:36Biz teşekkür ediyoruz nasılsınız öncelikle?
00:39Çok teşekkür ederiz normal şartlarda idare ediyoruz diyelim şimdilik.
00:45Dilerseniz başlayalım ilk olarak bizim Alzheimer olarak tanımladığımız isimlendirdiğimiz hastalık nedir ondan bahsedebilir misiniz bize?
00:54Tabii Alzheimer hastalığı dediğimiz hastalık bir beyin hastalığı.
00:59Beyinde de ne oluyor?
01:01Beyin yavaş yavaş hücrelerini kaybediyor, bağlantılarını kaybediyor, ağırlığı azalıyor.
01:08Yani 1,5 kilo olan beyin normal insanlarda ortalama 1,5 kilo olan beyin bu hastalığın sonunda 400 gramını kaybetmiş bir şekilde 1 kilo 100 grama düşüyor.
01:20Hastalığın nasıl olduğu konusunda bildiklerimiz var bilmediklerimiz var.
01:26Ama bu nörodejenerasyon ismini verdiğimiz yavaş yavaş giden bir süreç ama yıkımla giden bir süreç ne oluyor?
01:35Burada çeşitli proteinler birikmeye başlıyor beyin hücrelerinde bu hücreler arası mesafede.
01:41Ama bunun dışında bir enflamasyon dediğimiz bir yangı durumu oluyor.
01:46Oksijen radikalleri ortaya çıkıyor.
01:48Bizim enerji üreten organellerimiz var hücre içinde mitokondi adını verdiğimiz.
01:54Onlar efektif bir şekilde çalışmıyor.
01:56Beynin bağlantıları arasında bir bozukluk oluyor.
02:00Beynin haberci hücreleri var nörotranspiter dediğimiz bunlarda bir azalma oluyor.
02:05Yani beyinde çok fazla şey oluyor.
02:08Birçoğunu biliyoruz ama anahtar oyuncuyla henüz onu keşfetmiş durumda değiliz.
02:15Peki yani tam olarak sanırım nasıl ortaya çıktı belli mi onu sorayım size?
02:21Yani nasıl ortaya çıkıyor neler tetikliyor Alzheimer'ı?
02:24Alzheimer hastalığının tek bir nedeni yok.
02:27Birçok nedeni var.
02:28Bu birçok neden bir araya geliyor ve bizim özellikle yaşlılıkta bunayıp bunayıp bunamayacağımıza karar veriyor.
02:36Örneğin ilkokuldayken bile aldığımız eğitim bizim yaşlılıkta Alzheimer olup olmamamız konusunda söz sahibi.
02:45Hem de oldukça önemli bir söz sahibi.
02:47Çünkü bizler beynimizi geliştirirken eğitimle bu sinaps dediğimiz bağlantıları güçlendiriyoruz.
02:57Ve ne kadar bağlantılarımızı güçlendirip yaşlılığa o şekilde girersek o zaman Alzheimer'e karşı bu koruyucu oluyor.
03:05Onun için eğitimsiz insanlar da eğitim almamış insanlar da ya da niteliksiz eğitim almış insanlar da yaşlılıkta Alzheimer hastalığı daha sık görünüyor.
03:15Yani doğumdan başlıyor esasında sizin doğum ağırlığınız bile yaşlılıkta Alzheimer olup olmayacağınız konusunda söz sahibi.
03:24Orta yaşlar çok önemli.
03:26Orta yaşta birçok risk faktörü var.
03:28İşte orta yaştaki mesela işitme kayıpları varsa bunlar ciddi Alzheimer açısından risk yaratıyor.
03:35Unutulan biraz Türkiye'de özellikle böyle göz ardı edilen bir şey var kolesterol yüksekliği.
03:43Bu sene gösterildi ki bu kötü kolesterol halk arasında buna lanetli kolesterol de diyorlar LDL.
03:50Bunun yüksek olması çok ciddi bir Alzheimer risk faktörü.
03:54Yani orta yaşlarımızı biz duyarak geçirmeliyiz.
03:57Kolesterolümüz kontrol altında olmalı.
04:00Tansiyonumuz kontrol altında olmalı.
04:02Orta yaşlarda kafamızı korumalıyız.
04:05Kafa travmalarına maruz kalmamalıyız.
04:08Orta yaşta yine görme sorunlarımız varsa bunları düzeltmeliyiz.
04:13Bir de şu önemli bir şey yani bir insan sosyal izolasyon yaşıyorsa bu yaşlılık için ciddi bir risk faktörü.
04:21Kötü besleniyorsa bir risk faktörü entelektüel faaliyetlerden uzak bir yaşam sürüyorsa bunlar yaşlılıkta bir ciddi bir risk faktörü.
04:30Bir taraftan da genetik risk faktörleri var hastalıkla ilgili.
04:34Bazı yatkınlık genleri var.
04:36Mesela APOE dediğimiz bir gen var.
04:38Bunda E4 çeşidini taşıyorsak gibi anne babadan gelen bir şey.
04:42Yani yapabileceğimiz bir şey yok.
04:44E4 çeşidini yaşıyorsak taşıyorsak oldukça bizi riskli bir hale getiriyor.
04:49Ama bilimde oldukça önemli gelişmeler var.
04:52Bu risk genleri artık değiştirilebiliyor.
04:56O risk yaratma durumları azaltılabilir hale geldi.
04:59Ve umarım Alzheimer hastalığında da risk genleri taşıyan insanları böyle erken yaşlarda yakalayıp ileride o risklerini çeşitli genetik yöntemlerle düşüreceğiz.
05:11Yani risk faktörleriyle koruyucu faktörler yarışaraktan yaşlılıkta sizin Alzheimer olup olmayacağınıza karar veriyorlar.
05:19Yani yaşam kalitesi düştükçe Alzheimer riski yükseliyor sanırım.
05:25Evet yani esasında genel sağlık prensiplerinden de çok farklı değil Alzheimer için risk faktörleri.
05:31Mesela hani kırmızı et yiyorsanız, katı yağlar yiyorsanız işte bunlar hem kalp hastalığına yol açıyor hem de Alzheimer riskinizi arttırıyor.
05:40Ama Alzheimer açısından önemli bir şey var diğer hastalıklardan farkı.
05:45Sosyallik sizi koruyor.
05:47Yani ne kadar güçlü sosyal bağlarınız varsa bu aileniz de olabilir arkadaşlarınız da olabilir.
05:54Güçlü bir sosyal bağ sahip olan bir insan yaşlılıkta Alzheimer açısından daha avantajlı.
06:01Ülkemiz bu açıdan sıkıntılı.
06:03Geçenlerde ben baktım 5 milyonu geçmiş tek kişi yaşayan sayısı.
06:08Yani çok hızlı bir şekilde ülkemizde yalnız yaşayan insanların sayısı artıyor.
06:14Yani evet demografik bir değişiklik ama bir taraftan gelecek için Alzheimer hastalığı açısından da bir risk faktörü.
06:22Keza yine bizim aile yapısı, klasik aile yapısı şu an Alzheimer hastaları için bakımın yapıldığı yer.
06:31Yani aileler bakıyor şu an Alzheimer hastalarına.
06:34Türkiye'de kurumlar çok geri planda.
06:36Kurumsal bakım çok geri planda.
06:38Ama bu tek kişi yaşayan sosyal izolasyonla beraber o aile yapısının da ortaya kalkmasıyla hem Alzheimer açısından bir risk faktörü karşımıza çıkacak.
06:48Hem de Alzheimerli hastaların bakımında ciddi sıkıntılar yaşayacak ülkemiz.
06:53Yeni yöntemler, yeni modeller bulmak zorunda kalacak.
06:57Peki Başar Bey şimdi ortada bir de bir sosyal medya gerçekliği var.
07:03Hem odak süresinin kısalmasına sebep oluyor.
07:05Zaten uzmanlar bu yüzden de sosyal medyada çok fazla vakit geçirilmemesi gerektiğini öneriyor.
07:10Peki sosyal medyanın Alzheimer üzerinde bir etkisi var mı?
07:17Şimdi bu soruyu cevaplamak belki henüz erken.
07:21Yani şu an sosyal medyayla çok fazla vakit harcıyoruz.
07:25Yani özellikle bu sosyal medyayla vakit harcayan uşakları yaşlandığında göreceğiz.
07:32Yani sosyal medyaya ne kadar sık giren daha fazla bunuyor mu?
07:36Bunu şu an bilmiyoruz ama bir takım yaşlılarda şöyle çalışmalar var.
07:40Yani yaşlıların sosyal medya kullanabilmesi o kadar da kötü bir şey değil.
07:45Hani sosyallik koruyor demiştim.
07:48Hani sosyal bağlar koruyor demiştim.
07:50Yani bu dijital sanal da olsa bir sosyal bağ sahip olmak ve aşırı bir şekilde sosyal medyayı kullanmadan sosyal bağ sahip olmak koruyucu olabilir yaşlı insanlarda.
08:02Onun için yaşlı insanların sosyal medyaya biz yönelmesini istiyoruz.
08:07Sosyal medyanın içinde yer almasını istiyoruz.
08:11Hani illa çok kötü bir şeydir gibi de lanse etmemek lazım sosyal medya.
08:17Ama aşırı sosyal medya kullanımı neler yapacak dikkatimizi bozuyor.
08:22Onu çocuklardan çok iyi biliyoruz.
08:24Ama Alzheimer açısından risk yaratacak mı bunu henüz bilmiyoruz.
08:28Bazen çok farklı bilimsel çalışmalar çok farklı şeyler ortaya koyabiliyor.
08:32Bazen hiç ummadığınız şeyler hani zarar değil yararlı bile olabiliyor.
08:37Mesela bunların en ilginç örneği bu vurmalı kırmalı oyunlar vardır.
08:42İnsanları vurduğunuz ettiğiniz.
08:44Onlar hep böyle hani insanların psikolojisini bozuyor gibi düşünüldü.
08:48Ama onlar reaksiyon zamanını böyle kısaltan oyunlar.
08:52Mesela onlar beyni koruyan oyunlar olarak çıkıyor bilimsel çalışmalarda.
08:56Yani ne kadar hızlı reaksiyon verdiğiniz oyunlar.
09:00Yani bu illa vurmak zorunda değilsiniz.
09:02Bu trenin üstünde oynadığınız oyunlar da var.
09:04Hızlı bir şekilde o adamı sağa sola hareket ettiğiniz.
09:08Onların da mesela o tarz oyunların da koruyucu olduğuna dair bir takım bilimsel veriler elimizde mevcut.
09:14Peki özellikle yaşlarda görülüyor sanırım Alzheimer ama gençlerde de görülme sıklığı nedir Alzheimer'ın?
09:23Alzheimer hastalığı denince hep yaşlılar gelir.
09:27Yani yaşlılar da 65 yaş üstü nüfusu kastediyoruz yaşlı dediğimizde.
09:32Ama Alzheimer hastalarının yaklaşık %5'i 65 yaştan önce başlayabiliyor.
09:4040'lı yaşlarda 50'li yaşlarda başlayabiliyor.
09:44Biz hani tıpta buna erken başlangıçta Alzheimer hastalığı oluyoruz.
09:48Yani %5'lik bir oran ama Türkiye'de mesela 700 bin hasta var.
09:53700 bin hastanın %5'i hiç de az bir hastaya tekabül etmiyor.
09:58Yani ülkemizde oldukça fazla erken yaşta başlamış Alzheimer hastasıyla da karşı karşıyayız.
10:05Erken başlaması ciddi bir sorun.
10:08Çünkü henüz çalışıyorken henüz üretken olduğumuz dönemde bu hastalık başladığında sorunlar duble oluyor açıkçası.
10:17Ekonomik kayıplar, işin duygusal boyutu, çocuklara yansıması.
10:22Bir de erken başlangıçta bazı gen bozuklukları bunun altında yatan nedeni olabiliyor.
10:28İşte bu genetik faktörleri araştırmak.
10:31Onlar aileden böyle kalıtılabilen bir sonraki kuşağa geçebilen gen bozuklukları olabiliyor.
10:37Yani erken başlangıçta Alzheimer hastaları hiç az değil.
10:41Oldukça da yaşlı Alzheimer'da göre çok daha komplike hastalar.
10:46Peki hem Türkiye hem de dünya genelinde ilerleyen yıllarda Alzheimer hastalarında, Alzheimer vakalarında bir artış bekleniyor mu?
10:55Evet, Türkiye özelinde özellikle artış bekleniyor.
11:00Çünkü Türkiye'nin demografisi değişiyor.
11:02Türkiye şu an yaşlı nüfusu yüzde on gibi.
11:06Yani altmış beş yaş üstü nüfus yüzde on küsürlerde.
11:10Ama en hızlı artan yaş grubu Türkiye'de altmış beş yaş üstü.
11:14Yani bizim yaşlı sayımız hızla artıyor.
11:17Yaşlanmak Alzheimer hastalığı için bilinen en büyük risk faktör.
11:22Yani altmış beş yaşından sonra her beş yılda bir bu hastalığın görülme sıklığı iki kat iki kat artıyor.
11:28Onun için ne kadar yaşlı bir nüfusa sahip olursak o kadar fazla Alzheimer hastamız olacak demek.
11:35Türkiye için şöyle ayrı bir nokta daha var.
11:40Gene bilimsel çalışmalar gösteriyor ki özellikle gelişmekte olan ülkelerde yaşam ortalama beş yıl daha artacak.
11:47Yani işte bunun nedenleri tartışılıyor.
11:51Sağlığa ulaşımdan tutun, çevresel faktörlerin düzenlenmesine kadar.
11:56Yani gelişmekte olan ülkelerde bir de beş yıl gibi bir ömür uzaması olacak ki.
12:01Türkiye'de zaten kadınlarda seksen yaşı gördü ortalama ömür.
12:05Erkeklerde yetmiş beş yaş.
12:07Bunun beş yıl daha uzadığını düşünürsek Alzheimer'e karşı bir tedavimiz, önleyici bir stratejimiz olmadığı takdirde
12:16bu beş yıllık ömür uzaması maalesef ki Alzheimer hastalarının oldukça büyük bir şekilde artmasıyla sonuçlanacak.
12:24Başar Hocam son olarak da bu hastalığın tedavisi nasıl oluyor?
12:29Nasıl yöntemler izleniyor? Nasıl bir süreç izleniyor?
12:33Şimdi Alzheimer hastalığında tedavide çok önemli gelişmeler oluyor.
12:38Özellikle son üç yılda oldukça önemli gelişmeler oldu.
12:43Yeni ilaçlar çıktı.
12:45Şimdiye kadar olan tedaviler hep böyle hastalığı yavaşlatan tedaviler değil.
12:51Hani böyle baş ağrısı olunca ağrı kesici alırız.
12:54Ona tıpta semptomatik etki denir.
12:56Ağrıyı geçiririz ama migren geçmez mesela bir daha tekrar.
13:01Verdiğimiz tedaviler de biraz böyle girişatı etkileyen tedaviler değildi.
13:06Ama günümüzde Alzheimer hastalığında beyinde çöken bir takım proteinler var.
13:12Bu proteinlerden bir tanesi de amiloid.
13:15Bu amiloid denen çöken proteini temizleyen ilaçlar çıktı.
13:20Bu ilaçlar mucize değil ama hastalığı özellikle erken dönemde yakalanan hastalarda yüzde 35-40 oranında yavaşlatıyor.
13:31Yani sonuçta günümüzdeki yeni tedavilerle erken dönemdeki hastaları biz yüzde 35-40 oranında daha yavaş seyredecek şekilde bu hastalığı hızını düşürmemiz mümkün.
13:45İki tane molekül FDA tarafından onay aldı.
13:49Ama bu işte biraz karıştı.
13:51Avrupa mesela onay vermedi bu ilaçlara.
13:54Dünyada Çin'de var, Japonya'da var, Birleşik Arap Emirlikleri'nde var, İsrail'de onaylı bir şekilde bu yeni tedaviler var.
14:03Ama Avrupa onaylamadı.
14:05Türkiye genelde Avrupa'yı takip eder.
14:07Türkiye'de de henüz şu an kullanımı için bir onay yok bu yeni ilaçların.
14:12Sanıyorum ki hastalık tamamen ortadan kaldırılamıyor.
14:16Ancak ve ancak ilerlemesi yavaşlatılabiliyor yapılan tedaviyle.
14:22Evet tedavilerde esasında belki biraz böyle kısmi etkiye sahip ilaçlarımız ama azamet hastalarının yarısı tedbirler alınırsa esasında önlenebiliyor.
14:34Yani hastalarının yarısında bunun ortaya çıkmama ihtimali var.
14:38Eğitiminize dikkat ederseniz orta yaşları, kolesterolünüz düşük, kafanızı travmalardan koruyarak, işitme kalbi yaşamadan, sosyal olarak aktif, fiziksel olarak aktif,
14:51Akdeniz diyetine uygun bir şekilde beslenen bir şekilde geçirirseniz, diabetinizi kontrol altına alırsınız.
15:00Bu şekilde esasında basit geliyor.
15:02Hani ben bunları hep anlatıyorum.
15:04Biraz insanlar hep bunları söylüyorsun diyor ama yani bunları yaptığınızda hakikaten hastaların %50'sini koruyabiliyorsunuz.
15:13%50'sinde bu hastalık ortaya çıkmıyor.
15:16Bu yaşam tarzıyla.
15:18Buna bir yaşam tarzı bir görmek lazım.
15:20Yani hayatınızı bu şekilde, böyle bir yaşam tarzıyla geçirirseniz ihtimaliniz oldukça düşüyor.
15:26%50 oranında düşüyor.
15:28%50 oranında düşmesi çok önemli bir oran.
15:32Tedaviler konusunda da şunu söyleyeyim.
15:34Yani yeni tedavilerimiz var ama zaten o kadar fazla molekül deneniyor ki şu an.
15:39Başka mekanizmalar olsun, bu işte biriken proteinler olsun.
15:43Yani önümüzdeki yıllarda birçok yeni tedavi girecek.
15:47Muhtemelen daha etkili tedaviler bulacağız.
15:50Ama şu hiçbir zaman bir gerçek olmaktan çıkmayacak.
15:55Yani sağlıklı yaşamak bizim insanlar için işte fiziksel olarak aktif, sosyal olarak aktif, düzgün beslenmeyle oluyor.
16:04Ve biz insanlara özgü bir şey, entelektüel bir hayat sürmemiz de oluyor.
16:08Bu öyle bir hayata sahip olursanız Alzheimer'den korunmanız mümkün.
16:14Başar Hocam çok teşekkürler.
16:16Oldukça önemli bir konuya değindik.
16:18Çünkü belki gençlerde daha az görülebilir ama bir gün hepimiz yaşlanacağız.
16:23Ve ileride umarız ki hepimiz bu hastalıktan kaçınabiliriz.
16:28Bugün bize vakit ayırdınız, bilgilendirdiniz bizi.
16:32Sizin de eklemek istediğiniz bir şey yoksa burada noktalayalım isterseniz.
16:37İşin bir de sosyal boyutu var hastalar açısından.
16:41Yani sosyal destek kısmında Türkiye'de geliştirmemiz gereken bazı hususlar var.
16:47Türkiye Alzheimer Derneği olarak özellikle işin sosyal tarafındayız biz.
16:52Yani gündüz yaşam evlerimiz var.
16:55Gündüz yaşam evlerinde Alzheimer hastalarının gelip kaliteli bir vakit geçirdiği biraz böyle yuva gibi düşünebilirsiniz.
17:04O sırada hasta yakınlarının biraz nefes aldığı yerler.
17:07Yani biz bunları ilk İstanbul'da başlattık ama şu an 30 küsur gündüz yaşam evi var.
17:12Ama bunlar yeterli değil.
17:14Yani bunların daha fazla çoğalması lazım.
17:17Aktif yaş alma merkezlerimiz var.
17:20Yani bir taraftan evet Alzheimerli hastalara yönelik sosyal destek var.
17:24Ama hastaları hasta olmadan toplumu korumamız lazım.
17:28Bunun için aktif yaş alma merkezlerimiz var.
17:32Onun için Türkiye Alzheimer Derneği'nin bu faaliyetlerinin de yayılmasını bizi çok mutlu edecek.
17:39Evet sevgili Cumhuriyet TV izleyicileri.
17:42Başar Bilgiç konuğumuzda oldukça önemli bir konuya değindik.
17:45Bizler de buradan bir kez daha sizden rica etmiş olalım.
17:48Lütfen sağlığınıza dikkat edin.
17:50Sağlıklı beslenin.
17:51Bol bol zihinsel aktivitelerle uğraşın.
17:54Enterediktüel işlerle uğraşın ki ileride bu hastalıktan korunabilin.
17:58Çünkü az önce de izlediğiniz hocamız oldukça kritik noktalara değindi.
18:03Ancak bugünlük burada noktalayalım.
18:05Aktarabileceklerimiz bu kadar.
18:06Başka bir programda görüşmek üzere.