Bu çalışmamızda, XX. Yüzyılın en önemli olaylarından biri olan, ABD ve Sovyetler arasındaki Soğuk Savaş dönemini (başlama nedeni, gelişmeler ve sonuçları şeklinde) anlatmaya çalıştık.
Bazı kaynaklar:
https://www.history.com/topics/cold-war/cold-war-history
https://www.rubaltic.ru/article/kultura-i-istoriya/20201213-kholodnaya-voyna-kratko-sut-konflikta-khronologiya-posledstviya
https://www.youtube.com/@UCMP5_7v48WfDKfoirLCcNgQ
https://secretmag.ru/enciklopediya/chto-takoe-kholodnaya-voina.htm#toc-2-2
https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/marshall-plani
https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/z3h9mnb/revision/1
https://sputniknews.com.tr/20230403/marshall-planinin-75-yili-abd-turkiyenin-kendi-kendine-yetebilen-bir-ulke-olmasini-engelledi-1069119739.html
Kanalıma üye olmak için http://wedia.link/KaanUnsalAlphanKATIL linkine tıklayabilirsiniz.
Müzik:
Ender Güney https://www.youtube.com/channel/UCHEioEoqyFPsOiW8CepDaYg
Kardeş kanallarım:
Mirage Serap Yılmaz https://www.youtube.com/channel/UCRzQKQkZPnUvh9uB60W58bQ
Mesart: https://www.youtube.com/channel/UCf_7KxOeL24quiF6CX3LtCA
"Mucize diye bir şey yoktur, sadece biz evreni çok az biliyoruz..."
Kaan Ünsal Alphan YouTube Kanalına Hoş Geldiniz. Birbirinden özel içeriklerimizden haberdar olmak için http://wedia.link/kaanunsalalphan linke tıklayarak abone olabilirsiniz.
Kaan Ünsal Alphan'ı Facebook'tan takip etmek için: https://www.facebook.com/kagan.alphan linke tıklayabilirsiniz.
Kaan Ünsal Alphan'ı Instagram'dan takip etmek için:
https://www.instagram.com/kaanunsalalphan/?hl=tr linke tıklayabilirsiniz.
Kaan Ünsal Alphanı Twitter'dan takip etmek için: https://twitter.com/KaanUnsalAlphan linke tıklayabilirsiniz.
Bunlar da hoşunuza gidebilir;
Tüm belgesellerimizi izlemek için http://wedia.link/7YDX7 linkine tıklayabilirsiniz.
Şiir ve hikayeleri izlemek için http://wedia.link/JSqvG linkine tıklayabilirsiniz.
Podcastleri izlemek için http://wedia.link/wP3Wo linkine tıklayabilirsiniz.
Kaan Ünsal Alphan videolarını izlemek için http://wedia.link/le5D1 linkine tıklayabilirsiniz.
Sesli Anlatım videolarını izlemek için http://wedia.link/NALHz linkine tıklayabilirsiniz.
Kaan Ünsal Alphan Kanalı
Gerçeğin peşinde; varlığın tüm bilinmeyenlerini, gün yüzüne çıkmaya çalışan hakikati, hasır altı edilmiş fenomenleri, gizemli olayları, belge, bilgi ve tanıklarıyla ortaya çıkarmaya çalıştığımız belgesellerimizle tarihe not düşüyoruz.
#KaanÜnsalAlphan
Bazı kaynaklar:
https://www.history.com/topics/cold-war/cold-war-history
https://www.rubaltic.ru/article/kultura-i-istoriya/20201213-kholodnaya-voyna-kratko-sut-konflikta-khronologiya-posledstviya
https://www.youtube.com/@UCMP5_7v48WfDKfoirLCcNgQ
https://secretmag.ru/enciklopediya/chto-takoe-kholodnaya-voina.htm#toc-2-2
https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/marshall-plani
https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/z3h9mnb/revision/1
https://sputniknews.com.tr/20230403/marshall-planinin-75-yili-abd-turkiyenin-kendi-kendine-yetebilen-bir-ulke-olmasini-engelledi-1069119739.html
Kanalıma üye olmak için http://wedia.link/KaanUnsalAlphanKATIL linkine tıklayabilirsiniz.
Müzik:
Ender Güney https://www.youtube.com/channel/UCHEioEoqyFPsOiW8CepDaYg
Kardeş kanallarım:
Mirage Serap Yılmaz https://www.youtube.com/channel/UCRzQKQkZPnUvh9uB60W58bQ
Mesart: https://www.youtube.com/channel/UCf_7KxOeL24quiF6CX3LtCA
"Mucize diye bir şey yoktur, sadece biz evreni çok az biliyoruz..."
Kaan Ünsal Alphan YouTube Kanalına Hoş Geldiniz. Birbirinden özel içeriklerimizden haberdar olmak için http://wedia.link/kaanunsalalphan linke tıklayarak abone olabilirsiniz.
Kaan Ünsal Alphan'ı Facebook'tan takip etmek için: https://www.facebook.com/kagan.alphan linke tıklayabilirsiniz.
Kaan Ünsal Alphan'ı Instagram'dan takip etmek için:
https://www.instagram.com/kaanunsalalphan/?hl=tr linke tıklayabilirsiniz.
Kaan Ünsal Alphanı Twitter'dan takip etmek için: https://twitter.com/KaanUnsalAlphan linke tıklayabilirsiniz.
Bunlar da hoşunuza gidebilir;
Tüm belgesellerimizi izlemek için http://wedia.link/7YDX7 linkine tıklayabilirsiniz.
Şiir ve hikayeleri izlemek için http://wedia.link/JSqvG linkine tıklayabilirsiniz.
Podcastleri izlemek için http://wedia.link/wP3Wo linkine tıklayabilirsiniz.
Kaan Ünsal Alphan videolarını izlemek için http://wedia.link/le5D1 linkine tıklayabilirsiniz.
Sesli Anlatım videolarını izlemek için http://wedia.link/NALHz linkine tıklayabilirsiniz.
Kaan Ünsal Alphan Kanalı
Gerçeğin peşinde; varlığın tüm bilinmeyenlerini, gün yüzüne çıkmaya çalışan hakikati, hasır altı edilmiş fenomenleri, gizemli olayları, belge, bilgi ve tanıklarıyla ortaya çıkarmaya çalıştığımız belgesellerimizle tarihe not düşüyoruz.
#KaanÜnsalAlphan
Category
🎥
Kısa filmDöküm
00:00:00Astronotlar geminin yakınlığında anlaşılmaz ve açıklanamaz birşeyler anlatan erbe yani alman ırksal araştırma ve eğitim yaklaşık 3500 yıl önce altın çağını yaşamış antik sesler çığlıklara, kurumalara ve telgraf bildirim sesleri anlatıyor.
00:00:20Dünya tarihinin en korkunç seri katiliyle karşılaşmış ilk olarak koridorda 5-6 hafta sonra kameralar için i-Guardia doğru yöne çıkıyor.
00:00:30KGB su gibidir, bulunduğu ortama okunarak insanın zamanda yolculuk yapması meselesinin çözülebilir bir mesele olduğu iddia zannediyor.
00:01:09Soğuk Savaş farklı sosyopolitik sistemler arasındaki sert ideolojik, ekonomik ve askeri politik rekabetin yaşandığı özel bir tür devletler arası çatışmadır.
00:01:26Soğuk Savaş terimi öncelikle 20. yüzyılın ikinci yarısında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri liderliğindeki askeri siyasi bloklar arasındaki uluslararası ilişkilerde tarihi bir dönemi belirtmek için kullanılıyor.
00:01:41SSCB ve ABD arasındaki Soğuk Savaşın başlangıcı genellikle 1946 sayılır.
00:01:4914. yüzyıl İspanyol yazarı Juan Manuel Kader Kitabı adlı eserinde Rekonkistan'ın sınır bölgelerinde Müslüman ve Hristiyan savaşçılar arasında yaşanan uzun süreli çatışmayı La Guerra Tibia yani Soğuk Savaş olarak adlandırdı.
00:02:0419. yüzyılda şans kitabının yeniden basılmasıyla birlikte Tibia kelimesi İspanyolca soğuk anlamına gelen fria olarak düzeltildi.
00:02:13Bu versiyonda terim ilk olarak İngiliz yazar ve yayıncı George Orwell'a geldi.
00:02:191945 sonbaharında İngilizce Haftalık Tribune dergisinde yayınlanan Sen ve Atom Bombası başlıklı makalesinde bu ifadeyi kullandı.
00:02:28Orwell'a göre iki veya üç süper gücün nükleer silahlara sahip olması durumunda küresel askeri çatışmalar dönemi yerini soğuk bir çatışma biçimine bırakacaktır.
00:02:38Soğuk Savaş terimi iki yıl sonra Amerikalı finansçı Bernard Baruch'un ABD'nin soğuk savaş durumunda olduğunu ilan etmesiyle siyasi söyleme girdi.
00:02:49Ve bu ifade 1947'de yeni çatışmayla ilgili bir dizi makalesini Soğuk Savaş adını verdiği bir kitap biçiminde yayınlayan Amerikalı gazeteci Walter Lippmann'ın hafifeli sayesinde insanlara ulaştı.
00:03:03Bu ifade Soğuk Savaş'ın özünü ve süper güçler arasındaki küresel liderlik için gelişen rekabeti o kadar doğru bir şekilde aktarıyordu ki yakın tarihin 45 yıllık bir döneminin adı haline geldi.
00:03:16Tarih Bilimleri adayı ve Rusya Bilimler Akademisi çalışanı Aleksey Kupriyanov'a göre Soğuk Savaş her ne kadar geleneksel savaştan farklı olsa da tam anlamıyla bir savaş olarak görülmelidir.
00:03:2820. yüzyıldan önce bile Soğuk Savaşlar vardı.
00:03:32Sınır çatışmaları ve Avrupa suları dışındaki ticaret gemilerinin avlanması yüzyıllar boyunca herhangi bir sınırın ayrılmaz bir özelliğiydi.
00:03:40Ancak bu tür çatışmaların büyük ölçekli askeri operasyonlardan kaynaklanan kendi sınırlamaları vardı.
00:03:47Coğrafi Faktör
00:03:4920. yüzyılda kitle imha silahlarının ve nükleer silahların ortaya çıkmasıyla her şey değişti.
00:03:56Modern Soğuk Savaşın şeklini ve gidişatını belirleyen, onu küresel sistematik bir olguya dönüştüren şey buydu.
00:04:03Ancak nükleer silahların varlığı ülkelerin liderlerini doğrudan bir askeri çatışmadan alıkoyunca gerilim bölgesel çatışmalarda çıkış yolu buluyor.
00:04:12Devletler ana düşmana ve onun müttefiklerine veya tarafsızlarına karşı koymak için sınırlı güç kullandılar ve bu Soğuk Savaşın karakteristik bir özelliğiydi.
00:04:22Örneğin ülkeler bölgesel sıcak noktalara silah ve gönüllüler gönderdi.
00:04:27Dolayısıyla ABD ve SSCB arasındaki ilişkilerde yaşanan krizler öncelikle müttefiklerini etkiledi.
00:04:34Üstelik ilişkilerdeki her bozulmayı Soğuk Savaşın yeni bir aşaması takip ediyordu.
00:04:41Soğuk Savaş tüm ayrıntılarıyla bir savaş olarak kaldığından bir takım karakteristik özellikler tespit edilebilir.
00:04:48Mesela başlangıcın kademeliliği, uzun ömürlülük yani bir neslin ömründen daha uzun olması, çeşitli olası hamleler, çatışmanın taraflarının yüksek kaynak tüketimi, taraflardan birinin zaman zaman geçici bir avantaj elde etmesi vs.
00:05:09İkinci Dünya Savaşı artık Avrupa merkezde olmayan dünyadaki güç dengesini önemli ölçüde değiştirdi.
00:05:16Almanya ve Japonya yenildi.
00:05:19İngiltere ve Fransa'nın konumları önemli ölçüde zayıfladı.
00:05:23Bu savaştan yalnızca bir batılı güç çatışmaya girdiğinden daha güçlü çıktı.
00:05:28ABD kendi topraklarında askeri operasyonlar yürütmedi ve bu nedenle şehirleri zarar görmedi.
00:05:36Hatta can kaybı diğer ülkelerin kayıplarına kıyasla çok azdı.
00:05:40Ancak savaş Amerikan askeri endüstrisinin gelişmesine yol açtı ve dünyanın diğer ülkelerini ABD'nin ihracatına bağımlı hale getirdi.
00:05:491945'te ABD'nin batı sanayi üretimindeki payı neredeyse 3'te 2'ydi.
00:05:55Bu dünya mal ihracatının yaklaşık 3'te 1'iydi.
00:06:00Amerikan bankaları batı dünyasının altın rezervlerinin yarısından fazlasını elinde bulunduruyor.
00:06:06Savaş sonrası ikinci süper güç Sovyetler Birliği'ydi.
00:06:11Birliğin Nazi Almanyası'na karşı kazanılan zafere muazzam katkısı batıda ona sempati uyandırdı ve farklı ülkelerdeki komünistlerin desteğini sağladı.
00:06:20Yıkılan şehirlere ve devasa kayıplara rağmen Sovyetler Birliği muazzam bir endüstriyel ve askeri potansiyele sahipti.
00:06:28Savaş sonrası anlaşmalar sayesinde Orta ve Doğu Avrupa ülkelerini kontrol etti.
00:06:32Böylece savaştan sonra Sovyetler Birliği Polonya, Çekoslovakya, Romanya, Macaristan, Bulgaristan, Yugoslavya ve Arnavutluk'ta askeri, politik ve ekonomik açıdan baskın bir nüfus elde etti.
00:06:47Çin ve Kuzey Kore'nin Sovyet ordusunun faşizmden ve Japon militarizminden kurtarılmasıyla birlikte Sovyetler Birliği bu ülkelerde de nüfus sahibi oldu.
00:06:56Peki neydi bu çatışmanın derinleşmesinin nedenleri?
00:07:05İkinci Dünya Savaşından sonra galip gelen süper güçler ABD ve SSJB haklı olarak birbirlerinin diğer devletler üzerindeki etkisinin artmasından korkuyorlardı.
00:07:16Karşılıklı korkular çok geçmeden nüfus alanları mücadelesine ve tek süper güç statüsü için çılgın bir rekabete dönüştü.
00:07:23Ekonomik büyüme her türlü tüketim biçiminin ham madde ve nihai ürünlerinin değişimini gerektirir.
00:07:30Bu nedenle hem SSJB hem de ABD kendilerinin ve diğer halkların kaynaklarının dolaşımına yönelik pazarlar için mücadele etti.
00:07:38Süper güç ortaklarının tüm çıkarlarını elden çıkaramasa bile onları rakiplerinin etkisi altında tutacaktı.
00:07:45Kapitalist Amerika ve Sosyalist Sovyetler Birliği arasındaki düşmanlık onları en iyi ihtimalle geçici müttefik haline getirmişti.
00:07:53İki karşı toplum modeli sosyalizm ve kapitalizm arasındaki ideolojik çelişkiler aşılamazdı.
00:08:07Sosyalizm toplumsal adalet ve eşitlik ilkelerine dayanır.
00:08:11Gelir ve servetin daha adil bir şekilde dağıtılması, fırsat eşitliği ve toplumsal refahın arttırılması sosyalist ideolojinin temel amaçlarındandır.
00:08:20Kapitalizm ise bireysel başarıyı öne çıkaran ve serbest piyasa dinamiklerinin toplumsal refahı arttıracağına inanan bir ideolojidir.
00:08:28Ekonomik fırsatların adaletli olmasını sağlamak için piyasa güçlerinin serbestçe çalışması gerektiğini savunur.
00:08:35Sosyalizmde üretim araçları genellikle devlete veya topluma aittir.
00:08:40Özel mülkiyet sınırlıdır veya yoktur.
00:08:43Kapitalizm ise özel mülkiyeti teşvik eder.
00:08:46Üretim araçları, toprak, sermaye ve işletmeler genellikle bireylere veya şirketlere aittir.
00:08:53Sosyalizmde devletin ekonomik faaliyetlere aktif bir müdahalesi vardır.
00:08:58Devlet kaynakların dağıtımını düzenler, sosyal hizmetleri sağlar ve ekonomik faaliyetleri yönlendirir.
00:09:05Kapitalizmde ise devletin rolü genellikle ekonomiyi düzenlemek, piyasayı denetlemek ve temel hizmetleri sağlamaktır.
00:09:12Ancak devlet genellikle piyasa ekonomisinin müdahalesiz çalışmasına izin verir.
00:09:17Sosyalizmde üretim ve dağıtım genellikle toplumun ihtiyaçlarına göre planlanır ve yönetilir.
00:09:23Karar alma süreçleri genellikle merkezi otoriteler tarafından belirlenir.
00:09:28Kapitalizmde ise üretim ve dağıtım genellikle piyasa talebine göre belirlenir.
00:09:33Fiyatlar ve ürün miktarları piyasa güçlerinin etkisi altında ayarlanır.
00:09:42İDEOLOJİK ÇELİŞKİLER
00:09:49Muzaffer süper güçler hem Sovyetler Birliği hem de Amerika dünyada muazzam bir etkiye sahipti.
00:09:56İdeolojik çelişkiler ABD için komünist, SSCB için emperyalist yayılma korkusu ateşini körükledi.
00:10:03Sovyetler ve ABD liderliğindeki iki ülke bloğu arasındaki askeri çatışma kaçınılmaz hale geldi.
00:10:104 Nisan 1949'da ABD ve Kanada'nın girişimiyle Washington'da Kuzey Atlantik Antlaşması,
00:10:17yani kısaca NATO adı verilen askeri politik bir blok oluşturuldu.
00:10:22Başlangıçta anlaşmayı imzalayan 12 ülke vardı.
00:10:25Belçika, Büyük Britanya, Danimarka, İzlanda, İtalya, Kanada, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Portekiz, ABD ve Fransa.
00:10:36Bloğun hedefi Kuzey Atlantik bölgesindeki istikrarı güçlendirmek ve refahı arttırmaktı.
00:10:42Buna yanıt olarak Sovyetler Birliği, Sosyalist kampın ülkelerinden kendi örgütünü kurdu.
00:10:4714 Mayıs 1955'de Varşova'da Arnavutluk, Bulgaristan, Macaristan, Alman Demokratik Cumhuriyeti,
00:10:54Polonya, Romanya, Sovyetler Birliği ve Çekoslavakya temsilcileri arasında
00:10:59Dostluk, İş Birliği ve Karşılıklı Yardım Anlaşması imzalandı.
00:11:03Bu askeri ittifaka Varşova Paktı örgütü adı verildi.
00:11:07Katılımcı devletler bir saldırı durumunda birbirlerine yardım etme sözü verdiler.
00:11:12Sovyet ordusunun birimleri Bloğun topraklarında ortaya çıktı.
00:11:17Böylece dünyanın çoğu kapitalist ve sosyalist olmak üzere iki karşı kampa bölündü.
00:11:23Bu durum onlarca yıl boyunca bütün dünya politikasını belirledi.
00:11:34VARŞOVA PAKTI
00:11:43Batıda yerleşik iki kamp kavramı Sovyetler Birliği'nin bir tehdit kaynağı olduğu fikrine katkıda bulundu.
00:11:50Varşova Paktı ülkelerini Batı Avrupa'ya saldırmaya ve fethetmeye hazır potansiyel bir saldırgan olarak görüyorlardı.
00:11:56Her ne kadar Sovyetler Birliği liderliğindeki sosyalist blok her zaman barış içinde bir arada yaşamayı savunsa da
00:12:02onlara göre ABD halklara karşı şiddet politikası izleyen bir emperyalizm kampıydı.
00:12:08Küresel çatışma birçok açıdan kendini gösterdi.
00:12:12Süper güçler kapitalist ya da komünist olsun kendi yaşam tarzlarını ve dünya görüşlerini desteklediler
00:12:18ve diğer ülkelerdeki ilgili rejimi desteklemeye çalıştılar.
00:12:22Rakiple yüzleşme en yüksek önceliğe sahipti ve ABD ve SSCB'nin hem iç hem de dış politikasının birçok yönünü belirledi.
00:12:33Soğuk savaşta asıl amacın düşman üzerinde uzun vadeli olumsuz etki yaratmak olduğunu hatırlarsak
00:12:38süper güçlerin eylemleri daha net anlaşılacaktır.
00:12:42Örneğin bir başkasının ekonomisini baltalamak ve rakibini elinden gelenin en iyisini yapmaya zorlamak
00:12:49veya düşman hükümetini halk desteğinden mahrum bırakmak.
00:12:53Böylece soğuk savaş her iki bloğda askeri bütçelerini sürekli arttırmaya,
00:12:57savunma yeteneklerinin geliştirilmesine odaklanmaya, giderek daha gelişmiş silah türleri yaratmaya teşvik etti.
00:13:05Kaynak arayışında hem ABD hem de SSCB nüfuslarını mümkün olduğu kadar genişletmek istiyordu.
00:13:12Mücadele taraftar kazanmak için her cephede silahlanma yarışında ve rakibe kendi sistemlerinin üstünlüğünü göstermek için
00:13:19daha iyi ekonomik göstergeler elde etme arzusundaydı.
00:13:24Soğuk savaşın ana tezahürleri şunlardır.
00:13:28Açık ideolojik çatışma, sert propaganda ve bilgi savaşı, askeri politik blokların oluşturulması, silahlanma yarışı,
00:13:35bloklar arasında asgari ekonomik ve insani temaslar, müttefik ülkelerde birçok askeri üst inşası,
00:13:41birinin otoritesini güçlendirmek ve düşmanı korkutmak için kasıtlı güç gösterisi,
00:13:46açık askeri çatışmaya sürekli hazırlık, silahlı kuvvetlerin polis işlevleri ve büyük askeri harcamalar.
00:13:55Blokların her birinde ortaya çıkan düşman imajı bu yüzleşmede kilit rol oynadı.
00:14:00Tarihçiler süper güçlerin yalnızca uluslararası arenada yer edinmelerinin değil,
00:14:04aynı zamanda dış politikaları için vatandaşları arasında destek bulmalarının da önemli olduğunu belirtiyorlar.
00:14:11İstenilen görüşü oluşturmak için medya yani basın ve ardından televizyon, sanat,
00:14:16özellikle sinema, edebiyat ve okul eğitiminden yararlanılmıştır.
00:14:21Bu konuda SSCB ve ABD bir anlamda birbirlerinin aynasıydı.
00:14:26Her iki süper güç de 2. Dünya Savaşı'ndaki zaferlerinden ilham alarak dünya hakimiyeti iddialarını ilan etti.
00:14:33Karşılıklı fobileri iç ve dış politikaları belirledi.
00:14:37Aynı zamanda Sovyetler Birliği'nde askeri tehdit kalıcı bir durumdu.
00:14:42Bu korku yersiz değildi.
00:14:4390'ların ortalarında NATO askeri komitesinin başkanı olan Klaus Naumann,
00:14:481995'te Polonyalı Sosyopolitik Dergi FPROST'a verdiği röportajda şunları söylemişti.
00:14:54Soğuk savaş sırasında NATO komuta merkezleri Avrupa çapında büyük bir saldırı yürütmeye sürekli hazırdı.
00:15:02Nükleer Silahlar
00:15:19Nükleer silahların ortaya çıkışı 20. yüzyılın 2. yarısında birçok olayı belirledi.
00:15:25Bu aynı zamanda nükleer caydırıcılık gibi bir olguyu da beraberinde getiriyordu.
00:15:30Neoliberal Uluslararası İlişkiler Teorisi'nin kurucusu Kenneth Waltz,
00:15:34atom bombası sayesinde süper güçler arasındaki güç dengesinin müttefikleri tarafından değil,
00:15:39esas olarak ulusal silahlı kuvvetleri tarafından korunduğunu kaydetti.
00:15:44Eşitlik doktrininden bahsediyoruz.
00:15:47Yani karşılıklı garantili yıkım.
00:15:50Eğer taraflardan biri nükleer silah kullansaydı, bu da karşılık olarak benzer bir karşı saldırıya yol açacaktı.
00:15:56Ve sonuç ABD'nin, SSCB'nin ve yeryüzündeki yaşamın sona ermesi olacaktı.
00:16:05Soğuk Savaş'ın 1946'dan 1991'e kadar açıkça tanımlanmış bir kronolojik çerçevesi vardır.
00:16:12Ancak yüzleşmeye yönelik ilk adım 1945 yazında Potsdam Konferansı'nda atıldı.
00:16:18Hitler Karşıtı Koalisyonu'nun müttefikleri olan ABD, İngiltere ve Sovyetler Birliği'nin
00:16:23Devlet ve Hükümet Başkanları bu toplantıya geldi.
00:16:27Avrupa'da savaş sonrası barışçıl yapının sorunlarını tartışmak için toplandılar.
00:16:33Bu konferansla eş zamanlı olarak Amerika'da ilk atom bombası testleri yapıldı.
00:16:38Başarılı olduklarını öğrenir öğrenmez, ABD Başkanı Harry Truman,
00:16:42Japonya'ya karşı derhal yeni silahların kullanılması emrini verdi.
00:16:47Ağustos 1946'ının başlarında Japonya'nın Hiroshima ve Nagasaki şehirlerine atom bombası atılması,
00:16:53yalnızca Japonya'nın teslim olmasını hızlandırmayı amaçlayan askeri bir operasyon değildi.
00:16:59Bir diğer amaç, Almanya'ya karşı kazanılan zaferden sonra,
00:17:02Uluslararası Otoritesi büyük ölçüde artan Sovyetler Birliği'ne ABD'nin gücünü göstermekti.
00:17:08Sovyetler Birliği bu gösteriyi ulusal güvenliğine yönelik bir tehdit olarak değerlendirdi.
00:17:14Silahlarını geliştirmek ve ABD'nin nükleer tekelini baltalamak için her türlü çabayı gösterdi.
00:17:2329 Ağustos 1949'da Semipalatinsk yakınlarındaki test sahasında,
00:17:28Sovyetler Birliği bir atom bombası denemesi gerçekleştirdi.
00:17:32Ve böylece atom çağına girdi.
00:17:38Bu ilk Sovyet nükleer bombasına RDS-1 yani Stalin Jet 1 motoru adı verildi.
00:17:46Tarihçilere göre Soğuk Savaş, 2. Dünya Savaşı'nı kazanan ülkelerden birinin liderinin konuşmasıyla başlamıştır.
00:17:53Ancak bu konuşmayı yapan kişinin tam olarak hangi ülkenin lideri olduğunu bilmektedir.
00:17:57İlk versiyona göre Soğuk Savaş'ın resmi başlangıcı, İngiliz muhafazakarların lideri Winston Churchill'in 5 Mart 1946'da Fulton'da yaptığı konuşmaydı.
00:18:07Bundan kısa bir süre önce Churchill, Büyük Britanya'daki parlamento seçimlerini kaybetmiş ve istifa etmişti.
00:18:14Fulton'da Sovyetler Birliği'ni saldırganlıkla suçladı ve batılı ülkelerin dünya komünistlerinin
00:18:18hükümetlerine ulaşmasına izin verdi.
00:18:20Baltık'daki Çin'den Adriatik'teki Trieste'ye kadar kıtanın üzerine demir perde indi.
00:18:25Tüm bu doğu Avrupa devletlerinde çok önemsiz olan komünist partiler olağanüstü bir güce ulaştılar ve her yerde totaliter kontrol kurmaya çalışıyorlar.
00:18:34Sovyet Rusya'nın savaş istediğine inanmıyorum.
00:18:37Savaş için çok önemli olan bir şey,
00:18:40Savaş için önemli olan bir şey,
00:18:42Savaş için önemli olan bir şey,
00:18:44Savaş için önemli olan bir şey,
00:18:46Savaş için önemli olan bir şey,
00:18:48Savaş için önemli olan bir şey,
00:18:50Savaş için önemli olan bir şey,
00:18:52Savaş için önemli olan bir şey,
00:18:59bu da gücümüzü sınamak için bir cazibe yaratır.
00:19:04Aslında Churchill burada soğuk savaşın ideoloğu olarak hareket etti.
00:19:09Fulton konuşması bu çalışmanın manifestosu haline geldi.
00:19:14İkinci versiyon…
00:19:15Batı tarih yazımında Sovyetler Birliği ile ABD arasındaki ilişkilerde krizin başlangıcını gösteren ana olayın,
00:19:22Sovyetler Birliği Komünist Parti Merkez Komitesi Genel Sekreteri Joseph Stalin'in 9 Şubat 1946'daki konuşması olduğu kabul ediliyor.
00:19:30Bunu Bolşov Tiyatrosu'nda seçim öncesi seçmen toplantısında söyledi.
00:19:35Muhtemelen batılı araştırmacılar yeni bir silahlı çatışma ihtimalini şu sözlerde gördüler.
00:19:41Savaşı düşmanlara karşı tam bir zaferle sonlandırdık.
00:19:45Savaşın asıl sonucu budur.
00:19:47Ancak bu çok genel bir sonuçtur ve buna burada son veremeyiz.
00:19:51Elbette 2. Dünya Savaşı gibi insanlık tarihinde daha önce yaşanmamış bir savaşta düşmanları yenmek,
00:19:57dünya çapında tarihi bir zafere ulaşmak anlamına geliyor.
00:20:00Bütün bunlar doğrudur.
00:20:02Ancak bu yine de genel bir sonuçtur ve bununla tatmin olamayız.
00:20:07Sovyetler Birliği ile Amerika Birleşik Devletleri arasındaki ilişkilerde soğumanın başlangıcını,
00:20:131945'e ve hatta daha öncesine tarihleyen başka bakış açıları da var.
00:20:18Burada ortak olan şey her iki tarafın da soğuk savaşı başlatmakla asıl rakibini suçlamasıdır.
00:20:25Öyle ya da böyle müttefikler arasındaki gerilim arttı ve 22 Şubat 1946'da ABD'nin Moskova Büyükelçiliği çalışanı George Kennan,
00:20:33Sovyetler Birliği hakkındaki sonuçlarını uzun telgrafında özetledi.
00:20:38Bulgar ve Yugoslav hükümetlerinin, Kuzey İran rejiminin ve Çinli komünistlerin propaganda aygıtının
00:20:44ve fiili politikalarının geniş ölçüde Sovyetler Birliği'nin emrine verilebileceğine işaret etti.
00:20:50Yine de Kennan, Sovyetler Birliği'nin ne pahasına olursa olsun savaştan kaçınacağına inanıyordu.
00:20:56Sovyet rejimi ile daha fazla iş birliğinin neden artık mümkün olmadığını açıklayan Kennan,
00:21:01ABD hükümetine çevreleme konseptini başlatmasını tavsiye etti.
00:21:06Ona göre ABD için artık en önemli şey Sovyet yanlısı siyasi güçlerin,
00:21:10Sovyetler Birliği'nin etkisinden arınmış ülkelerde hala iktidara gelmesini önlemekti.
00:21:1727 Eylül 1946'da Sovyetler Birliği'nin ABD Büyükelçisi Nikolay Novikov'dan analitik bir inceleme geldi.
00:21:25Bu aynı zamanda Novikov Telgrafı olarak da adlandırılır.
00:21:29Tarihçiler bunu Kennan'ın uzun telgrafına bir yanıt olarak adlandırıyor.
00:21:34Novikov'un anılarına göre bunu Sovyetler Birliği Halk Dışişleri Komiseri Vyacheslav Molotov'un emriyle yazdı.
00:21:40Bu inceleme ABD ile ilişkilerin sıkılaştırılmasının gerekçesi oldu.
00:21:46Zaten 1947'de Molotov Novikov'u Washington'dan geri çağırdı.
00:21:531947 yılı süper güçler arasındaki ilişkilerde bir dönüm noktası oldu.
00:21:5812 Mart'ta Başkan Truman ABD hükümetinin yeni dış politika programının ana hatlarını açıkladı.
00:22:05Bu tarihe Truman doktrini olarak geçmiştir.
00:22:08Amerika'nın yeni politikası eğer ABD çıkarları gerektiriyorsa,
00:22:12komünist olmayan ve anti-demokratik rejimlere ekonomik, mali ve askeri yardım yapılmasına izin veriyordu.
00:22:19Truman doktrini diğer devletlerin iç işlerine açıkça müdahale edilmesini
00:22:23ve kendi topraklarında askeri üst ağları oluşturulmasını öneriyordu.
00:22:295 Haziran 1947'de ABD Dışişleri Bakanı George Marshall,
00:22:33savaştan zarar gören Avrupa ülkelerine ekonomik yardım planını açıkladı.
00:22:38Yardımın verilmesinin bir nedeni vardı.
00:22:40Krediyi alan devletlerin bir takım şartlara uyması gerekiyordu.
00:22:46Temel amaç bu ülkelerde komünist rejimlerin iktidara gelmesini engellemekti.
00:22:51Plan 3 Nisan 1948'de yürürlüğe girdi.
00:22:55Böylece Kenan'ın önerileri hem Marshall planının hem de NATO'nun kuruluşunun temelini oluşturdu.
00:23:01Müttefiklere askeri ve ekonomik yardım genel çevreleme politikasının araçlarından biri haline geldi.
00:23:1715 Avrupa ülkesi Marshall planına dahil olurken,
00:23:202. Dünya Savaşı'na katılmayan Türkiye'de bu yardımları almayı kabul eden 16. ülke olarak yerini aldı.
00:23:27Böylece Türkiye kendisine yönelik ilk direkt yardımı kabul ederek,
00:23:31ABD'den aldığı dolarları yine ABD'den alınması zorunlu tutulan mal ve hizmetler için kullandı.
00:23:37Ankara'yı plana dahil etmesi kararını 1953 yılında başkanlığa veda ederken açıklayan Truman ise,
00:23:44İngilizler bana artık güçlerini Yunanistan ve Türkiye'de tutamayacaklarını söyleyen bir mesaj gönderdi.
00:23:49Derhal bir şeyler yapılmalıydı yoksa Doğu Akdeniz komünistler tarafından ele geçirilecekti şeklinde özetledi.
00:23:57Bu konuşma Yunanistan'da sosyalistlerin iktidara gelmesini önlemek
00:24:00ve bu süreçte Türkiye'yi bu amaç uğruna tampon bölge olarak konumlandırmak için hazırlanan planın saklı olmayan bir amacını da ortaya koymuş oldu.
00:24:10Türkiye hem Paris konferansına katılarak hem de Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü kurucuları arasında yer alarak,
00:24:16başından itibaren Marshall yardımı sürecinin bir parçası olmuştur.
00:24:211947 yılında makine ve teçhizat alımı için Marshall planı dahilinde 615 milyon dolar yardım talebinde bulunan Türkiye,
00:24:294 Temmuz 1948'de ABD ile Ekonomik İşbirliği Anlaşması imzalayarak Marshall planı kapsamında kredi alacak ülkeler arasına katılmıştır.
00:24:39Bu anlaşmanın imzalanmasından kısa zaman sonra yardım programının içeriğini belirlemek üzere
00:24:43Ankara'ya gelen 3 ayrı Amerikan heyeti rapor hazırlamış ve bu raporlar yardımların şeklini, miktarını ve nerelere harcanacağını aşağı yukarı belirleyen belgelerin başında gelmiştir.
00:24:55Bu raporlar Hiltz raporu, Thornburg raporu ve Barker raporudur.
00:25:00Anlaşmanın imzalanmasından bir süre önce Türk hükümeti Marshall planıyla ilgili konularda gereken işlemleri yapmak üzere
00:25:06dış işleri, maliye, bayındırlık ve ticaret bakanlarından oluşan bir komiteyi yetkili kılmıştır.
00:25:13Anlaşmanın imzalanmasından sonra ise Amerikan kredi işleriyle görevli olmak üzere Başbakanlığa bağlı Amerikan Kredileri Komitesi kurulmuştur.
00:25:22Komite Türkiye'nin kredi taleplerini ilgili mercilerde savunmak, yardımların tahsis edildiği maksatlar için ve faydalı bir şekilde kullanılmasını sağlamak,
00:25:30yardımlarla ilgili işlemler hakkında ilgililere bilgi vermek, Amerikan misyonuna istenen bilgileri vermek,
00:25:36misyon ve ilgili bakanlık ve daireler arasında irtibat kurmak ve Marshall planına ilişkin diğer bütün işleri yerine getirmekle sorumluydu.
00:25:458 Temmuz 1948'de çıkarılan 5253 numaralı yasayla Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde onaylanan anlaşmanın maddelerine bakıldığında kontrolün ABD'de olduğu görülmektedir.
00:25:57Anlaşmanın ilk maddesine göre Türkiye tarafından talep edilen yardımlar ABD'nin şartları çerçevesinde ve son verme hakkı saklı tutularak verilecektir.
00:26:07Türkiye'nin elindeki kaynaklar hükümet tarafından hazırlanan projelere uygun olarak kullanılacak,
00:26:12ABD'nin ihtiyaç duyduğu ürünlerin temin edilmesi garanti edilecektir.
00:26:17Anlaşma 30 Haziran 1953 tarihine kadar yürürlükte kalacak, taraflardan birisi en az 6 ay önceden aksi bir talepte bulunmazsa devam edecektir.
00:26:27Marshall planı yayın yoluyla tanıtılacak, planın propagandası yapılacak,
00:26:31Türkiye'ye yapılan yardımlar, alınan hizmetler ve bunların sonuçları hakkında belli aralıklarla ABD'ye rapor sunacaktır.
00:26:39Marshall planıyla Türkiye'ye yapılan yardımların ilki direkt yardım şeklinde olup,
00:26:43Amerikan hükümetince Türkiye'ye dolar yardımı yapılmış ve bunlar ABD'den alınacak mal ve hizmet için kullanılmıştır.
00:26:51İkinci yardım şekli ise tiraş hakkı suretiyle çeşitli Avrupa memleketlerinden Türkiye'ye sağlanan satın alma imkanlarıdır.
00:26:59Türkiye'nin ağır sanayi yatırımları için yardım talepleri desteklenmezken,
00:27:03hafif sanayi yardımları desteklenmiş ve yardımlar bu alana yönlendirilmiştir.
00:27:11Yardımların harcandıkları yerler en çok tarım, madencilik ve yol inşası alanında olmuştur.
00:27:17Yol işleri, özellikle karayolları, demir yolları için ray ve teferruatı,
00:27:21vinçler, vagon, demir inşaat malzemesi gibi malzeme, hava alanları, enerji işleri,
00:27:27kömür istihzali, şeker, tekstil sanayi, çimento, su mahsulleri, av ve sanayine ağır vasıta ve diğer malzemenin satın alınması.
00:27:37Tarımın yardım alanlarının başında gelmesinin sebebi,
00:27:39Türkiye'nin savaştan önce Doğu Avrupa'nın olduğu gibi Avrupa'nın ambarı ve ham madde sağlayıcısı olmasının istenmesiydi.
00:27:48Türkiye yardımlarla sağlanan modern tarım aletleri ve yöntemleriyle tarım üretiminde verimli bir döneme girmiş,
00:27:54tarım üretim bölgeleriyle ticaret merkezleri arasındaki ulaşım sağlanarak da ihracat arttırılmıştır.
00:28:00O yıllarda Türkiye nüfusunun yüzde 82'si çiftçiydi.
00:28:05Çiftçilere Marshall yardımıyla kredi sağlanarak taksitle traktör satın almaları sağlanmış
00:28:09ve böylece ziraat işlerinin makineleşmesi sayesinde daha fazla mahsul elde edilmiştir.
00:28:17Tarım alet ve makinelerinin kullanımı, onarım ve bakımları hakkında
00:28:21ABD'de yazılmış el kitapları Türkçe'ye tercüme edilip ücretsiz olarak çiftçilere dağıtılmıştır.
00:28:27Tarım, hayvancılık ve orman sahasında yapılan teknik yardım ise 3 şekilde yapılmıştır.
00:28:33ABD'ye bilgi ve deneyimlerini arttırmak üzere eleman göndermek,
00:28:36ABD'den uzman, elit tohum ve damızlık getirtmek.
00:28:411962 yılının sonunda teknik yardım miktarı 42 milyon 200 bin dolara ulaşmıştır.
00:28:481954 yılında tarım alanındaki yardımın şeklinde bir değişikliğe gidilerek
00:28:52bu tarihe kadar yapılan tarım aletleri ithalatının yerini
00:28:55ABD'nin zirai ürünlerinin fazlasının ithalatı almıştır.
00:29:00Kara yolları yapımı ve mevcut yolların ıslahı yardımın önemli bir kısmının harcandığı alandır.
00:29:06Kore Savaşı'nın başlaması ABD'nin savunma harcamalarını arttırdığından
00:29:11Marshall yardımı giderek azalmış ve 1953 yılında resmen sona ermiştir.
00:29:17Fakat resmen sona erse de yardımların devam ettiği görülmekteydi.
00:29:23Dış politika uzmanı Hasan Erel, Marshall planıyla aslında ABD'nin Avrupa'yı hedef aldığı
00:29:28ve ABD'nin Avrupa'yı hedef aldığı bir planla,
00:29:31Dış politika uzmanı Hasan Erel, Marshall planıyla aslında ABD'nin Avrupa'yı hedef aldığını belirterek
00:29:36İkinci Dünya Savaşı'nda Avrupa'nın uğradığı yıkımın bir anlamda ekonomik telafisi amaçlanıyordu, diye yazıyor.
00:29:42Ama asıl amaç NATO'nun da kurulmasıyla beraber Avrupa'yı ve savaşa katılmasa da
00:29:47Türkiye'yi anti-komünist kampta toplamaktı.
00:29:51Marshall planı Truman doktrininin Sovyetler Birliği'ni tehdit olarak görmesiyle
00:29:55Avrupa ülkeleriyle özellikle ileri karakol ve Batı Asya'daki coğrafi jeopolitik konumu açısından
00:30:00en önemli ülke olan Türkiye'nin kampta tutulması için bir rüşvetti.
00:30:06Bu yardım tabii ki daha çok eskimiş, savaştan kalma Amerikan cihazlarının ya da kamyonlarının,
00:30:11silahların Türkiye'ye hibe edilmesi şeklindeydi.
00:30:14ABD hurdaya çıkacağına bize vermiş oldu ve bir taşla iki kuş vurdu, dedi ve ekledi.
00:30:19Türkiye'nin işlevsiz bir ülke olmasının temelleri Marshall yardımı ile atıldı.
00:30:25Marshall yardımı Potsdam konferansından sonra Yalta ile beraber Türkiye'nin Sovyet tehdidi bahanesiyle
00:30:31Batı kampına alınmasında önemli kilometre taşlarındandır.
00:30:35Bunun paralelinde Fulbright programı ile de Türkiye'deki milli eğitim bir anlamda ABD'nin yönetimine bırakılmıştır.
00:30:42Ondan sonra Marshall yardımı ile meşhur süt tozları geldi.
00:30:46Aslında bu Türkiye'deki tarımın üretimin darbe almasıydı.
00:30:50Çünkü bunun için de Marshall yardımı ile hazır ithalata ve yardıma alıştırma, sömürgeleştirme süreci de var.
00:30:57ABD'deki margarin yağlarının, doymamış yağların,
00:31:00Türkiye'ye satılması ve sokulması için zeytinyağını kötülemesi bile müfredata alındı.
00:31:06O zamanlar radyolarda zeytinyağlı yiyemem aman diye şarkılar bile çaldı.
00:31:11Daha sonra ise zeytinyağının ne kadar faydalı olduğunu, margarinin ise ne kadar kanserojen olduğunu öğrendik.
00:31:18O yıllarda dünyanın en sağlıklı ürünleri bizdeyken, biz ABD'nin kanserojen ürünlerini tükettik.
00:31:25Marshall planı NATO'ya girdikten sonra IMF'ye muhtaç olma, Avrupa'dan gelecek yardımlara, lütuflara muhtaç olma şeklinde,
00:31:33Batı kampında Türkiye'nin işlevsiz bir ülke olmasının temellerinin atıldığı bir anlaşmadır.
00:31:391948-1949 Berlin krizi, Soğuk Savaş'ın ilk büyük çatışmasıydı.
00:31:45Almanya'nın savaş sonrası yapısına ilişkin, Potsdam Konferansı'nda varılan anlaşmaların aksine,
00:31:50ABD, İngiltere ve Fransa 1948'de işgal bölgelerini birleştirdiler.
00:31:56Burada parasal reform yaptılar ve bunu Berlin'in batı bölgelerinde birleştirdiler.
00:32:01Sovyetler Birliği buna çok sert tepki gösterdi ve Batı Berlin'e ulaşıma blokası başlattı.
00:32:07324 gün boyunca operasyonlar yaptı.
00:32:11Mayıs 1949'a kadar müttefik havacılık, 2 milyonluk şehre, hava yoluyla yiyecek, yakıt ve gerekli her şeyi sağlıyordu.
00:32:19Almanya'nın daha da bölünmesi kaçınılmaz hale geldi.
00:32:22Mayıs 1949'da Batı işgal bölgesinde Federal Almanya Cumhuriyeti ve Ekim 1949'da Sovyet bölgesinde Alman Demokratik Cumhuriyeti ortaya çıktı.
00:32:35Eski müttefikler arasındaki bir diğer çatışma alanı da Uzakdoğu'ydu.
00:32:392. Dünya Savaşı'ndan sonra Kore'de 2. Dünya Savaşı'yı da çatışmaya başladı.
00:32:44Arasında hepsi çok uzak.
00:32:46İngiltere arasındaki bir diğer çatışma alanı da Uzakdoğu'ydu.
00:32:50İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Kore Yarımadası 38. paralel boyunca iki bölgeye bölündü.
00:32:56Güneyi ABD kontrolü altında ve Kuzeyi Sovyetler Birliği'nin kontrolü altında.
00:33:02İki Kore devletinin birbirini karşılıklı olarak tanımaması ve dünya sahnesinde tam olarak tanınmaması,
00:33:07Kore Yarımadası'ndaki durumu son derece istikrarsız hale getirdi.
00:33:121950'de savaş sonrası ilk yılların sonuçlarını özetleyen ABD Dışişleri Bakanı John Dulles,
00:33:18küresel güçler dengesinde Sovyetler Birliği lehine açık bir yeniden gruplaşma olduğunu kabul etmek zorunda kaldı.
00:33:27Mart 1953'te Stalin'in ölümünün ardından bloklar arasındaki ilişkilerde bir miktar ısınma yaşandı.
00:33:351955'te Sovyetler Birliği Komünist Parti Merkez Komitesi Başkanı Nikita Hurşov,
00:33:41amacı uluslararası gerilimi azaltmak olan Cenevre Konferansı'na katıldı.
00:33:46Bundan kısa bir süre sonra Komünist Parti'nin 20. Kongresinde konuşan Hurşov,
00:33:50kapitalist ve sosyalist sistemlerin barış içinde bir arada yaşama olasılığını duyurdu.
00:33:56Yumuşama arzusuna rağmen ülkeler arasındaki gerilim azalmadı.
00:34:00Silahlanma yarışında herhangi bir yavaşlama emaresi görülmedi.
00:34:05Hem ABD hem de SSCB düşmanı yenmenin yeni yollarını bulmaya devam etti.
00:34:10Amerika stratejik bombardıman uçaklarına, Sovyetler Birliği ise balistik füzelere güveniyordu.
00:34:181957'de Sovyetler Birliği'nde ilk nükleer denizaltı suya indirildi.
00:34:241956 yılında Hurşov'un Stalin'in kişilik kültünü açığa vurma yönündeki yeni politikasıyla birlikte
00:34:31Sosyalist blokta Sovyetler Birliği'nin zorla bastırmak zorunda kaldığı huzursuzluk başladı.
00:34:371961'de Doğu Almanya liderliğinin nüfusunun Doğu Berlin üzerinden batıya gitmesini izlemekten bıktığı
00:34:432. Berlin krizi meydana geldi.
00:34:47Doğu Almanya'dan göç arttı ve 1961'de 2,5 milyon kişilik kültünün
00:34:522. Berlin krizi meydana geldi ve 1961'de 2,5 milyon kişilik kültünün
00:34:56Bu sorunu çözmek için Doğu Almanya yetkilileri Batı Berlin ve Doğu Almanya'nın başkenti Berlin arasına
00:35:01beton bir duvar dikti.
00:35:04Bu duvar Soğuk Savaş'ın en çarpıcı sembollerinden biri haline geldi.
00:35:221962 yazı ve sonbaharı Küba füze krizi nedeniyle 3. Dünya Savaşı'nın patlak vermesinin gerçek tehdidi altına girdi.
00:35:38Kriz Sovyetler Birliği'nin Küba'ya nükleer silah yerleştirmeye karar vermesiyle başladı.
00:35:44Amerikan füzelerinin Türkiye, İngiltere ve İtalya'ya konuşlandırılmasına yanıt olarak
00:35:49Küba'ya nükleer başlıklı füzeler konuşlandırıldı.
00:35:53Ayrıca 1961'de Küba'da sosyalist bir hükümet iktidara geldi ve bu durum Amerikan birliklerinin adayı işgal tehdidini artırdı.
00:36:0627 Ekim 1961'de Küba üzerinde bir Amerikan keşif uçağının düşürülmesiyle gerilim Doru'a ulaştı.
00:36:13Bugün de Küba nükleer füze krizi döneminin Dünya'nın küresel bir nükleer savaşa en yakın dönem olduğu genel olarak kabul edilmektedir.
00:36:24Ancak sonraki birkaç gün içinde bu kriz barışçıl bir şekilde çözüldü.
00:36:29Sovyetler Birliği Küba'daki füzeleri kaldırmayı kabul etti ve ABD adayı işgal etme planlarından vazgeçerek füzelerini Türkiye ve İtalya'dan çıkardı.
00:36:38Küba füze krizi sırasında nükleer savaştan mucizevi bir şekilde kaçınan ABD ve Sovyet liderleri geri dönüşü olmayan sonuçlara yol açabilecek hataları hesaba katmaya çalıştı.
00:36:501963 yılında ise Beyaz Saray ile Kremlin arasında doğrudan bir iletişim hattı kuruldu.
00:36:56Aynı yıl ABD, SSCB ve Büyük Britanya nükleer silahların atmosferde ve su altında test edilmesini yasaklayan bir anlaşma imzaladı.
00:37:041960'ların sonlarında SSCB ve ABD, stratejik silahların sınırlandırılması konusunda ikili müzakere sürecine başladı ve 1968'de nükleer silahların yayılmasının önlenmesine ilişkin bir anlaşma imzaladılar.
00:37:20Bu dönem Sovyet-Amerikan ilişkilerinin ısınmasının duruk noktasına işaret ediyordu.
00:37:25Sovyetler Birliği ve ABD, itidal gösterme ve farklılıkları barışçıl bir şekilde çözme yükümlülüklerine üstlendi.
00:37:31Aynı zamanda ticari, ekonomik, bilimsel, teknik ve kültürel işbirliğinin genişletilmesine yönelik öneriler de bulunuldu.
00:37:49Tüm bu girişimlere rağmen dünya daha güvenli bir hale gelmedi.
00:37:54Daha sonra Soğuk Savaş, Vietnam için yapılan tüm bu ilişkilerin birleştirilmesine izin verilmişti.
00:37:59Ve Soğuk Savaş, Vietnam için yapılan kanlı savaşta peşimizi bırakmamak üzere geri geldi.
00:38:06Vietnam Savaşı Soğuk Savaş döneminin önemli bir parçasıydı ve SSCB ile ABD arasındaki rekabetin bir yansımasıydı.
00:38:14Vietnam Savaşı 1955 ile 1975 yılları arasında gerçekleşti ve Kuzey Vietnamı ile Güney Vietnam arasındaki çatışmaları içeriyordu.
00:38:24Kuzey Vietnam, komünist bir rejimi benimsemişti ve Sovyetler Birliği'nin etkisi altındaydı.
00:38:29Güney Vietnam ise ABD'nin desteklediği bir anti-komünist rejimdi.
00:38:34Sovyetler Birliği, Güney Vietnamı ve Vietnam Ulusal Kurtuluş Çepesini yani Güney Vietnamdaki komünist isyancı grupları politik ve askeri olarak destekledi.
00:38:46Sovyetler Kuzey Vietnam'a askeri yardım ve ekonomik destek sağladılar.
00:38:51Ancak Sovyetler Birliği'nin Vietnam Savaşındaki rolü ABD'nin rolü kadar belirleyici değildi.
00:38:57ABD'nin Vietnam Savaşındaki konumu ise daha etkili ve daha belirleyiciydi.
00:39:02ABD, Güney Vietnam'a askeri yardım sağladı, askeri danışmanlar gönderdi ve savaşın bir parçası olarak büyük bir askeri varlık konuşlandırdı.
00:39:11Vietnam Savaşı, ABD'nin Soğuk Savaş dönemindeki dış politikasının merkezi bir parçasıydı ve Sovyetlerle olan rekabetin bir alanı olarak görülüyordu.
00:39:26ABD'nin Soğuk Savaşı
00:39:31Soğuk Savaş'ta yeni bir yüzleşme aşaması Afganistan Savaşı'na denk geldi.
00:39:36Sovyet hükümeti, komünizm yalnızlığı rejimi desteklemek için Afganistan'a asker gönderdi.
00:39:42Bu savaşa ilişkin değerlendirmeler farklılık gösterse de çoğu tarihçi, siyaset bilimci ve hatta Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin,
00:39:49Sovyetler Birliği'nin o dönemde onarılamaz siyasi hatalar yaptığını kaydetti.
00:39:54Sovyet-Amerikan ilişkileri 1983 yılında, ABD Başkanı Ronald Reagan'ın Sovyetler Birliği'ni kötü bir imparatorluk ilan etmesiyle son derece tehlikeli bir noktaya ulaştı.
00:40:06Bunu Amerikan kamuoyuna silahlanma yarışının tırmanmasını haklı çıkarmak için yaptı ve stratejik savunma girişimi programını benimsedi.
00:40:15Durumu yatıştırmaya yönelik bütün çabalar bir anda boşa gitti.
00:40:20Hem ABD hem de SSCB son füzelerini birbirlerine doğrultarak Avrupa'ya konuşlandırdı.
00:40:26Dünya bir kez daha 3. Dünya Savaşı'nın eşiğine geldi.
00:40:30Gerginlik öyle bir noktaya ulaştı ki uyarı sistemindeki bir aksaklık bile sıcak bir savaşa yol açabilirdi.
00:40:40Polonya Başbakanı ve Cumhurbaşkanı Wojciech Jaruzelski'ye göre,
00:40:431980'lerin ortalarında silahlanma yarışının ekonomik ve sosyal sonuçları özellikle Sovyetler Birliği'nde giderek daha açık hale geldi.
00:40:52Bu şekilde devam etmenin imkansız olduğu anlaşıldı.
00:40:56Sovyetler Birliği Komünist Parti Merkez Komitesi Genel Sekreteri Mihail Korbacov,
00:41:00Nisan 1985'te bu silahlanma sarmalının yavaşlatılması gerektiği görüşünü dile getirdi.
00:41:06Yeni düşünce kavramını ortaya attı ve sosyalist çoğulculuğu ve evrensel değerlerin sınıhsal değerlere göre önceliğini öne çıkarmayı önerdi.
00:41:16Korbacov'un girişimiyle 1985 yılında ilişkilerin normalleştirilmesine yönelik ilk adımlar atıldı.
00:41:231987'den bu yana ABD ve SSCB arasındaki ideolojik ve askeri politik çatışma başlangıçta ciddiyetini yitirdi
00:41:31ve sonraki 2-3 yıl içinde neredeyse ortadan kalktı.
00:41:36Soğuk savaşın sürdüğü 10 yıllar boyunca Sovyet ekonomisinde ve finansında önemli sorunlar birikmişti.
00:41:43Ancak soğuk savaşın sona ermesindeki belirleyici faktör,
00:41:46Perestroika yıllarında Sovyetler Birliği'ndeki sosyo-politik durumun değişmesiydi.
00:41:53Perestroika, Sovyetler Birliği'nde 1980'lerin sonunda gerçekleşen önemli bir dönüşümdür.
00:41:59Mihail Korbacov'un genel sekreterliği dönemi olan 1985-1991 yılları arasında
00:42:05Sovyetler Birliği'nin ekonomik ve siyasi yapılarında köklü değişiklikler öngören bir politika olarak başlatılmıştır.
00:42:11Perestroika terimi Rusça'da yeniden yapılanma veya yeniden düzenleme anlamına gelir.
00:42:18Perestroika temel hedefleri arasında ekonomik sistemde daha fazla açıklık ve serbestlik,
00:42:23politik sistemin demokratikleşmesi, toplumsal ve ekonomik reformlar,
00:42:27bürokrasinin azaltılması ve ekonominin yeniden yapılandırılması yer alıyordu.
00:42:32Bu politika Sovyetler'deki ekonomik durgunluk, verimsizlik ve siyasi baskıların üstesinden gelmeyi amaçlıyordu.
00:42:40Perestroika dönemi Sovyetlerin merkezi planlı ekonomik modelinden piyasa ekonomisine doğru bir geçiş girişimiydi.
00:42:47Ancak bu dönüşüm süreci oldukça karmaşıktı ve birçok sorunu beraberinde getirdi.
00:42:52Yeni politikaların uygulanması esnasında beklenmedik ekonomik sıkıntılar,
00:42:56siyasi istikrarsızlık ve etnik gerilimler ortaya çıktı.
00:43:01Ayrıca Perestroika Sovyetler Birliği'nin dağılmasına ve Doğu Avrupa'daki sosyalist rejimlerin çöküşüne yol açan sürecin de bir parçasıydı.
00:43:161989 sonbaharında bir darbe dalgası Orta ve Doğu Avrupa'yı kasıp kavurdu.
00:43:22Bu olaylar Sovyetler Birliği ve Varşova Paktı örgütünün hala var olmasına
00:43:26ve Sovyet ordusunun müttefik ülkelerin topraklarında olmasına rağmen gerçekleşti.
00:43:32Sadece birkaç ay içinde Sovyet yalnızı komünist rejimlerin varlığı sona erdi.
00:43:37Romanya dışında her yerde bu devrimler barışçıl bir şekilde gerçekleşti ve bu devrimlere Kadife adı verildi.
00:43:44Bu 40 yılı aşkın çatışmanın sonunun başlangıç noktasıydı.
00:43:48ABD, Batı ve Doğu Avrupa'nın liderleri Sovyetler Birliği'nin Doğu Avrupa ülkelerindeki sosyalizmi
00:43:54dış ve iç düşmanlardan koruyamayacağını anladılar.
00:43:58Her şeyden önce Sovyetler Birliği'nden herhangi bir tepki gelmemesi nedeniyle.
00:44:04Rusya devlet başkanı Vladimir Putin 2000 yılında yayınlanan First Person kitabına verdiği röportajda
00:44:10Aralık 1989'da bir kalabalığın Doğu Almanya gizli polisinin Dresden'deki karargahına baskın yaptığında
00:44:17kendisinin orada KGB memuru olarak görev yaptığını söyledi.
00:44:21Putin, Sovyet birliklerinin tank birimini aradığında şu cevabı verdiklerini hatırlattı.
00:44:27''Moskova'nın emri olmadan hiçbir şey yapamayız. Ancak Moskova sessiz.''
00:44:34Dünkü düşmanların birbirlerine karşı algıları da değişti.
00:44:371989'da yapılan anketler, Amerikalılar arasında Sovyetler Birliği ve Rusya'ya ilişkin olumlu değerlendirmelerin
00:44:44en iyi göstergelerinden birini ortaya çıkardı.
00:44:48Olumsuz değerlendirmelerde yüzde 62'ye karşılık yüzde 29.
00:44:54Amerika dış politika tarihçisi Michael Hogan, Soğuk Savaşın Sonu adlı kitabında şunları kaydetti.
00:45:00''1989'un sonlarında Berlin Duvarı'nın yıkılması, Sovyetler Birliği ile ABD arasındaki ideolojik ve
00:45:06jeopolitik mücadele çağının yıkımının başlangıcına işaret ediyordu.''
00:45:13Ekim 1990'da Almanya yeniden birleşti.
00:45:16Soğuk Savaşın sona ermesine yönelik bir diğer önemli adım 4 Aralık 1989'da atılmıştı.
00:45:23Bulgaristan, Macaristan, Doğu Almanya, Polonya ve Sovyetler Birliği liderleri ortak bir açıklama yaptı.
00:45:29Sovyet birliklerinin 1968'de Çekostavakya'ya girişini kınadılar ve bu olayları egemen bir devletin iç işlerine
00:45:37yasa dışı bir müdahale olarak nitelendirdiler.
00:45:40Böylece tarih bilimleri adayı Radmila Airyan'a göre Sovyet dış politikası çatışmacı modeli terk etme
00:45:47hatta Soğuk Savaş'tan vazgeçme politikası haline geldi.
00:45:54Batı ile Doğu arasındaki çatışmanın sona erdirilmesi için prensipte anlaşmaya varıldı.
00:45:59Aralık 1989'da Malta'da yapılan bir toplantıda ABD ve Sovyetler Birliği liderleri Soğuk Savaşın sona erdiğini duyurdular.
00:46:09ABD ve Sovyetler Birliği liderleri Soğuk Savaşın sona erdiğini duyurdular.
00:46:25Soğuk Savaş'ta kendi ilan ettikleri zaferin ardından Amerikalılar caydırıcılık stratejilerini
00:46:30ve askeri çatışma araçlarını yeniden gözden geçirdiler.
00:46:35Amerika artık ulusal güvenlik açısından yeni tehditlerle, yani terörle karşı karşıyaydı.
00:46:431989'da Avrupa'daki değişiklikler kansızdı çünkü Sovyetler Birliği olup bitenlere müdahale etmek istemiyordu.
00:46:51Aynı yıl Çin'de işler farklıydı.
00:46:54Pekin'deki Tiananmen Meydanı'nda öğrenci protestoları tanklar tarafından bastırıldı.
00:47:00Batı'da ve Çin'deki muhalif çevrelerde bu gösterilere demokrasi yalnızı protestolar deniyordu.
00:47:06Pekin resmi yetkilisi hala bu olayları karşı devrimci isyan girişimi olarak nitelendiriyor.
00:47:13Her ne kadar sosyalist kamp ülkelerinde Sovyet Sosyalizm modeli 1989'da çökse de bu olaylar bir ideoloji olarak sosyalizmi etkilemedi.
00:47:23Çin, Kuzey Kore, Vietnam, Muhalistan, Küba ve diğer ülkelerde sosyalist rejimler ayakta kaldı.
00:47:30Soğuk Savaş bugün iki Kore arasındaki çatışmayla devam ediyor.
00:47:39Soğuk Savaş'ın başlamasıyla birlikte Afrika süper güçlerin şiddetli çatışmalarının yaşandığı bölgelerden biri haline geldi.
00:47:46Amerikalılar öncelikle Afrika ülkelerindeki maden kaynaklarının potansiyeliyle ilgileniyorlardı.
00:47:52Sosyalist bloğun ve Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra ABD'nin Afrika kıtasındaki genişlemesi daha da yoğunlaştı.
00:48:04Sovyetler Birliği'nin çöküşü genel bir ekonomik ve dış politika krizinin arka planında meydana geldi.
00:48:10Oldukça zayıf olan ve doğal kaynak ihracatına odaklanan emtiyaya dayalı ekonomi Washington'un dünya petrol fiyatlarında başlattığı düşüş sonrasında sarsıldı.
00:48:20Sendika liderliğinin beceriksizliği, iktidar elitlerinin yozlaşması,
00:48:24birlik cumhuriyetlerinde etnik gruplar arası çatışmaların ortaya çıkmasına yol açan merkezkaç milliyetçi eğilimler,
00:48:30Sovyet sistemini reform etmeye yönelik başarısız girişimler,
00:48:33Afganistan Savaşı,
00:48:35Sosyalist kamp ülkelerine sürekli mali yardım
00:48:37ve Soğuk Savaş'ın bir parçası olan Batı ülkeleri ve ABD'nin yıkıcı faaliyetleri Sovyet ekonomisinde ciddi bir krize yol açtı.
00:48:45Soğuk Savaş döneminin tamamı boyunca Sovyetler Birliği,
00:48:49basın ve televizyona yönelik devlet kurumlarının tam kontrolü ve şiddetli sansürüyle yapay olarak kapalı bir güçtü.
00:48:56Batı ürünlerinin ithalatı yasaktı ve ülke 80'lerin sonunda halk arasında açık hoşnutsuzluğa neden olan,
00:49:03devam eden bir mal kıtlığıyla karakterize edildi.
00:49:06Durum önce Sovyet toplumunun uyuşturucu bağımlılığı, fuhuş, alkolizm,
00:49:11kayıt dışı ekonominin büyümesi ve kamu ve hükümet yapılarının suça bulaşması gibi sorunlarının inkar edilmesiyle daha da kötüleşti.
00:49:19Ekonomik krizin başlangıcı 1989 yılında resmen ilan edildi.
00:49:241991 yılına gelindiğinde kronik mal kıtlığı tüm Sovyetler'de maksimum seviyeye ulaşmıştı.
00:49:31Aynı zamanda demografik bir kriz de kaydedildi.
00:49:35Dış politik alanında Sovyetler Birliği diğer ülkelerin iç işlerine karışmayı reddetti.
00:49:41Bu Avrupa ülkelerinde komünist rejimlerin kitlesel çöküşüne yol açtı.
00:49:46Bir dizi sendika cumhuriyetinin topraklarında kanlı etnik gruplar arası çatışmalar alevlendi.
00:49:521988'de Karabağ çatışması çıktı.
00:49:57Başlayan savaş sonucu Ermenilerin Azerbaycan'dan,
00:50:00Azerbaycan Türklerinin ve Kürtlerin ise Ermenistan'dan göçünün ardından
00:50:04Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Yüksek Konseyi Dağlık Karabağ'ın ilhakını duyurdu.
00:50:10Buna yanıt olarak Azerbaycan Halk Çepmesi tüm Ermenistan'a ekonomik abluk uygulayacağını duyurdu.
00:50:16Bu 1991 baharında iki Sovyet Cumhuriyeti arasında savaşın patlak vermesine yol açtı.
00:50:23Mayıs 1989 sonlarında Fergana Vadisi'ndeki Özbekler ile Ahıska Türkleri arasındaki ilişkiler kötüleşti
00:50:31ve bu durum Ahıska Türklerine yönelik kitlesel pogromlara ve cinayetlere yol açtı.
00:50:37Bu olaylara Fergana Olayları adı verildi.
00:50:411990 yılında Özbekistan'ın Andican şehrinde Yahudi ve Ermenilere yönelik pogromlar yaşandı
00:50:48ve aynı yıl Kırgızistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Kırgız-Özbek çatışmaları yaşandı.
00:50:55Stalin döneminde sınır dışı edilen halkların rehabilite edilmesi kararı,
00:50:59Kırım'da geri dönen Kırım Tatarlarıyla Ruslar arasında
00:51:02ve Kafkasya'da İnguşlarla Osetiller arasında çatışmalara yol açtı.
00:51:07Merkezi hükümetin zayıflaması, Sovyetler Birliği Komünist Parti Merkez Komitesi'nin iktidar tekelinin
00:51:13zayıflamasına ilişkin duyurusunda ve birlik cumhuriyetlerinin hükümetleri için
00:51:17ilk rekabetçi seçimlerin yapılmasına ilişkin kararda ifade edildi.
00:51:22Bu cumhuriyetlerdeki gücün esas olarak liberal veya milliyetçi görüşlü politikacılara geçmesine yol açtı.
00:51:29Tüm birlik cumhuriyetleri ve özerk cumhuriyetlerin bir kısmı,
00:51:32tüm birlik yasalarının cumhuriyet yasalarına göre önceliğine itiraz ettikleri egemenlik bildirgelerini kabul etti.
00:51:40Bu, Sovyetler Birliği'ndeki ekonomik ve politik durumu önemli ölçüde zayıflattı.
00:51:45Çünkü yeni cumhuriyetçi seçkinler, tüm birliğin ve federal Rusya bütçelerinin etkilediği
00:51:50yerel ekonomileri kontrol etmek için kararlı adımlar attı.
00:51:54Estonya, Kasım 1988'de egemenliğini ilan eden ilk ülke oldu.
00:52:001990 yılında Gürcistan, Rusya'nın yanı sıra Özbekistan, Moldova, Ukrayna, Beyaz Rusya,
00:52:07Türkmenistan, Ermenistan, Tacikistan, Kazakistan ve Kırgızistan egemenliklerini ilan etti.
00:52:15Gorbaçov liderliğindeki Sovyet liderliği Sovyetlerin hızla çöküşünü önlemek için bir dizi önlem aldı.
00:52:2320 Ocak 1990'da Bakü'de yaşanan olaylar, Azerbaycan'ın bağımsızlık mücadelesi ve Sovyetler Birliği'nin
00:52:43dağılma sürecinin dramatik bir yansımasıydı.
00:52:49Bu olaylar insanların özgürlük arayışlarıyla, baskı altındaki ulusal kimliklerinin ifadesiyle
00:52:55ve toplumsal değişim talepleriyle şekillenen bir dönemin ürünüydü.
00:53:001988'de Dağlık Karabağ sorunu ile başlayan ve Azerbaycan ile Ermenistan arasında gerilime yol açan
00:53:07çatışmalar, halk arasında büyük bir öfkeye ve endişeye neden olmuştu.
00:53:12Sovyet yönetimi Azerbaycan'da bağımsızlık taleplerine karşı sert bir tutum benimsedi
00:53:16ve protestoları bastırmak için askeri güç kullandı.
00:53:2220 Ocak 1990'da Sovyet ordusu tanklarla Bakü'ye girdi ve barışçıl göstericilere saldırdı.
00:53:30Sokaklardaki binlerce sivile ateş açıldı.
00:53:33Yaklaşık 170 sivil hayatını kaybetti.
00:53:36Yüzlercesi yaralandı.
00:53:39Tanklar sokaklarda arabaları ve insanları ezdi.
00:53:43Sokaklar kana bulandı.
00:53:44Bu olaylar Azerbaycan halkının hafızasında derin bir iz bıraktı
00:53:48ve bağımsızlık mücadelesinin sembolü olarak kabul edildi.
00:53:54Tarihe kanlı ocak olarak geçen Bakü olayları Sovyetler Birliği'nin dağılmasına giden sürecin bir dönüm noktasıydı.
00:54:01Bu olaylar halkın güçlü bir şekilde ifade ettiği özgürlük ve bağımsızlık arzusunun,
00:54:06otoriter rejimlere karşı direnişin ve ulusal kimliklerin savunulmasının bir örneğidir.
00:54:11Bugün Azerbaycan'da 20 Ocak her yıl anma ve saygıyla hatırlanır.
00:54:16Şehitlerin anısına törenler düzenlenir ve onların mücadelesi unutulmaz.
00:54:42Özellikle Mart 1991'de seçmenlerin %76'sının katıldığı Sovyetler Birliği'nin korunmasına ilişkin tüm birlik referandumu yapıldı.
00:54:51Çoğunluk birliğin yenilenmiş bir Egemen Cumhuriyetler Federasyonu olarak korunmasından yanaydı.
00:54:57Komünist Parti'nin ülkede güç kaybetmesi ihtimaliyle bağlantılı olarak Sovyetler Birliği başkanlığı görevlidir.
00:55:03Ancak Mayıs 1990'da Boris Yeltsin'in Rusya Federasyonu Yüksek Konsey Başkanlığı görevine getirilmesi,
00:55:09cumhuriyetlerin birlikten ayrılmasını engelleme çabalarına ciddi bir darbe indirdi.
00:55:15Rusya Federasyonu'nun yeni hükümeti, birliğin yeni başkanlığı görevine getirilmesi,
00:55:19Cumhuriyetler'in birlikten ayrılmasını engelleme çabalarına ciddi bir darbe indirdi.
00:55:24Rusya Federasyonu'nun yeni hükümeti, birliğin yeni başkanlığı görevine getirilmesi,
00:55:28Rusya Federasyonu'nun yeni hükümeti, birliğin ve kendi özerk cumhuriyetlerinin egemenliklerini tanıyan cumhuriyetin egemenliğini ilan etme yolunu belirledi.
00:55:40Aynı yılın Haziran ayında, Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Halk Temsilcileri Kongresi tarafından devlet bildirgesinin kabul edilmesiyle,
00:55:48Rus yasalarının tüm birlik yasalarına göre önceliği ilan edildi.
00:55:52Tüm birlik yetkilileri ülke üzerindeki kontrolü hızla kaybetmeye başladı.
00:55:57Gorbaçov çevresinden bazı politikacılar birliğin hızla çöküşünü engellemeye çalıştı.
00:56:0419 Ağustos 1991'de ülkenin birliğini korumak amacıyla Rusça kısaltması GKÇP olan Olağanüstü Hal Devlet Komitesi'nin kurulduğunu duyurdular
00:56:14ve Kırım'da tatilde olan Gorbaçov'dan Olağanüstü Hal ilan etmesini talep ettiler.
00:56:20İktidar geçici olarak başkan yardımcısı Yanayev'e devredildi.
00:56:24Ancak devlet Olağanüstü Hal komitesi cumhuriyet düzeyinde destek alamadı
00:56:29ve merkezde darbe temsilcilerine karşı mücadeleyi ordunun desteklediği Boris Yeltsin yönetti.
00:56:35Darbe girişimi başarısızlıkla sonuçlandı ve çok geçmeden önce Rusya'daki Komünist Parti'nin,
00:56:40ardından da Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin faaliyetlerini askıya alan kararnameler imzalandı.
00:56:47Moskova'daki Ağustos olaylarından sonra ve Aralık 1991'e kadar
00:56:52geri kalan birlik cumhuriyetleri de Sovyetler Birliği'nden ayrıldıklarını duyurdular.
00:57:111 Temmuz 1991'de Varşova Paktı feshedildi.
00:57:16Ve 25 Aralık 1991 Sovyetler Birliği'nin son günü oldu.
00:57:25Gorbaçov son konuşmasında konuyu şöyle özetledi.
00:57:29Yeni bir dünyada yaşıyoruz.
00:57:31Soğuk savaş sona erdi.
00:57:33Ekonomimizi, kamu bilincimizi ve ahlakımızı bozan silahlanma yarışı
00:57:37ve ülkenin çılgın militarizasyonu durduruldu.
00:57:41Dünya savaşı tehlikesi ortadan kalktı.
00:57:47Küresel çatışmasıyla birlikte soğuk savaş milyonlarca insanın ülkeler arasında
00:57:52barışçıl iş birliğine yönelik umutlarını yok etmişti.
00:57:56Tarihçilere göre blokların askeri-siyasi çatışması dünyaya büyük gerilime,
00:58:00muazzam maddi ve insani kayıplara mal olan devasa bir hataydı.
00:58:06Her iki taraf da onlarca yıl boyunca eğitim alanlarında,
00:58:09geçit törenlerinde ve askeri operasyonların haritalarında silah sesleri
00:58:14ve güç gösterileriyle karşılıklı şüphe tuzağı içinde yaşadı.
00:58:18Aynı zamanda uzmanlara göre soğuk savaş sırasında her iki tarafında
00:58:22en önemli sorunlarından biri strateji eksikliğiydi.
00:58:26Küresel bir çatışma olarak soğuk savaş hem Sovyet hem de Amerikan eliti için yeni bir şeydi.
00:58:32Bununla birlikte bu koşullar altında Sovyetler Birliği gözle görülür bir başarı elde etmeyi başardı.
00:58:38Açıkça daha az kaynağa ve daha kötü başlangıç koşullarına sahip olan Moskova,
00:58:42yalnızca 45 yıllık çatışmaya dayanmakla kalmadı, bazen karşı saldırıya bile geçti.
00:58:49Bugün tarihçiler Sovyet-Amerikan çatışmasını sona ertiren olayın,
00:58:53Sosyalist blok ülkelerindeki Kadife devrimlerin kendisi olmadığını belirtiyorlar.
00:59:00Sovyet hükümeti bu devletleri elinde tutmak istemedi.
00:59:03Sovyetler Birliği'nin çöküşü, başlangıçta soğuk savaştaki yenilgisiyle ilişkilendirilmedi.
00:59:08Tarih bilimleri doktoru İgor Uznarodov'a göre bu olay,
00:59:12batı ile doğu arasındaki mücadele ile doğrudan ilgili olmadığı
00:59:15ve iç gelişmelerin ve farklı gruplar arasındaki liderlik mücadelesinin sonucu olduğu için
00:59:20bu olaya iktidarın intiharı bile denebilir.
00:59:25Soğuk savaş her iki tarafın çabaları sonucunda sona erdi.
00:59:29Ancak Sovyetler Birliği'ndeki liderlik değişikliği
00:59:32ve Gorbacov'un yeni politikaları olmasaydı bu gerçekleşemezdi.
00:59:35Çatışmanın ne kadar süreceği ve nasıl sonuçlanacağı bilinmiyordu.
00:59:39Tarihçiler Rusya'nın soğuk savaşı bitirmek için çok yüksek bir bedel ödediğini,
00:59:44ABD'nin ise Sovyetlere karşı zafer efsanesi yaratarak bundan en iyi şekilde yararlandığını vurguluyor.
00:59:52Sovyet birliklerinin Varşova Paktı ülkelerinden çekilmesi
00:59:56aslında Avrupa'daki sosyalist bloğun çöküşünü tetikledi.
00:59:59Eski sosyalist kampın halkları artık yalnızca sovyet birlikleriyle
01:00:03Eski sosyalist kampın halkları artık yaşamlarını Batı'nın demokratik ülkeleri modeli üzerine kurabilirlerdi.
01:00:11Aslında bu durum Avrupa'yı dünya siyasetinin merkezine dönüştürdü.
01:00:15En azından bir süreliğine de olsa iki süper güç arasında bir savaş alanı olmaktan çıktı.
01:00:24Batı ülkelerinde soğuk savaşta bir kazananın yani ABD'nin
01:00:28ve bir kaybedenin yani çökmüş Sovyetler Birliği'nin olduğu yönünde bir görüş var.
01:00:33Amerika'da bir anma tabelası yerleştirme girişimleri bile vardı.
01:00:37Bu fikir özellikle 1990'ların başında Amerikan toplumunda popülerdi.
01:00:42Daha sonra soğuk savaşta zafer için madalyası basıldı.
01:00:462007'de Hillary Clinton bu madalyanın silahlı kuvvetlerde görev yapan
01:00:51ve 2 Eylül 1945'ten 26 Aralık 1991'e kadar
01:00:55ABD devlet kurumlarında çalışmış herkese verilmesini önerdi.
01:01:00Ancak bu girişimler resmi statü kazanmadı.
01:01:04İNTRO
01:01:111990'lı yıllarda Rusya'da ve tüm eski Sovyet Cumhuriyetlerinde
01:01:15ünlü bir Amerikan pizza markasının reklam filmi yayınlandı.
01:01:19Filmde insanlar pizzacıda pizza yerken Gorbachev'da torunuyla birlikte içeri girer.
01:01:25Masalardan birinde yaşlı bir adamla bir genç arasında tartışma çıkar.
01:01:29Yaşlı adam Sovyetlerin çöküşü, ekonomik sorunlar, siyasi istikrarsızlık
01:01:33ve kaos nedeniyle Gorbachev'u suçlamakta,
01:01:36genç adamı ise onun sayesinde özgür olduklarını, yeni perspektifler kazandıklarını söyler.
01:01:42Derken yaşlı bir kadın da tartışmaya karışır ve Gorbachev sayesinde bu pizzayı yediklerini söyler.
01:01:49Sonunda da herkes ayağa kalkar ve eski başkana teşekkür eder.
01:01:53Sovyetler Birliği'nin çöküşü, birçok faktörün karmaşık bir etkileşimi sonucunda gerçekleşti
01:01:58ve sadece bir kişi veya bir liderin suçlanabileceği bir olay değildi.
01:02:03Ancak Sovyetler Birliği'nin çöküşü ile ilgili olarak,
01:02:06Mihail Gorbachev'un politikaları ve liderliğinin büyük bir etkisi olduğu kabul edilir.
01:02:11Birliği modern dünyaya, daha doğrusu aslında batıya entegre etmeye çalışırken,
01:02:15ülkedeki sorunların daha da büyümesi nedeniyle onu ABD'nin aksesuarıyla
01:02:19Gorbachev, reformist politikalarıyla tanınıyordu.
01:02:23Ancak Gorbachev'un reformları beklenen sonuçları vermedi
01:02:26ve Sovyetler Birliği'nin çöküş sürecini hızlandırdı.
01:02:30Perestroika ve Glasnost politikaları sistemdeki eski çatlakları derinleştirdi
01:02:35ve ulusal kimliklerin güçlenmesine yol açtı.
01:02:38Ayrıca ekonomik sorunlar ve planlı ekonominin başarısızlığı da Sovyetler Birliği'ni zayıflattı.
01:02:43Bazıları Gorbachev'u, reformları yeterince hızlı ve etkili bir şekilde uygulamamakla suçladı.
01:02:49Diğerleri ise Gorbachev'un Sovyetler Birliği'nin parçalanmasını engellemek için
01:02:54daha sert bir tutum alması gerektiğini öne sürdüler.
01:02:57Bu nedenle, Sovyetler Birliği'nin başarısızlığı da ABD'nin engellemesini engellemek zorunda kaldı.
01:03:04Bu nedenle, Sovyetler Birliği'nin başarısızlığı da ABD'nin engellemesini zorunda kaldı.
01:03:08Sonuç olarak Sovyetler Birliği'nin çöküşü, bir dizi karmaşık, politik, ekonomik ve toplumsal faktörün bir sonucuydu.
01:03:14Ve bu süreçte Gorbachev'un liderliği ve politikalarının rolü büyük tartışmalara konu oldu.
01:03:20Ancak söylediğimiz gibi, tek bir kişinin veya tek bir liderin tüm sorumluluğu üstlenmesi,
01:03:24doğru bir değerlendirme olmayabilir.
01:03:29Bu nedenle, Sovyetler Birliği'nin başarısızlığı da ABD'nin engellemesini zorunda kaldı.
01:03:33Tek bir kişinin veya tek bir liderin tüm sorumluluğu üstlenmesi, doğru bir değerlendirme olmayabilir.
01:03:40Soğuk Savaş 1945-1991 döneminde dünyaya çok büyük çabalara,
01:03:45çok büyük maddi ve insani kayıplara mal olan devasa bir hataydı.
01:03:50Bunun için az çok kimin suçlanacağını bulmak, birini suçlamak veya aklamak faydasız.
01:03:56Hem Moskova'daki hem de Washington'daki politikacılar bu konuda eşit sorumluluk taşıyor.
01:04:02İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesiyle birlikte, dünyanın kutupları dramatik bir şekilde değişti.
01:04:08Eski sömürgeci ülkeler olan Avrupa ülkeleri ve Japonya harabeye döndü.
01:04:14Ancak Sovyetler Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri,
01:04:17o ana kadar küresel güç dengesine çok az dahil olarak ilerlemeye devam etti
01:04:22ve mihver ülkelerinin çöküşünden sonra oluşan bir tür boşluğu doldurdu.
01:04:27Ve o andan itibaren iki süper gücün çıkarları çatıştı.
01:04:32Hem Sovyetler Birliği hem de ABD nüfus sınırlarını mümkün olduğunca genişletmeye çalıştı.
01:04:38Her alanda bir mücadele başladı.
01:04:40İdeolojide, zihinleri ve kalpleri kazanmada,
01:04:43karşı tarafla güçlü bir konumdan konuşmak için silahlanma yarışında öne geçme çabası içinde,
01:04:48ekonomik göstergelerde ve hatta sporda bile.
01:04:52John Kennedy'nin dediği gibi, bir ülkenin uluslararası prestiji iki şeyle ölçülür.
01:04:57Nükleer füzeler ve olimpiyat altın madalyaları.
01:05:01Batı, Soğuk Savaş'ı kazandı ve Sovyetler Birliği bunu gönüllü olarak kaybetti.
01:05:08NATO'nun sınırlarını Rusya sınırlarına yaklaştıran,
01:05:11askeri üslerini eski Sovyetler Birliği Cumhuriyetlerinin yarısına yerleştiren Amerikalı politikacılar,
01:05:17Rusya'yı dünya toplumunun gözünde şeytanlaştırarak, giderek Soğuk Savaş retoriğine geri dönüyor.
01:05:22Ve yine de en iyisine, Doğu ve Batı'nın büyük güçlerinin çatışmayacağına,
01:05:27büyük güçlerinin çatışmayacağına, işbirliği yapacağına,
01:05:30müzakere masasında tüm sorunları herhangi bir baskı ve şantaj olmadan yeterince çözeceğine inanmak istiyoruz.
01:05:39Yaklaşan küreselleşme çağında, Rusya yavaş ama emin adımlarla dünya toplumuna entegre oluyor.
01:05:45Rus şirketleri dış pazarlara giriyor ve batılı şirketler Rusya'ya geliyor.
01:05:51Biz sıradan insanlar için asıl mesele savaşın olmaması.
01:05:54Ne sıcak ne de soğuk.