Savaşı bitirme sözü veren Trump'tan en şahin kabine
Türk karşıtı kabine ilişkileri nasıl etkiler?
Ümit Şahin, Bakü'den yanıtlıyor | COP31 ev sahipliği yarışı: Türkiye'nin şansı ne?
Dış politika analisti Barçın Yinanç yorumladı.
Türk karşıtı kabine ilişkileri nasıl etkiler?
Ümit Şahin, Bakü'den yanıtlıyor | COP31 ev sahipliği yarışı: Türkiye'nin şansı ne?
Dış politika analisti Barçın Yinanç yorumladı.
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00Merhabalar ben Barça İnanç. Bugün 14 Kasım 2024 Dış Politika ile İçli Dışlı programıyla karşınızdayız.
00:07Trump'ın ekibini ve bu ekibin Türkiye ile ilişkilere etkisini T24 Dış Haberler Editörü Buse Söğütlü ile yorumlamaya çalışacağız.
00:17Şimdi aslında iki türlü beklenti vardı Trump'ın yeni ekibine dair.
00:22Bir beklenti çok izolasyonist, içine kapanık bir ekipme olur.
00:27Dolayısıyla uluslararası ilişkilerden hafifçe bir el etek çekme durumu olur mu diye bir beklenti vardı.
00:34Ya da tam tersine acaba Şahin bir kabine mi atanır?
00:37Öyle anlaşılıyor ki Trump Şahin bir kabine atama yoluna gitmiş durumda.
00:42Şimdi öncelikle Türkiye açısından en önemli isimlerden başlayalım.
00:46Birincisi Dışişleri Bakanı Marco Rubio.
00:50Hem Marco Rubio hem Ulusal Güvenlik Danışmanı dış ilişkilere uluslararası ilişkilere aşina isimler.
00:58Marco Rubio'dan başlamak gerekirse örneğin 2019'da Kıbrıs'a silah ambargosu çağrısında bulunan
01:06İsrail-Kıbrıs-Rum yönetimi Yunanistan arasında enerji işbirliğinin arttırılması çağrısında bulunan
01:14yasa tasarısının mimarlarından yani Doğu Akdeniz meselelerine aşina.
01:19Ben bir süredir Atina'da hafif bir huzursuzluk seziyordum.
01:24Biden dönemi özellikle tepe noktasına çıkan ilişkiler balayı dönemi Trump döneminde acaba devam eder mi diye
01:33anlaşılıyor ki Marco Rubio döneminde Kıbrıs-Rum kesimi ve Yunanlılar kendilerine yakın bir isimle çalışacaklar.
01:42Onun dışında tabi Ermeni tasarılarına imza atmış bir isim.
01:46Önemli bir ayrıntı Küba asıllı bu nedenle de Türkiye'nin Venezuela ile yakın ilişkilerini eleştirmiş bir isim.
01:55Malum Maduro karşılığı dolayısıyla Türkiye'ye dönük ekstra bir alerjisinin olması söz konusu olabilir.
02:02Ama asıl en önemli mesele Türkiye-Amerika ilişkilerindeki en önemli baş ağrısı nedir?
02:08Suriye'deki YPG varlığı ve Amerika'nın YPG'ye desteği.
02:12Şimdi hem Rubio hem ulusal güvenlik danışmanı Mike Walls Türkiye'nin Suriye politikalarını eleştirmiş.
02:21Özellikle Suriye'de YPG'ye dönük adımlarını eleştirmiş.
02:25YPG'nin yerel müttefik olarak kendileri açısından önemini vurgulamış.
02:31İsterseniz bu noktada biraz Mike Walls'a geçelim ve tekrar Suriye meselesini konuşabiliriz.
02:38Ulusal güvenlik danışmanı Mike Walls eski bir asker yeşil bereli denen özel harekat görevlisi olarak çeşitli operasyonlarda görev almış.
02:50Yine 2018'den beri istihbarat, silahlı kuvvetler ve dış ilişkiler komitesinde çalışmış.
02:56Yani bu konulara aşina bir isim.
03:002019'da Fox TV'ye verdiği bir demeçte yine Türkiye'nin müdahalesini eleştiriyor.
03:08Ben iki isimden şöyle bir şey çıkarıyorum açıkçası.
03:12Şunu savunuyorlar.
03:14Yani tamam evet izolasyonistleri eleştiriyorlar.
03:19Özellikle o dönem için bitmeyen savaşlar söylemini biraz eleştiriyorlar.
03:26Ve şunu demeye getiriyor özellikle Mike Walls.
03:28Yani biz sonuç olarak Suriye'de çok büyük, çok yüksek sayıda asker bulundurmuyoruz.
03:35Az sayıda asker bulunduruyoruz.
03:37Ve bunlar önemli bir de görev yapıyorlar.
03:40Üstelik de yerel müttefiklerle olduğu sürece anladığım kadarıyla özellikle Orta Doğu'daki bir takım ülkelerden başta Suriye askerlerin tamamen çekilmesine karşı çıkacaktır gibi gözüküyor.
03:55Bu da bize ne söylüyor Buse?
03:57Zannediyorum özellikle Suriye meselesinde.
04:00Çünkü Türkiye'nin en önemli talebi YPG'ye desteğin kesilmesi.
04:05Bunu muhakkak Türkiye Trump'a iletecektir.
04:09Hatırlayalım Trump'ı aslında Erdoğan ikna etmişti.
04:13Ve demişti ki merak etme sen çık ben Daesh ile kendim biz mücadele ederiz Türk ordusu diye.
04:19Ama o dönem ne olmuştu?
04:21Amerika'nın müesses nizamı bu çıkışı durdurmuştu.
04:26İhtimalen gene Erdoğan Trump'ı ikna etmeye çalışacaktır.
04:31Ama Waltz ve Mark Rubio'yu ikna etmek mümkün olacak mı?
04:36O biraz zor gözüküyor.
04:38Ama tabii 2019'da savundukları görüşleri, şimdi de çok büyük oranda da savunmaya devam ederler mi?
04:48Yoksa Trump onları dinlemez mi?
04:50Onu bilemeyiz.
04:52Çünkü şunu da unutmamamız lazım ki Trump her zaman kendi bildiğini okuyan da bir tavrı var.
04:58Şimdi bu noktada bir de tabii Türkiye Amerika açısından askerden askere ilişkiler çok önemlidir.
05:05Savunma Bakanı da çok enteresan bir isim çıktı değil mi?
05:09Bütün bunlar tabii nihai isimler değil son anda da değişebilir.
05:14Ama dünyayı da şoke eden bir isimi seçti.
05:18Trump Savunma Bakanı için.
05:20Evet kendisi Fox TV yorumcusu.
05:23Hatta ismi açıklandığında nereden çıktı, kim bu falan diye yorumlar da yapıldı.
05:28Eski bir asker, Irak'ta ve Afganistan'da görev yapmış biri.
05:32Ama eski bir asker olması özellikle askeri uzmanlar açısından devasa bir yapıyı yönetmesi için yeterli kriter olarak gözükmüyor.
05:42Çünkü hiçbir yönetim tecrübesi yok.
05:45Hakikaten egzantrik bir isim ama aynı zamanda müthiş bir de İsrail yanlısı bir ideolog.
05:52Çünkü bir konuşmasını Buse hatta çevirdi.
05:55Ziyonizm ve Amerikanizm batı medeniyetinin cepheleridir diyen bir isim.
06:01Belki birazdan Hiv'da arkadaşımız Fox TV'de benim çok dikkatimi çeken görüntülerini gündeme yayına getirecektir.
06:12Bu Vogue, Amerikan ordusundaki Vogue akımını eleştiren bir isim.
06:19Ne diyoruz bu Vogue için Buse? Nasıl tanımlıyoruz bu Vogue meselesini?
06:23Aslında İngilizce olarak uyanık, uyanmış anlamına geliyor ama özellikle önemli sorunlara, özellikle sosyal konulara ve ırksal sorunlara dikkat çekilmesini isteyen bir akım.
06:35Ta 1950'lere kadar gidiyor özellikle siyah hareketin.
06:40Evet ama günümüzde bugünkü kontekste oturtmak gerekirse anladığım kadarıyla yeni savunma bakanı bu ordudaki örneğin kadınların savaş, kadınların asker olmasına karşı
06:56Amerikan ordusundaki ilerici bir takım akımların önünü kesmek üzere göreve gelmek istediğini anlıyoruz.
07:04Ama hakikaten Pentagon devasa bir dünya. 1.3 milyon asker var, 1 milyonda sivil çalışanı var.
07:15Yani 2.3 milyonluk devasa bir orduyu nasıl yönetecek diye soru işaretleri var.
07:23Gerçi eski bir savunma bakanı demiş ki ya bu bina mı beni yönetti, ben de bu binayı yönettim bilmiyorum demiş ama
07:31şimdi Hiv'da o videoyu getirecek size.
07:34Tabi bu egzantrik kişilik askerden askere ilişkilerde sıkıntılar da yaratabilir.
07:42Tabi AK Parti iktidarı ile belki ortak noktası kadınlara mesafe olabilir.
07:49Onun dışında elitlere karşı bir isim.
07:53Şimdi bu videoda görüyorsunuzdur.
07:56Çok acayip bir noktada diyor ki Amerika'nın en iyi üniversitelerine gidenler daha yeteneksiz olur ya da daha aptal olur demeye getiriyor.
08:11Kendi Harvard mezunu ve bu programda Harvard'dan mezun olduğu diplomayı ve ben bunu geri gönderiyorum diyor.
08:21Hatırlanacaktır AK Parti'de de bir takım isimler hani ben üniversite mezunu olanlardan korkarım diyenler vardı.
08:29Tek işte ortak nokta belki o olabilir ama böylesine egzantrik bir isimle askeri ilişkiler nasıl gidecek çok büyük soru işareti.
08:40Bir de tabi CIA için geçen bir isim var değil mi?
08:44John Ratcliffe kendisi İran ve Çin konusunda şahin bir tavra sahip.
08:51Ayrıca da Biden yönetimini İsrail'e gerekli ve yeterli desteği vermemesini işaret ederek eleştirmiş bir isim.
08:58Evet şimdi bu üç ismi arka arkaya ya da dört ismi arka arkaya koyarsak yani Dışişleri Bakanı, Ulusal Güvenlik Danışmanı, Savunma Bakanı ve CIA'yı başkanını koyarsak
09:09bunların dördünün ortak noktaları İran ve Çin konusunda şahin tavırlar içinde olması.
09:15Bu da bize yine Türkiye ile ilişkilerde sıkıntı yaratabilecek potansiyeli gösteriyor.
09:21Çünkü bir taraftan Türkiye Çin ile ilişkilerini geliştiriyor.
09:25Erdoğan'ın önümüzdeki dönem Çin'i bir ziyareti söz konusudu yanlış hatırlamıyorsam.
09:31Çin'in önemli şirketleri Türkiye'de elektrikli araç yatırımında bulunacaklar.
09:38Türkiye özellikle Çin'le teknoloji alanında işbirliğini arttırmak istiyor.
09:42Batı'dan yeterli girdi alamadığı için.
09:45Hatırlayalım çok yakın bir süreçte kritik minerallerle ilgili Amerika'nın kurduğu bir işbirliği çerçevesinin içine girmişti.
09:56Ona imza atmıştı.
09:57Ama hemen akabinde iki hafta sonra Enerji Bakanı Çin'e gitti.
10:01Ve Çin'le yine kritik minerallerinle ilgili işbirliğini de içeren bir anlaşmaya imza attı.
10:08Dolayısıyla Türkiye'nin Çin ilişkileri potansiyel bir sorun olabilir.
10:12Ama asıl meselemiz tabi İsrail ve İran olacaktır.
10:15Özellikle İran'a dönük nasıl bir siyaset işleyecek Washington Türkiye için çok önemli.
10:21Çünkü özellikle İsrail İran arasındaki bir çatışmanın bölgeye yayılacak şekilde muazzam bir alevlenmiş olması bir ateşten çember yaratması ihtimali Türkiye'yi rahatsız ediyor.
10:35Bu noktada Washington İsrail'e nasıl yanaşacak o önemli.
10:40Onunla ilgili ipuçlarında da yine 2-3 isim atamasını da görebiliyoruz değil mi?
10:46Bunlardan bir tanesi ABD'nin İsrail Büyükelçisi olarak atanması beklenen Mike Huckabee.
10:52Kendisi 2008'deki başkanlık yarışı sırasında kampanyası sırasında Filistinli diye bir şeyin olmadığını söylemişti.
11:00Ve Batı şerianın da İsrail toprağı olduğunu iddia etmişti.
11:04Aday gösterilmesinden sonraki bir konuşmasında da Batı şerianın ilhak edilebileceğini söyledi.
11:11Aynı zamanda da tabi 2 devlet bir çözüme karşı çıkıyor.
11:14Yani son derece İsrail yalnızlığı bir isim.
11:18Onun dışında ABD'nin yine Birleşmiş Milletler daimi temsilcisi Elise Stefanik.
11:24Bu da İsrail ile ilgili konularda bu konuların görüşüldüğü bir yer olduğu için önemli.
11:29Harvard rektörünün istifasında payı var.
11:32Harvard rektörünün de istifasına giden süreci hatırlayalım biraz.
11:36Orada işte Amerikan kampüsleri gerçekten Gazze yalnız protestolarla çalkalanırken Harvard rektörünün buna uygun ve yeterli bir müdahalede bulunmadığı iddia edilmişti.
11:47Yine bu isim Türkiye'ye yönelik yaptırımları destekliyor.
11:50Son olarak da Orta Doğu özel temsilcisi bu da İsrail konusunda önemli olacaktır.
11:55Steven Witkoff.
11:56Aslında yani bir dış politika ya da diplomasi geçmişi yok.
12:00Bir iş insanı olmasıyla biliniyor ve aslında Orta Doğu'daki pozisyonuyla ilgili de çok net bir şey söylemek mümkün değil.
12:06İş insanı olması ve finans konusundaki başarısı herhalde buradaki yaklaşımını belirleyecektir diye düşünüyorum.
12:12Yani gerçekten İsrail konusunda çok şahin bir ekip oluşması söz konusu.
12:17Bu Türkiye açısından tabii çok en büyük başarılarından biri olacaktır ihtimalen.
12:23Neden?
12:24Çünkü iki taraf tamamen zıt taraflarda.
12:27Çok büyük ihtimaldir ki İsrail'e koşulsuz askeri yardımların devamlı söz konusu olacaktır.
12:37Türkiye ise tam tersini İsrail'e silah ambargosu uygulanmasını istiyor.
12:42Trump'ın savaşları bitirme sözü aslında Gazze'deki savaşı da içeriyor.
12:48Hatta biliyoruz ki Netanyahu'ya ben göreve gelmeden sen bu işi bir kapat dediğini biliyoruz ama
12:53bu sadece Gazze Lübnan'ını içeriyor.
12:57Yoksa ondan sonra İsrail'e dönük agresif bir İsrail tavrını yine de teşvik edecek midir?
13:04Bunları tam olarak bilmiyoruz.
13:06Bu nedenle bu aşamada benim tahminim Ankara'nın en azından İsrail karşıtı söylemini
13:12en azından Trump'ın ilk günlerinde biraz daha hafifletmesi beklenebilir diye düşünüyorum.
13:20Yani gelir gelmez İsrail konusunda Trump'la kafa kafaya gelmek istemeyecektir diye tahmin ediyorum.
13:26Bir başka olasılık tabi özellikle körfez ülkelerinin Trump üzerinde etkisini kullanıp
13:31özellikle İran konusunda belki frene basmasını istemesi söz konusu olabilir.
13:35Çünkü körfez ülkeleri de her ne kadar İran'ın zayıflamasını istese de
13:39olağanüstü büyüklükteki bir savaştan onlar da çekiniyorlar diyelim.
13:44Buradan ikili ilişkilerde hani çok az da olsa iyimser olmamızı hissettirecek bir alana geçebiliriz.
13:51O da Ukrayna başlığı.
13:53Şimdiye kadar tabi şeyden bahsetmedik.
13:56Başkan yardımcısı Vence'den bahsetmedik.
13:59Onun Ukrayna politikası biliniyor.
14:02Hatta bir takım planlar da gündeme getirdi.
14:06Rubio ve Waltz da aslında savaşın durması yanlısı.
14:11Aslında geçmişte Ukrayna'ya işte yardımı sürmesini istemişler ama ondan sonra
14:17Trump nedeniyle biraz daha tavırlarını farklılaştırmışlar diye anlıyoruz ama
14:23genel beklenti, uluslararası kamuoyunun genel beklentisi
14:27Trump Zelenski'ye diyecek ki sen masaya oturma şartlarını yumuşat.
14:32Bir çözüm şartlarını yumuşat.
14:35Eğer yapmazsan sana silahı keserim.
14:38Putin'e dönecek Putin'e de diyecek ki aynı şekilde sen de tavrını yumuşat.
14:42Eğer yumuşatmazsan o zaman ben de Zelenski'ye her türlü askeri yardımda bulunurum demesi bekleniyor.
14:50İşte o anlamda belki Türkiye kendisine Amerika ile ilişkilerde bir yumuşatıcı rol bulabilir mi?
14:59Bu bir hani en böyle Ankara açısından az da olsa iyimser bulunabilecek bir konu ama orada da şunun altını çizmek lazım.
15:10Eğer Amerika Putin'in çok güçlü ve özgüvenli şekilde bu savaştan çıkmasına yol açacak bir sürece girmesi de Ankara'yı rahatsız eder.
15:19Çünkü savaştan çok güçlü ve özgüvenli çıkmış olan bir Putin de Ankara açısından çok iyi bir haber değil.
15:26Onun dışında iki isimden bitiriyoruz. Bir tanesi Ulusal İstihbarat Direktörü Tulsi Gabbard.
15:33Aslında kendisi eski bir demokrat ve Ukrayna'dan bitirdiniz oradan devam edelim.
15:40Ukrayna'ya desteğe karşı çıkıyor kendisi.
15:43Ama asıl önemlisi Erdoğan'la ilgili de dikkat çekici ifadeleri var.
15:46İkili ilişkileri nasıl etkileyecek konusunda önemli olabilir.
15:51Erdoğan'ın megaloman bir radikal İslamcı olduğunu söylüyor.
15:56Aslında Türkiye'nin IŞİD'i desteklediğini ve IŞİD'i desteklerken de Erdoğan'ın Hamas'ı desteklemesinin şaşırtıcı olmadığını söylüyor.
16:05O yüzden biraz bu da Şahin isimlerden bir tanesi.
16:09Evet şimdi gelelim en son Elon Musk'a.
16:12Kendisi Hükümet Verimliliği Bakanlığına atandı.
16:17Türkiye ile ilişkilere doğrudan dokunan bir konu değil.
16:21Ama Elon Musk biliyoruz ki Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'la geçmişten gelen bir hukuku var.
16:28En son Cumhurbaşkanı New York'tayken Birleşmiş Milletler Genel Kurulu nedeniyle New York'tayken görüştüler.
16:34Hatta oğluyla geldi yanılmıyorsam değil mi?
16:37Ve işte Cumhurbaşkanı'nın verdiği kitapla ayrıldı.
16:40Daha önce Ankara'ya geldiğinde Anıtkabir'e gitti.
16:43Oradan atmış olduğu bir tweet var.
16:46Açıkçası benim tahminim Ankara Elon Musk'ı kriz anında başvurulacak bir isim olarak görecektir diye tahmin ediyorum.
16:56Yani Washington'la bir takım konularda zıtlaştığında belki Elon Musk'ın ara bulucuk yapmasını isteyebilir.
17:04Ama Elon Musk'la ilgili son birkaç yorumdan önce senin dikkat çekmek istediğin bir gelişme var.
17:11Onunla devam edelim hemen.
17:13Elon Musk ve Trump'ın müttefikliği zaten ortada ama dün The Guardian bir karar açıkladı ve X'den çekildiğini duyurdu.
17:22Orada da aslında yine Amerikan başkanlık kampanyasında bir vurgu vardı.
17:25Amerikan başkanlık kampanya sürecinin X'in toksik bir medya platformu olduğunu ve Elon Musk'ın bu platformu siyasi söyleme şekillendirmek için kullandığını ifade ediyordu.
17:39Burada bence Amerikan seçimlerinin yalnızca Amerika'yı ve bizim bölgemizi değil İngiltere'de önemli bir gazetenin de yayın politikasını etkileyecek etkiler yarattığını söylemek mümkün.
17:52Aynen öyle. Şimdi bütün bu kabineyle ilgili tabii söylememiz gereken şey birincisi Trump'ın bunlarla çalışması ne kadar kalıcı olacak.
18:02Meşhur Trump sabah kalkıyor bir şey söylüyor, yarın kalkıyor başka bir şey söylüyor.
18:06Dolayısıyla her an bir tanesine kovuldun diyebilir.
18:11Örneğin pek çok yorumcu Elon Musk'la ilgili olarak yani onun kadar büyük bir egosu olan birisiyle acaba Trump çalışabilir mi?
18:20Elon Musk kalsa kalsa altı ay kalabilir bir yıldan fazla sürmez diyenler de var.
18:25Dolayısıyla burada önemli bir nokta şu olacaktır oval ofise en son kim girecek?
18:32Oval ofise en son kim girerse ya da daha doğrusu oval ofisten en son kim çıkarsa onun dediği olacaktır gibi bir durum da olabilir diye düşünülüyor.
18:44Bu anlamda kendi aile fertleri de oval ofise kimin girip çıkacağına dair söz sahibi olabilir.
18:52Biz bu yayında göçmen politikalarıyla ilgili olarak herhangi bir yorum yapmadık.
18:59Ama şunun altını çizeyim göçmenlerin kitlesel şekilde sınır dışı edilmesini yürürlüğe sokabileceği söyleniyor.
19:09Özellikle de tabi yasa dışı işlerde bulunanları.
19:13Bir başka yalnız detay yine şöyle bir şey söylenebiliyor.
19:1720 Ocak'ta Trump göreve geldikten sonra Amerika'da doğanların otomatik olarak Amerikan vatandaşlığı alma hakkını ortadan kaldırabileceğine dair de yorumlar var.
19:29Malum tüm dünyada Türkiye'de dahil Amerikan vatandaşlığı elde edebilmek için kimileri doğuma Amerika'ya gidiyor.
19:37Dolayısıyla bu bilgiyi buradan eklemiş olalım.
19:40Buse Söğütlü'ye teşekkür ediyorum.
19:42Ben buradan Bakü'ye uzanmak istiyorum.
19:46Çünkü ekibinin içinde şimdiye kadar iklim değişikliğiyle ilgili herhangi bir atama yapıldığına dair bir bilgimiz yok.
19:57Olacak mı onu da bilmiyorum ama malum Bakü'de iklim zirvesi yapılıyor.
20:03Ümit Şahin İstanbul Politikalar Merkezi İletişim İklim Çalışmaları Koordinatörü, Ümit Şahin Bakü'de.
20:12Çok teşekkürler programa katıldığınız için.
20:15Ümit Şahin aynı zamanda Açık Radyo Hatta Açık Yeşil programının hazırlayıcısı ve sunucusu.
20:23Malum Açık Radyo Karasal yayınları sonlandı ama Apaçık Radyo ismiyle devam ediyor.
20:30Bugünlerde 30 yaşına basacak.
20:32Bu 30 yaşını da kutlayalım.
20:34Ve hemen ilk olarak şu soruyla başlamak istiyorum Ümit Şahin.
20:39Bakü'de Trump'ın gölgesi hissediliyor mu?
20:42Yani Trump seçildiği için hafif bir kötümserlik ve umutsuzluk havası esiyor mu?
20:49Önce ondan başlamak isterim.
20:54Valla Trump'ın gölgesi pek hissedilmiyor açıkçası.
21:00Bu konu gündeme geldiğinde yani bu ilk defa yaşamadığımız için bunu belki olabilir.
21:07Çünkü 2016'daydı değil mi ilk seçilmesi?
21:122016'daki COP'da da oradaydım hatırlıyorum.
21:16Tam COP başladıktan sonraydı Amerikan seçimleri ve buradaki Amerikan delegasyonunun falan ağladığını hatırlıyorum.
21:25Şimdi o kadar etki etmemiş belki alıştık ama sanırım daha çok şöyle bakılıyor.
21:35Yani Amerikanın buradaki etkisi zaten çok fazla değildi.
21:39Burada Avrupa Birliği daha aktif bir oyuncu olarak en azından müzakerelerde görünüyor batıdan.
21:46Artı zaten ağırlık büyük ölçüde Çin ve benzeri ülkelere, gelişmekte olan ülkelere geçmiş durumda.
21:54Amerika olmasa da biz bu mücadeleyi sürdürürüz havası yaygın diyebilirim.
21:59Ama tabii Trump günü göreve geldikten sonra muhtemelen yapacağı ilk iş Paris'ten çekilmek olacak.
22:06Ondan sonra bunun bir miktar sürece bir etkisi olacaktır.
22:11Ama dediğim gibi artık alıştık yani.
22:14Peki COP 29'da hani Türkiye açısından önemli bir konu.
22:19Türkiye COP 31'in ev sahipliği için yarışıyor.
22:23Ona birazdan geliriz ama sonuç olarak Murat Kurum, konuyla ilgili bakan Murat Kurum'da dün bir basın toplantısı yaptı.
22:34Türkiye'nin iklim stratejileri açıklandı.
22:37Bunun bir fotoğrafını çekmek isterseniz yani Türkiye'nin iklim değişikliğiyle ilgili hedeflerine dair bize neler söylersiniz?
22:47Şimdi Türkiye'nin iklim politikalarında ciddi bir değişiklik yok son yıllarda.
22:53Biliyorsunuz 2021'de Türkiye Paris Anlaşması'na taraf oldu ve 2053'de net sıfır emisyon hedefini ilan etti.
23:01Bu büyük bir gelişmeydi.
23:02Zaten Çehre Veşeyicilik Bakanlığı'nın ismine iklim değişikliğinin eklenmesi yine aynı sırada oldu.
23:08Onun ardından Türkiye ulusal katkı beyanını 2022'de güncelledi.
23:15Ulusal katkı beyanının en önemli özelliği Türkiye'nin bir azaltım hedefi içermemesi.
23:22Yani emisyonların azaltılmasını değil artışın azaltılmasını, artışın sınırlandırılmasını hedefleyen bir planı var Türkiye'nin.
23:30Ki onun anlamı da aslında rakamlara baktığınız zaman 2030 yılında 2020'den daha yüksek, %30 daha yüksek bir emisyona ulaşmayı hedefliyor.
23:43Emisyonlarını sınırlandırmaya başlayacağı yılı da, daha doğrusu azaltmaya başlayacağı yılı da 2038 olarak açıkladığı için
23:51gelecek sene verilecek olan yeni ulusal katkı beyanında yine bir azaltım hedefi olmayacağını anlıyoruz.
23:58Yine artıştan azaltım gibi aslında artış anlamına gelecek bir hedef verilecek.
24:04Dolayısıyla dün açıklanan Murat Kurum'un, çevre-şehir hükmü etkileştiği bakanının yaptığı sunumla açıkladığı uzun dönemli strateji
24:15aslında bir azaltım hedefi içermiyordu ama ondan da öte çok geniş ve sektörel hedefleri olan bir plan bu.
24:26Yani enerji, ulaşım, sanayi, binalar, tarım her şeyin olduğu bir plan.
24:30Ve bu planın içerisinde sanayi dışındaki hiçbir sektörde emisyonların azaltılacağına dair bir şey yer almıyordu.
24:38Sadece yenilebilir enerji hedefleri çok yükseltilmiş durumda.
24:43Bu zaten buradan önce iki hafta önce yanlış hatırlamıyorsam Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar tarafından açıklanmıştı.
24:502035'te rüzgar ve güneş kurulu gücünün dört katına çıkartılması hedefi.
24:55Çok yüksek bir hedef.
24:56Bu açıklanmıştı ama bunun içerisinde, enerji hedeflerinin içerisinde kömürden çıkış olmadığı için,
25:01bol miktarda nükleere vurgu yapıldığı için ki bu dünkü toplantıda da vardı.
25:06Bu hedefe ulaşılıp ulaşılmayacağı konusunda soru işaretleri oluşturuyor.
25:11Ama neticede enerji de dahil olmak üzere hiçbir sektörde endüstri hariç bir azaltımdan bahsedilmiyor.
25:18Dolayısıyla özet olarak dün açıklanan strateji 2053'te net sıfıra ulaşmaya yönelik bir yol haritası olduğu iddia edilse bile
25:29bu tür bir azaltımı bizim önümüze koymadığı için sadece belli sınırlamalardan bahsettiği ve
25:35her bakanlığın kendi belirlediği bir takım politikaları bir araya getiren bir metin olduğu için
25:40aslında 2053 net sıfırda çeliştiği söylenebilir.
25:43Yani şimdilik iklim politikalarında çok önemli bir değişiklik yok Türkiye'nin.
25:49Anladım. Demin siz tabii bir takım soru işaretlerinden bahsettiniz, çelişkilerden bahsettiniz.
25:55Murat Kurum da basın toplantısından sonra anladığım kadarıyla hiçbir soru almamış.
26:02Dolayısıyla bir takım sorular sorulamıyor, bu çelişkilere dikkat çekilemiyor.
26:06Maalesef bu Türkiye'deki yetkililerin genel olarak başvurduğu bir yöntem oldu.
26:13Soru almayıp basın toplantısı ismi altında sadece basın açıklaması yapılıyor olması.
26:20Peki buradan isterseniz Türkiye'nin Bakü'deki zirvede özellikle üzerinde duracağı
26:28ya da özellikle ev sahipliği meselesini ayrı tutuyorum.
26:32Ona geleceğim KOP 31 için ama anladığım kadarıyla finansman konusu ana odak noktası olacak bu zirvenin.
26:41Bu anlamda Türkiye'nin nasıl bir tutum alması beklenir yahut da bu sürece dair ne söylemek istersiniz?
26:50Evet gerçekten de bu KOP tamamen finans koku.
26:54Aslında bu finansman meselesinin ne kadar önemli olduğu ve işin
26:59yani iklim krizinle gerçekten mücadele edip etmeyeceği ülkelerinin tamamen finansman meselesine bağlı olduğu yıllardır biliniyordu.
27:07İlk defa 2009'da Kopenhag'da yani işte 15 sene olmuş 15 sene önce bu konu bir karara bağlandı.
27:15Daha doğrusu böyle bir cümle geçti henüz daha Paris Antlaşmasından önce ve 100 milyar dolarlık bir hedef kondu.
27:23Her yıl 2025'e kadar bu süreç tamamlanacaktı.
27:27Her yıl batı ülkeleri ya da giteler diyelim gelişmekte olan ülkelere az gelişmiş ülkelere özellikle iklim krizleri için hem enerji dönüşümü anlamında hem de uyum sağlama anlamında her yıl 100 milyar dolar verilecek gibi bir hedef ortaya konmuştu.
27:48Sonra bu Paris Antlaşmasına da girdi ve o zamandan beri her sene 100 milyar dolar toplandı mı toplanmadı mı tartışması yapılıyordu.
27:56Ama 2025 bu sürecin sonu ve 2025'de yeni bir finans mekanizmasının devreye girmesi lazım.
28:02Şu anda sürekli bu konu konuşuluyor.
28:05Burada 2-3 tane kritik nokta var.
28:07Bir tanesi miktar.
28:08100 milyar doların hiçbir işe yaramayacak bir para olduğu her ne kadar 4 gün toplanamasa bile toplansa da fazla işe yaramayacak kadar düşük bir miktar olduğunu artık herkes biliyor.
28:18Bunu sadece sivil toplum ya da gelişmekte olan ülkelerin kendileri söylemiyor.
28:22Bunu Birleşmiş Milletler de söylüyor.
28:24Bu zaten net olarak biliniyor.
28:26Bu sözleşme çerçevesinde yani koplar içerisindeki yapılan kurulan bir komite bile bu trilyonlarca dolarlık bir yıllık finansman ihtiyacı olduğunu gelişmekte olan ülkelerin ortaya koydu.
28:42Şu anda ortada dolaşan iki tane rakam var.
28:45Bir tanesi bu 100 milyarın en az 1 trilyon dolara çıkartılması gerektiği.
28:50Bunu biraz daha ikna edici olabilecek bir rakam olduğu için ve dünyada toplanan yıllık gelirin %1'ini yaklaşık teşkil ettiği için daha ulaşılabilir bir hedef olarak görenler bunu daha çok söylüyor.
29:10Ama gerçek rakamın en az 5 trilyon dolar olduğu da söyleniyor hesaplanıyor.
29:15Dolayısıyla birincisi bir miktar kavgası var.
29:18Böyle bir paradan bahsedilecek mi?
29:21Yani en azından 1 trilyon dolar burada telaffuz edilecek mi?
29:25Henüz o noktaya gelemedik.
29:27İkincisi gelişmekte olan ülkeler haklı olarak şunu söylüyorlar.
29:31Bu sizin bize yapacağınız bir bağış ya da bir yardım değil.
29:37Yani Batı ülkeleri daha çok bunu bir tür yardım olarak görme özellikle de bu Overseas Development Fund şeyi vardır ya.
29:44Yani diğer ülkelere yapılan kalkınma yardımlarının bir parçası gibi görme eğiliminde Batı ülkeleri ama gelişmekte olan ülkeler çok net bir şekilde bunu bir tür iklim tazminatı gibi.
29:57Yani aslında iklim krizine neden olan fosil yakıtları yakarak gelişen ve zenginleşen Batı ülkelerinin artık bu krizden en çok etkilenen ve bu krizle başa çıkma kapasitesi de çok zayıf olan, gelişmekte olan ülkelere bir anlamda iklim borcunu ödemesi olarak görülmesi gerektiğini söylüyorlar.
30:18Ve böyle bakılınca da tazminat ya da borç gibi bakılınca da ki bunu tabii başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere Batı ülkeleri hiç hoşlanmıyor bir borç lafından ya da tazminat lafından ama böyle yapıldığında da bunun bir kamu fonu olarak verilmesi gerektiği ortaya çıkıyor.
30:34Halbuki eğer Avrupa Birliği'ne ya da Amerika Birleşik Devletleri'ne bakarsanız bu paranın daha çok özel fonlar, özel bankalar tarafından ya da kalkınma bankaları tarafından, Dünya Bankası gibi verilecek bir para olması gerektiği ısrarındalar ve diyorlar ki bizim hazinemizde bu kadar zaten para yok.
30:53İşte bir trilyon, beş trilyon biz bu parayı veremeyiz diyorlar ama gelişmekte olan ülkelerde çok net bir şekilde şunu söylüyor mesela Filipinlerden önemli bir iklim adaleti aktivistinin konuşmalarını izledim.
31:05Filipinler sürekli biliyorsunuz tayfunlarla boğuşan bir ülke bugüne kadar bu konularda harcadıkları paranın Filipinlerin yüzde 85'inin kendi bütçelerinden geldiğini söyledi.
31:17Yani iklim finansmanı sayılabilecek bir paranın yurt dışından en fazla yüzde 15 geldiğini söyledi.
31:23Eğer bunlar daha da bankalar üzerinden gelmeye başlarsa ve borç olarak kredi olarak gelmeye başlarsa bu hem olup olmayacağı belirsiz bir şey yani bankalardan bu para verilecek mi verilmeyecek mi belirsiz hem de daha önemlisi bu ülkelerin borçluluğunu arttıracak.
31:39Halbuki daha fazla borçlanmak değil iklim krizinin yıkıcı etkilerinden korunmak istiyor ülkeler.
31:46Son olarak da bunun sadece mitigasyon yani emisyonların azaltılması için diyelim yeni nevri enerji projeleri yolunun için değil aynı zamanda adaptasyon ve kayıp ve zararlar yani iklim felaketlerine karşı direncin arttırılması ya da bunların onarılması için de verilmesi gerektiği.
32:03Şimdi bu konular üzerinde müthiş bir tartışma var.
32:05Şu anda bir takım taslak metinler ortada dolaşıyor ama benim görebildiğim kadarıyla buradan bu konuda gerçekten gelişmekte olan ülkeleri tatmin edecek bir karar çıkma ihtimali çok düşük.
32:16Çıkmazsa KOP büyük ihtimalle yine kilitlenecek uzayacak belki bu yeni finans mekanizması buradan çıkamayabilir ki bu da epey zor bir durum ortaya çıkarır.
32:29Avrupa Birliği özellikle bunu aşmaya çalışacaktır bakalım ne olacak bilmiyorum.
32:33Peki benim tahminim Türkiye'nin hazır Bakü'deyken hani kendini evinde hissettiği bir ortamda KOP 31 ev sahipliğine dönük kararın çıkması için çalışacağı yönünde.
32:49Çünkü daha net değil bu kararın bu zirvede alınıp alınmayacağı anladığım kadarıyla ama Türkiye bayağı bir lobi yapıyor diye anlıyorum.
32:59Rakibi Avustralya hemen hatırlatalım bütün ülkelerin oylayacağı bir süreç değil bu.
33:06KOP 31 Batı ve diğerleri grubunun aday çıkartması gerekiyor çünkü onların dönemi gelmiş durumda.
33:16Siz demin söylediniz Türkiye'nin kömürden çıkışına dair verdiği sözler yok.
33:22Benzer şekilde Avustralya'nın da siciline kadar parlak çok emin olamıyorum ama oradaki kulislerde yapılan yorumlar nedir?
33:32Türkiye'nin şansı nasıl duruyor yoksa Avustralya mı daha şanslı?
33:40Evet buradaki en heyecanlı konu bizim açımızdan biraz bu aslında.
33:45Önce şeyi söyleyeyim demin onu atladım.
33:47Türkiye'nin bu finans konusundaki pozisyonu oldukça gelişmekte olan ülkelere yakın görünüyor şu anda.
33:54Şu ana kadar yapılan açıklamalarda Türkiye zaten donör ülkede olmadığı için muhtemelen ekip ülkesi olmadığımız için biz biraz bu açıdan da rahat olabilir.
34:06Ama gelişmekte olan ülkelerin iklim adaleti pozisyonuna yakın bir pozisyonu var Türkiye delegasyonunun.
34:12Bence bu olumlu ama öte yandan bu Türkiye'nin COP 31 adaylığı konusunda tabii bir sorun yaratabilir.
34:22Çünkü neden? Sizin de söylediğiniz gibi COP 31 5 yılda bir her grup, her Birleşmiş Milletler grubu sırayla ev sahipliği yapıyor.
34:312026'da sıra Batı ve diğer ülkelere gelmiş durumda.
34:35Batı ve diğer ülkeler dediğinizde zaten Avrupa yani Avrupa Birliği ülkeleri Doğu hariç, Doğu Avrupa kısmı hariç.
34:42Artı Amerika Birleşmiş Milletleri, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda'dan ibaret bile Türkiye.
34:47Bu ülkeler arasında zaten aday olacak artık ülke azdır.
34:53Amerika hiçbir zaman aday olmaz.
34:55Diğer ülkelerin çoğunda yapıldığı Avrupa Birliği'nde de çok sık yapılıyor.
34:59Dolayısıyla Avustralya ve Türkiye'nin adaylığı üzerinde sıkıştı.
35:03Ve demin söylediğiniz gibi de aslında burada eğer iklim bağlamında bakılırsa Türkiye'nin şansının daha yüksek olması gerekir.
35:12Çünkü bu Batı ve diğer ülkeler grubundaki en fosil yakıtçı ülke Avustralya, bir de Amerika Birleşmiş Milletleri ve Kanada'da var.
35:22Avustralya özellikle kömür zengini ve dünyanın en büyük kömür ihracatçısı olarak iyi bir sicili olan bir ülke değil ve iklim politikaları konusunda da sürekli geriye düşen bir ülke.
35:32Bunlarla karşılaştırıldığında Türkiye'ye yeni nevri enerji potansiyeli vs. açısından ve bir petrol ülkesi olmaması, gaz ülkesi olmaması falan açısından aslında çok avantajlı bir konuma sahip.
35:43Dolayısıyla Türkiye delegasyonu da benim anladığım kadarıyla şu anda buradan çalışıyor birincisi.
35:48Yani biz Avustralya kömür ülkesi, biz fosil yakıt ülkesi değiliz, yenilenebilir yatırımlarımızı arttırmaya söz verdik vs.
35:55Dolayısıyla bizim öncelikli düşünülmemiz gerekir diyorlar.
35:59Bir ikinci avantajı daha var Türkiye'nin, Avustralya çok uzak her yere.
36:03Yani Pasifik grubu hariç, Asya Pasifik hariç, Batıya da Avrupa'ya da Amerika'ya da Orta Doğu'ya da her yere uzak.
36:11Gerçekten Avustralya seçilirse çok zor ve çok pahalı bir kok olacak delegasyonlar açısından da, sivil toplum açısından da.
36:21Artık karbon ayak izi de çok yüksek bir kok olur.
36:23Yani Türkiye dünyanın ortasında ulaşım imkanları, konaklama imkanları falan bu açıdan çok avantajlı.
36:28Ama yine de sorunuzun cevabı maalesef Türkiye değil, Avustralya avantajlı görünüyor.
36:34Neden?
36:35Tamamen siyasi nedenlerle.
36:37Tamamen siyasi nedenlerle ki burada Avrupa Birliği asıl güce sahip benim anlayabildiğim kadarıyla.
36:43Yani Avrupa Birliği'ni ikna eden kazanacak gibi görünüyor.
36:47Avrupa Birliği'nin desteğini Türkiye alabilmiş durumda değil.
36:51Ve Türkiye'nin bu noktadan sonra bu demin söylediğim akla çok uygun gelen fosil yakıt ya da işte karbon ayak izi vesaire gibi gerekçelerin dışına çıkıp ötesine geçip tamamen siyasi bir müdahalede bulunması lazım.
37:07Yani Türkiye'nin Avrupa Birliği adaylık sürecinin devamına dair bir şey duyduk mesela geçen haftalarda.
37:13Bunun üzerinden gidilebilir.
37:15Türkiye'nin bir ekbir ülkesi olarak Batı'yla birlikte davranacağına dair bir argüman olabilir.
37:23Bilemiyorum ne olacağını ama bunlar yapılmadığı ve Avrupa Birliği'nin desteği alınmadığı sürece Türkiye'nin kazanması çok zor görünüyor.
37:31Ümit Şahin tam anlamadım.
37:34Türkiye ne türden yani böyle bir taviz verme gibi bir şey anlamında mı?
37:39Demin bahsettiğinizi tam anlamadım.
37:41Yani üyelik süreciyle ilgili ne diyebilir ki Türkiye?
37:44Çünkü zaten donmuş durumda.
37:50Yani taviz anlamında değil de Batı'ya daha yakınlaşma anlamında diyorum.
37:55Yani Türkiye politik olarak biliyorsunuz daha uzaklaştı Batı'dan.
38:01Ama Birleşmiş Milletler grubu olarak Batı'nın içindeyiz.
38:05Diğer ülkelerin desteğini alarak bu ev sahipliğini alamazsınız.
38:08Batı'nın desteğini almanız lazım.
38:10Dolayısıyla Amerika'yla ve ABD'yle anlaşacaksınız.
38:13Yani o anlamda bir siyasi yakınlaşmaya ihtiyaç olduğunu düşünüyorum.
38:16Ben ve bunun da çok üst düzeyden bir müdahaleyle olabileceğini görüyoruz açıkçası.
38:22Peki siz bir iklim aktivisti uzmanı olarak ister miydiniz,
38:28tercih eder miydiniz Türkiye'nin iklim zirvesine ev sahipliği yapmasını?
38:32Yoksa bu çerçevede mesela STK'ların Türkiye adına bir lobi yapması vs. söz konusu olabilir mi?
38:40Kısaca alabilirsem sizden.
38:44STK'ların lobi yapması olabilir aslında.
38:47Ben açıkçası Türkiye'nin ev sahipliği yapmasını isterim.
38:51Çünkü hele bir de bunun bu sene belli olmasını da isterim.
38:54Çünkü önümüzde o zaman iki senelik çok geniş bir sürede Türkiye'nin iklim politikalarını gündeme getirmek,
39:01hükümetin de daha olumlu politikaları izlemesini sağlamak için bir süre olur.
39:06Son olarak şunu söyleyeyim, ev sahipliği olduğunuzda bir atılım yapmak durumundasınızdır çoğunlukla.
39:12Yani her ülke yapmaz mesela.
39:14Azerbaycan pek yapmış gibi görünmüyor ama en azından Türkiye'nin başta kömürden çıkış olmak üzere,
39:20ev sahibi olursa 2026'ya kadar önemli adımlar atabileceğini düşünüyorum.
39:24Ben o açıdan bir fırsat olarak görüyorum açıkçası bu adaylığı.
39:29Ümit Şahin, İstanbul Politikalar Merkezi İklim Çalışmaları Koordinatörü.
39:33Çok teşekkürler.
39:34Bakü'de olan biteni izlemek isteyenler Ümit Şahin'i Twitter X hesabından takip edebilir.
39:41Tabi eğer Elon Musk oradan gelen tweetlerle ilgili algoritmik bir takım müdahalelerde bulunmazsa çok teşekkürler.
39:51Size iyi çalışmalar dileyelim.
39:53Ben hemen gözden kaçmasına devam edeyim.
39:57Türkiye'de çok tartışılan ve özellikle bizler açısından hem sivil toplum kuruluşları hem gazeteciler açısından
40:06çok tehlikeli gelişmelere gebe etki ajanlığı yasa teklifi vardı.
40:11Malum bu yasa teklifi geri çekildi.
40:14Gözden kaçmasın diyeceğimiz bir başka konu,
40:16Rus basını Türkiye'nin BRICS Partner Ülke Üyeliği için davet aldığını yazdı.
40:22Ve son olarak da Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler,
40:25Almanya'nın Türkiye'ye Eurofighter Tayfun satışı için yeşil ışık yaktığını bildirdi diyorum ve hemen buradan radara geçiyorum.
40:36Önümüzde önemli zirveler var.
40:4518-19 Kasım'da G20 zirvesi olacak.
40:4918 Kasım'da bu arada AB dışişleri toplantısında AB dış ilişkiler güvenlik politikası yüksek temsilcisi Borel'in
40:57İsrail'le siyasi diyaloğun askıya alınması önerisi görüşülecek.
41:01Ve 19 Kasım'da da Trump'la ilgili bir davanın tekrar görülmesi söz konusu.
41:07Özellikle bizi yakından ilgilendiren bir başka konu ise,
41:11yarın Uluslararası Basın Enstitüsü'nün öncülüğünde basın kuruluşları Ankara'da bir açıklama yapacaklar.
41:19Ve tabi bugün için de şunu da biliyoruz, o da izlememiz gereken bir şey.
41:24Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan MHP Genel Başkanı Bahçeli ile görüşmesi bekleniyor bugün.
41:29Bizden şimdilik bu kadar. Gelecek hafta görüşmek üzere. Kolay gelsin, hoşçakalın.