Ülke TV
  • geçen ay
Tarihi sevdiren ve merak uyandıran program Tarihte Yürüyen Adam geçmişten günümüze kadar ayakta kalmayı başaran tarihi yapıları ve hikâyelerini izleyicilerle buluşturuyor.

Mekanların tarihçesi, gündelik hayatta sıkça kullanılan deyişlerin kökeni ve tarihe farklı bir bakış Ülke TV’de… Kimi zaman mimari yapıları ile ilk olma özelliğine sahip yerleri ekrana taşıyor.

“Dünü bilmeyen bugünü anlayamaz; bugünü anlamayan yarını göremez, yarını inşâ edemez; hattâ dünden gelen hamlelerin nedenlerini bile düşünemez.” diyen Abdulbaki Gölpınarlı’nın sözünden ilhamla ‘Tarihte Yürüyen Adam’ dünü anlatıyor, bugünü gösteriyor ve yarının rotası için ışık tutuyor.

Tarihi camiler, kervansaraylar, üstünde birçok medeniyetin yaşadığı Mezopotamya ve Anadolu şehirlerinin bilinmeyen hikâyeleri Tarihte Yürüyen Adam ile her Cumartesi Ülke TV’de…
Döküm
00:00Vakıf Katılım tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimizi sunar.
00:30Bu dizinin betimlemesi TRT tarafından Sesli Betimleme Derneğine yaptırılmıştır.
00:37Erişim www.seslibetimlemedernegi.com
01:01Tarihte yürüyen adam vakıf eserlerimiz olarak bu hafta Süleymaniye'deyiz.
01:0516. yüzyılın önemli mimari mabetlerinden olan Süleymaniye Camii ve Külliyesi,
01:11mimarisenin kalfalık eseri olarak ifade etti.
01:13Bu eser 16. yüzyılın mimarisinden de öte, Osmanlı mimarisinin şaheserlerinden bir tanesi.
01:21Şimdi devekuş yumurtalarından İs Odası'na, Osmanlı coğrafyasının dört bir yakasından getirilen mimari öğelerle beraber
01:28o karakteristik mirası şimdi keşfede çıkıyoruz.
01:32Efendim buyurun beraber gezelim.
01:33Müzik
01:54Tarih Yarımada ve Haliç'in süliyet yapılarının en önemlisi olarak ifade edebilebileceğimiz Süleymaniye Camii ve Külliyesi.
02:02Eğer buraya gezmek isterseniz sabahın erken saatlerinde gelmenizi tavsiye ederim.
02:07Şu an bizim çekim yaptığımız saatlere denk gelirseniz yoğun bir turist ziyaretçi akını ile karşılaşırsınız.
02:13Efendim sabahın erken saatleri içerisinde geldiğinizde namaz vakti olmadığı için Süleymaniye Camii'ni hem rahat gezip hem de rahat inceleme imkanınız olabilir.
02:22Çünkü bir sanat tarihçisi, bir mimar hatta bunlarla hiç ilişkisi olmayan normal bir insanın bile kendisine ait bulabileceği bir yapıdır Süleymaniye.
02:31Camii ve Külliyesi.
02:33Estetik duygunuzun gelişmesini mi istiyorsunuz?
02:35Çocuğunuzun estetik kaygıları kazanmasını mı istiyorsunuz?
02:38Efendim İstanbul mabetlerini bir defasında gezdirmeniz gerekiyor.
02:42Ve bunlardan bir tanesi de doruk noktası olan muhakkak Süleymaniye Camii'ni görmeniz.
02:47Sizinle beraber çocuğunuzun da bunu seyretmesi lazım.
02:51Çünkü bir çocuğun hafızası sıfır bir kaset gibidir.
02:56Yeni bir kayda başlar.
02:57Ve o yüzden de Süleymaniye Camii estetik noktasında sizin sıfır noktanız, sizin başlangıç noktanız olabilecek nitelikte bir yapıdır.
03:06Süleymaniye Camii ve Külliyesi üzerine konuşmak beni cidden de çok germektedir.
03:11Neden? Çünkü anlatılacak o kadar çok şey vardır ki.
03:15Bir defasında 16. yüzyılın siyasi atmosferi, 16. yüzyıl Osmanlı toplum yapısı, kanunun yönetimi, kanunun yönetim algısı,
03:24Mimar Sinan, İstanbul topografyası ve o dönemki Osmanlı İmparatorluğu'nun kültürde, sanatta, mimardaki doğruya, zirveye ulaştığı nokta.
03:36O kadar çok anlatılacak bir şey vardır ki.
03:39Yani 16. yüzyıl üzerinden bir İslam mimarisi, bir Osmanlı medeniyeti anlatılarak tamamlanamayacak kadar da önemli bir yapıyı,
03:50bir külliyenin içerisinde olmak, gezmek, gözlemlemek herkese nasip olmaz.
03:56Efendim Süleymaniye Camii bir Mimar Sinan eseri.
04:00Mimar Sinan'ın kalfalık diye ifade ettiği, yani Şehzade Camii ve Külliyesi'nden sonra onu çıraklık olarak gördüğü, bunu da kalfalık olarak gördüğü bir eserdeyiz.
04:11Ve şu ana kadar içerisindeki Osmanlı mimarisi, sanatının bu kadar güzel sergeldiği bir noktada Mimar Sinan burayı kalfalık eserim diyor.
04:21Efendim bütün ansiklopedilere, Google sitelerine baktığınızda İstanbul'da depreme dayanıklı en önemli, en güçlü yapı olarak ifade edilir.
04:30İstanbul topografyası içerisinde İstanbul sulliyetini tamamlayan bir yapı olarak ifade edilir.
04:35İşte Mimar Sinan böyle bir yapıyı, böyle bir külliyeyi inşa ederken esasında İslam akaidinin fiziki olarak yansımasını ifade ettiriyor.
04:44Efendim İslam fıtrat üzerindir ve fıtrat mimaride ana unsurdur.
04:50Bugün modern mimarinin insanı sarmadığı, insanın ruhuna eziyet ettiği temel nokta fıtratın dışında olmasıdır.
04:58Evet Mimar Sinan buradaki mimari, Osmanlı mimarisinin temel akaidini insan fıtratı üzerindeki son noktayı oluşturmuştur.
05:08Efendim fıtrat dediğimizde şöyle bir şey ifade edebiliriz.
05:12Biliyorsunuz İslam akaidinde ne vardır? Zorlaştırmayın, kolaylaştırın.
05:16Mimaride de Mimar Sinan bu akaidi kabul etmiştir.
05:19Zaten Osmanlı mimarisinin temel noktası burasıdır.
05:23Hassa Ocağı'nın, Hassa Mimarlar Ocağı'nın çıkış noktası budur.
05:28O yüzden de topografiyeye uygun bir yapı inşa edilmiştir.
05:32Burada da o 9 şiddetinde depreme dayanıklı olduğu söylenen, İstanbul'un en güçlü yapısı olduğu ifade edilen bu Süleymaniye'nin temel noktası fıtrata uygun yani topografiye uygun olarak inşa edilmiş olmasıdır.
05:53Süleymaniye Camii'nin temellerinin atış tarihi 1550'den itibaren başlatılır.
06:0613 Ekim 1557'de artık bir cuma namazıyla beraber ibadet açılmıştır.
06:12Süleymaniye Camii ve külliyesi ilgili pek çok efsanelere, pek çok hamaset ifadelere her yerde Google'da rastlarsınız.
06:20Ama esasında şunu söyleyeyim.
06:22Dünyada inşasıyla ilgili en fazla kaydı olan mabette Süleymaniye Camii ve külliyesidir.
06:30Efendim bugün Topkapı Sarayı arşivlerinde yer alan muhasebe defterleri 1950'li yıllarda Ömer Lütfül Barkan tarafından yayınlanıyor.
06:38Yaklaşık 5 yıl, 7,5 aylık sürecin kayıtları kalem kalem tutulmuştur.
06:45Buradaki işçilerin listeleri, ödenen maaşlar, yövmiyeler, gidilen malzemeler, getirilen malzemeler her biri Süleymaniye Camii'nin muhasebe defterlerinde kayıtlıdır.
07:00Artı 1580'den itibaren Mimar Sinan'ın yakın dostu Sahi Çelebi.
07:07Bu camide de ve Mimar Sinan'ın türbesinde de eseri olan Sahi Çelebi Mimar Sinan'ın eserleri ve Mimar Sinan'ın bu camiyi yaptırırken ki yaşadıklarını da kayda almıştır.
07:20O yüzden de bugün Süleymaniye Camii ve küllesiyle ilgili pek çok hamaset bilgiler maalesef caminin bütünlüğü, gerçeğini görmekten bizi uzaklaştırıyor.
07:37Süleymaniye Camii ve küllesi, esasında caminin inşaat tarihiyle küllenin tamamlanma tarihi farklıdır.
07:451550'de temellerini atılan Süleymaniye Camii, 1557'de tamamlanıyor. 13 Ekim, Cuma günü ibadet açılıyor.
07:53Küllenin tamamlanması ise 1579 tarihine kadar sürüyor ki bu gayet doğal ve hayatın olan akış içerisinde çok başarılı bir örnektir.
08:0316. yüzyıl içerisinde bu binanın temel sistemi, bugün hala pek çok keşifler yapılan bu temel sisteminin inşası ve yapının kubbesi tamamlanar.
08:14Kubbesin üzerinde alemin konulmasıyla beraber yapının hazırlığı ve ibadet açılması işte bu 7 yıl içerisinde tamamlanıyor.
08:22Fatih döneminde Rumeli Hisarı'nın inşasındaki organizasyon, lojistik başarı, yüzyılın en önemli örneğini teşkil ediyorken
08:32aynı şekilde Süleymaniye Camii ve küllesi de organizasyon, mimari organizasyon, lojistik ve bunun gerçekleştirmesi bakımından dönemin, yüzyılın önemli bir mührünü ifade etmektedir.
08:46Efendim Süleymaniye Camii'nin esasında inşasını 1548'den itibaren başlatabiliriz.
08:53Temelin revizin edilmesi, bölgenin organize edilmesi.
08:571550'de artık mihrap taşının konulmasıyla beraber, temeldeki mihrap taşının konulmasıyla beraber inşaat başlıyor.
09:05Ve 7 yıl içerisinde bu içerisinde gördüğünüz tezinatı, taşışçılığı, minberi ve çok önemli olan abonoz ağacındaki o kürsünün imalatı halılarıyla beraber, su yolları, abdesthaneleriyle beraber.
09:21Bütün bu organizasyon 7 yıl içerisinde tamamlanıyor.
09:25Ömer Lütfü Barkan'ı burada iade etmek gerekiyor.
09:28Çünkü Süleymaniye Camii'nin muhasebe defterlerini yayınlayarak, Süleymaniye Camii'nin temelinden caminin ibadet açılışına kadar ki süreci yayınlayarak,
09:39onun o dönemin hem işçilik hem o dönemdeki caminin inşasındaki emek gücünün nasıl gerçekleştiğini görüyoruz.
09:49Yaklaşık 2600 iş günü içerisinde gerçekleştiriliyor.
09:54Ve burada görev alanların yaklaşık %50'si gayrimüslim ustalardan ve işçilerden oluşuyor.
10:04%49'u müslüman ustalardan, %5'i yaklaşık kölelerden yani kanuninin forsaları yani tersane işçilerinden müteşekkil meydana geliyor.
10:14Bunun tabi ki her bir kalemin özelliği var.
10:16Efendim buradaki çalışan Acemi olanlar ocağına mensuplar.
10:20Esasında buradaki Acemi olanlar Osmanlı İmparatorluğu içerisinde, o coğrafya içerisindeki ustaların buradaki eğitim noktasıdır.
10:32Acemi olanlar Osmanlı döneminin en güçlü mimarisi içerisinde, organizasyon içerisinde bir metodoloji eğitiminden, bir uygulamadan geçiyorlar.
10:43Bu bakımdan çok bir önemlidir.
10:44İki Osmanlı usta ve zanaatkarlarının organizasyonu görüyoruz.
10:56Efendim bu organizasyon Osmanlı Devleti'nin lojistik başarısının ve gücünün de göstergesidir.
11:02Bugün Lübnan'daki Babek Tapınağı'ndan yani Süleyman Aleyhisselam'ın sevgilisi Sabah Melikesi'ne yaptırdığı saraylardan bir tanesi olarak kabul edilen
11:11ve o mitoloji üzerine yürüyen Babek'teki tapınaktan bir sütun getiriliyor.
11:17Artı bugün İstanbul'da kız taşı olarak ifade edilen ama asıl kız taşı yerinden sökülerek burada değerlendiriliyor.
11:25Osmanlı coğrafyası üzerindeki pek çok taş ocaklarından ve devşirme malzeme olarak ifade edebileceğimiz malzemeler Süleymaniye'ye getiriliyor.
11:34Burada işleniliyor ve bu mabedin inşasına değerlendiriliyor.
11:37Sadece Osmanlı'nın dört bir tarafında coğrafyadan değil Haliç'in çamurunun periyodik olarak temizlendiği bilinmektedir.
11:47Bunlara da ilgili kayıtlar vardır.
11:49Çamur kayıtları denilen kayıtlarla beraber Haliç her yüzyıl içerisinde periyodik olarak bugünkü Alebeyköy ve Kağıthane Dere'yle Hasköy Deresi'nin önündeki birikintiler toplanır.
12:00İşte bunların bir kısmı ki en bereketli alivyonlu toprak Hasköy çamurudur.
12:06O çamur alınırıp Süleymaniye Camii'ndeki tuğla sisteminde ve kubbenin örgüsünde bu tümler tuğla haline dönüştürülür ve değerlendirilir.
12:15Esasında Osmanlı coğrafyası içerisine baktığımızdaki bütün emtiaların, doğal ürünlerin, doğal taşların, doğal kayaların bir şekilde biçimlenerek bu muhteşem mabedin oluşumunda, inşa edilmesinde her biri vesile kılınmıştır.
12:32Efendim Süleymaniye Camii ve külliyesinin inşasının her aşaması muhasebe defterlerinde tek tek kayıt ediliyor.
12:39Muhasebe defterlerinin beraberinde o denemin sosyal hayatını da Tezkiretül Bünyan adlı Say Çelebi'nin Mimar Sinan'ın hayatını ve eserlerini ifade ettiği yazmada da bunu görüyoruz.
12:52Bir defasında pek çok efsanelerde anlatılan Mimar Sinan kanunu arasındaki ilişkiyi de burada görüyoruz.
12:58Caminin inşasına karar verildiğinde Tezkiretül Bünyan eserinde Mimar Sinan'ın ağzından şu ifade aktarılıyor.
13:05Kanun Sultan Süleyman ile beraber Mimar Sinan bu caminin inşasında beraberce meşveret yani danışarak bir proje hazırlanıyor ve maketler üzerine çalışılıyor.
13:17Selçuk Mülayim'in güzel bir makalesi vardır.
13:20Osmanlı dönemindeki Süleymaniye Camii'nin bir maket üzerinden sultana sunulduğu ve bunun üzerine çalışılan dair.
13:27Evet bu maketlerden projelerden bugüne kadar ulaşan yok ama şu bir gerçek Sultan III. Murad'ın şehzadeleri için Sultanahmet Meydanı'nda düzenlediği bir sünnet düğünü var.
13:39Bunun miyetürlerle Nakkaş Osman işliyor ve burada pek çok sanat erbabının bir geçit töreni işlenmekte.
13:47Bu geçit töreninde Hassa Mimarlık Ocağı mensupları bir Süleymaniye maketiyle gidiyor.
13:52Yani bu maket geleneğinin Hassa Mimarlık Ocağı'nda bir gelenek olduğunu da güzel bir belge olduğunu Selçuk Mülayim makalesinde güzel bir şekilde yansıtmaktadır.
14:04Efendim bunun üzerine karar veriliyor.
14:06Mimar Sinan ve Kanuni'nin danışarak verdikleri bir mimari form üzerinde karar veriliyor ve İstanbul'un tarihi yarımadasındaki Bizans döneminde Kapitol tepesi olarak ifade edilen bu noktada Süleymaniye Camii ve külleyi inşa ediliyor.
14:25Dik bir yamaç Osmanlı ilk sarayının yani eski sarayının arka bahçesini teşekkür eden bir kısmına denk geliyor külleyinin bir kısmı.
14:36Hemen aşağısı da Tahtakale olarak bugün ifade edilen önemli bir çarşı.
14:41Tahtakale İstanbul'un kuruluşundan bu yana dünyanın en eski çarşılarından bir tanesidir.
14:48Esasında taht altıdır. Bugün Bursa'da Tahtakale vardır.
14:53Aynı çarşı içerisinde o da hemen eski sarayın altında yer almasına dolayı taht altıdır eski ifadeyle.
15:00Taht altı çarşısı sarayın Osmanlı saraylarında bu gelenek olarak uzun bir dönem uygulanmıştır.
15:07Bugünkü Tahtakale'nin üst tarafında eski sarayın arka bahçelerinin olduğu mevkinin de içerisi alan Roma döneminde ve Bizans döneminde ifade edildiği şekilde Kapitol tepesinde burada bu külleyin inşasına karar veriliyor.
15:23Tepenin ve Halca'ya doğru inen yamaçların topografyasına uygun bir mimarinin inşa edilmesi bakımından çok büyük önem arz eder.
15:31Böyle bir topografya üzerinde bir mabed ve mabedin etrafındaki yapılarla beraber uyumlu bir şekilde inşasının yaklaşık 7 ile 9 yıl içerisinde tamamlanır olmasına baktığımızda dünyadaki pek çok mabetlerin, külliyatlı mabetlerin bu kadar kısa sürede tamamlanmamış olduğunu görüyoruz.
15:52Esasında Osmanlı Devleti'nin ve Kanuni Dönemi'nin gücüyle ifade edilen Süleymaniye Camii ve Külliyesi baktığımızda arkadaki Osmanlı müesseseleşmenin kökenini gösterir.
16:04Yani Hassa Mimarlar Ocağı'nın gücü, organizasyonu ve bundaki yeteneğinin esasında ifşasından başka bir şey değildir.
16:13Süleymaniye Camii'ne geldiğinizde, benim gibi yapı efendim, arkanızı Halca'ya doğru verin ve buradan mabedi izleyin. Muhteşem bir nokta. Ya Biblio gibi inanamazsınız.
16:28Sol tarafınızda Mihrab ve Minber, hemen solunuzun biraz yönünüzü çevirdiğinizde Hünkar Mahfili, buradan da Hünkar Mahfili'ndeki o mukarnaslı Mihrabiye görüyorsunuz.
16:43Fil ayakları, karşınızda o bahsettiğim dünyanın dört bir tarafından getirilmiş olan sutunlar. Bu sutunların estetiği, renklerinin birbirine uyumu nasıl Babek'teki sutunla bugün Kıztaşı'ndaki sutunun aynı noktalarda, aynı benzerliklerde keşfini yapıp 16. yüzyılda bunların getirtilmesi inanılmaz bir şey.
17:08Karaysari'nin hatlarının muhteşemliği, yarım kubbeleri yapıdaki uzunlamayı sağlaması, kalem işleri, kubbenin o kavsayıcı hali ve o akustiğinin size hissettirdiği o inatılmaz duygular.
17:26İşte burada, tam bu noktada bütün Süleymaniye Camii'ni hakim olarak seyredebiliyorsunuz. Efendim, Mimar Sinan, biraz uzatılmış nityörten şeklindeki bu caminin iç mekanının inşasında iki büyük fil ayak dediğimiz gayet geniş büyük külliyatlı ayakların üzerine kubbeyi oturtuyor.
17:51Kubbeyi bu ayaklar içerisinde dengeleyen kemerlerle ve bu caminin biraz daha genişlemesini sağlayan yarım kubbelerle hem mihrab önünde hem de girişte ana cümle kapısının girişinde yer alıyor.
18:03Yanlardaki görüntü ise çok daha muhteşem. Hele ki dışarıdan yani Haliş'ten baktığınızda Marmara'dan baktığınızda bütün o piramidel yapıyı görebiliyorsunuz.
18:15İçine girdiğinizde zaten o piramidel yapıyı hissettiriyor size. Yani burada esasında kubbenin büyüklüğü, Ayasofya Kubbesi'nin emsal alınması, onunla yarışması filan hepsi hikaye.
18:26Asıl nokta şudur. Siz yapının içerisine girdiğinizde gündelik hayattan kopuyor musunuz? Osmanlı mimarisindeki ana unsurlardan bir tanesi budur.
18:37Hayatla mabedin bir bütün olmaz. İki, siz burada bütün duygularınızı ve bütün estetiği gözlemleyebiliyor musunuz?
18:46İşte o kubbenin mekan içerisindeki bütünlüğü sağlaması bütün başarı budur. Yoksa kubbenin büyüklüğü değil.
18:55Bugün Ayasofya'yla mukayese ettiğimizde Süleymaniye Camii'nde kubbe çaplarını bir tarafa bırakalım ki maalesef bugün restorasyon gerçekleştirilmiş olmasına rağmen
19:05kubbe çapında durmadan rakamlar değişmekte. Buradaki ferahlığı, bütünü kavsayışı yani burada ben yan mekandayım.
19:15Kubbeyle beraberki bütünlüğü burada hissedebiliyorum. İşte o atmosferi, o ruhu verebilmenin başarısıdır Mimar Sinan.
19:24Bu koca fil ayaklarına baktığımızda mihraplarla, bu karnasını mihraplarla hafifletmiş, köşelerde kürsüler inşa ederek buradaki dilimlemeyle beraber müthiş bir estetiği oluşturmuş.
19:38Yani burada bir kütleyle karşılaşmıyorsunuz. Bir kütlenin nasıl bir estetiğe ulaştığını görüyorsunuz.
19:44Hani hamasetten bahsettik ya birçok yapılarda hamasetler yükleniyor, efsaneler yükleniyor gerçeğiyle olmayan ki bunlardan bahsedeceğim.
19:52Esasında bütün bunları bırakıp burada bir insanın nasıl ilimle, estetik kaygıyla biçimlendiğini bu fil ayaklarda görebilirsiniz.
20:04Bu kadar bir kütlenin estetiğe kavuşturmasının bir örneğini Mimar Sinan eserlerinin dışında görmek çok zor.
20:12Dünyada biliyorsunuz Ayasofya'nın inşa edilmesinin temel noktası da Sasanilerin Persapolis'i inşa etmesi ve bunun oradaki sahip oldukları mimari gücü, maddesel gücü, estetiği bütün dünyaya ifşa etmeleri.
20:29Sanat bir güçtür esasında. Sanat bir toplumlar içerisindeki bir rekabetin öncüsüdür.
20:35İşte aynı noktada Bizans imparatorları da sahip olduğu mimari gücü içerisindeki sahip oldukları estetik unsurları bir bütün haline gelip Ayasofya'yla beraber ve onu tamamlayan Kupbe'yle beraber dünyada Sasanilere bir cevap olarak yansıtmışlardır.
20:57Efendim aynı şekilde Süleymaniye Camii'nin ve Mimar Sinan'ın bütün eserleri Şehzadesi Selimiyesi'yle beraber bunu görebiliyoruz.
21:05İşte Mimar Sinan'ın mimari bir hamur gibi bir estetik kaygıyla ve bunu bozmadan ve geleceğe taşıyarak inşa etmesi bakımında önemli bir unsurdur.
21:19Ama burada Fatih Sultan Mehmed'i iade etmeden geçmemek gerekiyor.
21:23Biliyorsunuz Fatih Sultan Mehmed İstanbul'u fethiyle beraber Fatih Camii'ni yaptırıyor Sinan Atike yani eski Sinan'a.
21:32Artık o piramidel yapı yani Mimar Sinan'ın bugün Süleymaniye Camii'yle Selimiye'yle beraber Dora'a ulaştırdığı Osmanlı mimarisi temelli orada atılıyor.
21:44Ve devletin Osmanlı'nın hassa mimarlar ocağında temeli Fatih döneminde atılıyor.
21:49Ve bir imparatorluk mimarisi başlatılıyor.
21:53İşte Sinan bunu çok iyi kavruyor.
21:55Ve Sinan Fatih Sultan Mehmed'in yapmak istediğini kanun döneminde hayata geçiriyor.
22:01Mimar Sinan'la beraber Osmanlı mimari karakteristiğine oturtulmuş oluyor.
22:06Artık oranlar belli.
22:08Kubbe'nin kimliği belli.
22:10Minareler kimliklendirilmiştir.
22:12Avlu, şadırvan bunların hepsi estetik olarak ve dönemi özelliği olarak değişikliğe uğrayabilir.
22:20Ama Osmanlı mimarisinin genel hatları belirlenmiş oluyor.
22:24İşte bu kurumsallıktır.
22:26Bugün nasıl bir kurumsallıkta kartvizitten işte kılı kıyafete işte logosuna kadar bir standart getiriliyorsa
22:34Osmanlı mimarisinde kanuni döneminde mimar Sinan mimariyi Türk sanatının ve mimarisinin kurumsallığına oturtmuş oluyor.
22:46Bu bakımdan mimar Sinan'ı daha iyi düşünmemiz gerekiyor.
22:50Sadece mimar Sinan büyük eserler imza atmış değil.
22:53Osmanlı hassa mimarlığın kimliğinin, kurumsal kimliğinin artık birlendiği bir dönemdir.
23:04Bu tepede mimar Sinan'ı inşa etmiş oldu.
23:16Süleymaniye caminin temelleri.
23:18Çok önemlidir.
23:20Çünkü kuzey rüzgarlarının Üsküdar'dan sıyrılıp Haliç'e doğru girdiği bir noktada bir koridor olarak Eyüp'e doğru bu rüzgarlar devam eder.
23:30İşte bu yüzden de bu atmosferden ve İstanbul'un kışlarında camini sıcaklığı korumak için içeride temellerde hava kanalları oluşturuyor.
23:42Ve bu kanallarla beraber bir termos vazifesi görerek yapının sıcaklığın muhafazası sağlanıyor.
23:49Kışın bunlar bugün bile geldiğimizde ben bile tek bir çorapla beraber zemindeki tabii ki şimdi daha modern hayatlarda altta zeminde korumalar falan var ama
23:59şu var sizin çok şiddetli bir şekilde üşümenizi engelliyor.
24:03Aynı şekilde mimar Sinan eserlerinde piramidal yukarıya doğru yükseltinin aşağı doğru da tam tersi bir uygulama vardı.
24:11Bu da yapıdaki temeldeki sağlamlığı ve depremdeki sistem olur.
24:16Yani bir noktada Süleymaniye'de radyant sistem uygulanmaya sokulmuştur.
24:21Öte noktada halca doğru inen medreselerdeki kotlardaki alçalmaya rağmen her birinin ayrı bir karakteristiği oluşturulmuş ve her birinde işleyişi eğitim stebindeki müfredatındaki yapılar, içerikler bu şekilde düzenlenmiş oluyor.
24:41Efendim Süleymaniye üzerinden mimar Sinan ve Osmanlı mimarisini ifade edecek olursak İslam vakayetindeki temel alınmıştır.
24:49Yani fıtrat üzerine uygulanmıştır. Fıtratın fizike yansımasıdır Osmanlı mimarisi.
25:11Süleymaniye Camii'nin ölçüleri bugün maalesef internet ortamına girdiğinizde pek çok Süleymaniye Camii'nin kubbe çapı yüksekliğiyle ilgili rakamları çok fazla rastlıyorsunuz.
25:22Ama biz yine de Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedi'ndeki maddeleri dikkate aldığımızda yaklaşık 50 metre aşkın bir iç mekan yüksekliğinden bahsediyoruz.
25:31Kubbe yani zeminden kubbeye kadar olan noktadan bahsediyoruz.
25:3450-53 arasındaki oynayan bir rakamlar var.
25:38Kubbe çapı 27,5.
25:40Efendim bu yapının bir muhteşem akustik noktası var.
25:44Biliyorsunuz mimar Sinan'ın kubbedeki oluşturduğu kasnak üzerindeki pencereler buradaki aydınlatmayı ve ışığın süzmesini muhteşem bir şekilde yansıtıyor.
25:55Mimaride yalıtımdan akustiğe kadar testilerden bir şekil uygulamaları, mimari uygulamalarının örneklerine şahit oluyoruz.
26:04Aynı şekilde mimar Sinan Süleymaniye Camii'ndeki akustik sisteminin sağlıklı bir şekilde işleyebilmesi için bu testilerden faydalanarak kubbede bunlar uygulanmaya sokulmuştur.
26:24Efendim mimar Sinan'ın Süleymaniye Camii'de gerçekleştirdiğim önemli uygulamalarından bir tanesi de biliyorsunuz
26:31bugün elektrikle yapılan aydınlatma eski dönemlerde yağ kandilleri şeklinde yürürdü.
26:37Yani şu an Süleymaniye Camii'nin içerisine geldiğinizde kandilleri görürsünüz.
26:42Onların içinde ampul vardır.
26:43İşte onların içinde dışarıya doğru fitilleri olan kavanozların içerisine yağ konulurdu ve onların üzerinde de külahlar olurdu.
26:51Ve bu şekilde aydınlatmalar sağlanırdı.
26:54Bununla ilgili de görevler vardı.
26:55Tabii ki bunun bir de neyi vardır?
26:57İsi vardır.
26:58İşte bu camide isin oluşmaması ve kalem işlerinin ve tezzinatın zarar görmemesi için mimar Sinan bir uygulama gerçekleştiriyor.
27:06Esasında bunların hepsi akustikle beraber içerideki hava akımının matematiksel hesaplanmasıdır.
27:13Ve bundan faydalanarak mimar Sinan bir is odası oluşturuyor.
27:17Yapı içerisindeki oluşturulan hava akımı ile beraber isler tek bir kanala doğru yönlendiriyorlar
27:25ve dört tane çıkışı olan pencerelerden is odasına o isler toplanmış oluyor.
27:31Bugün is odası olarak duvarları tamamen siyahlaşmış noktada yer alan bu is odası kubbenin yan tarafında oluşturulmuş bir odacık şeklindedir.
27:43Anlatıldığı üzere buradaki islerden is mürekkebi elde ediliyor ve Osmanlı Devleti'nin resmi yazışmalarında kullanılan mürekkebin kaynağının burada olduğu da ifade edilir.
27:54Efendim bugün Süleymaniye Camii ile alakalı baktığımızda pek çok efsaneler yer almaktadır.
28:00Ama maalesef bunların çoğu bizim mimar Sinan dönemini Osmanlı mimarisinin ve onun geleneğinin köklü bir geleneğinin unsur olduğunu
28:09habersiz olduğumuz için maalesef uydurulmuş ve gerçeklerden daha uzaklaşmış oluyor.
28:14Esasında baktığımızda mimar Sinan'ın inşa ettiği Süleymaniye Camii 16. yüzyıl mimarisinin doruk noktasıdır.
28:22Ve buna mimar Sinan kalfalık eseri olarak ifade ediyor.
28:27Edirne-Süleymaniye'ye doğru geldiğimizde ustalık eserini gördüğümüzde de bu mimarinin hala gelişmekte olduğu
28:34Osmanlı mimarlar ocağının yani Hasa mimarlar ocağının nasıl köklü bir gelenek üzerine yükseldiğini görüyoruz.
28:41Esasında mimar Sinan Osmanlı Hasa mimarlık ocağının bir temsilcisi olarak bir ekip çalışmasının orkestra şefi idi.
28:52Süleymaniye Camii'ne bahsedilirken pek çok ilim erbabının burada dersler verdiği ifade edilir.
29:02Esasında bu orta mekanda ve direklerin altı veya fil ayaklarının dibinde bu dersler verilmiyordu.
29:08Bu derslerin verildiği yer bugün kadınlar mahfili olarak kullanılan kısımdı.
29:13O tarihlerde kadınlar mahfili diye bir uygulama yoktu.
29:17Yani Süleymaniye Camii'nde kadınlar mahfili kısmı esasında hiç hayata geçirilmemişti.
29:22Daha sonraki düzenlemelerde oldu.
29:24İşte o düzenlemelerden bir tanesi hemen arkamda yer alan Sultan Birinci Mahmut döneminde
29:29hem Süleymaniye Camii'nde hem Fatih Camii'nde hem de Ayasofya'da kurdurmuş olduğu bu kütüphane bölümüdür.
29:36Bu kütüphane bölümü de eskiden derslerin okutulduğu yerlerden bir tanesiydi.
29:42Ve Birinci Mahmut döneminde bu metal kafesli bölüm bir kitaplığa dönüştürülmüştü ki
29:49Süleymaniye Camii içerisinde, Fatih Camii içerisinde mevcut bir kitaplık zaten vardı ama
29:56bölüm ayrı bir bölüm olarak Birinci Mahmut döneminde teşekkül ettiriliyor.
30:00Sultan Birinci Mahmut tarafından oluşturulan bu kütüphanenin esasında bir vakıf mantığı içerisinde
30:07Balkanlarda pek çok köy yerleşim ve akarlar oluşturularak buranın ihtiyacı karşılanmıştı.
30:15Süleymaniye Camii'nin hayata geçirilmesine itibaren bu vakıf kültürü ve işleyişi içerisinde 281 tane personel tahsil edilmişti.
30:23Bunların içerisinde kandilciler, bu kandillere yağ sağlayan, zeytinyağı sağlayan diğer görevliler,
30:31araçlar, temizlik görevlileri gibi pek çok şahıs bu caminin işleyişi içerisindeydi.
30:37Aynı şekilde bir sabahleyin buraya geldiğimizde de aynı mantıkta aynı işleyişte temizliklerin devam ettiğini görüyoruz.
30:45Efendim Süleymaniye Camii'nin iki imamı ve 24 tane müezzini vardı.
30:51Bugün de Selahattin Camii'nin de aynı gelenek devam ettiğini görüyoruz.
30:56Vakıf müessesesi ve vakfın işleyişi farklı bir boyuttaydı.
31:01Sadece mimari olarak değil bu camilerin bir de peyzajıyla ilgilenen ve çevresindeki hayvanların yaşasıyla ilgilenen bir de görevli bulunmaktaydı.
31:11İşte vakıf mantığı bu şekilde yürümekteydi.
31:14Bursa'da nasıl yaralı leyleklerin ve diğer leyleklerin bakımı, beslenmesiyle ilgili bir vakıf teşekkül ettirildiyse
31:21o ruhla, o mantaliteyle bugün vakıf kültürümüz devam ediyor.
31:34Divar Sinan, Tezküretü'l-Bünyan adlı eserde ifade ettiği şekliyle burada mihrapla minbirin çalışmaları yürütmektedir.
31:44Kanun Sultan Süleyman hiddetle buraya gelir.
31:47Ve o zaman da, o tarihlerde de her zaman hasetlik, iftira, dedikodu var olduğunu görüyoruz.
31:53Mimar Sinan'ın camiyi bitiremediği, iskeleleri kurmadığı ve bunlarla kanuninin camisiyle ilgilenmeyip
32:01başka bir sadrazamın sarayının inşasıyla ilgilendiği dedikodusu içerisinde kanuni gelir.
32:08Ve kanuni burada Sinan'a hiddetle sorar.
32:12Sen niye bu camiyi bitirmiyorsun?
32:15Kanuni de iki ay içerisinde bu caminin ibadete açılacağını kendisine ifade eder.
32:21Kanun Sultan Süleyman, Mimar Sinan'ın korkudan dolayı iki ay sonra ibadete açılacağını söylediğini düşünür.
32:28Ve bina emini tarafından tekrardan sordurtur.
32:31Mimar Sinan, iki ay sonra ibadete açılacağını ifade eder.
32:37Evet, iskeleler söküldüğünde bu muhteşem mimari, tezinat, geometri ile estetiğin bir araya geldiği bu mabet ortaya çıkar.
32:50Ve Cuma günü 1557 tarihinde mabet açılacaktır.
32:57Caminin cümle kapısının anahtarı kanuniye Mimar Sinan tarafından takdir edilir.
33:04Kanuni etrafındaki diğer devlet erkanına kimin açılması gerektiğine dair sorar.
33:11Tabi ki herkesin ifade ettiği gibi kanunun bu mabedi kendisinin açılmasına daha uygun olacağı ifade edilir.
33:19Ama Kanun Sultan Süleyman bu eseri açılışının anahtarı Mimar Sinan'a verir.
33:28Dünyada tek örnektir bu.
33:30Bir hükümdarın kendi adına yaptırdığı mabedi, bir yapıyı o mabedi, o yapıyı bina eden mimara takdim edip ilk açılışını yaptırması bakımından büyük bir önem taşır.
33:46Yani esasında Mimar Sinan mimarların piridir.
33:51Mimar Sinan'ın piri kanunludur.
33:54Efendim hikaye böylece bitmez.
33:57Mimar Sinan anahtarı çevirirken şunu söyler.
33:59Ya Fettah! Yani bütün kapıları açan, yaradan, Allah.
34:04Ya Fettah ile açılmıştır bu kapı ve hala da Ya Fettah ile açılmaya zaman.
34:16Süleymaniye Camii'nin mihrabı yani arkamda bulunan mihrab geometriyle estetiğin bir bütünüdür.
34:25Hemen mukarnas mihrabın iki yanında uzanan çini panolar ve mihrabın olduğu duvardaki fil gözü pencereler ve revzenli pencereler dediğimiz başka bir ifadeyle alçı pencereler, başka bir ifadeyle vitraylı pencereler.
34:45Serhoş İbrahim'in ortaya koyduğu o vitraylar muhteşem bir şekilde dünyanın en güzel estetik panoramasını oluşturur.
34:55Efendim bu vitrayların ustası esasında Evliya Çelebi seyahatnamesinde hurda camlar diye ifade eder ama belki de çeviri hatasıdır.
35:04Esasında bu camlar tamamen tek tek üretilir.
35:07Yani her bir camın renk yapısı çok farklı.
35:12Vitray camları normal camlardan çok daha farklı şekilde imal edilip montajlanır.
35:17İşte bu işle uğraşmak fazla bir sabır ister.
35:21O renklerin hakim olmak, o camlardaki oluşturulacak hamurundaki rengi kurabilmek önemli bir şeydir.
35:27İşte bu sanatla uğraşanlara Serhoş denir.
35:31Ve bu Süleymaniye Camii'nin vitraylarını inşa edilen Serhoş İbrahim, renk sarhoşu olan İbrahim'in 16. yüzyıldaki en önemli eserlerinden bir tanesidir.
35:41Geometriyle yazının, yazıyla beraber estetik değerlerin ve Çin'in o turkağazının ve boşluklarda oluşan satıh alanlarınla beraber dünyanın en önemli estetik duvarı olarak ifade edilen Süleymaniye Camii'nin mihrap duvarında bütün bu ögeleri görerek izleyebiliyorsunuz.
36:06Efendim bir sanat arşisi için, bir mimar için, bir tezzin sanatlarıyla uğraşan için Süleymaniye Camii'nin mihrap duvarı size her türlü veriyi sunmuştur.
36:18Ta ki 16. yüzyıldan size selam söyleyerek.
36:35İzlediğiniz için teşekkür ederim.
37:35Vakıf Katılım tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimizi sundu.