Rozmowa o bobrach: Prof. Paweł Janiszewski z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego
Category
🗞
NewsTranscript
00:00 Witam Państwa bardzo serdecznie w naszym redakcyjnym studio.
00:06 Dzisiaj moim i Państwa gościem jest profesor Janiszewski.
00:10 - Witam serdecznie.
00:12 - Panie profesorze jest Pan kolejnym gościem Nadleśnictwa Karniszewice.
00:16 Gościem, który opowiada uczniom oraz koszalinianom o rzadkich gatunkach występujących na tych ziemiach.
00:23 Pan jest specjalistą od bobra europejskiego.
00:27 Szykując się do naszego spotkania, sporo przeczytałam o tym gatunku i przyznam szczerze, że nie wiedziałam, że jest aż tak fascynujące.
00:36 Dużo mamy tutaj na naszych terenach osobników?
00:40 - Jeśli chodzi o szacowaną liczebność bobra, to według danych statystycznych, które nie wiem z jaką dokładnością zwierciedlają sytuację faktyczną,
00:50 w Polsce jest około 148 tysięcy, natomiast tutaj można powiedzieć jest kilka tysięcy bobrów.
00:57 W takich województwach jak Warmińsko-Mazurskie, Podlaskie, Mazowieckie jest kilkanaście tysięcy.
01:02 Tak to sobie określmy, natomiast ja jestem przeciwnikiem podawania nawet w przypadku bobra co do osobnika, bo jest to niemożliwe do policzenia.
01:10 - Mam takie wrażenie, że to jest dość duża populacja.
01:17 Ja żyłam w przeświadczeniu, że jest to dość rzadki chroniony gatunek.
01:23 - To jest połowa prawdy, bo jest chroniony, natomiast nieprawdą jest, że jest gatunkiem rzadkim.
01:30 Bobra możemy w tej chwili spotkać wszędzie, już nie chodzi mi o teren Polski, tylko tak naprawdę o każdy ciek i zbiornik wodny.
01:38 Jeżeli dobrze pochodzimy, dobrze się przypatrzymy, znajdziemy ślady jego bytowania tak naprawdę wszędzie.
01:43 Tylko trzeba jeszcze wiedzieć na co popatrzeć i na co zwrócić uwagę.
01:47 Dlatego nie jest na pewno rzadki, jest powszechny, natomiast sam jego behawior, tryb życia powoduje to, że my spotykamy go jako zwierzę dosyć rzadko.
01:57 - Wielu rolników uważa, że to są szkodniki, że utrudniają im życie.
02:05 Głównie ze względu na swoje wyjątkowe zdolności inżynieryjno-melioracyjne.
02:11 - Tak, to jest znowu połowa medalu, czy jedna strona medalu, szkoda.
02:16 Bo co to jest szkoda? To nie jest szkoda, bo bóbr tego na pewno nie robi celowo.
02:20 On po prostu przystosowuje sobie środowisko do tego, aby żyło mu się jak najlepiej, więc to jest efekt jego działalności.
02:27 Natomiast faktem jest, że te efekty działalności bobra niejednokrotnie utrudniają prowadzenie prac polowych,
02:37 czy wręcz działają na niekorzyść finansowo-ekonomiczną właśnie rolników.
02:43 - Po co bobry to robią? Po co ścinają drzewa i budują te skomplikowane konstrukcje?
02:49 - Podam cytat, który przed chwileczką również podawałem uczniom tutejszej szkoły.
02:56 To jest właśnie słowa pana profesora Żurowskiego.
02:59 Tylko dwa gatunki ssaków potrafią przystosować środowisko do własnych potrzeb.
03:04 Jednym jest Homo sapiens, drugim jest Castor fever, czyli bóbr europejski.
03:09 On po prostu stara się, żeby jemu było jak najlepiej, a więc po to przegradza cieki wodne,
03:16 po to buduje tamy, po to spiętrza wodę, bo on bez wody nie może żyć.
03:21 On jest uzależniony od wody. Ja zawsze wspominam, że to jest gatunek wodno-lądowy.
03:26 Bez dostępu do lądu on sobie poradzi, bez dostępu do wody zginie bardzo szybko.
03:31 Jego fizjologia wręcz wymaga od niego stałego dostępu do wody.
03:37 Stąd takie, a nie inne przekształcanie środowiska.
03:40 Bez wody bóbr nie będzie żył.
03:44 I dlatego niejednokrotnie podwyższanie, spiętrzanie cieków wodnych,
03:48 powodowanie przez to rozlewisk, to jest właśnie efekt jego działalności,
03:54 ale to tak jak powiedziałem przed chwileczką, to jest to stosowywanie,
03:57 polepszanie sobie warunków bytowania, nie zawsze, idące zgodnie z tym, co my byśmy chcieli.
04:03 Natomiast na problem szkód jeszcze trzeba spojrzeć troszeczkę inaczej i na to spiętrzanie.
04:11 Ile dobra za tym idzie? Idzie dobra, bo jeżeli byśmy chcieli my ludzie wybudować tyle samo tam,
04:20 tak samo spowodować spiętrzenie wody, spowodować, że powstaną takie, a nie inne rozlewiska
04:26 na naszym terenie, wydalibyśmy dziesiątki, może setki milionów złotych.
04:32 Bób robi to za darmo, nikomu faktury jeszcze nie wystawił.
04:36 - Tak, ale też nie trzyma się naszych planów zagospodarowania przestrzennego.
04:41 - Trzyma się swoich planów zagospodarowania. - Trzyma się swoich, tak.
04:44 - Dlaczego my nie możemy się czasami do niego dopasować?
04:49 - Jeżeli to jest stworzenie, które żyje w wodzie, to jak on sobie radzi,
04:55 kiedy mamy sążnistą zimę, mrozy. Czy te zwierzęta zapadają w sen zimowy?
05:03 - Nie, nie zapadają w sen zimowy, ale bardzo dobrze przygotowują się do okresu zimy.
05:09 Teraz akurat jest taki czas bardzo aktywnej działalności tych ssaków,
05:14 bo są przygotowywane między innymi magazyny pokarmowe, są ścinane drzewa.
05:20 Nie po to, żeby nam szkodzić, ale po to, żeby dotrzeć do tych najbardziej cennych fragmentów,
05:26 czyli tych najmłodszych pędów drzew i krzewów, które zostaną pocięte na mniejsze kawałki
05:31 i zatopione pod wodą. - Czyli lodówka, bobra.
05:35 - Typowa lodówka i co ciekawe, to też nie jest, brzydko powiem, bezmyślna konstrukcja,
05:41 bo na samym dnie są układane w nieprzypadkowy sposób te najcenniejsze,
05:46 najbardziej odżywcze, najmłodsze pędy, a grubszymi, cięższymi jest to od góry przyciskane,
05:52 żeby nic mu nie wypłynęło, żeby nie poniósł żadnych strat, a bubr niezależnie,
05:58 czy żyje w norach, czy w żeremiach, zawsze ma wyjście pod wodą,
06:02 a więc nawet jeżeli jest woda skuta lodem, on zawsze do tej swojej lodówki ma dostęp
06:08 i to właśnie do tych najcenniejszych fragmentów. A jak wyjada te cieńsze pędy,
06:13 to te cięższe mu cały czas przyciskają je do dna i zawsze ma świeży pokarm.
06:19 - Czyli bobry są weganinami. - Jak najbardziej, tylko i wyłącznie pokarm pochodzenia roślinnego.
06:26 Jedyny pokarm pochodzenia zwierzęcego to jest mleko matki, mleko famicy,
06:30 a tak tylko i wyłącznie pokarm roślinny, więc opowiadanie, czy czytanie, pisanie,
06:36 brzydko powiem, bzdur, że bobry jedzą ryby, mija się bardzo z prawdą. To nie jest prawda.
06:41 - Ale jest to jeden z tych mitów, które gdzieś nam w świadomości urosły.
06:46 - Może to wynika z czego innego? Z wyglądu bobra, a przede wszystkim z kształtu i wyglądu jego ogona,
06:54 który jest płaski i pokryty naskórkiem przypominającym rybią łuskę. Nie jest to rybia łuska.
07:01 To jest tak jak powiedziałem naskórek, który jest podobny. To jest jedna rzecz.
07:06 Druga rzecz, poprzez to, że właśnie tak a nie inaczej wygląda jego ogon,
07:11 bóbr był dopuszczony w ścisłych postach, które dawniej były, do jedzenia na równi z rybami.
07:17 Może stąd to się bierze? Może jest to po prostu to, że bóbr bardzo chętnie zasiedla tereny,
07:23 tam gdzie ryby również występują. Ale tu trzeba znowu oddać mu na plus to,
07:29 że poprzez to przekształcanie właśnie środowiska wodnego on sprzyja rozwojowi wielu gatunków ryb.
07:36 - A po co jest bobrą ten właśnie bardzo nietypowy ogon?
07:42 - Jest to z jednej strony narząd, który pozwala na pływanie.
07:48 To służy jako m.in. ster podczas pływania w wodzie. To służy jako podpora podczas przebywania,
07:57 chodzenia m.in. na lądzie. Co tutaj też unikalne w świecie ssaków jest to,
08:04 że bóbr sam potrafi chodzić na dwóch tylnych kończynach, czyli tak jak my.
08:09 Możemy nauczyć wiele innych zwierząt tej czynności, ale to będzie wyuczone przez człowieka.
08:14 Natomiast bóbr robi to sam na tylnych łapach, podpierając się ogonem.
08:19 Ale ogon ma jeszcze inne zadanie. Również służy do ostrzegania.
08:24 Tak jak powiedziałem, jest to zwierzę wodno-lądowe. W większość czasu, jeżeli by mógł, to przebywałby w wodzie.
08:30 Żyje w ugrupowaniach, w koloniach i bardzo często w chwili zauważenia, usłyszenia niebezpieczeństwa
08:38 uderza tym płaskim ogonem o powierzchnię wody, rozlega się huk.
08:42 Jest to sygnał ostrzegawczy dla wszystkich członków tego ugrupowania, że zbliża się niebezpieczeństwo.
08:48 I jeszcze jedna rola ogona. Jest to jedyna duża część ciała, która jest nieowłosiona.
08:55 A więc na pewno jest to znakomite narzędzie termoregulacji albo ochrony przed mrozem,
09:02 przed niską temperaturą, albo wręcz przeciwnie, przy dużych temperaturach powietrza.
09:07 Bóbr chłodzi się za pomocą tego, czy wykorzystując ogon.
09:12 Jeżeli jest ciepło, wówczas leżąc wyciąga ten ogon daleko od siebie, a więc umożliwia ubytek temperatury z własnego organizmu.
09:21 Jeżeli jest zimno i chce się ogrzać, ten ogon kładzie pod brzuch, czy kładzie się na własnym ogonie.
09:27 I wówczas temperatura ogona ogrzewa jego samego z powrotem.
09:32 Bóbry mają jeszcze jedno niezwykłe narzędzie, to są ich zęby.
09:37 Siekacze.
09:38 To jest niesamowite, jak skuteczne jest to narzędzie, jeśli chodzi o ścinanie drzew.
09:44 Siekacze, czyli tak zwane strugi w gwarze łowieckiej, rzeczywiście są kolejnym, jednym z wielu wyjątkowych cech bobrów.
09:54 Rosną całe życie i całe życie muszą być też ścierane.
09:57 Z zewnątrz są pokryte taką rudobrązową, twardszą warstwą.
10:02 Dlatego też, kiedy są ścierane, ta zewnętrzna część ściera się słabiej.
10:07 Natomiast reszta zęba, reszta siekacza ścina się bardziej, ściera się bardziej.
10:12 Dlatego też całe życie są one ostre.
10:15 Jeżeli do tego dodamy jeszcze nacisk kilku ton na centymetr kwadratowy,
10:19 wiemy jak niebezpieczne z drugiej strony może być to narzędzie przy obronie,
10:24 a jednocześnie jak skutecznym narzędziem przy ścinaniu drzewa.
10:27 Bo około 30 centymetrowej średnicy osikę potrafią ściąć w 15 minut.
10:33 Dziękuję ślicznie za ten przeciekawy wykład o bobrach europejskich.
10:38 Państwu bardzo dziękuję za uwagę.
10:40 Dziękuję również.
10:42 [Cykl: "Królowa Świata" - wykład z ekranu]