Türkiye ve dünya gündeminde yaşananlara kayıtsız kalmayanların programı Gündem, ekranların öne çıkan ismi Arzu Yıldırım Şenlik'in sunumu ve alanında uzman isimlerin yorumlarıyla Ülke TV’de izleyicisiyle buluşuyor. Gündem, Türkiye’nin ve dünyanın gündemini meşgul eden olayları farklı yaklaşımlarla ele alıyor, yorumluyor ve olayların perde arkasını tartışıyor.
Türkiye’nin yoğun gündemi ve dünyada yaşanan sıcak gelişmeler Arzu Yıldırım Şenlik'in moderatörlüğünü yaptığı Gündem’de değerlendiriliyor. Siyaset dünyasında meydana gelen krizler, Orta Doğu ve bölge ülkelerinde yaşanan olaylar, küresel gelişmeler ve bu yolla verilmek istenen mesajlar, Türkiye’nin uluslararası ilişkileri, dış politikası ve güvenlik meseleleri Gündem’de masaya yatırılıyor.
Türkiye’nin yoğun gündemi ve dünyada yaşanan sıcak gelişmeler Arzu Yıldırım Şenlik'in moderatörlüğünü yaptığı Gündem’de değerlendiriliyor. Siyaset dünyasında meydana gelen krizler, Orta Doğu ve bölge ülkelerinde yaşanan olaylar, küresel gelişmeler ve bu yolla verilmek istenen mesajlar, Türkiye’nin uluslararası ilişkileri, dış politikası ve güvenlik meseleleri Gündem’de masaya yatırılıyor.
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00:00Ülke TV ekranlarına hoş geldiniz efendim. Saatlerimiz yirmi
00:00:04biri gösteriyor. Şu gündem programıyla karşınızdayız.
00:00:07Ekonomi ağırlıklı bir programla karşınızdayız aslınıza
00:00:09bakarsanız. Şimdi bir sürü gündemde ekonomi başlığı var.
00:00:13Hepsini sizlerle paylaşacağız. Üç saatlik dilimde neleri
00:00:16konuşacağız? Ilk olarak tabii hafta için en önemli gündem
00:00:19maddesi emekli maaşı zamlarıydı. Tüm detaylarıyla
00:00:22konuklarımla birlikte konuşacağız. Tabii içerisinde
00:00:24dul yetim maaş zamları var. Elbette yeni vergi paketindeki
00:00:28EYT maddesinin emekli adaylarına ve emeklilere etkisi
00:00:31var ve yeni vergi paketi var. Öte yandan tabii ııı yirmi iki
00:00:35saat diliminde ise Trump'ın vurulmasından sonraki
00:00:38piyasalardaki son duruma bakacağız ve tabii kalkınma yolu
00:00:41projesini de değerlendirmiş olacağız. Vakit kaybetmeden
00:00:44başlayalım istiyorum. Değerli konuklarım var. Stüdyo
00:00:46konuklarımdan SGK uzmanı Melis Elmen bizlerle birlikte hoş
00:00:49geldiniz efendim. Hoş bulduk. Iyi günler dilerim. Çok
00:00:52teşekkürler. SETE ekonomi araştırmacısı Deniz İstikbal
00:00:55bizlerle birlikte hoş geldiniz efendim yayınımıza. Teşekkürler
00:00:58yayınlar. Çok teşekkürler. Ankara Yıldırım Beyazıt
00:01:01Üniversitesi öğretim üyesi Abdülkadir Develi de Skype
00:01:04bağlantısıyla bizlerle birlikte olacak. Hoş geldiniz efendim
00:01:06yayınımıza. Hoş bulduk efendim. Teşekkür ediyorum. Şimdi
00:01:12başlayalım ilk olarak isterseniz asgari ücret
00:01:14tablomuzu hazırladık. Eee başlamadan önce hemen şöyle bir
00:01:17dönelim isterim. Melis Elmen'le birlikte şöyle hareketli
00:01:20başlayalım isterim hocam. O yüzden sizi böyle alacağım.
00:01:22Buyurun. Eee şimdi neler yaşandı tabii hafta içinde şöyle
00:01:25bir bakacağız. Emekli aylıklarındaki özellikle
00:01:28artışları konuşacağız. Eee şimdi tabii bir tabloda
00:01:31hazırladık dedik. Özellikle tabii en önemli günden başlığı
00:01:34neydi hocam? Işte on bin lira olan en düş kemekli ayrığının
00:01:38artık on iki bin beş yüze yükselmesi. Tabii ardından
00:01:41aslında yaşananlara da şöyle bir bakmak isterim. Şimdi on
00:01:44iki bin beş yüzün karşılığı olarak yazmışsınız. Getim,
00:01:47dul ve yine aynı zamanda yüzde elli dul olarak da yine
00:01:50bunları da detaylı olarak konuşalım isterim. Neler
00:01:52yaşandı emekli aylıklarında? Şöyle bir bakalım. Şimdi
00:01:55biliyorsunuz ki son altı aylık enflasyona göre emekli
00:01:58zamları belirlendi. Yani Ocak, Şubat, Mart, Nisan, Haziran
00:02:01olarak. Bunun karşında biz yüzde yirmi dört nokta yetmiş
00:02:04ucuk bir zam aldık. Bu zamı kim aldı? Kök aylığı sekiz bin
00:02:08liranın altında kalan her birey bu zam aldı. Bu zammı
00:02:12almalarıyla birlikte aynı şekilde memurlarda zaten kök
00:02:14aylık meselesi yok. Onlar da toplu sözleşmeyle yüzde on
00:02:17dokuz nokta otuz bir aldılar. Konumuz artık bunun dışına
00:02:19çıktı. Çünkü zaten eee sayın cumhurbaşkanımız açıkladı.
00:02:22Hani ekstra bununla ilgili bir şey yok. Şimdi yüzde yirmi
00:02:25dört nokta yetmiş üçü kök aylıktan kurtulanlar aldı. Evet.
00:02:29Peki kök aylıkta kalanlar kimdi? Örneğin sekiz bin lira
00:02:32kök aylığı olan bir birey dokuz bin dokuz yüzde kaldı. Dokuz
00:02:35bin sekiz yüzde kalınca gene on bin lira alacaktı. Evet. E
00:02:37şimdi onlar hiç zam almamış gibi oldu. Bununla ilgili bir
00:02:40düzenleme geldi. Ne dedi? Dedi ki aslında vardığımız zaman on
00:02:44bin liranın yüzde yirmi beşi nedir? Iki bin beş yüz liradır.
00:02:48Buradan iki bin beş yüz lira dediler ki en küçük emekli
00:02:52aile alanlara iki bin beş yüz lira ben hatta bunu yuvarladım
00:02:55yüzde yirmi beş zam yaptım. On iki bin beş yüz liraya
00:02:58vardır. Böylece ne oldu? Kök aylık meselesinde olanların on
00:03:02bin lira almak zorunluluğu ortadan kalkmış oldu. Zaten yedi
00:03:05bin beş liradan on bin liraya yakın zamanda çıkarılmıştı.
00:03:08Şimdi on iki bin beş yüz oldu. Ha şurada bir sıkıntı oluyor.
00:03:12İşte ben diyor on bin lira emekli aile alıyordum. Ben
00:03:14kökten kurtulmuştum. Yüzde yirmi dört nokta yetmiş üçü
00:03:18aldım. Benim maaşım oldu ki işte ııı on iki bin dört yüz
00:03:23yetmiş üç. Evet. E ben bu zaman mı? Hayır aldım. Şimdi burada
00:03:27bir ııı sıkıntı doğuyor. Yani bunu anlayamıyorlar. Şimdi
00:03:29normalde maaşı kökten kurtulmuş ve ana maaşı on bin lira olan
00:03:33bir birey yüzde yirmi dört nokta yetmiş üçte zaten on iki bin
00:03:37yetmiş üçe ulaştı. Zaten aldınız onu. Yani bunu kim
00:03:40alamadı? Sekiz bin liranın altında olan kök aylığı altında
00:03:43olanlar on bin lirada kaldılar. Hocam hemen onu
00:03:46soracağım size. Bu sekiz bin liranın altında kalan kesim ne
00:03:49kadarlık bir kesim yani rakamsal olarak? Iıı yaklaşık iki
00:03:52milyona yakın bir kesimdi ve ııı en önemli de detay şuydu. On
00:03:57bin liranın altında kalmış ııı ve emekli olmuş bir bireyi
00:04:00bırakın. En önemli neydi? Yetim ve dullar. Evet. Çünkü bir
00:04:04birey ııı hayatta olduğu sürece herkese Allah uzun ömürü
00:04:07versin ama ııı çalışabiliyor, işte bir şey yapabiliyor, işe
00:04:10girebiliyor ama ardına bıraktığı dul bir eş, dul bir
00:04:14yetim bunların da maaşının artmasına sebebiyet verdi bu.
00:04:17Evet. Yani ııı eşinden ya da ııı çocuğundan. Hı hı. Iıı
00:04:22yetim. Yetim aylığı ııı çocuğunuzdan da alabiliyorsunuz.
00:04:25Siz babanızdan da alabiliyorsunuz. Böyle de bir
00:04:27ayrım var. Evet. Allah geçinden versin ama kimse tabii ki
00:04:30evladıyla kimseye sınamasın ama evladınız vefat ettiğinde de
00:04:33yetim aylığı alabiliyorsunuz. Iıı genel olarak hani bunu
00:04:36yuvarlak yapıyorum. Bunun hep özellikle memur için yüzde
00:04:39otuzu var. Yüzde otuz beşi var ama. Yüzde yirmi beş SSK
00:04:42Bağkur için diyelim. Hı hı. Bunlar iki bin beş yüz TL maaş
00:04:46alıyorlardı. Bunun yerine bu yükselişle birlikte üç bin yüz
00:04:50yirmi beş TL'ye çıktılar. Yani altı yüz yirmi beş TL evet.
00:04:53Aynı oranı aslında almış oldular. Yüzde yirmi dört nokta
00:04:56yetmiş üç görüyorum. Evet. Hatta yüzde yirmi beşe
00:04:58yuvarlanmış gibi oldu. Hı hı. Bu zam mı almış oldular? Evet.
00:05:01Ne oldu? Kendi aile olmayan bir durum. Yedi bin beş yüz
00:05:04alıyordu. Onun yerine dokuz bin üç yüz yetmiş beş almaya
00:05:07başladı. Evet. Kendi aylığı olup yani örnek veriyorum kendi
00:05:11aylığı on iki bin beş yüz TL oldu. Hı hı. Çünkü en düşük
00:05:14emekli aile olduğunu düşünelim. Artı vefat eden eşinden yüzde
00:05:18elli alıyor. Hı. Beş bin lira yerine altı bin iki yüz elli
00:05:21TL alıyor. Yani asgari ücrete vardı bu kişi. Evet. Yani bu
00:05:24düzenleme bunu sağladı. Ama tabii ki hani kök aylıktan
00:05:28kurtulma meselesi biraz sıkıntı. Eee bununla ilgili de zaten
00:05:31çalışma yapacaklarıyla alakalı eee bakanlarımız ve sayın eee
00:05:34cumhurbaşkanımıza zaten söyledi ama hani dediler ki
00:05:37biraz bize zaman verin. Iki bin yirmi dört yılı emekli yılı
00:05:40elimden geleni yapacağım. Hı hı. Ama nedir? Enflasyonu
00:05:45indirmek istiyorlar. Çünkü veriler eee yüzde otuz civarı
00:05:49gösteriyor yıl sonunu. Evet. Bunu eee yirmilere indirmek
00:05:52istedikleri için biraz şey yapmıyorlar. Çünkü neden
00:05:55arttırmıyorlar? Her şeyden önce bunu eee bunlar biraz tabii
00:05:59ki ben ekonomist değilim ama eee bir vatandaşım şimdi sizin
00:06:02maaşınızı on iki bin beş yüz değildi hani söyledikleri için
00:06:06söylüyorum. Asgari ücrete taşıdılar. On yedi bin lira
00:06:09oldu. Hı hı. Değil mi? Tamam yap yapıldı. Bütçe sağlandı. Eee
00:06:13zaten şu anda vergi paketiyle birlikte cezalar arttırıldı ki
00:06:16iyi ki arttırıldı çünkü usulsüzlük cezaları bunlar. Yani
00:06:19ekstra bir yük değil. Usulsüz bir şey yaptıysan kanuna aykırı
00:06:23bir şey yaptıysan. Onu inceleyeceğiz önümüzdeki
00:06:25dakikalarda. Şimdi tabii onunla ilgili eleştiriler de vardı ama
00:06:28aslına bakarsanız orada çok net bir şekilde eee bakanın bir
00:06:31açıklaması var sayın Mehmet Şimşek'in. Şimdi çok kazanandan
00:06:34çok eee az kazanandan az vergi alınacak. Yani burada aslında
00:06:38önemli olan o çizgi. O çizgiyi de eee önümüzdeki dakikalarda
00:06:41inceleyelim. Şimdi bu tablodan devam edelim. Şimdi şunu
00:06:44söylemek istedim. On yedi bin liraya çıkardılar diyelim. Şu
00:06:46anda. Hı hı. Peki ne olacak? Maalesef ki eee tamam.
00:06:50Denetimler çok ağırlıklı yürüyor. Ama hani eee bu
00:06:53başladığı sistem yüzünden biraz daha zaman ihtiyaç var. Biz
00:06:57bunu on yedi bin lira yapınca burada kilosu üç yüz lira olan
00:07:01peyniri adam beş yüz lira yapacak. Evet. Sıkıntı burada.
00:07:05Yani enflasyonu yukarıya çekmemeye çalışıyorlar. Aslında
00:07:09durdurmaya çalıştıkları şey bu. Evet yapılabilecek şeyler var.
00:07:13Alınabilecek. Nereden ne salınabilecek? Şu an oluşturulan
00:07:16şu otuz dört milyarlık bütçenin eee belli kapıları var. Bir
00:07:20yerden bunları çıkardılar. Gene çıkarılabilir. Ama ne? Durum ne?
00:07:24Çünkü maalesef denetimleri eee çok ivedi bir şekilde ve çok
00:07:28güzel bir şekilde yürütüyorlar ama bunun içinde bir eee yol
00:07:31lazım ve eleman ihtiyacı var. Iki bin yirmi altı kapımız
00:07:34bizim ekonomik gelişmeler için biliyorsunuz. Eee bunu
00:07:37sağlamak için eee ne olursa olsun bu on yedi bin lirayı
00:07:41yapsa bile hizmet ve denetim konusunda bu peyniri buraya
00:07:45taşırsanız ne olacak? Enflasyon tekrar ocak ayı gibi altı
00:07:48yetmişe çıkacak. Neden altı yetmiş değil? Şu anda neden bir
00:07:51altmış dörde düştük? Çünkü ay ay ay ay denetimler ve
00:07:55sınırlamalar yürüdüğü için bir altmış dörde düşebildik. Ve
00:07:58bunu ilerletmek istedikleri için bu noktaya taşınmıyor yani
00:08:02şu anda. Ama tabii ki eee taşıyacaklarını ve bununla
00:08:05ilgili çalışma yapmalarını yani açıkladılar zaten bununla
00:08:08ilgili bir sıkıntı yok. Ama sadece diyorlar ki kademeli.
00:08:11Her şey kademeli yürüsün. Zamlar kademeli yürüsün, mantık
00:08:14çerçevesinde yürüsün. Kimseye bir yük olmasın, vatandaş
00:08:18olmasın, devlet olmasın. Çünkü yıl sonu büyümesi üç nokta
00:08:21ve üç olarak şu anda belirlenmiş. Eee bunu bir tık
00:08:26yukarı taşımaya çalışıyorlar ki iki bin yirmi beş yılı emekli
00:08:29aylıklarına yansıyabilecek eee götürüleri eee absorbe etmek
00:08:33için. Evet. O yüzden bu çalışmalar şu anda devam ediyor.
00:08:36Sadece herkese sadece sabır gibi bir nokta oldu. Evet, tamam
00:08:39geçim çok zor. Eee kiralar çok zor. Evet. Alışveriş çok zor.
00:08:44Ama bununla ilgili zaten düzenlemeler şu anda yapılıyor.
00:08:46Eee en yakın zamanda sanıyorum bunun hayrını görecekler gibi
00:08:51düşünüyoruz. Peki biz de öyle olmalı. Şimdi devam edelim.
00:08:53Sayın Abdülkadir eee Devi'yle sizinle birlikte konuşmak
00:08:56isterim. Eee elbette ki şimdi maaşları konuştuk. Buyurun
00:08:58hocam. Isterseniz yine önümüzdeki dakikalarda tabii
00:09:01tekrar tavlolardan konuşmaya devam edeceğiz ama hocam
00:09:04sizinle de şunu konuşmak isterim. Yani elbette ki biz
00:09:06eee hafta içinde de konuşuyoruz Deniz hocamla da beraber.
00:09:09Diyoruz ki eee ekonomiden konuşurken aslında her taşın
00:09:12altından işte yine enflasyon çıkıyor. Şimdi tabii maaşlar
00:09:15artıyor, rakamlar büyüyor ama önemli olan ne? Alım gücünün
00:09:19arttırılabilmesi. Şimdi emekliler için de tabii iki bin
00:09:22beş yüz liralık gibi bir artış gördük ama hocamın söylediği
00:09:25menüs hocamın da söylediği önemli bir başlık var. Tabii ki
00:09:27de bu noktada işte denetimlerin daha fazla sıklaştırılması ki
00:09:31o peynir fiyatlarının da yani yine aslına bakarsanız eee
00:09:34yansıması yani düşmesi ya da en azından olağan seyrinde kalması
00:09:38önemli olan nasıl eee aslında buna önlem alınabilir de
00:09:42konuşmak isterim hocam. Nasıl değerlendirirsiniz? Evet tabii
00:09:47şu anda biz emekli maaşlarını konuşuyoruz. Asgari ücreti
00:09:50konuşuyoruz. Iıı artışları zamları konuşuyoruz. Neden
00:09:54bunları konuşuyoruz? Çünkü enflasyonla karşı karşıyayız.
00:09:57Yani enflasyon bir sosyal bir meseledir aynı zamanda. Yani bir
00:10:01bizzati olarak yaşam standartını, yaşam kalitesini
00:10:04etkileyen bir ııı olgudur. Dolayısıyla enflasyonla mücadele
00:10:08etmek bunun bu noktada oldukça önemli. Bakın OECD
00:10:11ortalamalarına bakıldığı zaman eee şunu görebiliyoruz. Iıı real
00:10:15ücret artışlarının en yüksek olduğu ülke Türkiye. Çok net
00:10:18olarak bunun altını çizmek istiyorum. Fakat buradakini
00:10:21önemli olan nokta şu. Elde edilen bu kazanımların bu ııı
00:10:25gelirin korunulamamı durumu korunulamamı durumusudur söz
00:10:29konusu. Yani ııı şimdi burada ııı hakikaten enflasyona karşı
00:10:33bu süreçte en önemli ııı nokta çalışanların ııı real
00:10:37gelinin korunması, refah düzeyini bu noktada korunması
00:10:40oldukça önemli. Iıı ve bu noktada enflasyon zamlarını
00:10:43görüyoruz. Geçtiğimiz yıllarda enflasyonu da aşan refah payını
00:10:47kapsayan düzenlemelerle karşı karşıya kaldık. Fakat bu yıl
00:10:51farklı bir yıl. Tabii ifade ediyoruz. Iki bin yirmi dört
00:10:53yılı. Fakat iki bin yirmi dört yılı aynı zamanda da
00:10:55enflasyonu zirve yapmış oldu bu yıl. Yani burada birçok para
00:10:59parametreyi aynı anda götürmek durumundayız. Nedir bu? Bir
00:11:02enflasyona mücadele edeceğiz. Sıkı para politikası
00:11:05uygulayacağız. Güçlü talebi bu noktada soğutacağız. Diğer
00:11:08taraftan eee buradan özellikle kur kaynaklı eee enflasyon
00:11:13geçişkenliğinin önleme noktasında adımlar atılacak.
00:11:15Eee diğer taraftan OVP'deki hedeflerin gerçekleşme durumu
00:11:19söz konusu. Eee bunların hepsini bir anda yaptığımız
00:11:22zaman işlerin birazcık daha yavaş ilerlediğini görüyoruz.
00:11:24Fakat öncelikli konu burada özellikle sabit gelirlerin
00:11:29gelir düzeyinin korunması enflasyona karşı korunması
00:11:32refah düzeyinin bu noktada korunması. O yüzden ben ifade
00:11:35ettim. Bu zam açıklanmadan da evvel. Dedim ki yüzde yirmi
00:11:38dört bir enflasyon var. En düşük emekli maaş on bindir.
00:11:41Dolayısıyla bunun on iki bin beş yüz liraya gelmesi doğru
00:11:44olacaktır. Eee tabii burada bazı tartışmalar da var. Yani
00:11:47burada özellikle sekiz bin yüz liranın altında eee geliri olan
00:11:52emekli maaşı olan bir nokta sekiz milyon kişinin
00:11:55faydalanmama durumu söz konusu. Evet. Yani önceki seferde
00:11:58olduğu gibi yani önceki sefer neydi? On bin taban
00:12:01aileydi. Burada bir tamamlama süreci var idi. Eee dolayısıyla
00:12:04burada bu yüzde yirmi dörtlük zammın on bin lirayı taban
00:12:09olarak alıp eee on iki bin beş yüz lira yükselmesi için
00:12:11ilave bir düzenlemeye ihtiyaç vardı ki bu düzenlemeden şu anda
00:12:14mecliste yapıldı. Yapılıyor. Eee dolayısıyla burada altı bin
00:12:18lira olan birisinin emekli maaşı kök aile altı bin lira
00:12:21olan birisi emekli aile on iki bin beş yüze gelmiş vaziyette.
00:12:25Yani altı bin lira olan bir kişi yüzde yüz onun üzerinde bir
00:12:28artışla karşı karşıya kaldı. Eee tabii tartışmalar da şu
00:12:32yönde. Eee biz aynı yüksek prim ödedik. Daha fazla prim
00:12:35ödedik. Eee benim benim maaşım on bir bin, on bin. Ne olacak
00:12:38hocam? Eee fakat ben daha az oranda yüzdesel olarak altını
00:12:42çiziyorum. Şimdi o aslında sizin söylediğiniz durum söz
00:12:45konusu. Buyurun hocam buyurun. Eee tabii şunu söylemek
00:12:52istiyorum. Burada bu bir eee sosyal politika uygulaması.
00:12:55Yani burada devlet özellikle düşük gelire sahip emeklileri
00:13:00koruma noktasında bir pozitif ayrımcılık yapıyor. Bu da bir
00:13:04ayrı bir sosyal politika örneğidir. Bunun altını çizmek
00:13:07istiyorum. Tabii önemli olan nokta yine dönüp oraya
00:13:11geleceğiz. Elde edilen bu kazanımın bu gelir düzeyini
00:13:14nasıl koruyacağız? Bunun korumanın bir yolu var. Nedir
00:13:17bu? Bu enflasyonu düşürmek. Enflasyon düştüğü zaman biz
00:13:22real olarak refah artışını ölçebiliriz. Yoksa aldığımızı
00:13:27çok hızlı bir şekilde enflasyonu verirsek burada biz
00:13:30sonuç elde edemeyiz. O yüzden haziran ayı enflasyon oranının
00:13:33bir nokta altı gelmesinin önemi bu noktada oldukça önemli.
00:13:37Bakın haziran ayı geneleksal olarak enflasyon oranlarının
00:13:40zaten yüksek olmadığı aydır. Çünkü yaz aylarıdır. Burada
00:13:44tarım ürünleri bir tezgahlara gelmiştir. Bir bolluk durumu
00:13:48söz konusudur. Fakat bir nokta altı beklentilerinin altında
00:13:54oldu. Dolayısıyla bunu getirmiş olduğu bir sembolik bir anlamda
00:13:57var. Yani bir zirveyi gördük mayıs ayında. Fakat haziran
00:14:01ayında da aylık bazda şu anki en düşük artış ile karşı karşıya
00:14:05kaldık. Beklendiğimiz odur ki kalan aylarda yüzde ikinin
00:14:09altında artış oranlarıyla biz yılı tıpkı Merkez Bankası'nın
00:14:14tahmin ettiği gibi eee yüzde otuz sekiz ile yüzde kırk iki
00:14:18bağımlılığını tamamlayalım. Yani asıl mesele burada bu. Tabii
00:14:21bir de enflasyon boyutu var. Yani artış yapıldığı zaman az
00:14:25önce de eee Melis Hocam'ın ifade ettiği gibi bir fiyatlama
00:14:28olduğu zaman bir maaş artışı olduğu zaman bir bakıyoruz ki
00:14:31hemen çarşıda pazarda ürünler fiyatlanmaya başlamış. Oysa
00:14:35ki şunu söylüyoruz. Bakın dünya gıda endeksine göre gıda
00:14:39fiyatları yatay seyrediyor. Dünya MTA endeksine göre MTA
00:14:42fiyatlarını çok fazla bir oynama durumu söz konusu değil.
00:14:45Eee diğer taraftan petrol fiyatlarında bir artış durumu
00:14:48çok fazla yok. Evet. Dolayısıyla döviz kuru nisan
00:14:51ayından beri yatay seyrediyor. Eee bunlara baktığımız zaman
00:14:54enflasyonu rasyonel bir şekilde anlayacağımız bir ortam yok.
00:14:58Eee dolayısıyla nereye döneceğiz burada? Burada bozulan
00:15:01bir şey var. Nedir bu? Fiyatlama davranışları bir
00:15:04bozukluk durumu söz konusu. Daha fazla denetimine ihtiyaç
00:15:07var. Talepte rasyonelleşme bu noktada. Eee devam ediyor. Eee
00:15:11fakat demiş olduğum gibi yılın ikinci yarısı özellikle Temmuz
00:15:15ayı enflasyonu, Ağustos ayı enflasyonu bu ayların aynı
00:15:19zamanda baz etkileri vardır. Neden baz etkileri vardır?
00:15:22Çünkü bakın geçtiğimiz Temmuz ayındaki enflasyon yüzde dokuz.
00:15:25Ağustos ayındaki enflasyon yüzde dokuzun üzerinde.
00:15:28Dolayısıyla biz bu aylarda yüzde iki bağımlılığında bir
00:15:31enflasyonu gerçekleştirirsek toplamda yüzde on dörtlük bir
00:15:35geri bir geri çekiliş olacaktır. Bunun ne anlama
00:15:37geliyor? Biz Eylül ayında yüzde elliye inmiş bir enflasyonla
00:15:42karşı karşıya kalacağız ve bu da bizim daha rasyonel bir
00:15:45şekilde enflasyon hedeflememizde bu noktada
00:15:48destekleyecektir diye düşünüyorum. Peki. Şimdi eee
00:15:51Deniz Hocam sizinle de devam etmek isterim. Bir yandan da
00:15:53tabloyu yine rica edeceğim arkadaşlarımdan. Işte o kök
00:15:56maaşın yüzde yirmi dört virgül yetmiş üçle alınan zamla
00:16:00birlikte oluşan maaşın olduğu tabloyu alalım. Maaş farkında
00:16:03şöyle bir konuşalım. Şimdi tabii ilk olarak şunu sormak
00:16:06isterim. Eee bu zamlı maaşlar ne zaman yatacak? Tabii ki
00:16:10Temmuz ayı içerisinde büyük ihtimal emeklilerimiz eee bu
00:16:13maaşlara kavuşacaklardır. Ancak şunu unutmamak lazım. Sayın
00:16:17katılımcılara ben biraz ek yapayım. Eee biliyorsunuz on
00:16:20altı milyonun üzerinde bir emeklimiz var. Biz kamu
00:16:23bütçesinden yaklaşık sağlık harcamalarıyla birlikte
00:16:25emeklilerimize seksen milyar dolarlık bir harcama yapıyoruz.
00:16:28Eee bu da hakikaten bütçenin ya da devletin bir senelik
00:16:32harcama kapasitesinin yüzde yirmisine eşit. Gönül ister ki
00:16:36enflasyon daha ııı düşük olsun ve emeklilerimize verdiğimiz bu
00:16:40artış oranı daha fazla hissedilsin. Ancak burada en
00:16:43düşük emekli maaşının ııı on iki bin beş yüz liraya çıkarılmış
00:16:47olması bizim açımızdan olumlu. Ancak daha da iyisi olabilir.
00:16:51Fakat ııı şunu da unutmamak lazım. Enflasyona karşı
00:16:54verdiğimiz herhangi bir ııı zam herhangi bir ek ııı diyeyim
00:16:58ııı refah payı yine enflasyona karşı eriyecek maalesef. Ama
00:17:02sevindirici olarak ııı şunu da söylemek lazım. Bu sene yüzde
00:17:05otuzlara düşecek bir enflasyonumuz var. Hı. Seneye
00:17:08yüzde onlu rakamlara düşecek bir enflasyonumuz var. Tersine
00:17:11enflasyon sürecinin başladığını ifade ediyor. Maliye ııı sayın
00:17:15Maliye Bakanımız ve sayın Cumhurbaşkanı Yardımcımız
00:17:18Cevdet Yılmaz Beyler. Ya bu bizim açımızdan önemli.
00:17:21Enflasyonla mücadelede ne kadar başarı elde edersek aslında
00:17:24hem emeklimize verdiğimiz refah payı ya da zam ismine ne
00:17:29söylerseniz söyleyin. Eee ekstra etki yapacaktır. Yani
00:17:32milletimiz çarşıda pazarda artık artışı görmediğinde yani
00:17:37artışlar yüzde beşlere, yüzde üçlere düştüğünde bizim bu
00:17:40verdiğimiz ekstra ekstra zamlar işe yarayacak. Ancak bunun
00:17:44içinde tabii ki önümüzde altı aylık bir ya da beş aylık bir
00:17:47zorlu bir süreç var. Eee bunu da ayrıca eee vurgulamak lazım.
00:17:52Neden? Çünkü enflasyonla mücadele biliyorsunuz. Işte
00:17:55Fed ve Avrupa Merkez Bankası iki senedir enflasyonla
00:17:57mücadele ediyorlar ve ancak ve ancak daha istedikleri seviyeye
00:18:00enflasyonu çekebildiler. Biz de son bir senedir aşağı yukarı
00:18:03sıkı para politikası ve sıkı maliye politikasıyla enflasyonla
00:18:07mücadele ediyoruz. Bunun çıktılarını temmuz ayı
00:18:10içerisinde, haziran ayı içerisinde almaya başladık.
00:18:12Ancak şunu da ııı söylemek lazım. Tabii ki ııı belki askeri
00:18:17ücrete yapılacak ııı neden zam yapılmadığında belki ufak bir
00:18:20değinebiliriz. Yani o psikolojik bir etki yarattığı
00:18:24için ve fiyat mekanizması hocamızın da söylediği gibi
00:18:26bozulduğu için yani herhangi bir askeri ücrete zam
00:18:30yapıldığında çarşıdan pazara aklınıza ne gelirseniz ve ne
00:18:34gelirse gelsin ııı zam oluyor. Bu fiyat mekanizmasının bize
00:18:37bozuk olduğunu istikrar kazanmadığını gösterir. Burada
00:18:40en önemli bizim için çözüm düşük enflasyon. Evet. Onun için
00:18:44de biraz daha zamana ihtiyaç var. Şimdi hocam önemli aslında
00:18:48o psikolojik ııı etken dediğiniz şey şimdi asgari
00:18:51ücrete gelen zamla gördüğümüz o zamlar aslına bakarsanız
00:18:54görecek miyiz peki acaba? Iıı şimdi az da bir zam gelmedi.
00:18:58Iki buçuk liralık bir zam geldi. Peki görecek miyiz o
00:19:01zamları? Iıı tabii ki şöyle bir şey var. Bu üç nokta sekiz
00:19:04milyon emeklimizi kapsayan bir ııı zam. Iıı aslında biraz
00:19:08iyileştirme de denilebilir. Tam zam da değil işin açıkçası.
00:19:12Bu iyileştirmenin çarşıya, pazara yansıması tam etkili
00:19:15olmaz. Yani asgari ücret gibi olmaz. Asgari ücretin kat
00:19:18sayısı bütün gelirleri etkilediği için bütün özel
00:19:22sektör sabit gelirli veya maliyetleri etkilediği için ııı
00:19:25yani asgari ücretin arttırılması kadar emekliye
00:19:29verilmiş olan bu zamın etkisi o kadar büyük olmaz. Ancak tabii
00:19:33ki biliyorsunuz Temmuz ayı içerisinde bir yüzde yirmi
00:19:36zam ııı olduğu yani yüzde yirmi ile yirmi beş arasında bir
00:19:39zam oldu. Kamu çalışanlarla. Bunun kısmi bir etkisi
00:19:42olacaktır fiyatlara. Ancak bir sıkı para politikasını
00:19:45sürdürdüğümüz takdirde sıkı maliye politikasını
00:19:48sürdürdüğümüz takdirde bunların geçici olduğunu, fiyatların
00:19:51denge noktasına gelmesi gerektiğiyle alakalı önümüzdeki
00:19:55süreçte bunu göreceğiz. Ancak ııı şunu söylemek lazım.
00:19:58Hakikaten ııı yüzde yetmiş birlik eflasyon yüksek bir
00:20:01eflasyon. Iıı bunun düşüşü de bu kadar kolay olmayacak. Ancak
00:20:05uluslararası kuruluşlarda Türkiye'deki eflasyonun
00:20:07düşüşüyle alakalı birçok rapor yayınlıyorlar. Birçok
00:20:10açıklamaları var. Bu da bizim doğru yolda olduğumuzu
00:20:12gösterir. Peki. Hocam Deniz hocam sizinle de şöyle bir
00:20:15tabloyu konuşmak isterim. Iıı şimdi tabii aslına bakarsanız
00:20:19şöyle hem ııı arkadaşlarım hazırlamışlar. Iıı hem zamlı
00:20:23rakamları görüyoruz. Hem ek ödemeyle birlikte gelen
00:20:26rakamları görüyoruz. Iıı en sonunda da artık maaş farkını
00:20:29görüyoruz. Şimdi burada aslında benim sormak istediğim bir
00:20:32başlık şu. Elbette ki kök maaşı işte yedi bin beş yüz lira
00:20:35olan kişinin de aslına bakarsanız ödemesi artık on
00:20:39iki bin beş yüz. Ama dokuz bin beş yüz olan kişinin de on
00:20:42iki bin beş yüz. Aslında yine burada ııı bir sıkıntı
00:20:45başlıyor. Şimdi bununla ilgili de açıklamalar elbette ki var.
00:20:49Hem onu konuşalım isterim. Hem de nedeni ne ilişkinde sizden
00:20:53başlıkları almak isterim? Neler söylersiniz? Tabii ki
00:20:55biliyorsunuz on altı milyon emeklimizin hepsi SSK'dan
00:20:58emekli değil. Bağkur emeklimiz var veya farklı yollarla ııı
00:21:01farklı kurumlardan özel ııı kurumların yaptığı ııı emeklilik
00:21:07sistemleri var. Tabii ki buradan emekli olanların maaşı bir
00:21:10değil. Bir de emeklilik prim ödemeleri burada önemli. Ancak
00:21:13yedi bin beş yüz lirayla dokuz bin beş yüz lira arasında alan
00:21:16yani farklı prim ödemiş, emekli olmuş kişilerin on iki bin beş
00:21:19yüz liraya tamamlanmasını ya da daha fazla maaş almasını tabii
00:21:22ki herkes ister. Ancak burada Çalışma Bakanlığı'nın ve
00:21:26Maliye Bakanlığı'nın bir çalışma yürüttüğünü de söylemek
00:21:28mümkün. Yani bu ııı adaletsizlik olarak belki
00:21:32addedilebilecek ya da tam eşitlik ııı olmamış, tam adaletli
00:21:36olmamış yaklaşımına ben için açıkçası Çalışma Bakanlığı'nın
00:21:39çalışma yürüttüğünü söyleyeyim. Evet. Yani bu büyük ihtimal
00:21:41düzelecek. Ancak ııı tabii ki ııı diyelim ki dokuz bin beş
00:21:45yüz liralık ııı bir maaş, kök maaşı olan kişi zaten on bin
00:21:49lira alıyordu. Iıı işte on iki bin beş yüz liraya tamamlandı.
00:21:51Yedi bin beş yüz lira olan da on bin lira alıyordu. Onu da on
00:21:54iki bin beş yüze tamamlandı. Bu yüksek enflasyon sürecinin
00:21:57aslında bize bir ııı yansıması. Çünkü hakikaten
00:22:00enflasyon bütün ııı fiyat mekanizmasını etki ettiği için
00:22:03yani emeklimize biz on iki bin beş yüz değil de yirmi iki bin
00:22:07beş yüz de versek yine enflasyona karşı mücadele
00:22:10etmekte zorlanacaklar. Ancak ııı ilerleyen vakitlerde belki
00:22:13kademeli emeklilik sisteminin devreye alınması ııı ve ııı
00:22:17iktisadi büyümeyle istihdama katılan kademeli emeklilik
00:22:21dediğiniz o şöyle bunun örnekleri var biliyorsunuz.
00:22:24Işte Almanya'da ııı Hollanda'da, Fransa'da ve
00:22:27İngiltere'de örnekleri var. Yani diyor ki ııı sistem elli
00:22:30yaşınıza mı geldiniz? Işte belli emekli maaşının yüzde yetmişini
00:22:34alıyorsunuz. Işte elli beş yaşında mı emekli olmak
00:22:36istiyorsunuz? Şu kadarını alıyorsunuz. Altmış beş yaşa
00:22:38ulaştığınızda da emekli maaşınız bu. O da zaten iyi bir
00:22:41seviyede oluyor. Belki kademeli emeklilik sistemini peyderpey
00:22:44devreye almak ııı bize sistemdeki bu ııı kendimizce
00:22:48tıkanıklığı aşmamıza yardımcı olabilir. Bir de şunu da
00:22:50konuşmuştuk hocam sizinle. Hem asgari ücret için konuşmuştuk
00:22:53hatırlıyorum. Hem de emekli maaşları için işte büyük
00:22:56şehirlerde farklı ödenmesi yine küçük şehirlerde daha farklı
00:22:59rakamların ödenmesi de konuşuluyordu. Yani onunla
00:23:02ilgili önümüzdeki zamanda bir gelişme olur mu? Tabii ki
00:23:04önceliğimiz ııı kesin kes altını çizmek lazım.
00:23:07Enflasyonla mücadele. Evet. Iıı ama Çalışma Bakanlığı'nın bu
00:23:11konuları konuştuğunu, Maliye Bakanlığı'nın belki işte
00:23:14Güneydoğu için ayrı bir askeri ücret İstanbul için belki ayrı
00:23:17bir askeri ücret olması şöyle bir ııı şeye açıyor maalesef.
00:23:20Şimdi diyelim ki Güneydoğu Anadolu'muzun bir şehrinde
00:23:23asgari ücret on iki bin beş yüz lira. İstanbul'da yirmi beş
00:23:26bin lira. Tabii ki İstanbul'a karşı bir ııı göç oluyor. Bu
00:23:30göçü engellemek de lazım. Yani oradaki iş sahalarını
00:23:33geliştirmek ııı ki iktisadi büyüme yani ekonomik büyüme de
00:23:37onu sağlayacak bize. Iıı bu sene işte uluslararası kurumlar
00:23:41yüzde üçle dört arasında Türkiye'nin iktisadi büyümesine
00:23:43bir ııı tahmin yürütüyorlar. Şunu da söylemek lazım. Her
00:23:47yüzde birlik ekonomik büyüme Türkiye'de yüz elli binle iki
00:23:50yüz bin arasında istihdam yaratır. Yani neden ııı işte
00:23:53ııı hükümet ya da devlet ekonomiyi büyütmek ister?
00:23:56Istihdam büyüsün, devletin vergi gelirleri artsın, istihdam
00:23:59büyüdükçe refah artar, üretim arar, ihtiyacat artar ve
00:24:02böylelikle toplum olarak refah düzeyi artmış olur. Ancak ııı
00:24:06tabii ki burada önemli bir ııı şey de paylaşayım. Biliyorsunuz
00:24:10otuz iki milyon civarında istihdamımız var. On altı
00:24:13milyon emeklimiz var. Bu bire iki oranıdır. Normalde
00:24:16sağlıklı olanı bunun bire üç, bire dördü olanıdır. Yani
00:24:19istihdamı arttırmak belki emeklilere verilecek olan ya da
00:24:22emekli kesimi finansi etmeye de bize en çok yardımcı olacak
00:24:25şey diye düşünüyorum. Ancak bunun için de zamana ihtiyaç
00:24:28var. Tabii ki ülkeler böyle işte bir iki senede yüzde üç,
00:24:31yüzde dört büyüyerek yapamıyor maalesef. Belki yüzde beşin
00:24:35üzerinde bir iktisadi büyümeyi kalıcı anlamında ki Meme
00:24:38Şimşek Bey vurgular bunu. Iıı sağlamak ııı en büyük çözüm
00:24:42yolu diye düşünüyorum. Peki. Peki hocam buyurun. Iıı şimdi
00:24:45konuşacağız tabii devam edeceğiz. Iıı Sayın Hocam
00:24:48sizinle devam edelim isterim. Elbette ki şimdi Melih Ermen'le
00:24:51konuşacağız. Bir de ne var? Yetmiş milyarlık gelir paketi
00:24:54Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde. Onunla ilgili de
00:24:57bir tablomuz vardı. Hemen onu da alalım arkadaşlar. Konuşmaya
00:25:00devam edelim. Şimdi tabii bu da çok tartışmalı aslına bakarsanız
00:25:03yeni vergi paketinin ayrıntıları. Iıı Mehmet
00:25:05şimdi Şimşek'ten açıklama gelmişti. Çok kazanandan çok
00:25:08az kazanandan az vergi alacağız dedi. Sistem dar
00:25:11gelirliği kapsamıyor. Yeni vergi paketi yarın komisyonda da
00:25:15görüşülecek artık. Neler var hemen hocam şöyle bir
00:25:17isterseniz yine ayakta konuşalım isterim. Elbette ki
00:25:20bu başlıkları çelikli olarak. Evet. Buyurun. Az vergi, çok
00:25:24vergi meselesine kazanan giden bunu çok istiyorum. Neden
00:25:28istiyorum? Öncelikli olarak şunu söyleyeyim. Bir kuyumcu
00:25:31aylık on yedi bin lira gelir beyan edemez. Ben bir serbest
00:25:35meslek erbabı olarak ben bile daha fazlasını ister istemez
00:25:40beyan ederken altının fiyatı belli, alışı belli, varışı
00:25:44belli. Bu hiç mantıka değil. Bu denetim çerçevesinde
00:25:47gerçekten bunu kendileri de zaten söylediler. Bir vergi
00:25:50memurunu tutacaklar. Oraya oturacak dediler. Bir gün
00:25:53tesadüf bir gün. Üç gün sonra gelecek o vergi memuru orada
00:25:57oturacak. Kaç kişi girdi? Kaç kişi çıktı? Kaç kişiden ne
00:26:00kazandı? Çünkü tesadüf girdiğiniz yerde o gün çok işiniz
00:26:05de olmayabilir, çok işiniz de olabilir. Onu dengeleyecek.
00:26:07Dengeyi bir kenara koyacak ilk denetimi. Ondan sonra üç ay
00:26:11sonra tesadüf tekrar gelecek. Ve ondan sonra merhaba cezalar.
00:26:16Çünkü bu normal. Usulsüzlükle alakalı her türlü vergi
00:26:21cezası, ödemeler ben bunlara kabulüm. Çünkü niye kanunlar
00:26:26neden var? Anayasa hukuk niye var? Bir şeye uymanız için var.
00:26:30Siz buna uymuyorsanız ceza on kat olsun bence bir buçuk iki
00:26:33katını çıkarmaları bile az. Yani buradan ne yapıyorlar? Şu
00:26:37ödemelerin tamamı şu gördüklerinizden emekli
00:26:40aylıklarıyla ilgili ekstra bir bütçe çıkarmış oluyorlar. Yani
00:26:44senelik yetmiş milyarı şu anda yaptıkları on iki bin beş yüz
00:26:47lirayı buradan zaten kafadan çıkarmış oluyorlar. Evet. Ve
00:26:50doğru olanı da bu. Belki ileride daha da iyisi yapılacak. Bence
00:26:54daha da fazla arttırılmalıydı. Çünkü bu bir kanunsuzluktur.
00:26:57Kanunun dışındaki bir mevzuda hepsine getirsinler. KDV
00:27:01düzenlemeleri, askali kurumlar vergisi kısa vadeli sigorta
00:27:06kolları ha burada şöyle bir sıkıntı çıkıyor. Ne oluyor? Bu
00:27:09özellikle EYT süreciyle ilgili bir sıkıntıya geliyor. Nasıl bir
00:27:14sıkıntı? Daha doğrusu çok özür dilerim. Şuraya varmadan kısa
00:27:17vadeli sigorta aslında işçiyi koruyor. Ben yanlış ifade
00:27:20ettim. Evet. Eee yüzde ikiden iki buçuğa çıktı. Orada biz
00:27:22bunu ne zaman gördük? Yapılıyor. Eee usulsüzlük değil. Çok
00:27:25özür dileyerek. Evet. Eee bunu biz EYT'de şeyde gördük.
00:27:28Pandemide gördük. Evet. Insanlar kısa vadeli çalışmak
00:27:31zorunda kaldı. Ödenek almak zorunda kaldı. Işsizlik
00:27:34sigortasıdır bu. Aslında bu kısa vadeli sigorta kollarının
00:27:38işsizlik sigortasının prim oranı arttırıldığı. Bu ne demek?
00:27:41Siz işten ııı çıkarıldığınız zaman ya da pandemi gibi ekstra
00:27:46durumlarda size ödenecek ödek ödeneklerin miktarının
00:27:49arttırılması demek aslında. Tamam işverene bir yükü yüzde
00:27:53beşlik bile olsa bir yani sıfır nokta beşlik bir payı da olsa
00:27:56evet var. Ama bu işçiyi koruyan bir politika. Ha burada şu
00:28:01var EYT prim desteği kalkıyor. Yüzde beşlik bir eee destek
00:28:05kalkması demek. Nedir? Yüzde eee şu anda altı aylık otuz
00:28:09dört milyarlık bir on iki bin beş yüz liranın bütçesi.
00:28:12Aslında buradan toparlanıyor. Evet. Eee işveren çok itiraz
00:28:16ediyor. Işte ben diyor o zaman diyor eee kalifiye elemanımı
00:28:20çalıştırmayayım. Asgari ücretli birini alayım. Onun primi daha
00:28:23düşük. Ama öyle olmayacak. Şimdilik bu böyle. Çünkü neden
00:28:26kalifiye elemanı ihtiyacı var? Kim yapacak? Evet. Zaten en
00:28:30büyük sıkıntılar. Özellikle yeni nesil biliyorsunuz. Üç ay
00:28:32çalışıyor. Bir ay çalışıyor. Tatile gideceğim ben diye işe
00:28:35bırakıyor. Yani durum buna dönmüş durumda. O yüzden bu da
00:28:38çok sıkıntı olmayacak. Evet. Eee zaman içinde bu da oturacak.
00:28:41Evet şu anda bir şey oldu ama bunlar hepsi bütçesel olarak
00:28:43konuşulmuş, planlanmış şeyler neticede. Bunun dışında fatura
00:28:48almayana, vermeyene çok normal. Hı hı. Niye vermiyor? Vermek
00:28:53zorunda. Nasıl biz fişimizi alıyoruz? Bir markete gittiğiniz
00:28:56zaman peynirin fişini almıyor musunuz? Almak istiyorsunuz.
00:28:58Alın. Herkes alsın. Herkes bunu vermek zorunda. Kurallar.
00:29:02Aslında bunun önü biraz alınmaya başlanmış. Çok yakın zamanda
00:29:05evet. Mesela İBAN meselesi ortadan kaldırılmaya çalışılıyor.
00:29:08Çünkü biliyorsunuz işte küçük işletmelerde İBAN'a işte para
00:29:12atma gibi. Zırh fatura kesmesini. Karşımızda çıkmıştır
00:29:15sizinle çıkmıştır değil mi? Hiç kimse kusura bakmasın. Şu
00:29:18olmak zorunda. Evet. Biz İBAN'a atalım. Sıkıntı yok. Niye?
00:29:22O bana indirim yapıyor mu? Kuaföre gittiniz. Saçınızı
00:29:26yaptırdınız. Ya da eee baylar berbere gitti. Evet. Eee
00:29:31diyor ki İBAN'a at. Tamam atayım. Sıkıntı yok. Peki sen
00:29:34eee Ahmet'e indirim yaptın mı? Hani o fatura kestirdi. Bana
00:29:37bana yap o zaman ben İBAN'a atıyorsam fatura kes. E onu da
00:29:40yapmıyor. Neden benden haksız? Ya vatandaştan haksız kazanç şu
00:29:44anda. Evet. Hani devletine geçtim. Vatandaştan haksız
00:29:47kazanç. Tespit edilsin, ceza verilsin. Neden? Biz bunları
00:29:50nerede kullanacağız? Burada kullanacağız. Allah geçinden
00:29:54versin. Bu ülkede böyle bir gerçek var. Burada kullanılacak.
00:29:57Nerede kullanılacak? Emeklilerin bütçelerinde
00:29:59kullanılacak. Eee avukat, doktor denetim olsun. Evet.
00:30:03Avukat alıyor. Her avukat aynı değil tabii ki. Ama bazı
00:30:07avukatlar alıyor beş yüz bin liralık dava alıyor. Hiçbirini
00:30:10hepsi için konuşmuyoruz. Tabii ki. Asla. Istisnalar yani bu
00:30:13eee kurallara ve kanunlara uymayanları zaten
00:30:16denetledikleri için. Şimdi bu adamı aldı. Beş yüz bin lira.
00:30:19Bu da aldı. Bıçak parası. Hı hı. Eee geliri nerede gideri
00:30:25nerede? Aynı ilacı kullandı. Devlet hastanesinde eee bıçak
00:30:29parası almayan doktorla aynı ilacı kullanıyor. Aynı eee ne
00:30:31bileyim tüpü kullanıyor, serumu kullanıyor. Neden? Denetlensin.
00:30:35Evet. Denetlensin ki bütçe çıksın. Bize bütçe lazım. Biz
00:30:38büyüyen bir ülkeyiz. Yıl sonu büyümemiz bile belli şu anda.
00:30:42Üç nokta. Üç en az. En az. Evet. Ya yüzde beşlik rakam çok
00:30:46büyük bir şey. Bu hani göze gelmese de hani ekonomist
00:30:49değilim ama ekonomiden bir tık anlıyorsanız yüzde beşe
00:30:52yaklaşan bir rakamın ne kadar büyük olduğu zaten çok bariz.
00:30:55Tabii. Buradan başka kayıt dışı cezalar, kıymetli madenler,
00:30:58altıncılar bundan çok ben buna çok sinirleniyorum. Çünkü hali
00:31:03hazırda aynı şekilde internet reklamları bu. Evet. O zaten
00:31:08çok ayrı bir konu. Onunla hiç girmeyeceğim. Çok ekstra bir
00:31:11konu. Bu eee başkasının post cihazını kullanmak. Hocam nedir
00:31:15bu kıymetli madenler sizi sinirlendiren? Sinirlendiriyor
00:31:18çünkü bunu gerçekten bunun yapıldığı neden bir kuyumcu bu
00:31:21kadar küçük bir bütçe belli? Mümkün değil. Bakın alım satım
00:31:25diye bir şey var. Kar etmese bile alıp sattığı şeye fatura
00:31:28kesmek zorunda. Evet. Kar etti demiyorum. Yani dedik işte eee
00:31:31ben eee yirmi kilo işte eee saf altın çektim. Ondan işte bilezik
00:31:35yaptım. O bileziği satmadım. Gittim takı olarak taktım. Bile
00:31:39dese bunun faturasını kesmek zorunda. Aldığımın kesmek
00:31:42zorunda. Bunu da kesmiyorlar. Çünkü çantayla birbirlerine
00:31:44götürüyorlar. Hıı. Şimdi bu da normal değil. Çünkü biz niye
00:31:47bununla uğraşıyoruz? Gerek yok. Denetlesinler. Evet. Yani kızma
00:31:50hiçbir şey hani kızmasın ama bu her sektör için aslında
00:31:53geçerli şu anda. Yani fatura kesmeyen her sektör için
00:31:57geçerli. Yurt dışı harcı da tartışıldı bu arada epey. Onu
00:32:01da konuşuyoruz. Ben buna kızmıyorum. Eee şöyle yani eee
00:32:03bu üç bin lirayla ilgili biliyorsunuz. Üç bin lira
00:32:06olacağıyla ilgili bir konuşma oldu. Ve ben o zaman en kızanlardan
00:32:10biri bendim. Çünkü özellikle genç ilisi yurt dışına çıkmaktan
00:32:13hoşlanıyor. Eee yaşayamıyor evet ama eee yaşadığı ay ay
00:32:17kazandığı kazancından biriktirerek bilet çok pahalı.
00:32:21Eee Amerika bileti bile şu an yetmiş seksen bin lira olmuş.
00:32:24Evet. Eee hadi hadi onu biriktirdi bir sene içinde
00:32:27diyelim kazancından ama o küçük de görünse üç bin lira
00:32:30ona çok rahatsız edecekti. O yüzden sağ olsunlar kamu oyunu
00:32:34dinlediler. Eee üç yüz küsür liradan beş yüz liraya çıktı ve
00:32:38bence gayet makul bir rakam şu anda. Hani bu da nedir? Her
00:32:42şeyin bir bütçe kavramıdır. Yani sizin o havalimanında
00:32:45kullandığınız her alanın bir bütçesi var. Evet. Eee
00:32:47girdiğiniz o tertemiz tuvaletin bir bütçesi var. Eee adım
00:32:51attığınız otoparkın tertemiz otoparkın bir bütçesi var. Yani
00:32:55bunları da bir yerden toparlamak zorunda kalıyorlar.
00:32:57Maalesef vergilerle bu düzenleniyor ama bunu
00:33:00toparlayacaklar ve sıkıntı yok. O yüzden bence vergi
00:33:04cezaları gayet şu an yolunda gibi görünüyor. Peki efendim
00:33:07değerlendirmeye devam edelim. Sayın Abdülkadir Develi size de
00:33:10soracağım efendim. Eee yetmiş milyarlık gelir paketi
00:33:13Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde artık biz
00:33:15değerlendirdik. Eee Sayın Melis Hocam'la birlikte size de
00:33:18soralım. Siz nasıl değerlendirirsiniz? Eee tabi bu
00:33:23vergi meselesini eee bayağıdır konuşuyoruz. Eee peki neden bunu
00:33:27konuşuyoruz? Eee bunu da anlamak gerekiyor. Eee tabii
00:33:31eee burada bir sıkılaşma süreci var. Yani bu sıkılaşma demiş
00:33:35olduğumuz kavram sadece bir parasal sıkılaşma değil. Aynı
00:33:38zamanda bunun maliye politikasıyla da desteklenmesi
00:33:41gerekiyor. Yani burada özellikle bütçe dengelerinin
00:33:44tutturulması, master kriterlerini bu noktada
00:33:47tutturmak bu noktada önemli. Mesela geçtiğimiz yıl Sayın
00:33:50Cumhurbaşkanı Yardımcısı'nın ifade ettiği gibi altı nokta
00:33:53dörtlük bir bütçe açığı beklenirken gayri saf bir
00:33:55ticaret oranından bahsediyorum. Beş nokta ikiyle kapattık.
00:33:59Işte bu yılda yani aynı beklenti durumu söz konusu. Yine yine
00:34:02beşte kapatmak arzulanıyor bu noktada. Eee tabii bu bütçeyi
00:34:07eee bir de aynı zamanda eee söylemek gerekiyor. Yani yüz
00:34:11milyar doları aşkın bir deprem maliyetiyle karşı karşıyayız.
00:34:15Yani ııı aslında meseleyi de bir bu şekilde de bakmak
00:34:19gerekiyor. Yani depreme rağmen ülkenin dış ticaretinin yüzde
00:34:24onunu oluşturan bölgenin yıkımına rağmen büyüyen bir
00:34:27ekonomiye de sahip aynı zamanda Türkiye dinamik bir ekonomiye
00:34:30de sahip. Eee dolayısıyla bu deprem bölgesinin finansmanı da
00:34:33dikkat almaktır bundayız. Yani bu vergiyi konuşurken
00:34:36sıkılaşmadan bahsederken depremi de unutmamak gerekiyor.
00:34:40Eee tabii burada biliyorsunuz bir de tasavvurt tedbirleri de
00:34:43açıklandı. Yani burada özellikle ııı kamunun
00:34:46harcamalarının daha etkin hale gelmesi, etki analizlerini
00:34:49dikkate alınarak harcama planlamasının projeksiyonlarının
00:34:53bu noktada yapılmasına dair bir takım düzenlemeler de yapıldı.
00:34:57Eee ve ııı araçların satımından tutun da birçok kaleme kadar
00:35:01ııı fotokopiye kadar bir tasavvur paketi açıklanan hatta
00:35:04elzem olmadığı sürece ııı bir ivedi bir durum söz konusu
00:35:08olmadığı sürece ve bu ivedi bir durum verilerle desteklenmediği
00:35:11sürece yeni yapılaşma da olmayacak. Yani şu anda böyle
00:35:15bir süreçteyiz. Yani öncelikle bugün bugünü anlamak gerekiyor
00:35:20ki böyle uygulanan bu vergi politikalarını, uygulanan bu
00:35:23sosyal politikaları, uygulanan para politikalarını, gelirler
00:35:27politikalarını daha iyi anlamak açısından bugünün bu bu yılı
00:35:30anlamak gerekiyor. Eee diğer taraftan tabii mesele aynı
00:35:34zamanda yine OECD'ye gidiyor. OECD'ye baktığımız zaman bizim
00:35:37doğrudan ve dolaylı olarak elde etmiş olduğumuz veriler ve
00:35:41gelirler acaba OECD'nin neresinde? Bir de buna bakmak
00:35:45lazım. Çünkü dünyaya bakarak biz şu anki pozisyonumuzu daha
00:35:48net olarak anlayabiliriz. Nedir bu? Mesela bu doğrudan
00:35:52vergilerde biz OECD ortalamasının altındayız. Yani
00:35:56gelire göre vergi alma noktasında OECD'nin gerisini
00:35:59demek ki burada biz kazanandan daha fazla eee vergi
00:36:06toplayacağımız bir modeli ortaya koymamız gerekiyor. Eee
00:36:09diğer taraftan ise eee dolaylı vergiler demiş olduğumuz
00:36:12noktada ise OECD ortalamalarına oldukça yakınız. Yani burada
00:36:17çok fazla bir ortalamadan sapladığımız söz konusu değil.
00:36:20Dolayısıyla şu anki vergiye dön dönersek de tekrar yetmiş
00:36:24milyarlık gelir paket ediyoruz ya biz burada. Burada önemli
00:36:27olan nokta şu. Bu vergiyle aynı zamanda bir disiplin
00:36:30sağlanmak istediyor. Nedir bu disiplin? Çünkü ölçemediğimiz
00:36:33bir talep var. Ortada. Yani sürekli olarak yüzde yüzün
00:36:37üzerinde artış gösteren kredi karda harcamaları var. Peki bu
00:36:41uygulanan para politikasından rağmen sıkı para politikasına
00:36:45rağmen uygulanan bu sıkı maliye politikasına rağmen halen bir
00:36:49talep var ise demek ki biz burayı burayı tam ölçemiyoruz.
00:36:52Kayıt dışı ciddi anlamda var. Evet. Öncelikle kaydı almamız
00:36:56gerekiyor ki ölçelim. Ve ölçelim ve buna göre de
00:36:59politika geliştirelim. Dolayısıyla buradaki eee yetmiş
00:37:03milyarlık gelir paketinin ana noktası temel noktası kayıt
00:37:07dışını bu olabildiğince önlemek ve rekabettiği bu
00:37:12noktada sağlamak tabii. Burada faturayı kim ödeyecek? Bu da
00:37:15önemli bir nokta. Sayın Cumhurbaşkanı yardımcısı bu
00:37:18noktaya da dikkat çekti. Şimdi kayda aldığımız zaman daha
00:37:22fazla fatura kestiği zaman eee kayıt dışını burada eee kayda
00:37:26geçirdiğimiz zaman peki burada oluşacak olan ilave maniyeti
00:37:29tekrar bir fiyat artışı olarak benim hane halkım ödememeli.
00:37:33Bunun da altına ayriyeten çizmek istiyorum. Burada bu
00:37:37etki analizleriyle yapılacak olan bir süreçtir. Tekrar
00:37:42dönelim. Eee doğrudan gelirlerin arttırılmasına
00:37:46yönelik bir pakettir bu paket aynı zamanda. Evet. Daha fazla
00:37:49kazanandan daha fazla gelirin elde edildi. Az önce siz
00:37:52kalem kalem bahsettiniz. Bir doktora gittiğiniz zaman özel
00:37:55bir doktor öncelikle size onun sekreteri karşılıyor ve diyor
00:37:58ki eee bu kadarlık bir ücret var. Fakat bunu lütfen elden
00:38:02getirin. Yani bu oldukça yanlış bir şey. Diğer taraftan
00:38:06küçük esnaf birkaç kişiyle dönmeye çalışan ekonomik
00:38:10daralma içerisinde hayatta kalmaya çalışan esnaf orada
00:38:13KDV'sini böyle kılı kılı hesaplarken diğer taraftan
00:38:17yüksek rakamların eee sağlık sektöründe olsun avukatlar da
00:38:21olsun bu sektörlerde böyle birden gözden kaçması hiç
00:38:25normal değil. Dolayısıyla ben bunun altını özellikle de
00:38:28çizmek istiyorum. Bu sektörlere yönelik denetimlerin
00:38:31artması gerekiyor. Farkındalığın artması
00:38:34gerekiyor. Tabii kişisel eee bilgileri koruma kanunu var.
00:38:38Yani bu noktada çok da fazla maliye özellikle sağlık
00:38:41sektöründe ileri gidemiyor. Buna dair de çözümler aranıyor
00:38:45aslında. Eee tabii oraya memuru koymak, hasılayı şey
00:38:48yapmak eee tespit edebilmek bu noktada oldukça önemli. Fakat
00:38:53bu çok dikkatli olmalı. Dediğim gibi bu kayda kayda
00:38:56alıyoruz. Enflasyonun mücadele var fakat burada kayda almanın
00:39:00maliyetini ekstra bir fiyatla bu olarak da tekrar benim hane
00:39:04halkım bu noktada ödememeli. Bunun bunun da ayrıyeten bu
00:39:08noktada altını çizmek istiyorum. Tabii tüm bu resme
00:39:12rağmen yani depreme rağmen ki eğit eğitenin maliyetleri de
00:39:15konuşuluyor. Hani burada bir maliyeti var. Eğiteni fakat bu
00:39:18bizim koktuğumuz düzeyde bir maliyet durumu söz konusu
00:39:21değil. Bunun da altını çizmek istiyorum. Çünkü geçtiğimiz yıl
00:39:24ve bu yıl yapılan ücret artışlarıyla asgari ücretteki
00:39:28artışlarla beraber aslında size burada sosyal güvenlik
00:39:30kurumunun tahmin ettiğinden daha düşük bir açıkla eee sosyal
00:39:34güvenlik kurumu şu meseleyi kapatmış gibi duruyor. Fakat
00:39:37buna rağmen yedi yüz yetmiş beş milyar TL'lik Sayın Bakan
00:39:40Şimşek'in ifade ettiği gibi maliyet durumu söz konusu.
00:39:43Fakat bu maliyetin içerisinde finansman maliyeti de var.
00:39:46Bunun da altını çizmek istiyorum. Yani rakamın burada
00:39:49beş yüz milyar TL'ye kadar geldiğini bu noktada söylemek
00:39:52istiyorum. Fakat SGK'nın topyekun bir düzenleme ihtiyacı
00:39:55var. Ki şu anda öncelik enflasyon bütçenin tutturulması
00:39:59bütçe kıstığı var burada. Bunun altını çizmek istiyorum ama
00:40:01diğer taraftan da eee bu emeklilik sistemini tutun bir
00:40:04çok kalemi kapsayın düzenleme ihtiyaç var. Eee vergiye
00:40:07dönecek olursak burada nihayet amaç kayıt dışını anlamak.
00:40:11Nihayet amaç enflasyonla mücadeleyi desteklemek bu
00:40:14noktada. Nihayet amaç mastrik kriterlerine uygun bir bütçe
00:40:17açığıyla yılı bu noktada tamamlamak. Çünkü borçlanma
00:40:20ihtiyacınız azaldığı zaman ne ne oluyor biliyor musunuz? Yani
00:40:24dips demiş olduğumuz yani devlet iş borçlanma seletleri
00:40:28birçok kalemi kapsıyor bu. Talebiniz düşük oluyor. Talep
00:40:32düşük olduğu zaman borçlanma talebiniz düşük olduğu zaman
00:40:35daha düşük maliyetle borçlanma kabiliyetiniz artacaktır ki bu
00:40:39da aynı zamanda bütçe dengesi için ve cari denge içinde
00:40:43oldukça iyi bir haber. Bu şekilde de ben bu vergi
00:40:45paketini ııı bir şekilde de değerlendirmiş olayım. Peki çok
00:40:48teşekkür ediyoruz. Efendim bu başlıklarla birlikte ilk dilimi
00:40:51noktalamış oluyoruz. Eee SGK uzmanı Melis Elmen bizlerle
00:40:55birlikteydi. Çok teşekkür ediyoruz değerli
00:40:57katkılarınız için. Çok teşekkürler. Biz Deniz
00:41:00Hocam'la ve Abdülkadir Hocam'la birlikte devam edeceğiz.
00:41:03Önümüzdeki dilimde konuşmaya ekonominin başlıklarına kısa bir
00:41:06ara diyoruz. Ülke TV ekranlarına hoş geldiniz efendim.
00:41:09Saatlerimiz yirmi ikiyi gösteriyor. Şu gündemde yeni
00:41:12gelişmeleri konuşmaya devam edeceğiz efendim. Ekonomi
00:41:14başlıklarıyla elbette ki konuşacağız gündemi. Bir kez daha
00:41:18konuklarımı sizlerle paylaşayım. Sete ekonomi
00:41:20araştırmacısı Deniz İstikbal bizlerle birlikte bir kez daha
00:41:23hoş geldiniz diyeyim size. Merhabalar. Efendim Ankara
00:41:25Yıldırım Beyazıt Üniversitesi öğretim üyesi Abdülkadir Deve
00:41:29ile bizlerle birlikte Ankara stüdyolarından katılacak bizlere
00:41:32bir kez daha hoş geldiniz diyelim. Hoş bulduk
00:41:37teşekkür ediyorum. Altın ve para piyasaları uzmanı
00:41:40İslammemiş'te stüdyo konuğumuz hoş geldiniz efendim. Hoş bulduk.
00:41:43Merhaba. Şimdi tabii önemli başlıklar var dedik öyle ki
00:41:46Trump'ın vurulmasından sonra piyasalardaki son durumu
00:41:49konuşacağız efendim. Borsa İstanbul'da on bir bin bandını
00:41:52kırdık. Öyle ki ardı ardına rekorlar gelmeye devam ediyor.
00:41:55Şimdi tabii gözler cuma gününde neden? Eee artık Modis'ten not
00:41:59aktırım kararı bekleniyor. Şimdi normalde kredi
00:42:02değerlendirme kuruluşları birer aşamalı Türkiye'nin notunu
00:42:05aktırıyordu ama şimdi Türkiye gri listeden çıktı. Modis'in de
00:42:09aslında cuma günü iki basamak birden eee arttırması
00:42:13bekleniyor değil mi hocam? Evet. Yanlışım varsa. Şimdi Borsa
00:42:17İstanbul eee neyi fiyatladık ki? On bir bin bandının üzerine
00:42:20çıktık. Onu soracağım size. Hocam Deniz hocam sizinle
00:42:23başlayalım. Nasıl değerlendirirsiniz? Tabii ki son
00:42:26bir senedir işleme aldığımız ekonomi politikalarının bir
00:42:29yansıması aslında. Eee ve bunun da devamının eee geleceğini
00:42:33söylemek mümkün. Yani sadece Cuma günü Modis'in kararı
00:42:35değil eee farklı uluslararası kredi derecelendirme
00:42:39kuruluşlarından ben aslında not arttırımları bekliyorum. Belki
00:42:41sürpriz not arttırımları da olabilir. Evet. Aslında borsamız
00:42:44hem eee not arttırımlarını fiyatlıyor hem de yabancı
00:42:47yatırımcı ilgisiyle eee de yakından alakalı biliyorsunuz.
00:42:50Bir de eflasyonun eee yüksek olması hasabiyle borsamız da
00:42:54kendini aslında ona göre ayarlıyor. Eee ancak ben
00:42:57senenin sonuna doğru eee artışın devam edeceğini düşünen
00:43:01neredenim hala. Tam istemeden seviyelerde olmadığını
00:43:03düşünüyorum. Bir de bu sırada bir eee Borsa İstanbul'la
00:43:06ilgili bir grafimiz vardı. Onu da alalım. Onunla birlikte
00:43:09konuşmaya devam edelim Deniz hocamla birlikte. Eee
00:43:11karşımızda şu anda da o yükselişi de görüyoruz.
00:43:14Söylediğimiz gibi on bir binin eee bandının üzerine çıktığımız
00:43:17o tablo da karşımızda. Buyurun hocam. Eee tabii ki Borsa
00:43:21İstanbul yatırımcısı için olumlu eee bir adım. Ancak
00:43:25borsalarda yaşanılacak bu imelenmenin aslında FED ve
00:43:28Avrupa Merkez Bankası gibi eee uluslararası merkez
00:43:32bankalarının faiz indirimleri sonrası aslında biz borsada
00:43:35ciddi anlamda yükseliş göreceğiz büyük ihtimal. Not
00:43:37artışları yani uluslararası kredi derecelendirme
00:43:40kuruluşlarının not artışları aslında bunlara destek veren
00:43:43eee bir iğme görecektir. Ancak şunu da söylemek lazım. Reel
00:43:48eee olarak mevduat faizlerini tercih etmeyen eee veya kıymetli
00:43:52madenleri tercih etmeyenler için Borsa İstanbul'un değer
00:43:55kazanması önemli. Ki eee yabancı yatırımcının haftalık
00:43:58olarak Borsa İstanbul'a ilgisinin hala devam ettiğini
00:44:01ve ilerleyen vakitlerde de bunun artacağını da söylemek
00:44:04mümkün. Ancak şurası da önemli bir nokta. Tabii ki küresel
00:44:08trendlerden bağımsız değil eee Borsa İstanbul'da yaşanılan eee
00:44:11iğme eee bir kez daha başa eee dönmekte fayda var. Fed ve
00:44:15Avrupa Merkez Bankaları eylül ayına işaret ettikleri gibi eğer
00:44:19faiz indirimlerine başlar iseler biz küresel bir borsa eee
00:44:23tarafında trendlerde yukarıya doğru bir iğmeyi göreceğiz.
00:44:27Türkiye'de ekstra bir tabii biraz da yüksek bir reflasyon
00:44:29var. Onun daha seviyle borsamızda yükseliş devam
00:44:32edecek. Peki. Sayın Abdülkadir Develi sizinle konuşalım
00:44:36efendim. Kredi derecelendirme kuruluşlarının özellikle
00:44:39gelecek olası bir ııı artışı yeni haftayla birlikte ııı
00:44:44Borsa İstanbul'da daha da bir yükseliş trendi gösterir mi diye
00:44:48sormak isterim. Deniz hocam da söyledi. Tabii eylül ayından
00:44:51itibaren Borsa İstanbul'da neyi görmeye başlayacağız? Siz nasıl
00:44:54değerlendirirsiniz? Eee tabii Borsa'yı konuşurken içerideki
00:45:00gelişmelere bakmak gerekiyor. Aynı zamanda dışarıdaki
00:45:03gelişmelere de bakmak gerekiyor. Şimdi ııı küresel
00:45:06iktisadi iklim şu an Türkiye açısından oldukça pozitif. Iıı
00:45:10yılbaşından itibaren ııı kredi derecelendirme kuruluşlarının
00:45:14Türkiye'ye değer yapmış oldukları not artışları ki yani
00:45:18bunu şöyle izah etmek gerekiyor. Yani neden not
00:45:20artışı var? Veya bu not artışlarının önemi nedir? Bunu
00:45:24aslı izleyicilere bunu anlatmak gerekiyor. Bir ülkenin
00:45:27zamanında ve tam olarak borcunu ödeme kabiliyetini
00:45:31derecelendirir bu kuruluşlar. Ve yabancı sermaye de bu. Buna
00:45:38bakarak da ülkeye dair yatırım kararı alır. Eğer bu yüksek ise
00:45:43not yüksek ise A'ya yakın ise A pozitif ise bu ne anlama
00:45:47geliyor? Bu ülkenin yatırım yapılabilir anlamı bir ülke
00:45:51olduğu anlamına geliyor ki bu sermaye için oldukça iyi bir
00:45:54haberdir ve sermaye girişini bu destekler. Şimdi Türkiye bu
00:45:59noktada geçtiğimiz aylardaki bu not artışını eee MUDİS'le
00:46:04beraber devam ettirecek gibi duruyor. Yani şu andaki bütçe
00:46:09dengesine bakıldığı zaman cari dengeye bakıldığı zaman
00:46:13ihracatı, ithalatı karşılama oranına bakıldığı zaman eee ve
00:46:17aynı zamanda da Merkez Bankası'ndaki rezervlere
00:46:20bakıldığı zaman eee burada bunlar hep pozitif bir işarettir
00:46:23aynı zamanda. Yani bu pozitif işaret eee de notun
00:46:27yükselilmesi konusunda da yukarı doğru bir destekçidir
00:46:30aynı zamanda. Diğer taraftansa CDS yani risk primi ki bu
00:46:35geçtiğimiz yıl eee Mayıs aylarında sekiz yüzün
00:46:39üzerindeydi. Ki şu anda iki yüz yüze yaklaşıyor. Yani iki yüz
00:46:43elli diyen son hatırladığım kadarıyla. Yani burada yine
00:46:47mukayese edecek olursak gelişmekte olan bizim gibi
00:46:50ülkelerde geçtiğimiz yılki ortalama düşüş elli puan. Fakat
00:46:54Türkiye burada altı yüz puanlık bir düşüş elde etti. Yani
00:46:57neredeyse kendisine benzer ülkelerin on katı civarında.
00:47:00Bu da oldukça ııı olumlu bir haber. Ve bu ııı neyi
00:47:05destekliyor aynı zamanda? Bu daha fazla sermaye girişini
00:47:08destekliyor. Bir de aynı zamanda ülkenin düşük maliyeti
00:47:12borçlanma kabiliyetini de destekliyor. Ki biz
00:47:15gelişmekte olan bir ülkeyiz ve gelişmekte olan ülkelerin
00:47:18büyümek için sermaye ihtiyacı var. Bu sermayeyi ne kadar
00:47:21düşük elde edersek o kadar yüksek büyüme kabiliyetine
00:47:25sahip oluruz. Tabii bunu borçları şöyle ilişkilendireceğiz.
00:47:28Tüm bu söylemiş olduğu parametreler, veriler ve
00:47:31datalar TL'yi daha güçlü hale getiriyor. Dövizdeki yatay
00:47:35seri destekliyor. Aynı zamanda büyümeyle beraber ki bakın bu
00:47:39da önemli bir parantez. Biz geleneksel olarak büyüyen bir
00:47:42ülkeyiz. Dört buçuk beş büyüyoruz. Ve bunun içinde
00:47:44yıllık ortalama iki yüz elli milyar dolara ihtiyacımız var.
00:47:47Bunu düşük maliyette elde ettiğimiz zaman büyüme
00:47:50potansiyelimiz de bu noktadan artacaktı. Bu da önemli bir
00:47:53olay. Eee ve şu anda hani tüm bu parametreleri yan yana
00:47:56koyduğumuz zaman CDS'in düşmesi, kredi notunun artması
00:48:00bu nokta oldukça önemli. Cari dengenin iyileşmesi, iracatı,
00:48:04ithalatı, karşılama oranının bu noktada artıyor olması, Merkez
00:48:08Bankası rezervlerin yüz elli milyar dolar artık dayanmış
00:48:11olması aslında gidişatın bu noktada iyi olduğunu gösteriyor.
00:48:15Burada en sorunlu olan kalemle enflasyon, enflasyon ve
00:48:19mücadele. Enflasyonun mücadelede en son haziran
00:48:22ayındaki bir nokta altı rakam oldukça manidar. Fakat biz yıl
00:48:25sonunda yüzde kırkın altını görmek istiyoruz. Fakat bu
00:48:28belli riskler de aynı zamanda varandırıyor. Nedir bu riskler?
00:48:32Küresel ekonomik toparlanmanın getirmiş olduğu talebi artışı
00:48:36özellikle emtiyada olsun, değerli metallerde olsun,
00:48:41enerjide olsun bir artışı destekleyebilir ki bu da bazı
00:48:45raporlara göre yılın ikinci arasında enflasyonist baskının
00:48:48bu emtiya kaynaklı enflasyonist baskının yüzde on beşlere
00:48:52geleceğini bu noktada destekliyor. Tekrar dönelim biz
00:48:55borsaya. Şu anda özellikle Fed olsun, Avrupa Merkez Bankası
00:49:00olsun, politika faizi özel Avrupa Merkez Bankası indirmeye
00:49:03başladı. FED de buna bunu artık yapacak gibi duruyor. Halen
00:49:07veriler bu noktada karışık. Eee Trump'a yapılan bir saldırı
00:49:10var. Peki bu nasıl bir konu? Bu üçlüyü gördüğümüz zaman bunun
00:49:14özellikle borsaya, altına etkisi nasıl olacak? Bunları
00:49:17analiz etmek gerekiyor. Tabii burada Trump'tan başlayacak
00:49:21olursak bir hengame olsaydı bu ABD doları için kötü bir
00:49:25haberdi. Fakat hengame olmadı. Eee dolayısıyla Trump'ın
00:49:29ekonomi politiği ön plana çıkmış gibi duruyor. Peki nedir
00:49:32Trump'ın ekonomi politiği? Eee ticaret savaşlarını başlatan
00:49:36ABD'nin ticaret açığı vermesini engelleyecek eee ticaret
00:49:42tarifeleri uygulayan, bariyerleri artıran, gümrük
00:49:45bariyerlerini yükselten, vergilerini yükselten bir
00:49:48politikaydı bu. Yani bu dünya ticaret açısından pek bir iyi
00:49:51bir haber değil ama içeride güçlü maliye politikasıyla
00:49:54kamu harcamalarını artıran ve bir nevi yüksek politika faizi
00:49:58ile desteklenerek ABD dolarına eve dön diyen bir politikaya
00:50:03sahipti Trump zaman ekonomi politikası. Dolayısıyla Trump'ın
00:50:06seçilme ihtimalinin güçlenmesi ABD dolarını özellikle
00:50:11gelişmekte olan ülkelerin para birimlerine karşı daha da
00:50:15güçlendirecek gibi bu noktada duruyor. Eee tabii altın da
00:50:18tabii İstanbul'a da bununla ilgili mutlaka yorumu
00:50:20yapacaktır fakat altınla ilgili olarak ise bu tabii
00:50:22geleneksel bir takım teoriler var, geleneksel eee okumalar
00:50:26var bu noktada. Nedir bu? Faiz politika faizleri düşmeye
00:50:30başladığı zaman değerli metaller olan talebi artar. Ama
00:50:33hali hazırda özellikle Çin ve Hindistan'ın hane halkının altın
00:50:37talebinin artması ve bu ülkelerin altın ııı bu ülkelerin
00:50:41merkez bankalarının altın ezerlerini artırma yönündeki
00:50:44tutunur duruşların devam etmesi fakat Çin geçtiğimiz ay
00:50:47Merkez Bankası altın alımını bu noktada durdurdu. Eee altını
00:50:52çok yüksek seviyede şu an hali hazırda tutuyor.
00:50:54Jeopolitik riskler de buna bu noktada destek veriyor. Eee ve
00:50:58bu politika faizinin ne kadar hızlı düşeceğine bağlı olarak
00:51:02biz altının önümüzdeki süreçteki okumasını ve
00:51:07değerlendirip yapabiliriz. Yani benim şahsi eee görüşüm bu
00:51:11noktada altın şu an hali hazır yüksek bir seviyede. Evet. Bu
00:51:14seviyeyi koruyacak gibi ve buradaki FED'den gelecek olan
00:51:18şahin adımlar ki nedir bu şahin adımlar? Politika faizinin
00:51:22daha hızlı bir şekilde indirilmesine dair ortaya
00:51:25koyacağı projeksiyon. Böyle bir proje ortaya kor ise altın bu
00:51:29noktada daha yüksek düzeyleri önümüzdeki günlerde
00:51:33destekleyecektir. Tabii işe borsadan başladık. Yani bu
00:51:38borsadaki borsa neye bakar? Büyümeye bakar. Ekonomik
00:51:42aktiviteye bakar. Politika faizinin düşecek olması bu
00:51:46noktada borsa için iyi haberdir. Yani küresel açıdan politika
00:51:51faizinin düşmesi ekonomik aktiviteyi canlandırır. Neden
00:51:54canlandırır? Çünkü burada şirketler ve firmalar daha
00:51:58düşük borçtan borçlanma kabiliyetine sahip olacaklar.
00:52:03Bu da içerideki ve aynı zamanda düşük borçlanma kabiliyeti her
00:52:08firmalara bu noktada finansmanı eleştirip ekonomik
00:52:12aktiviteyi destekleyecektir. Diğer taraftan da tüketiciler
00:52:15açısından da düşük borçlanma ile daha fazla tüketim yapma
00:52:18imkanı sağlayacaktır. Bu neye doğuracaktır? Daha fazla
00:52:22üretimi ve daha fazla da tüketimi aynı zamanda
00:52:24destekleyecektir. Evet. Bu bu da küresel ekonomik aktivitenin
00:52:27büyümesi anlamına geliyor ki bu da borsalar açısından bu
00:52:31noktada iyi bir haber olarak da biz değerlendirebiliriz. Peki
00:52:35efendim şimdi tabii piyasalar nereye gidiyor? Aslında onu da
00:52:38konuşmak isterim İslam Mimiş'le birlikte. Tabii neler
00:52:40gördük eee hafta içinde Sayın Abdülkadir Develi de bizlerle
00:52:44paylaştı. Işte Trump'ın vurulması zaten olası siyasi
00:52:47krizlerin devam etmesi yani çalkantılı bir siyasi süreçte
00:52:51piyasalar aslında bundan nasıl etkileniyor? Şimdi neyi
00:52:54görüyoruz hocam? Dolar ve euronun artışını görüyoruz. Öte
00:52:57yandan zaten altın asma bakarsanız son zamanların
00:53:00rekorunu kırıyor. Yükselmeye devam edecek. Bütün başlıkları
00:53:03da sizden dinlemek isteriz. Hemen sorayım. Piyasalar nereye
00:53:06gidiyor? Şimdi ben Uluslararası Kredi Dereceni ve
00:53:09Kuruluşlarının ııı evet not artırımları geliyor. Iıı ancak
00:53:12çok da masum görmemek lazım. Ben kişisel görüşümüsünü de
00:53:15şöyle paylaşmak isterim. Evet. Türkiye ekonomisi ııı dip
00:53:18seviyelerden toparlanma sürecine girdi. Bakın toparlanma
00:53:21sürecine girdi. Toparlanamadık. Ve ııı bu süreç enflasyonla
00:53:25mücadele noktasında sadece Türkiye'nin değil bütün
00:53:27gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin mücadelesi halen
00:53:30devam ediyor. Bu süreçte özellikle Uluslararası Kredi
00:53:34Dereceni ve Kuruluşlarının siciline baktığımız zaman
00:53:37geçmişine baktığımız zaman çok da böyle aman aman şaşalı bir
00:53:40coşkuyla bunu ayakta alkışlayacak bir durum yok
00:53:43ortada. Türkiye'ye zamanında haksız yere not indirimi
00:53:47yapmış olan kuruluşların sermaye yönlendirmesi veya
00:53:50sermaye akışlarına baktığımız zaman ya da parasını
00:53:53yönlendirdiği şirketlere baktığımız zaman aman aman çok
00:53:55da büyük şeyler değil. Uluslararası Kredi Dereceni ve
00:53:59Kuruluşları da zaman zaman yargıya hesap vermiş,
00:54:02piyasaları manipüle etmiş ııı aracı şirketlerdir. Bunu da
00:54:05böyle değerlendirmek lazım. Şimdi Türkiye'nin bugüne kadar
00:54:08gelmiş olduğu noktada evet yani bugün şeyi konuşabiliriz. Ya
00:54:12ne güzel değil mi? Iıı Türkiye'nin kredi notu artıyor
00:54:14falan. Evet. Seviniyoruz değil mi? Peki ııı bundan ııı on
00:54:18yıl önce, bundan sekiz yıl önce ııı haksız bir yere Türkiye'nin
00:54:21kredi notu düştüğü zaman bu şimdi bu samimiyete bu
00:54:24samimiyete nasıl inanacağım ben? On beşten bu sürecini
00:54:27malum iki gün önce. Evet. Iıı tekrar andık. Peki ııı bu
00:54:31haksız yere Türkiye'nin kredi notunu ardı arda indiren
00:54:34kuruluşların not artırımına veya onların söylemlerine
00:54:38ihtiyacımız var mı? Bence yok. Ama ııı teknik olarak veya
00:54:43ekonomi yönetimi veya uluslararası şirketler bunun
00:54:46önemsiyor. Peki ııı bugün neden not artırımları var? Biz şimdi
00:54:51hane halkıyız değil mi? Vatandaşız. Siz ben hepimiz bir
00:54:53vatandaşız. Ne yapıyoruz şimdi? Dolar otuz üç lira. Enflasyon
00:54:57yüzde yetmiş beş. Bir sürü problemlerimiz var. Not artırsan
00:55:02ne yazar? Evet sıcak para ihtiyacı mı var? Var tamam.
00:55:07Peki bizim içeride farklı gelişmelere daha çok
00:55:10odaklanmamız gerekirken uluslararası kredi
00:55:14derecelenme kuruluşlarının not artışlarını bence bu kadar ııı
00:55:19çok sevdalı bir şekilde ııı beklemek ııı veya oradan medet
00:55:23olmak bence yanlış. Ben bir Türk milliyetçisiyim ve bu
00:55:26taraftaki tavrım nettir. Ben zamanında yapılan haksız
00:55:30indirimleri unutmuş bir insan değilim. Evet. Zamanında
00:55:33Türkiye'ye karşı haksız bir şekilde yapılan operasyonlara
00:55:37yapılan manşetleri unutmuş biri değilim. Ben iki bin yirmi dört
00:55:40yılının temmuz ayında ııı uluslararası kredi derecelenme
00:55:43kuruluşlarının yapmış olduğu eylemleri çok da gözümle
00:55:46büyütmüyorum şahsen. Hı. Bizim farklı problemlerimiz var.
00:55:49Bizim içe dönük politikalar izlememiz lazım. Evet. Bizim
00:55:53şu anda dünya haritaları yeniden şekillenirken şu anda
00:55:57sınırlarımızda teröristlere binlerce tır dolusu mühimmat
00:56:02desteği vererek orada bir terörist devlet oluşturmak
00:56:05gibi bir gaye içinde olan bir ııı düşünceye karşı yapılan
00:56:10eylemleri çok sağlıklı görmemek lazım. Bakın ııı biz malum
00:56:15şimdi ekranlarda bizi izleyen izleyenlerimiz. Evet. Herkes
00:56:19aklıselim insanlar. Biz ne konuşursak konuşalım her şeyin
00:56:23en iyisini her şeyin en doğrusunu onlar analiz ediyor.
00:56:26Sofrasına bakıyor. Markete gittiği zaman raflara bakıyor.
00:56:30Pazara gittiği zaman oradaki meyve sebzelere bakıyor. Elinde
00:56:33geçen veya cebinde kalan miktara bakıyor. Durumu
00:56:36değerlendirirken biraz daha objektif değerlendirmek isterim
00:56:39ben bu akşam. Bu süreçte tabii ki enflasyonu biz iliklerimize
00:56:45kadar hisseden bir toplumuz. Evet. Biz bu süreçte çok ağır
00:56:49bedeller ödedik ekonomik olarak. Şu anda emekliye
00:56:53gelen zamlar asgari ücretlere gelen zamlar sistem yani ekonomi
00:56:57yönetimi veya hükümet bir tarafta insanları emeklileri
00:57:02asgari ücretle çalışanları bir tarafta ezdirmemek çalışıyor.
00:57:07Yani enflasyona karşı ezdirmemeye çalışıyor. Ama
00:57:09ortadaki tablo ortada. Ne kadar mücadele edersiniz? Ne kadar
00:57:13verebilirsiniz? Ne kadar sürdürebilirsiniz? Onu zaman
00:57:17gösterecek. Ama bir mücadele var şu anda. Evet. Bu mücadeleyi
00:57:20veren bir ekonomi yönetimine ııı veya ülkeyi yönetenlere bize
00:57:25düşen görev destek vermektir. Köstek olmak değil. Az önce
00:57:29Abdülkadir Hoca CDS list priminden bahsetti. Bu önemlidir.
00:57:34Uluslararası kredi eleştirme kuruluşlarının kredi notları
00:57:38dünyada standart boyutta rakamsal değerler üzerinden
00:57:42önemlidir. Ancak biz yolumuzdan şaşmadıktan sonra hiç kimsenin
00:57:48notu bizim için bugün önemli değildir. Bugün not artırımı
00:57:52için sıraya girenler yarın yarın menfaatler test düştüğü
00:57:57zaman o teröristler orada devlet kuracak kardeşim yoksa
00:58:01sizin notlarınızı indireceğiz dedikleri anda biz onların
00:58:04samimiyetini bir kez daha test etmiş olacağız. Şimdi dünya
00:58:08enflasyondan mücadele ediyor. Dünyanın belası enflasyon.
00:58:12Avrupası, Amerikası, Türkiye'si, Asya'sı yok. Bütün
00:58:17küresel sistem yeniden dizayn ediliyor. Iki bin otuz yılına
00:58:21kadar bir süre tanınmış. Bu yeni dünya düzeninde insanları ya
00:58:26fakirleştirirsin, ya alım gücünü azaltırsın veyahut
00:58:29finansal sistemi kökten değiştirirsin. Bugün dünyada bir
00:58:35çok yatırım araçları var. Biz geleneksel olarak doları
00:58:38konuşuyoruz, yürüyü konuşuyoruz, altını konuşuyoruz.
00:58:42Işte son yıllarda kripto para piyasasına çok konuşur olduk.
00:58:45Borsa zaten geleneksel bir yatırım piyasası. Bunu çok
00:58:49konuşuyoruz. Ama onun haricinde o perdenin arkasında yüzlerce
00:58:54yatırım piyasası var. Evet. Bizim vatandaşlarımız maalesef
00:58:58finansal okulu yazarlık noktasında kafası kuma
00:59:02gömülmüş bir toplum olduğu için Çanakkale Savaşı'nda,
00:59:04Kurtuluş Savaşı'nda, dünya savaşlarında sen ekonomi kötü
00:59:09olacak dolar al, cüzdanına dolar bulundur, mark bulundur,
00:59:13euro bulundur diye toplumun kafasını kuma gömmüşler,
00:59:17ekonomiyi bu şekilde öğretmişler. Bizim gibi
00:59:20nesiller, bizim gibisi nesillerin sorumluluğu hocamın
00:59:24Abdülkadir hocamın, benim, bizim sorumluluğumuz topluma
00:59:27karşı her geçen gün artmaktadır. Vatandaşa,
00:59:31yatırımcılara veya sistem kuruculara veya karar
00:59:35vericilere en doğru bilgileri vermek en objektif
00:59:38değerlendiri yapmak şarttır. Evet. Çünkü biz zengin
00:59:41olmalıyız. Biz güçlü olmalıyız ki düşmanlara karşı
00:59:45mücadelemizi daha sağlam bir şekilde verelim. Tabii. Bugün
00:59:49dolar konudan sohbetimizi açalım mesela. Daha sonra
00:59:52borsaya geleceğim. Doları neden önemsiyorum? Çünkü bu topluma
00:59:57bu topluma kafamız kümülmüş bu topluma sürekli dolar al,
01:00:01dolara yatırım yap, empoze edilmiş bir olan bir toplumuz
01:00:04biz. Türk toplumuyuz. Ve dolar yükseldiği zaman ekonomi kötü,
01:00:08dolar düştüğü zaman ekonomi iyi. Evet. Hep bu empoze
01:00:11bir algı var evet. Bakın dolar bir yatırım aracı değildir. Şu
01:00:16anda bankalarda, kasalarda, evinde, cebinde, cüzdanında
01:00:21dolar bulunduranlara sesleniyorum. Yanlış bir
01:00:25yoldasın. Senin beynini uyuşturmuşlar. Seni
01:00:29kandırdılar. Seni dolar satın alarak maalesef kandırdılar
01:00:35kardeşim. Uyan artık. Türkiye'de bakın Türkiye
01:00:39Cumhuriyeti Devleti'nde Türk lirası karşısında en az getiriye
01:00:43sahip olan bir para birimi varsa adı dolardır. Bir insan
01:00:48hiçbir okuma yazma bilmez. Geçmiş tarihlere bak kardeşim.
01:00:52O doları kasana koyduğun tarihe bak kardeşim. O doları
01:00:56cüzdanına koyduğun tarihe bak kardeşim. Ne kadardı? Ne kadar
01:01:00oldu? Ne kadar getirisi varmış? Diğer enstrümanları hesapla.
01:01:04Borsaya hesapla. Euroya hesapla. Altını hesapla. Gümüşe
01:01:09hesapla vesaire. Ve burada acı gerçekle yüzleşeceksin. Acı
01:01:14gerçek şudur. Ben gelenekçi bir vatandaş olmuşum veya
01:01:18yatırımcı olmuşum veya bir şey olmuşum. Iıı oyuncu olmuşum. Ben
01:01:23doları kenarda tutuyorum. Sımsıkı sarılıyorum. Evet. Bunu
01:01:26bir yatırım aracı olarak görmüşüm. Işte gerçek hesaplama
01:01:29yaptığın zaman karşısına çıkacaktır. Dolar bir ödem
01:01:33aracıdır. Bir yatırım aracı değildir. Bugün cebinde dolar
01:01:37bulunduran banka mevduatlarında dolar bulunduranlara diyorum ki
01:01:40bu ülkede en çok siz zarar ediyorsunuz. Doların enflasyonu
01:01:44vardır. Evet. Dolar size kazandırmıyor. Bakın TL bazlı
01:01:48kazançlardan bahsetmiyorum. Diğer enstrümanlara kıyaslı
01:01:51kazançlardan bahsediyorum. Tabii. Dolar kuru bugün otuz üç
01:01:55lira seviyesinin üzerinde. Yarın bugün tekrar Amerika'daki
01:02:00gelişmeler. Bakın bugün Trump'ın suikastta vurması
01:02:04Amerika Merkez Bankası'nın kararları vesaire. Dünyadaki
01:02:09tüm gelişmeleri odaklanmanız için doları takip etmeniz için
01:02:12doların ana vatanı olan Amerika'daki gelişmeleri takip
01:02:15etmek zorundasınız. Evet. Şu anda Amerika bir seçim
01:02:19sürecinde. Ve bu seçim sürecinde Donald Trump eski
01:02:22başkan halkın dünyanın gözü önünde bir suikastta uğruyor.
01:02:28Ve bu çok önemli bir şeydir. Çok önemli bir hadisedir. Neden
01:02:34önemlidir? Velev ki ihtimalleri konuşalım. Trump orada
01:02:38hayatını kaybetseydi belki Amerika bugün iç savaşa
01:02:42girmiş olacaktı. Küresel piyasalar bildiğin yangın yeri.
01:02:46Bütün gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde piyasa denen bir
01:02:51şey olmazdı. O gün o dakika o saniye yüzde on, yüz yirmi
01:02:56satışlar gördük. Iki bin yirmi yılının Mart ayını ben sevgili
01:03:00izleyenlerimize hatırlatmak isterim. Iki bin yirmi yılının
01:03:03Mart ayı küreselcilerin yeni sistemi kurduğu yılın
01:03:08tarihidir. O gün o gece yüzde on, yüzde yirmi satışlar
01:03:13borsalarda, petrol fiyatlarında, emtia fiyatlarında
01:03:17bildiğin çöktü. Sistemi sıfırladılar. Aynısını
01:03:21görebilirdik. Belki olmadı. Tamam. Şimdi ikinci ihtimale
01:03:24bakalım. Şimdi seçim süreci geldi mi? Gelmedi kardeşim. Beş
01:03:29Kasım. Bekliyoruz. Kenarda beklemeye devam ediyoruz. Yine
01:03:32bir lidere önceden Amerika'nın başkanlığı yapmış bir lidere
01:03:37bir suikast gelişimi olmuşsa beş Kasım'a kadar olmayama
01:03:41ihtimali var mı? Yok. Yine var. Çünkü seçim daha gerçekleşmedi.
01:03:45Tabii. Diğer başkan adayları bir suikast gelişimine
01:03:49uğrayabilir mi? Uğrayabilir. Peki bu neden kaynaklandı? Ben
01:03:53bir siyasetçi değilim. Siyaset analisti de değilim. Ancak çok
01:03:58da cahil bir adam değilim. Şu anda dünyada harita yeniden
01:04:01çiziliyor. O İsrail'in bölgesel savaş istemesinin nedeni
01:04:06Trump'ın çıkıp da ben bu savaşları bitireceğim demesi
01:04:10bazılarını rahatsız ediyor. O kadar da cahil değiliz her
01:04:14şeyi görüyoruz. Herkesin konuşmalarını takip ediyoruz.
01:04:16Dolayısıyla burada eğer bu beş Kasım tarihine kadar Amerika'da
01:04:22bir terör eylemi gerçekleşirse tekrar suikastlar gündeme
01:04:26gelirse farklı eylemler gerçekleşirse bizim gibi dolara
01:04:31ihtiyacı olan ülkeler bizim gibi kırılganlı olan, dışa
01:04:35bağımlı olan ülkeler bu işten nasibini alır. Bu bir. Ne olur?
01:04:39Tabii ki dolar telefonunda yükseliş görebiliriz. Bu sürpriz
01:04:43değil. Yumurtadan çıkan sürprizler değil bunlar. Bunlar
01:04:46olabilecek şeyler. Bizim dışsal etkenlere karşı kırılganlığımız
01:04:50devam ediyor. Hadi son bir örnek vereyim ben size. On dört
01:04:53Nisan. Ne vardı on dört Nisan'da? İran, İsrail
01:04:57gerilimi vardı. Evet. Şükür biz kurban bayramı, özür dilerim.
01:05:01Ramazan bayramı tatilindeydik. Hissetmedik. Onuz altın iki bin
01:05:05dört yüz otuz birlere gitti. Gram altın iki bin yedi yüz
01:05:07bilmem neye gitti. Peki biz açık olsaydık resmi tatil
01:05:11olmasaydı biz o gün acayip bir şekilde yararlayacaktık. Neyse
01:05:15ki çabuk toparlandı bu süreç uzamadı. Ama sonuca
01:05:19baktığımız zaman bu kırılganlığımızın biz
01:05:21hissedildiğini görüyoruz. Görmeye de devam ediyoruz. Ama
01:05:24bunlara rağmen siz bugün yine doları bir yatırım aracı olarak
01:05:30görürseniz her zaman şu aklınıza gelsin. Ben doları
01:05:33cebime koyduğum gün karşı enstrümanlar ne kadardı?
01:05:38Enflasyona karşı kendimi ne kadar koruyabildim? Onun
01:05:42hesabını vatandaş kendisi yapsın. Ancak parantez içinde
01:05:46söylemek istiyorum. Dolar Türk lirası karşısında. Değer
01:05:50artmayacak. Kırk lira olmayacak anlamını taşımıyor bu. Ha.
01:05:55Dolar kırk lira olacaksa euro elli lira olur. Gram altında
01:05:58üç bin beş yüz lira olur. Oradaki getiriyi vatandaşın
01:06:01hesaplaması lazım. Noktayı koyuyorum. Dolar bir yatırım
01:06:05aracı değil bir ödeme aracıdır. Peki. Borsa. Borsaya
01:06:09baktığımız zaman da vatandaşlarımızın şuna dikkat
01:06:12lazım. Burada altın kurallar vardır. Sizin berberde yaptığınız
01:06:18muhabbetler, kafelerde yaptığınız muhabbetler, eş
01:06:21dost ortamında yaptığınız kulaktan dolma bilgilerle siz
01:06:25yatırımcı olamazsınız. O işi geçin. Burada borsa
01:06:28yatırımcının mutlaka altın kurallara uyması lazım. Eğer
01:06:32altın kurallara uymazsanız bir gece kalkarsın özel bir sabah
01:06:37kalkarsınız, gözünüzü parkta açarsınız. Her şeyinizi
01:06:40kaybedebilirsiniz. Böyle bir risk var. Burası bir oyun
01:06:43piyasası değildir. Burası bir yatırım piyasasıdır. Ve borsaya
01:06:47giriş yapacak, borsaya giriş yapmış, borsaya merakı olan. Ben
01:06:51hiç borsaya girmedim. Olabilir kardeşim. Hı hı. Herkes anasının
01:06:55karnından borsacı doğmadı. Hayat ölene kadar insana her
01:06:58şeyi öğretir. Hayattan sen ne istersen hayat sana öğretir.
01:07:01Yeter ki iste. Ve dolayısıyla insanlar yatırımlara veya
01:07:06farklı yatırım araçlarında geç öğrenebilir ama kurallarını
01:07:09uyarak bunları yapması lazım. Evet. Borsada özellikle halkı
01:07:13arızalar noktasında büyük bir coşku vardı. On bin puan
01:07:16seviyesine kadar geldik. Nereden geldik? Işte dört bin
01:07:19puan seviyelerinden başladık. Halkı arızalar bir başladı.
01:07:23Hemen on bin puan seviyesine kadar hızlıca geldik. Sürü
01:07:26psikosiyle yediden yetmişe herkes kazandı. Ben kazanmadım
01:07:31diyen nankördür. Evet. Bu vatan topraklarında borsa, borsa
01:07:36endeksli. Borsaya giren hisse senedi alan herkes kazanmıştır.
01:07:41Yeterince kazanmadım diyen insan şükürsüzdür. Bir şekilde
01:07:45finansal piyasalar o getiriyor ona bir şekilde sağlamıştır.
01:07:48Ama şimdi borsa grafini alabilir miyiz? Bakın dört bin
01:07:54puan seviyesinden on bin puan seviyesine kadar geldik. Evet.
01:07:56Borsa tarafında on bin puan seviyesi kırmızı çizgidir
01:08:00kardeşim. Yani şurası. Ya buranın da altı var ama günlük
01:08:04bir grafik olduğu için burada gösteremiyorum. Burası kırmızı
01:08:07çizgide. Burası neden kırmızı? Tabii ııı bunu konuşurken yani
01:08:11burayı Borsa İstanbul'u konuşalım ama altın da
01:08:14önemli. Onu da bekliyorlar. Süreniz de daralıyor. Hemen
01:08:16oraya da geçmek istiyorum. Ha bunu kısa kesin diyorsunuz
01:08:18ama. O zaman toparlayayım. Evet. On bin puan seviyesinin
01:08:21üzerinde önüne gelen kazanmayacak. Evet. Profesyonel
01:08:24yatırımcılar kazanacak. Profesyonel yatırımcılar
01:08:26kimdir? Aracı şirketlerden destek alan, finansal okuru
01:08:29yazanını artırmak için destek alan insanlardı. Her önüne
01:08:32gelen bu saatten sonra ben kazanacağım diye bu piyasaya
01:08:35girmesin. Altına girelim. Tamam hızlandırayım ben sohbetimizi.
01:08:38Altını gösterelim arkadaşlar. Bir daha altına bakalım. Altın
01:08:42fiyatlarını iki tek iki şekilde değerlendireceğiz bakalım.
01:08:45Gram altın, onsu altın. Şimdi altın derken biz geleneksi
01:08:49gelenekçiye bir yatırımcı olduğumuz için genelde hep
01:08:51gram altın akıllara geliyor. Işte bankadan gram altın
01:08:54alıyoruz TL üzerinden işte efendime söyleyeyim
01:08:56kuyumculardan altın oluyor. Fiziki altın aklımıza geliyor.
01:08:59Bir de onsu altın var. Dünyadaki değeri. Uluslararası
01:09:02piyasalardaki değeri. Evet. Biz genelde orayı takip ederiz. TL
01:09:05üzerinde çok da işimiz yok. Onsu altın ııı bugünlerde yükseldi.
01:09:09Yani son bir ayda yüz doksan dolar yükseldi. Neden? Şimdi
01:09:12sebeplere bakalım. Amerika'daki veriler iyi geldi.
01:09:14Hı hı. Eee enflasyon verisi beklenenden düşük geldi. Tarım
01:09:17dışı İslam verisi açıklandı. Az önce Abdülkadir Hocam da
01:09:20söyledi. Amerika Merkez Bankası FED büyük bir ihtimali
01:09:23Eylül ayından sonra yıl sonuna kadar iki kez faiz indirim
01:09:26yapacak. Yirmi beş yirmi beş toplamda elli baz puandı. Bu
01:09:29ne demek oluyor? Altın fiyatlarını destekleyen bir
01:09:31faktör. Bu birinci başlığımız. Iki jeopolitik gerilimler
01:09:35devam ediyor. Kafkaslarda savaş var mı? Var. Orta Doğu'da
01:09:39savaş var mı? Var. Iıı Çin Tayvan gerilimi var mı? Asya'da
01:09:43gerilimi var mı? Var. Devam ediyor. Her yer şu anda diken
01:09:45üstünde. Eee onu bırakalım. Bunu ben söylemiyorum ha. Dünya
01:09:49liderleri çıkıp şey demedi mi? Işte üçüncü dünya savaşı riski
01:09:52var. Evet. Evet. E tamam. Çok konuştuk. Burada da gerilim var.
01:09:55Nedir? Ikinci başlığımız. Jeopolitik gerilimler. Üç.
01:09:57Merkez bankaları çılgınlar gibi altın stokluyor. Merkez
01:10:01bankaları fiziki olarak bunu alıyor. Sanal yapmıyor.
01:10:04Depolarında bildiğin fiziki külçe altınları tak tak tak
01:10:06koyuyor. Evet. Fiziki altın tarafı da talebi destekliyor ve
01:10:11altın fiyatları yükselişten evlere devam ediyor. Son.
01:10:14Dördüncü maddemiz. Trump ne yaptı? Suikast gelişimi
01:10:17uğradı. Evet. Bu da bir gerilim. Dolayısıyla altın
01:10:20fiyatları buradan beslendi. Şimdi altın fiyatları gerçek
01:10:23değerinde mi? Hayır. Bana göre hayır. Kesin hayır. Neden? Bir.
01:10:27Daha mı? Altın puslu havaları sever. Altın neyi sever?
01:10:30Savaşçı sever. Var mı? Yıllarca devam ediyor. Iki,
01:10:33enflasyonu sever. İliklerimize kadar hissediyoruz. Üç,
01:10:36belirsizliği sever. Sabah kalktığımız zaman farklı bir
01:10:39dünyaya uyanıyor. Altını sevdiği bütün ortamlar var.
01:10:41Altın bir türlü iki bin beş yüz dolar seviyesini kırıp da üç
01:10:45bin dolara gidemiyor. Yıllardır baskılanıyor. Neden
01:10:47baskılanıyor sizce? Hemen söyleyeyim mi? Evet. Çünkü
01:10:50altını düşük bırakırsanız, değerin altında bırakırsanız
01:10:53yani örnek veriyorum. Iki bin dolar seviyesin altında
01:10:57tutunmaya devam ederseniz yatırımcılar altın tarafına
01:11:00kayar. Bu da merkez bankaları için risk. Merkez bankaları
01:11:02diyor ki benim bastığım para var diyor. Benim bastığım para
01:11:05varken niye altın alacaksın diyor. Altın bana lazım diyor.
01:11:08Ve dolayısıyla altın değerinin aşağısına şu anda. E gram
01:11:12altın efendim son yirmi iki yıldır bu ülkede. Otuz yılda
01:11:16diyebilirim. Otuz iki yılda diyebilirim. Kırk iki yıldır
01:11:18diyebilirim. Hadi abartmayalım yirmi iki yılda bırakalım işe.
01:11:21Son yirmi iki yıldır Türkiye'de gram altın Türkiye'de
01:11:25yatırımcısına en çok kazandıran yatırım aracıdır. Birincidir.
01:11:28Rakam vereyim mi size? Buyurun. Yüzde yedi binden fazla
01:11:31getirisi oldu. Ikinci sırada merak ediyor musunuz ne var?
01:11:35Borsa. Üç, euro, dört, dolar. Kimmiş birinci? Gram altın.
01:11:40Neden? Bir aya onsta, diğer aya dolarda. Çift ayaklı. Şanslı.
01:11:45Bir de sınırlı varlık. Bilim insanları ne diyor biliyor
01:11:48musun? Ben demiyorum bunu. Iki bin elli yılında yer altında
01:11:52altın madenleri kalmayacak. E dünyanın bunun fiziki olarak
01:11:55ihtiyacı var. Altının iletken özelliği var. Cep telefonu da
01:11:59bilgisayarda vesaire ne kullanıyorsunuz? Fiziki altın
01:12:01kullanıyorsunuz. Nerede fiziki altın? Merkez bankaları
01:12:04stokluyor. Ve dolayısıyla altının o kadar çok hikayesi
01:12:09var ki vatandaş o yüzden talep gösteriyor. Sistem ne yapıyor?
01:12:12Bir. Sınırlama getiriyor. Evet. İthalat yasağı getiriyor.
01:12:17Fiziki yasaklıyor. Ha vatandaşın ne yapması lazımmış?
01:12:21Kolunda bilezim mi var? Cebimde cumhuriyet veya çeyrek altını
01:12:25mı var? Veya altın biriktirdiğim kenarda altının
01:12:27mı var? Sımsıkı sarılacak, malına sahip çıkacak. Evet. Ne
01:12:32olacak biliyor musunuz? O sizin düğün fotoğraflarındaki
01:12:34altınlarınız var ya, çeyrekler, cumhuriyetler, bilezikler falan
01:12:37böyle. Torunlarınız baktığı zaman hayret edecek. Ya bunlar
01:12:41manyak mı? Ne kadar altını var? Falan diyecekler yani. Biz
01:12:44bugün Osmanlı'dan gelen bir Ejderhan'ın torunlarıyız değil
01:12:47mi? Evet. Bugün müzelerde görüyoruz değil mi? Altınları
01:12:50falan. Hı hı. Torunlarımız da müzelerde görecek. Fiziki altın
01:12:53olmayacak. Herkes malının kıymetini bilsin. Altından
01:12:57başka Türkiye'de, gram altından başka Türkiye'de kazandıran bir
01:13:00yatırım aracı yoktur. Peki. Şimdi hocam bu altın konusuna
01:13:03tekrar döneceğiz. Sizinle birlikte konuşmaya devam
01:13:05edeceğiz. Ben Deniz hocama bir şu FET ııı konusunu sormak
01:13:09isterim. Önemli değerli katkılarınız için de bir kez
01:13:11daha teşekkür etmiş olayım hem size. Şimdi tabii aslına
01:13:14bakarsanız ııı konuştuk FET dedi ki biz faiz indirimi için
01:13:18yüzde ikilik enflasyonu görmemize gerek yok. Daha erken
01:13:21bir şekilde ııı faiz indiriminin ııı başlayacağı
01:13:24anlamına mı gelir aslında? Hem onu soracağım. Tabii bir de
01:13:26yani aslında bu faiz indirimi Türkiye'yi nasıl etkiler? Onu
01:13:30da sormak isterim size. Iıı tabii ki FED'in son çeyrek
01:13:34yüzyılın en yüksek rakamlarına taşıdı biliyorsunuz faizi. Iıı
01:13:37ve buraya da iki bin yirminin Mart ayından itibaren başlayarak
01:13:42geldik aslında. Iki bin yirmide başlayan bir süreç.
01:13:45Biliyorsunuz FED ııı istihdam piyasasını korumak için salgın
01:13:49nedeniyle ortaya çıkan üretim açıklarını kapatmak için
01:13:52firmaları desteklemek için faizleri düşürdü. Evet. Ardından
01:13:56iki bin yirminin yirmi birin sonundan itibaren iki bin
01:13:59yirmi ikiden itibaren de faizleri tarihi yüksek
01:14:02seviyelere çıkartmak için faiz arttırımlarına başladı. Tabii bu
01:14:06salgın sürecinde yaklaşık piyasaya yirmi trilyon dolar
01:14:10para enjekte edildi. Devletler de yüz trilyon doların üzerinde
01:14:13borçlanma gerçekleştirdi. FED ııı yetkililere bunun bir
01:14:18enflasyon yaratmayacağını söylediler. Ardından Ukrayna
01:14:21savaşı patlak verdi. Ardından enerji krizi, ardından gıda
01:14:25krizi, ardından tedarik krizi meydana geldi ve küresel bir
01:14:28buhran ortaya çıktı. Hala da bu buhranın etkileriyle mücadele
01:14:32çalışıyoruz. Yani üretim yönlü bir krizi ııı para ııı
01:14:37politikasıyla çözmeye çalışıyoruz. Arz yönlü bir
01:14:40krizi. Tabii arz yönlü olan bir krizi talebi baskılayarak çok
01:14:44ııı büyük anlamda yenemezsiniz. Daha başka ııı ne bileyim
01:14:49krizler meydana gelir. Bugün Avrupa parlamento seçimlerinin
01:14:52de aşırı sahanın yükselişi işte Fransa'da, İngiltere'de
01:14:56Polonya'da ve Almanya'da büyük ihtimal meydana gelecek siyasi
01:15:00değişimlerin aslında bir çıktısı. FED'in faizleri ııı
01:15:04ne diyeyim? Yüksek seviyelere çıkarması. Evet. Yani hepsi
01:15:07birbirleriyle ilintili aslında. Gelirler politikası ııı bozulmuş.
01:15:11Alt ve orta gelir grupları dünya genelinde ezilmişse
01:15:14özellikle Avrupa'da bunun bir siyasi çıktısı olacaktı. Şimdi
01:15:18ise FED geldiğimiz noktada ya eflasyonu yüzde ikilik hedefe
01:15:22yaklaştığını yaklaşabileceğini biz seziyoruz, bekliyoruz. Bunu
01:15:25da beklemeye de gerek yok. Avrupa Merkez Bankası'nda
01:15:28olduğu gibi faizleri eylül ayından itibaren azabı indirmeye
01:15:31başlayabilir miyiz? Büyük ihtimal yetmiş beş bas puan
01:15:34belki çok iyi bir ihtimal yüz bas puanlık bir faiz indirimi
01:15:37bizi bekliyor. Iıı iki bin yirmi dört yılı içerisinde iki bin
01:15:40yirmi beş yılında aslında FED faizleri indirmeye başlayacak.
01:15:43Real anlamdan bahsediyorum. Ve dünyada bir para bolluğu
01:15:47ortaya çıkacak. Bu hem borsaları için olumlu hem ııı kıymetli
01:15:50malenler için olumlu bir şey hem de gelişmekte olan
01:15:53ekonomilere de riski seven yatırımcı ya da bir para
01:15:56akışı meydana getirecek. Yani Türkiye için Türkiye'nin
01:15:59izlediği ııı ne diyeyim? Sıkı para politikası açısından,
01:16:03real faiz açısından ııı oldukça olumlu olacak diye
01:16:07düşünüyorum. Türkiye'ye gelen ııı yabancı yatırımcı sayısı
01:16:10ya da miktarı artacaktır. Yabancı yatırımcı dövizini
01:16:12ııı Türkiye'ye getirip TL'ye çevirecek, TL'den mevduat
01:16:16faizlerine gidecek veya farklı yatırım araçlarına gidecek. Bu
01:16:19da bizim enflasyonla mücadele süremişce katkı verecek.
01:16:22Aslında FED'in sadece ııı faizleri indirip çıkartması
01:16:26değil, piyasaya vereceği parayı veya paranın finansmanını,
01:16:29maliyetini belirliyor. Bu Türkiye'nin ııı aslında
01:16:33beklediği bir adım ki biz de büyük ihtimal Merkez
01:16:35Bankamızda eylül ayından itibaren belki nasıl faizleri
01:16:39düşürmeliyiz tartışmaya ya da konuşacağız ya da göreceğiz
01:16:42büyük ihtimal. Yani çok büyük oranda düşmeyecektir ama
01:16:45enflasyon yüzde otuzlara gelecek ise ııı biz de faiz
01:16:49indirimlerini konuşmaya başlayacağız. Eylül ayından
01:16:52itibaren de FED'i izleyen Avrupa Merkez Bankası'nı takip
01:16:55eden bir ııı Merkez Bankası bizi izleyecek ki CDS'imizin
01:16:59düştüğü uluslararası ııı kredi derecelendirme kuruluşlarının
01:17:02not artışına girdiği bir ortamda Türkiye'ye finans neden
01:17:06gelmesin? Evet. Şimdi tabii ııı Sayın Abdülkadir Develi size
01:17:10de sormak isterim. Özellikle tabii hem FED'i sordum
01:17:13elbette ki ama önümüzdeki dönemdeki ekonomik süreci de ben
01:17:16bir değerlendirmenizi rica edeceğim sizden. Iıı Deniz
01:17:19Hocam söyledi Eylül'den itibaren iyi bir ııı senaryo
01:17:21aslında ifade etti bizlerle ama siz nasıl değerlendirirsiniz?
01:17:27Iıı tabii para politikaları, öngörülebilirlik, ııı bunlar
01:17:33ııı ekonomi için önemli parametreler. Evet. Ama diğer
01:17:36taraftan da bir jeopolitik var. Yani jeopolitiği,
01:17:40jeopolitik riskleri biz buradan öngöremiyoruz. Iıı bunun
01:17:45altını çizmek istiyorum. Iıı yani şu anda hala hazırda
01:17:48süren savaşlar var, gerilimler var. Iıı işte bunları ne
01:17:52olacağını tahmin etmek çok zor, nereye gideceğini tahmin
01:17:55etmek çok zor. Birdenbire suikastlar ortaya çıkabiliyor.
01:17:58Dolayısıyla çok kırılgan bir süreç ile karşı karşıyayız bu
01:18:02noktada. Iıı buna rağmen yani böyle bir düz bir okuma
01:18:06yapacak olursak ııı artık ııı politika faizlerini indirme
01:18:10sürecine dünya daha doğrusu gelişmiş ülkeler, Avrupa
01:18:14Merkez Bankası ve AKB'nde ııı FED girmiş bulunuyor. Yani en
01:18:19azından bunu daha sık ııı dillendirmeye başladılar. Iıı
01:18:22çünkü burada büyümede yavaşlama var. Iıı imalat sanayinde
01:18:26yavaşlama var. Iıı her ne kadar ııı iş gücü piyasaları para
01:18:31politikasına karşı şaşırtıcı bir şekilde dirençli olması
01:18:34var ama ııı yavaş yavaş piyasalar ııı politika faiz
01:18:38indirimini satın almaya başladılar. E tabii bu bizi
01:18:42nasıl etkileyecek? Yani ııı biz dünyadan bağımsız bir ııı
01:18:46durumda değiliz. Yani bu finansal sisteminde bir
01:18:49parçasıyız. Bir çünkü küreselleşme demiş olduğumuz
01:18:53olgu da zaten bu aynı zamanda. Eee dolayısıyla bu küresel
01:18:57aktiviteler, eee küresel ısınmalar, eee küresel
01:19:01refleksler bizi de içeride etkiliyor. Eee burada FED'in
01:19:06politika faizi indirecek olması eee göreceli olarak
01:19:10Türkiye'de uygulanan para politikalarının daha sıkı bir
01:19:13noktada tutacaktır. Yani bu daha fazla gelişmekte olan
01:19:18ülkelere sermaye akışını destekleyecektir. Ki rakam iki
01:19:21yüz milyar dolar konuşuluyor. Iıı yani iki yüz milyar doların
01:19:25özellikle Avrupa Merkez Bankası'ndan sonra FED'in eee
01:19:29faiz indirimi sürecinin başlamasıyla beraber bu
01:19:31bölgelerden gelişmekte olan ülkelere kayacağı noktasında.
01:19:36Eee şimdi İstanbul hep şey ifade etti. Burada özellikle
01:19:39derecelendirme kuruluşlarına dair tabii. Bunlar ne kadar
01:19:42rasyonel? Bunlar ne kadar doğru? Eee ve bunu bu tartışılır bir
01:19:48konu. Eee geçmiş zamandaki o not düşürümlerini anlamak
01:19:53mümkün değil. Notu düşürdükleri zaman da bu ülke büyüyordu.
01:19:56Yüzde dört büyüyordu, yüzde beş büyüyordu. Ama diğer taraftan
01:19:59bu bu verileri de eee ülke lehine o eee pozitif olarak da
01:20:04eee değerlendirmekte de bir sakınca yoktur. Eee dolayısıyla
01:20:09bu iki yüz milyar dolardan bahsediyoruz. Hani ne kadar bu
01:20:11portföy yatırımı olsa da ne kadar bu sıcak para da olsa ama
01:20:16bir şunu bilelim ki şu an dövizi yatay seviyede tutan da
01:20:20bu aynı zamanda. Yani eee gelen yabancı sermaye girişi. Arzu
01:20:26ettiğimiz bunun fiziksel yatırımla dönmesi. Merkez
01:20:29Bankası'nın ezerden yüz elli milyar dolara çıkması bu
01:20:31noktada da oldukça önemli. Dolayısıyla oluşacak olan bu
01:20:35iklimi her ne kadar rasyonelliğini çok da
01:20:38beklemediğimiz derecelendirme kuruluşları bu peş peşe
01:20:41getirmiş olduğu not artışını biz burada rasyonel iktisadi
01:20:46bir akıl ile ülke lehine maksimal düzeyde nasıl
01:20:49tutabiliriz buna bakmamız gerekiyor. Dolayısıyla bu
01:20:52noktada şimdi birazdan da belki eee alternatif ticaretleri de
01:20:56konuşacağız. Farklı bölgeleri de konuşacağız. Bu da oldukça
01:20:59önemli bu nokta. Daha fazla sermaye girişi fakat bizim şu
01:21:03dikkat etmemiz gerekiyor. Günün birinde bu içerideki sermaye
01:21:08dışarı gitmeye karar verirse siyasi gerekçeler olabilir
01:21:13bunu. Bölgesel gelişmeler olabilir. Dayatmalar olabilir.
01:21:17Dolayısıyla bu zamanda bizim bu eee riski nasıl yöneteceğimiz
01:21:23eee ve bu istikrarı nasıl sağlayacağımız yönünde de bir
01:21:27eee stratejiye bir projeksiyona bu noktada ihtiyacımız var. O
01:21:31yüzden hep altın çizmiş olduğumuz nokta şu. Bizim biz
01:21:34eee büyümekten vazgeçemeyiz. Biz ihracatı geliştirmekten
01:21:38vazgeçemeyiz. Biz yatırımları desteklemekten vazgeçemeyiz.
01:21:42Fizikçi olarak daha fazla üreten gayri sahaf yurt içi
01:21:46hasılaya sahip olan bir ülke durumunda olmak durumundayız.
01:21:50Eğer bu pozisyona gelirsek ve sağlıklı büyürsek bakın bunun
01:21:54altını çiziyor. Bu da önemli bir nokta. Çünkü biz
01:21:57geleneksel olarak büyüdüğümüz zaman maalesef ne oluyor?
01:22:00Çağrı açımız da şey artıyor. İthalatımız artıyor. İthalatı
01:22:05artırmadan döviz getirici faaliyetlerini büyüdüğümüz
01:22:08zaman o zaman bu söylemiş olduğumuz derecelendirme
01:22:11kuruluşlarının bize dair siyasi yayatmaları veya rastgeler
01:22:15olmayan yaklaşımlarını tönöre edebilecek güce sahip
01:22:19olabiliriz. Tabii son süreçte özellikle bizim şu iki
01:22:23gerçeğine bakma enerjiyle ekonomiyi beraber okumalıyız.
01:22:26Çünkü bakın körfez bölgesindeki ülkelerin para biriminin
01:22:31değerli yapan usus sahip olduğu enerji kaynakları, herhalde
01:22:34enerji kaynakları şu anda Türkiye'nin yıllık elli milyar
01:22:38dolar, altmış milyar dolar dışarıya enerji faturası
01:22:41ödediğini düşünüyoruz. Fakat Karadeniz'deki doğal gazın bir
01:22:44trilyon dolar olduğunu bizim piyasalara bağırmamız
01:22:46gerekiyor. Bunu yaptığımız zaman aynı zamanda içeride
01:22:50nükleer enerji, yenilebilen enerjiyle enerji faturamızın
01:22:54düştüğünü göstermemiz gerekiyor piyasalara. Daha fazla
01:22:57anlatmamız gerekiyor. Yani burada yıllık elli milyar,
01:23:00altmış milyar doları on yıl boyunca dışarı ödemediğiniz
01:23:03zaman altı yüz milyar doların içeride kaldığını bunun
01:23:06yatırıma istihdamı büyümeye katkı sağladığını söylemek
01:23:09gerekir. O yüzden geçen sayın bakanın güzel bir sunumu oldu.
01:23:13Enerjiyle ekonomiyi beraber okudu. Enerjiyle tarım
01:23:16politikalarını bu noktada beraber okudu. Enerjiyle konu
01:23:20stratejileri bu noktada beraber okudu. Bunların hepsini bir
01:23:23arada düşünmek gerekiyor. Yani ekonomi politiğinden
01:23:26bahsettiğimiz zaman sadece parasal tarafta kalırsak ııı bu
01:23:31eksik olacaktır. Yani bir ülkenin ekonomisini anlamak için
01:23:34aynı zamanda sahip olduğu enerji kaynaklarını sahip olduğu
01:23:38enerji kaynaklarını kullanma kabiliyetini ve aynı zamanda
01:23:41bulunmuş olduğu o siyasi konumu getirmiş olduğu ekonomik
01:23:44faydaları da konuşmak gerekiyor. Bakın son zamanda
01:23:47konuştuğumuz bazı terimler var. Nedir bunlardan bir tanesi?
01:23:50Ülkenin enerji merkezi olma iddiası ve aynı zamanda
01:23:54finansal merkez olma iddiası. Özellikle şu konjektürde
01:23:59gelişmekte olan ülkeler bakın bu özellikle ııı Ürmüz Bağzı
01:24:04olsun ııı Babul Mendep geçiş kapısı olsun buralardaki
01:24:08krizleri biliyoruz Kızıldeniz buralardaki alternatif
01:24:11rotaların geliştirilmesi Türkiye'nin bu noktada kendini
01:24:14daha fazla ön plana çıkarması ve aynı zamanda dış ticaret
01:24:18politikası ile ııı dış politikanın uyumlu seyretmesi
01:24:22ki Sayın Cumhurbaşkanı da bugün ifade ettiler. Ha. Burada
01:24:25özellikle sadece Avrupa Birliği değil ki bizim ticaretimiz
01:24:28yüzde ellisi buradan geliyor şu anda. Önemli bir paya sahip
01:24:31ama diğer taraftan Türkiye Cumhuriyetler ile yapacağımız
01:24:34ticaret motivasyonunu ve hacminin arttırılması yönündeki
01:24:38adımlara bizim çok fazla ihtiyacımız var. Bizim buraya
01:24:41bir noktaya getirmemiz gerekiyor. Körfezleri yiyen
01:24:43şekilde bizim bu noktaya gitmemiz gerekiyor. Eee
01:24:46dolayısıyla tüm bu resmi okuduğumuz zaman eee büyüme
01:24:49trendini de yüzde dört beş bandında ithalatı artırmadan
01:24:54cari dengeyi yormadan bir sağlıklı ve daha fazla katma
01:24:58değer üreten ki bu da oldukça önemli. Bizim şu anda kişi
01:25:01eee kilogram başı ihracat bedelimiz bir nokta altı dolar
01:25:05civarında ama savunma sanayinin son süreçteki gelişmesi ki ben
01:25:10bunu oldukça önemsiyorum. Neden önemsiyorum? Çünkü kilogram
01:25:13başı ııı ihracat bedelimizi çok hızlı artıracak bir nokta. Eee
01:25:18bu savunma sanayide üretmiş olduğumuz ürünlerin dünya
01:25:21genelinde de çok daha fazla talep görmesi bu noktada bizzat
01:25:24uygulamayla da kendini göstermesi savunma sanayi olan
01:25:27talebi de bu noktada artırıyor. Dolayısıyla bu güçlü olan
01:25:30yönlerin de desteklenmesi oldukça banka ekonomik
01:25:34projeksiyon açısından da ben eee ııı olumlu olacağım
01:25:37düşünüyorum. Tabii iş dönüp dolaşıyor tekrar enflasyonu
01:25:40geliyor. Evet. Enflasyonu bizim bir hızlı bir şekilde çözmemiz
01:25:45gerekiyor. Fakat bu kolay bir mevzuda değil. Çünkü. Peki
01:25:48hocam. Masanın üstünde. Sonra konuşmaya devam edelim. Masa
01:25:54Elbette. Peki bu başlıklarla birlikte araya gidiyoruz
01:25:58efendim. Değerli konutlarımla birlikte saat başında yine
01:26:01ekonomi başlıklarını konuşmaya devam edeceğiz. Bizden
01:26:04ayrılmayın. Ülke TV ekranlarına hoş geldiniz efendim. Saatlerimiz
01:26:07yirmi üçü gösteriyor. Konuşmaya devam ediyoruz. Gündemde
01:26:10başlıkları konuklarımızla birlikte bu dilimde de elbette
01:26:13önemli başlıklarımız olacak. Öyle ki kalkınma yolu
01:26:16projesinin detaylarını konuşacağız. Değerli
01:26:19konutlarımla birlikte ııı SETE ekonomi araştırmacısı Deniz
01:26:23İstikbal bizlerle birlikte ve Ankara Yıldırım Beyazıt
01:26:25Üniversitesi öğretim üyesi Abdülkadir Develi'yle birlikte
01:26:28konuşmaya devam edeceğiz. Şimdi ilk olarak soracağım Deniz
01:26:31hocam sizinle başlayalım. Elbette önemli bir projeden
01:26:34bahsediyoruz. Tabii ilk olarak bu projenin aslında eee hayata
01:26:37geçerse nasıl bir katkısı olur diye soracağım. Bir yandan da
01:26:41haritaları rica edeceğim arkadaşlarımızdan. Tüm
01:26:43detaylarıyla şöyle bir konuşalım. Nedir bu kalkınma
01:26:46yolu projesi? Isterseniz ayakta anlatalım. Şöyle geçelim.
01:26:52Evet. Nedir hocam bu kalkınma yolu projesi? Bu kalkınma yolu
01:26:56projesi aslında Çin'den gelecek, Japonya'dan gelecek,
01:27:00Güney Kore'den gelecek, dünyanın ııı işte farklı
01:27:04ülkelerinden gelecek olan malları Basra'ya getirip
01:27:08buradan hızla ııı Türkiye üzerinden Avrupa'ya göndermek.
01:27:11Aslında ııı Süveyş kanallı Yemen'deki krizi biraz
01:27:15baypas eden ııı bir yol. Bunu öncelikle söylemek lazım. Ve
01:27:19büyük ihtimal ııı biz ııı Irak'ın siyasi istikrarına,
01:27:23siyasi ııı ekonomik iktisadi kalkınmasına ııı katkı
01:27:27sağlamak için aslında böyle bir kalkınma yolu projesini uzun
01:27:29zamandır çalışıyorduk ama bu ııı açıklandı ve on yedi milyar
01:27:33dolarlık aşağı yukarı bir ııı yatırımı öngörüyor. Türkiye hem
01:27:38kara yoluna hem demir yoluna yatırım yapacak. Biz ııı Basra
01:27:41Limanı'ndan aldığımız ürünleri Basra Limanı'ndan aldığımız
01:27:45ürünleri ilk önce Irak'ı boydan boya kat edeceğiz. Burada ııı
01:27:52Kuzey Irak ııı üzerinden Türkiye'ye getireceğiz ve
01:27:55hızla ııı Türkiye'deki altyapı demir yolları ve kara yolları
01:27:59üzerinden de Avrupa'ya göndereceğiz. Avrupa dünyanın
01:28:01en büyük tüketim merkezlerinden biri. Çin'de üretilen bir
01:28:05ürünün ııı örnek veriyorum. Işte ııı Avrupa'ya ulaşması
01:28:08yirmi yanılmıyorsam yirmi gün sürer diyelim. Iıı bu yol hem
01:28:12o maliyetleri kısaltacaktır hem de ki hem de Yemen'de meydana
01:28:16gelen ııı bu siyasi kriz sonrası biliyorsunuz. Iıı ve
01:28:20askeri kriz sonrası birçok ııı ülke ümit burnundan yani Güney
01:28:24Afrika'dan ürünlerini artık ııı baypas yani Süveyş'i ve Kızıldeniz'i
01:28:29baypas ederek Güney burnundan yani ııı ümit burnundan
01:28:32geçirmeye başladı. Bu maliyetleri arttırır. Ama daha
01:28:35ııı güvenli bir yol olarak hem de Türkiye'nin hem de Irak'ın
01:28:39özellikle iktisadi kalkınmasına, ticaretine
01:28:41biliyorsunuz en büyük iracat partnerlerimizden biridir
01:28:44Irak. Aynı zamanda en büyük iş ticaret partnerlerimizden
01:28:46biridir. Irak'tan işte petrol ithal ediyoruz. Iıı bu yolların
01:28:50daha güvenli hale gelmesi için Irak'taki siyasi istikrarın
01:28:53sağlanması için çok çok önemli bir proje ve ııı ürünleri tabii
01:28:59ki Türkiye'ye daha az maliyetle getirecek. Yani Süveyş
01:29:01Kanalı'ndan geçirmeyeceğiz. Iıı ne bileyim işte Yemen'deki
01:29:04krize maruz kalmayacağız ve Basra Limanı'na getirdiğimiz
01:29:07malları hızla ııı örnek vereyim işte Çin'den biz yirmi milyar
01:29:10dolarlık iracat yaparız. Evet. Pardon ithalat yaparız. Basra
01:29:13Limanı'na malları getiririz ve oradan hızla ııı bu ürünleri
01:29:17şu anda nasıl yapılıyor hocam? Onu da bir ııı şöyle Çin'den
01:29:20gelecek ürünler nereden gelir? Mesela örnek vereyim veya
01:29:23Japonya'dan gelecek ürünler. Işte siz malı ııı Güney Çin
01:29:26Denizi'nden limanlardan yüklersiniz. Iıı Malakka
01:29:29Boğazı'ndan Malezya'dan geçer. Işte Hind Yarımadası'na
01:29:32dolaşır. Oradan Yemen'e ııı doğru gelir. Yani hepsi bir
01:29:35maliyet. Bir maliyettir. Buradan ııı işte Kızıldeniz'i
01:29:38geçer. Süveyş Kanalı'na gelir. Süveyş Kanalı'ndan işte ne
01:29:41bileyim? Iıı Mersin Limanı'na getirirsiniz. Antalya ııı
01:29:44Limanı'na getirirsiniz. İstanbul'a getirirsiniz. Ve
01:29:47Türkiye'ye ulaşmış olur. Ürün. Veya oradan transit geçer.
01:29:50Yunan Limanları üzerinden İtalya'dan direkt Avrupa'ya
01:29:53ııı ihrac edilir. Yani bu yolu kısaltması açısından. Şimdi
01:29:57ise Yemen'de olan kriz hasebiyle biliyorsunuz kuru
01:30:00yük gemilerine saldırılar oluyor. Bu ııı büyük de bir
01:30:04aslında tehdit. Bu yüzden Ümitburnu üzerinden ııı şimdi
01:30:07yani Güney Afrika'dan ııı ta Afrika kıtasını dolaşıyor.
01:30:11Oradan işte Amerika'ya gidecekse diyelim ki Amerika'ya
01:30:14gidiyor veya Avrupa'ya geliyor. Bu maliyetleri yükselten bir
01:30:18şey. Tedariktir aslında. Bu önemli bir tedarik krizidir.
01:30:21Biz ise hem bunu aşmak hem de Irak'ın ııı üzerine basa basa
01:30:25söylemek lazım. Irak'ta çok ciddi bir ııı İran etkisi
01:30:29vardır. O etkinin kırılması, Bağdat hükümetinin güçlenmesi,
01:30:32merkezi hükümetin ııı daha fazla ııı kuvvetlenmesi için
01:30:36böyle bir iktisadi kalkınma ııı yolumuz var. Iıı bu açıdan
01:30:40değerlendirilebilir. Bu aslında Irak için de çok önemli bir.
01:30:43Irak için yani herhalde Irak tarihinin en büyük ııı karayolu
01:30:48ve demiryolu inşalarından biri olacak. Biliyorsunuz Osmanlı
01:30:52zamanında da işte İstanbul ııı üzerinden Bağdat'a demiryolu
01:30:56hattımız vardı. O hat ııı uzun zamandır kullanılmıyor maalesef.
01:30:59Biraz ııı veya işte Şam'a ııı giden bir hattımız vardı. Şimdi
01:31:03ııı Bağdat demiryolu hattının aslında yüz sene önce, yüz elli
01:31:07sene önce yaptığımız projeyi biz yeniden canlandırıyoruz ve
01:31:10Irak'ı iktisadi olarak daha fazla kendimize entegre
01:31:13ediyoruz. Ki bu Irak önemli bir petrol üreticisidir de Irak'tan
01:31:17aldığımız petrolü daha güvenli şekilde ııı ya da daha hızlı
01:31:21şekilde nasıl ııı Avrupa'ya veya dünyanın farklı kesimlerine
01:31:24gönderebiliriz onu konuşacağız. Bu tabii ııı Azerbaycan'daki
01:31:27Zanzibur ııı koldorlarına bağımsız değil. Iıı biz bir de
01:31:31biliyorsunuz Gürcistan üzerinden önemli bir ııı hat
01:31:34ııı çıkardık. Orada da bütün bu demiryolu ve karayolu ağlarıyla
01:31:38aslında işte Çin'den gelen ne bileyim işte Japonya'dan,
01:31:41Güney Kore'den, dünyanın farklı kesimlerinden gelen ııı
01:31:44malları Türkiye'de toplayacağız bir lojistik merkezi olarak.
01:31:46Bunu Avrupa'ya ve dünyanın farklı kesimlerine ihraç
01:31:49edeceğiz. Bu Türkiye'nin ithal ııı maliyetlerini düşürecek ve
01:31:53daha ucuz, daha kaliteli ürünlere tüketmemize yardımcı
01:31:56olacak. Bu ııı Türk ııı imalatçıları beni daha iyi
01:31:59anlarlar. Yani bir malı yüz dolara değil de işte yetmiş
01:32:02dolara, altmış dolara ithal etmek ııı ve bunu işleyip ııı
01:32:05kar marja üzerinden ihracata dönüştürmek ııı Türk ııı
01:32:09firmalarına çok yarar, çok fazla yarar ııı getirecek diye
01:32:12düşünüyorum. Işin açıkçası. Bunu sadece yani Irak ve
01:32:16Türkiye arasında da düşünmemek lazım. Belki ilerleyen
01:32:19vakitlerde diğer ülkelere de ııı bunu ııı ne diyeyim? Iıı
01:32:24entegre edebiliriz ama bölgemizde maalesef işte Suriye'de
01:32:27iç savaş var, İran'da yaptırımlar var. Ermenistan'ı
01:32:30biraz ııı real dünyaya çekmeye çalışıyoruz. Gürcistan'ın
01:32:34biraz Rusya'yla ilişkileri, problemleri var. Yani
01:32:37çevremizde herhalde ııı siyasi olarak istikrar ııı
01:32:40sağlamış ııı pek bir ülke yok. Onu da biz bu kalkınma yoluyla,
01:32:44demir yoluyla, ııı kara yoluyla sağlamaya çalışıyoruz. Ki bir
01:32:47kez daha vurgulamak lazım. Irak'ta siyasi istikrar demek
01:32:50PKK'nın ııı ve terör örgütlerinin Kuzey Irak'ta
01:32:53barınmaması demek. Bağdat hükümetinin güçlenmesi demek,
01:32:56Bağdat ııı hükümetine bağlı askeri kuvvetlerin güçlenmesi
01:33:00demek. Bu da bizim ııı Kuzey Irak'ta ürettiğimiz PKK'yı
01:33:04temizleme operasyonlarına çok büyük katkı sağlayacaktır.
01:33:07Çünkü orası peyderpey temizlendiğinde aslında terör
01:33:10sorununu kökten çözmüş olacağız. Ancak tabii ki de
01:33:13Suriye meselemiz var. Tabii. Şimdi aslına bakarsanız hem
01:33:17terörle mücadelenin hem de ekonomi anlamındaki çok büyük
01:33:21bir kalkınmanın ııı başlatıldığı bir projeden
01:33:24bahsediyoruz. Uzun madeli. Evet. Onu da vurgulamak lazım.
01:33:26Şimdi burada şöyle bir şey var. Iıı detay var. Iki bin yirmi
01:33:29beşte tamamlanması planlanıyor diye. Iıı tabii
01:33:32Ortadoğu'nun en büyük limanı olması da hedefleniyor. Şimdi
01:33:35limanı Türkiye'ye bağlayacak bin iki yüz kilometre uzunluğundaki
01:33:38demir yolu ve otoyollarının on yedi milyar dolara da mal
01:33:42olması beklenenler arasında. Tabii hayata geçirebilir mi?
01:33:45Geçebilir mi? Aslında onu da konuşmak lazım. Nasıl
01:33:48değerlendirirsiniz? Yani geçmemesi için bir sebep var
01:33:52mı? Evet tabii ki var. Yani Irak'ın Irak'ta siyasi
01:33:56istikrar istemeyen kimse. Evet. Irak'ta siyasi iktisadi
01:33:59olarak gelişmesini istemeyen kimse ona karşı çıkacaklardır.
01:34:02Bir de tabii ki Irak ve Su, Türkiye'nin yakınlaşması
01:34:05ekonomik, iktisadi olarak bazı ııı çevre ııı ülkeleri
01:34:09rahatsız edebilir. Çünkü ne kadar bu iki ülke arasındaki
01:34:12iş birliği artarsa biz terörü ııı büyük olan da elimine
01:34:15edeceğizdir. Ancak şunu vurgulamak lazım. Bu tabii ki
01:34:18Türkiye ve Irak arasındaki ortak bir proje. Evet.
01:34:21Yatırımın büyük çoğunluğu Irak tarafından yapılacak. Biz de
01:34:24tabii Türk firmaları üzerinden gideceğiz. Ki Türk müteahhit
01:34:28firmaları dünyada Çin'den sonra en fazla ııı proje alan ııı
01:34:31firmalardır. Bu tecrübeyi orada da yansıtacağız. Işte Suriye
01:34:35Arabistan'da ııı limanlar, Pakistan'da ııı deniz üstleri,
01:34:39Rusya'da hastaneler, dünyanın işte Afrika'da ne bileyim
01:34:42yollar, demir yolları, limanlar yapan bir Türk müteahhit firma
01:34:45kapasitemiz var. Bunu Irak'ta kullanacağız diyeyim.
01:34:48Biliyorsunuz ııı Saddam'dan önce Türkiye ııı çok büyük oranda
01:34:53Irak'a ihracat yapıyordu ama bin dokuz yüz doksanlarda işte
01:34:56kuvvetin işgaliyle birlikte ııı orada çok büyük yaptırımlar
01:34:59meydana geldi. Bundan en çok zarar gelen ülkelerden biri
01:35:01Türkiye'ydi. Evet. Şimdi aslında onu siyasi istikrarı
01:35:05sağlamakla Irak'ta çok büyük kazanımlar elde edeceğiz. Yani
01:35:08şu demek değil tabii ki. Yani kısa vadede evet ııı belki
01:35:12Türkiye yatırımlarının karşılığını alamayabilir ama
01:35:14uzun vadede Irak'ın istikrarı demek ııı terör sorununu
01:35:19tekrar bulgulayalım, elimine edilmesi demek ve Türk
01:35:21ihracatçısı bundan çok büyük kazançlı çıkacaktır. Şimdi tabii
01:35:25bu noktada aslına bakarsanız terörle mücadele ilişkin siz
01:35:28de söylediniz. Yani o mücadelemiz devam ediyor.
01:35:30Özellikle yat sonuna doğru yeni bir operasyonun da
01:35:32başlatılması da yine ııı konuşulanlar arasında tabii
01:35:36aslında bu yolun önünün açılması anlamında da önemli
01:35:39bu terörle mücadele başlıkları. Orayı da konuşmakta fayda var.
01:35:42Iıı şimdi tabii eğer oradaki sorun hal olursa daha da
01:35:46hızlanabilir mi diye sormak isterim. Şöyle biliyorsunuz
01:35:50bizim Suriye'de yaptığımız operasyonlar var. Irak'ta
01:35:53yürüttüğümüz operasyonlar var. Bunlar birbirleriyle entegre ve
01:35:56ııı bağımsız değil tabii ki. Irak'ta ııı Irak'taki siyasi
01:36:02gündemi, siyasi istikrarın güçlenmesi ve Irak merkezi
01:36:06hükümetinin ııı Kuzey Irak'ın yani bizim sınır bölgelerimizdeki
01:36:10olan ııı PKK'dan boşaltılan bölgelere yerleşmesi asıl hedef
01:36:15ve temel. Bunu sağlar ise Türkiye büyük oranda biz işte
01:36:19şunu duymayacağız. Irak'tan sızma operasyonu oldu ve
01:36:21Türkiye ııı askeri karakollarına bir ııı saldırı
01:36:24oldu. Bunu duymayacağız. PKK'nın Irak'taki siyasi
01:36:28boşluktan askeri bu adına ne derseniz deyin ııı bir
01:36:32yararlanma süreci var. Yani orada ne kadar kaotik bir
01:36:34ortam varsa terör örgütü ondan bu kadar yararlanıyor. Biz
01:36:37aslında merkezi Irak hükümetine hem iktisadi anlamda yardım
01:36:42etmiş oluyoruz hem de Irak'a yatırım yapmış oluyoruz. Yani
01:36:45petrol dışı sektörlerin Irak'ta gelişmesi ve Irak'ın geleceğine
01:36:49de aslında Türkiye bir ııı yatırım yapmış oluyor. Yine
01:36:52vurgulamak lazım. Kısa vadeli düşünmemek lazım. Bugün nasıl
01:36:55Avrupa kendi içinde karayolları, demiryolları,
01:36:58limanlar açısından bağlı ise bizim çevre ülkelerimizdeki
01:37:02ülkeler ne kadar demiryolu, karayolu olarak gelişmişse bize
01:37:05bağlıysa ticaret gelişmişse o da bizim iktisadi gelişmemize
01:37:09etki yapacak. Bugün ııı Irak'tan birçok kişi mesela
01:37:13Türkiye'ye turist olarak geliyor değil mi? Karadeniz'de
01:37:15özellikle çok görüyoruz onları. Bunların gelişmesi, Türkiye'nin
01:37:18turizm gelirinin artması ve ııı insan mobilitesinin yani ııı
01:37:23artması demek ııı ticari ticaretin de gelişmesi anlamı
01:37:26taşı. Bugün yanılmıyorsam Irak bizim en büyük ııı üçüncü ııı
01:37:30ihracat partnerimiz olması lazım. Bunun ilk sıraya çıkması
01:37:34bizim açımızdan yarar sağlar. Neden? Avrupa'ya ııı uzak
01:37:38coğrafyalara ihracat yapmak yerine yanı başımızdaki Irak'a
01:37:40ki dünyanın en büyük petrol üreticilerinden biridir. Geliri
01:37:44de vardır. Onu sağlamlaştırmak ve hatta hatta Irak'tan ithal
01:37:48ettiğimiz petrolün maliyetini çıkarmak için bize de önemli bir
01:37:51fırsat. Peki. Şimdi ııı konuşacağız tabii elbette ki
01:37:55Abdülkadir Develi'ye de ben sormak istiyorum. Hocam
01:37:57buyurun. Iıı şimdi tabii önemli aslında ııı hem Türkiye'nin
01:38:01hem de Irak'ın beklediği bir başlıktan bahsediyoruz.
01:38:04Kalkınma yolu projesinden bahsediyoruz. Tabii aslına
01:38:07bakarsanız Abdülkadir Develi şöyle demek mümkün mü? Iıı yani
01:38:10Irak daha çok bekliyor diye diyebilir miyiz aslında bu
01:38:13proje için?
01:38:16Iıı çok büyük bir proje ve heyecanlandıran bir proje. Evet.
01:38:21Onu altın cizmek istiyorum. Çünkü ııı bakın uluslararası
01:38:25kısatta bir teori var. Gravity modeli, çekim modeli diye bir
01:38:28teori var uluslararası ekonomide. Bu ne anlamına
01:38:30geliyor? Bir ülke en çok ticaret yaptığı ııı yer ve
01:38:36bölgeler komşu olanları, komşu ülkeler ve hacimci büyük
01:38:41ekonomiler. Yani bakın Türkiye şu an hani ihracatta ııı
01:38:45ihracatta gayet iyi çünkü komşumuz bizim. Ama aynı
01:38:50zamanda Çin'le de iktisatı faaliyette çok yoğun. Ya yakın
01:38:53olacak veya çok büyük bir ekonomi olacak ki iki ülke veya
01:38:58bölge birbiriyle ticaret yapsın. Şimdi ııı burada Irak
01:39:03önemli bir ekonomik bizim şey ortağımız. Ihracatımız yüzde
01:39:07beşi oluşturuyor. Yani toplam ihracatımızın yüzde beşi de biz
01:39:11Irak'la yapıyoruz. Iıı dolayısıyla ııı bu rakam çok
01:39:16güçlü bir rakam. Bunun geliştirilmesi gerekiyor. Iıı
01:39:19bakın Avrupa Birliği'ni kuran kurucu anlaşmalara bakıldığı
01:39:23zaman ııı öncelikle olarak ticaretin gelişmesini ııı
01:39:27hedefliyorlar. Çünkü biz diyorlar ticareti geliştirirsek
01:39:31ekonomik entegrasyon artar. Ekonomik entegrasyon artarsa
01:39:34beraberinde siyasi istikrar gelir. Dolayısıyla bizim bölge
01:39:38ülkelerle olan ekonomik entegrasyonumuzu artırmamız
01:39:41gerekiyor. Peki bu nasıl olacak? Bu yol ile olacak, demir yolu
01:39:45ile olacak. Ve bu yol ve demir yollarıyla beraber buradaki
01:39:48ııı kolaylık, lojistik kolaylığını getireceği
01:39:52faydaları olacaktır mutlaka. Şimdi burada ııı körfezle bir
01:39:57ime yakalandı şu anda. Özellikle Birleşik Arabi
01:39:59Üyelikleri'ne bakıldığı zaman hani ben bu Irak, Kuveyt,
01:40:02Katar, Birleşik Arabi Üyelikleri, Suudi Arabistan
01:40:04işte buraya baktığım zaman bizim dış ticaretimizin
01:40:07yaklaşık yüzde on beşi bu bölge ile. Fakat sahip oldukları
01:40:12nüfus ııı o dinamik ekonomi olma özellikleri ve sahip
01:40:17olduğu yoğun enerji kaynaklarına dikkat alırsak
01:40:19yüzde on beşlik rakam ııı düşük bir rakam. Dolayısıyla bu
01:40:24bölgeyle olan entegrasyonu artırmak için bu kalkınma yolu
01:40:28ihtiyacı. Zaten o yüzden bu yolun ismi de kalkınma yolu.
01:40:31Daha fazla ııı ııı burada karşılıklı lojistik ve daha
01:40:35fazla ticareti daha fazla sektörü bir araya getirecek
01:40:39olan bir imelenme durumu söz konusu burada. Iıı tabii diğer
01:40:43taraftan ise ııı aynı zamanda alternatif ve hızlı ve güvenli
01:40:48bir yol iddiası da var burada. Iıı Kızılderiz'deki olayları
01:40:53biliyoruz orada. Iıı geçişlerdeki sıkıntılar
01:40:55biliniyor. Iıı Avrupa'ya tedarik noktasında lojistik
01:40:59faaliyetler arttı. Süreler uzadı. Özellikle son süreçte
01:41:03pandemiden sonra Şangay'da ııı İstanbul'a konteyner maliyeti
01:41:08iki bin beş yüz dolarlardan neredeyse bir ara on bin
01:41:11dolarlara kadar çıktı. Dolayısıyla düşük maliyetli ve
01:41:14güvenli yol rota arayışları da bu noktada oldukça önemli. O
01:41:18yüzden kalkınma yolu ııı bu noktada önemli olduğunu
01:41:21düşünüyorum. Ben özellikle ben ııı körfez ile olan ticari ve
01:41:26ekonomik entegrasyon sürecini de çok hızlı şekilde ııı ben
01:41:31destekleyeceğini düşünüyorum. Iıı diğer taraftan da ııı
01:41:35özellikle istikrar noktasında Irak'ın da güçleneceğini
01:41:39buradan söylemek yerinde olur diye düşünüyorum. Çünkü daha
01:41:43fazla ticaret bölgedeki refahı arttıracaktır. Refah arttığı
01:41:47zaman bu ııı terör yuvalarına ııı temizlenmesi noktasında
01:41:53daha fazla güç elde edecektir bu nokta özellikle Irak
01:41:57merkezi hükümeti. Iıı bu aynı zamanda terörizmin karşısında
01:42:02da en önemli silahtır ticaret. Iıı ticaret arttığı zaman
01:42:05bölgenin refah düzeyi arttığı zaman entegrasyon arttığı
01:42:09zaman orada teröre yer yoktur. Eee dolayısıyla bu açıdan da
01:42:13ben önemli olduğunu söyleyebilirim. Ticaret
01:42:16hacmini destekleyeceğini tekrar altını çiziciyi buradan
01:42:18çizmek isterim. Umuyorum ki bu yolla beraber ve devamında
01:42:23iki yollarla beraber sadece o yol değil yine buna benzer bir
01:42:27yolun mesela buradan Suriye üzerinden Ürdün üzerinden
01:42:31Mısır'a giden ayrı bir kalkınma yoluna bir karayoluna belki bu
01:42:35noktada ihtiyaç var. Demir yoluna bu noktada ihtiyaç var.
01:42:37Eee birazdan eee yine konuşacağız biz. Eee Zengazur
01:42:41geçitinde konuşacağız. O da ayrı bir potansiyele sahip.
01:42:45Dolayısıyla bu yol entegrasyonu arttırır. Entegrasyon
01:42:48arttıkça ticaret artar. Ticaret arttıkça istikrar gelir. Ve
01:42:52bunun beraberine turizm kültürel faaliyetler akabinde
01:42:56gelir ve bölgenin topyekû nefahını ülkeler açısından
01:42:59etkileyecek pozitif bir gelişmedir bu. Peki. Efendim
01:43:03şimdi tabii bunun bir de mali boyutu elbette ki var. Yani
01:43:06Türkiye'ye mali anlamda etkisi nasıl olur onu da konuşmak
01:43:09isterim. Ne kadara mal olması beklenir? Eee nasıl
01:43:12açıklarsınız? Eee tabii ki biliyorsunuz Türkiye'nin yedi
01:43:16nokta altı milyar dolarlık bir yatırım mı öngörülüyor? Iıı ve
01:43:20Irak'ın da on altı milyar dolarlık bir harcama ııı
01:43:23kapasitesine sahip olduğu ve buraya yatırım yapacağı
01:43:27anlaşılıyor. Iıı ancak total maliyetin yaklaşık ııı yirmi
01:43:31yirmi beş milyar doların biraz ııı üzerinde olacağı
01:43:34anlaşılıyor. Ancak şunu söylemek lazım yani biz bir
01:43:37senede zaten aşağı yukarı ııı Irak'a ve Irak'ın çevre
01:43:41ııı coğrafyasına ııı o kadar ihracat belki isticaret
01:43:44gerçekleştiriyoruz. Yani yine vurgulamak lazım. Bu kısa
01:43:48vadeli değil, uzun vadeli ve bölgesel istikrara katkı
01:43:51sağlayacak, Birleşik Arap Emirlikleri'ne, Kuvvet'e,
01:43:53Katara ııı ve Suudi Arabistan'a yapılacağı yapacağımız
01:43:56ihracata da önemli iğme kazandıracak hocamızın söylediği
01:44:00gibi. Yani bölgesel entegrasyon ne kadar çok olursa, ticari
01:44:04hacim ne kadar büyük olursa Türkiye'nin ııı diğer
01:44:07ülkelerle ııı yapacağı anlaşmalarda, serbest ticaret
01:44:10anlaşmalarında ya da rekabet edeceği diğer ülkelerde de iğme
01:44:13kazanır. Tabii bir de şunu da söylemek lazım. Bizim
01:44:16yapacağımız yedi nokta altı milyar dolarlık ııı Irak'a ııı
01:44:20işte yatırım, Irak için ne anlam ifade eder? Mesela ona
01:44:23biraz değineyim. Biliyorsunuz Çin'in sadece Çin'in ııı Irak'a
01:44:27yaklaşık otuz milyar doların üzerinde yatırım stovu var.
01:44:30Sadece Çin'in bölgeye gelmiş enerjiye ııı altyapıya,
01:44:34yollara, karayollara, limanlara otuz milyar dolar Çin
01:44:37yatırım yaptı. Yani o bölgede Türkiye'nin ııı etki
01:44:41kapasitesinin arttırılması ve ticari tacminin geliştirilmesi
01:44:44için yani cüzi bir miktar olduğunu söylemek mümkün. Ancak
01:44:48ııı şu da bir realite ve gerçek. Eğer ki biz ııı
01:44:52iktisadi olarak kalkınmak istiyorsak ki hocamızın da
01:44:55söylediği gibi Avrupa Birliği bugün nasıl Avrupa Birliği
01:44:58oldu? Böyle bölgesel kalkınma açısından ülkeler açısından ne
01:45:01anlam ifade ediyor? Bir bakmak lazım. Türkiye'de bu minvalde
01:45:04belki ilerleyen vakitlerde ııı bölgesel bir ticari
01:45:07entegrasyona gidebilecek bir sürece doğru evrilebilir. Her
01:45:11ülkeyle yapamayacağız büyük ihtimal bunu ama o ülkelerden
01:45:14gelecek turistin ııı turizmin turizm gelirlerinin
01:45:19arttırılmasında ııı ne bileyim dış ticaretin geliştirilmesine
01:45:22Türk firmalarının ııı gidip o ülkelerde projelerde daha fazla
01:45:26yer almasında çok büyük etki yapacaktır. Ki Türkiye
01:45:30biliyorsunuz iki bin yirmi üç yılında ııı normal ihracatını
01:45:34ek olarak yaklaşık yüz milyar doların üzerinde bir hizmet
01:45:37ihracatı gerçekleştirdi. Bu hizmet ihracatının belli kısmı
01:45:40Türk müteahhitleri üzerinden ııı oldu. Bunun arttırılması ve
01:45:45bizim cari açığımızın finanse edilmesinde hizmet ihracatı
01:45:48önemlidir. Iıı dış ticaret açığımızın düşürülmesinde
01:45:51kalkınma yolu önemli, kritik. Ancak ııı tabii ki bunu ııı
01:45:57tekrar bulgulayayım. Orta ve uzun madeli perspektifle
01:46:02bakılması. Yani bugün işte Avrupa Birliği'nin
01:46:04entegrasyon süreci biliyorsunuz bin dokuz yüz yüz kırklarının
01:46:07sonunda ııı başladı ve bin dokuz yüz ellilerde altmışlarda
01:46:10gelişim gösterdi. Işte yetmişlerde seksenlerde tam
01:46:13anlamıyla bugün bahsettiğimiz Avrupa Birliği doğdu. Ki bugün
01:46:17en büyük ııı küresel hacim olarak ekonomilerden biridir
01:46:21Avrupa Birliği. En büyük tüketim merkezlerinden biridir.
01:46:23Bunun da bölgesel olarak oluşturulması lazım. Ancak
01:46:27öncelikle tabii ki iktisadi olarak yatırım yapabilirseniz
01:46:30siyasi istiklarda burada çok önemli. Altını bir kez daha
01:46:34çizmek lazım. Irak'ı İran'ın veya farklı ııı küresel
01:46:38aktörlerin etkisine bırakmamak lazım. Bunun için de Irak'a
01:46:42Türkiye'nin yatırım yapması lazım. Peki şimdi bir önceki
01:46:46haritayı rica edeceğim. Iıı Sayın Abdülkadir Develi'yle
01:46:49birlikte o ııı aslında haritayı şöyle bir konuşalım,
01:46:53değerlendirelim isterim. Şimdi önemli Türkiye Cumhuriyeti
01:46:56yatırımları, Irak Cumhuriyeti yatırımları ve yıllık kapasite
01:46:59diye ayrı ayrı arkadaşlarım ayırmış. Bir yandan da tabii o
01:47:02yollar da aslında net bir şekilde çizgilerle belirtilmiş.
01:47:06Şimdi şöyle bir bakacak olursak demir yolu açısından altı yüz
01:47:09on beş kilometre Türkiye'nin ve ııı üç yüz yirmi kilometre
01:47:12otoyol yedi virgül sekiz milyar dolar olarak da toplam
01:47:16yatırım olarak ifade edilmiş. Aslında ııı baktığımızda hemen
01:47:19hemen iki katını Irak Cumhuriyeti yatırımları olarak
01:47:22görüyoruz ve yine totali de arkadaşlarım ekranlara
01:47:25getiriyor. Dört nokta yedi milyon ııı diye de söylemişler.
01:47:29Yine yirmi sekiz virgül ııı beş milyon ton dökme yük olarak da
01:47:34ifade edilmiş. Hocam sizinle birlikte yorumlayalım bu
01:47:36haritayı. Nasıl değerlendirirsiniz? Nasıl
01:47:38yorumlarsınız? Iıı tabii ııı şimdi burada özellikle ııı mal
01:47:45ve ııı hizmet ticareti açısından da önemli bir yol.
01:47:49Şimdi bir biz mesela ııı enerji bağlamında düşünecek olursak bu
01:47:54bölge enerji yoğun bir bölge. Yani zaten bizim etrafımız
01:47:58dünya enerji kaynaklarının üçte ikisiyle ııı çevreli. Evet.
01:48:01Şimdi mesela bizim gibi ki biz artık o kategoriden inşallah
01:48:06çıkıyoruz. Artık enerji noktasına da maratörüz fakat
01:48:08Avrupa enerji bağımlısı bir ülke. Tabii bir taraftan enerji
01:48:12arz eden ülkeler var. Bir de talep eden ülkeler var. Şimdi
01:48:15burada ııı bir arz güvenliği var. Bir de enerji talep
01:48:18güvenliği var. Iıı şimdi ııı enerji talep güvenliği yani
01:48:23burada üretici ülkelerin enerjilerini doğru ve güvenilir
01:48:29yoldan makul bir fiyatla dünya piyasalarını arz etmek
01:48:34istiyorlar. Satmak istiyorlar. Böyle bir sorun var. Iıı ve bu
01:48:39bölgeler enerjiyle enerji yoğun bölgelerde de maalesef
01:48:43istikrarsızlık hakim. Iıı peki bu bölgelerdeki istikrarsızlık
01:48:48nasıl giderilecek? Bu doğru ve güvenli rotalar ile yollar ile
01:48:52giderilecektir. Iıı bu kalkınma yolu da aslında bunu
01:48:56öngörüyor. Yani buradaki ııı enerji kaynaklarının da ki
01:49:01biliyorsunuz boru altı projeleri var fakat daha
01:49:04fazlası da özellikle ııı demir yolu taşımacılığı olsun,
01:49:09karayolu taşımacılığı olsun. Iıı bununla beraber ııı daha
01:49:13güvenli bir şekilde dünya piyasalarına gideceği bir
01:49:16süreç var. Şimdi bu ııı buradaki yolların mesela ben bir
01:49:21dönem şeye bakmıştım. Bu Nabukko projesine bakmıştım
01:49:24petrol ııı ondan sonra bu Tanab'a döndü. Iıı acaba
01:49:28buradan biz ne kazanırız? Ne gelir elde ederiz? Işte o
01:49:32zaman işte beş yüz milyar milyon euro falan filan. Fakat
01:49:34iş bu değil. Önemli olan nokta bu yollar ile bölgeleri
01:49:39arasındaki entegrasyonun ticaret seviyesinin artması
01:49:44yükselmesi. Iıı biz bu bu yollarla bunu göreceğiz biz.
01:49:47Çünkü burada güvenli bir seyahat durumu söz konusu olur
01:49:51ise yani buradaki karayoluyla ııı Türkiye'deki iş adamlarının
01:49:56veya aynı zamandaki Irak'taki iş adamlarının karşılıklı gidiş
01:50:00gelişlerinin hızlandığı bir noktada kalkınma yolu mutlaka
01:50:04çok olumlu bir görev gösterecektir diye düşünüyorum.
01:50:08Bunun demir yoluyla da biz aynı zamanda desteklendiğini
01:50:11söylersekse bölgenin ticaretinin ciddi anlamda
01:50:14artacağı bir proje olduğunu söyleyebiliriz. Iıı bir
01:50:17alternatif proje. Bakın o diğer tarafta zaten ııı Kızıldeniz
01:50:21var. Orada sıkıntı var. Evet. Iıı bizim bulunmuş olduğumuz
01:50:25bölge göreceli olarak çok fazla Husi'lerin saldırdığı bir
01:50:29bölge olarak nitelendirmiyoruz. Tabii orada bir iran etkisi
01:50:32var. E az önce de ııı ifade edildiği gibi o iran etkisini
01:50:35kırma noktasında da bu kalkınma yolu projesi özellikle
01:50:39körfez ülkeleriyle Türk yarasındaki o ekonomik
01:50:42entegrasyonun artılması noktasında da çok güçlü görev
01:50:45üstlenecektir. Bir de göreceğiz burada ııı bir konteyner
01:50:48maliyeti acaba ııı bu yoluyla geldiği zaman ııı ne kadar daha
01:50:53hızlı gelecek ki hızlı geleceğini ben buradan
01:50:55söyleyebilirim. Iıı ve daha düşük maliyetlerinden ııı
01:50:58geleceğini de aynı şekilde düşünebilirim. Bu aynı zamanda
01:51:01sadece bölgeyle olan entegrasyonu değil ııı diğer
01:51:04taraftan uzak doğu ülkelerinden gelecek olan konteynirlerin de
01:51:07selametli bir şekilde buradan ııı Türkiye'ye doğru ııı
01:51:13gelmesi karayoluyla gelmesi de yine aynı şekilde ekonomiyi ve
01:51:16ticareti rahatlatacak bir adım olarak da ben ııı bunu
01:51:19nitelendiriyorum. Bu aynı zamanda Avrupa'yı da
01:51:21rahatlatacaktır. Tabii geçiş güzergahı olarak Türkiye
01:51:24üzerinden buradan gelecek olan malların ııı enerjinin ııı
01:51:29güvenli bir şekilde sadece enerjiye sahip olmanız
01:51:33yetmiyor. Iıı sadece malı ihraç etmeniz yetmiyor.
01:51:37Tedarik yollarının güvenli olması lazım. Düşük maliyetli
01:51:40olması lazım. Iıı tedarik sürelerin kısa olması
01:51:43gerekiyor. Iıı bu aynı zamanda Avrupa açısından da ciddi
01:51:47anlamda alternatif bir rotayı da ııı beraberliğine
01:51:51getirdiğini söyleyebilirim. Peki efendim bir de tabii
01:51:54Zengezur koridoru var. Onu da aslında hemen ekleyelim. Çünkü
01:51:58bağlantılı sayın Deniz hocamın da söylediği gibi ııı onunla
01:52:01ilgili de bir haritamız olacaktı. Hemen onu da
01:52:03ekranlara getirelim ve onu da konuşalım isterim. Nedir
01:52:06bağlantısı aslında bu iki ııı projenin? Zengezur Koridoru
01:52:12ııı aslında bizim ııı yine Çin'le bağlantılı olarak
01:52:16biliyorsunuz Yeni İpek Yolu projesi var ııı Çin'in. Iıı
01:52:20dünyanın en büyük ııı yatırımlarından ya da dünyanın
01:52:23en büyük işte altyapı yatırımlarından biri olarak
01:52:25değerlendirilir. Hatta Marshall planıyla
01:52:27karşılaştırılır. Şimdi tabii Çin ııı bir deniz yoluyla ııı
01:52:31yeni İpek yolunu canlandırmak istiyor. Bir de demir yolu ve
01:52:34kara yoluyla. Gösterelim mi hocam? Tabii. Iıı bu
01:52:38Azerbaycan ııı hemen burada Hazar Denizi'miz var. Hazar
01:52:42Denizi'nin hemen üst tarafında Kazakistan var. Çin doğuda ııı
01:52:46doğu ııı vilayetleri üzerinden Kazakistan'a malları
01:52:49getirecek. Mallar ııı direk Kazakistan'ın bir limanı var.
01:52:52Oraya gelecek. Buradan ııı hemen ııı gemiyle Bakü'ye
01:52:57getirilecek. Bakü'den yüklenecek ve Zanzibar Koridoru
01:52:59diye işte bu ııı dediğimiz ııı koridor üzerinden Türkiye'ye
01:53:03getirecek ve Türkiye'den bu ııı Kars'a ııı bağladığımız
01:53:06demir yolu işte neyse adını ne koyarsanız koyun. Iıı İstanbul'a
01:53:10gelecek. Işte ne bileyim ııı bizim Marmaray'dan geçecek ve
01:53:13Marmaray'dan direk şeye bağlanacak. Iıı Avrupa'ya
01:53:15gelecek. Yani mal ııı Şangay'da üretilecek diyelim. Şangay'dan
01:53:20ııı demir yoluyla işte Uygur Özel Cumhuriyeti'nin bağlı
01:53:23olduğu bölgeye gelecek. Oradan yükleyeceğiz Kazakistan'a,
01:53:26Kazakistan'dan Azerbaycan'a, Azerbaycan'dan hızla ııı
01:53:29Avrupa'ya taşıyacağız. Şu anlamasında yapılıyor. Bir de onu
01:53:32tekrar soralım. Eee tabii ki bu koltarı şu anda
01:53:34kullanamıyoruz. Evet. Eee onu söylemek lazım. Çünkü
01:53:36Azerbaycan'la Ermenistan arasındaki eee bir savaş
01:53:39gerçekleşti biliyorsunuz. Bizim Dağlık Karabağ bölgesinde
01:53:42tekrar Azerbaycan eee topraklarını eee geri aldı. Eee
01:53:46şu anda Ermenistan'da da bir siyasi eee süreç işliyor. Eee
01:53:50Paşinyan işte ya Avrupa Birliği'ni tercih edecek ya da
01:53:53eee Rus yanlısı olarak devam edecek. Ama biraz Avrupa Birliği
01:53:56bir eee yönetim var. Orada biraz da kahro gürültü çıkacak
01:54:00diye söylemek mümkün. Eğer ki zen eee Gezur eee koltuğu
01:54:04açılır yani şu eee bölgedeki alan açılır ise biz Nahçivan
01:54:08üzerinden eee aldığımız işte ürünleri Asya'dan gelen
01:54:12ürünleri hızla Avrupa'ya göndereceğiz. Ancak tabii ki
01:54:16Ermenistan'daki süreç hala daha bitmiş değil. Evet. Ki
01:54:18Ermenistan'daki süreç bitse bile bunun yapımı sürecektir.
01:54:22Bir de tabii ki bunun önemli bir eee katkısı olacak bize.
01:54:26Türk Devletler Teşkilatı üyeleriyle olan yani işte
01:54:29Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Azerbaycan'la olan
01:54:32dış ticaretimizin arttırılmasında bir çok bize
01:54:35katkı sağlayacaktır. Bugün biz Türk Devletler Teşkilatı'nı
01:54:38konuşuyoruz ama bunun iktisadi olarak birbirine entegre
01:54:41olması bu ülkeler arasındaki ticaret hacminin arttırılması
01:54:44lazım ki biz toplam ticaretimizin yanılmıyorsam yüzde
01:54:47birini ikisini bu ııı Türk Devletler Teşkilatı üyeleri
01:54:50ülkeleriyle yapıyoruz. O ülkelerin ııı yeniden Avrupa'ya
01:54:53entegrasyonu işte ne bileyim petrolünün doğal gazının hızla
01:54:56ııı Avrupa'ya ııı götürülmesi Avrupa'nın enerji
01:54:59güvenliğine de katkı sağlayacak bir adımdır bu. Yani hem Türk
01:55:02Devletler Teşkilatı'nın ııı iktisadi yapısını, ticaretini
01:55:06etkileyecek hem de bu ülkelerin Rusya'ya olan
01:55:10bağımlılığını azaltacak. Çünkü biliyorsunuz Özbekistan ııı ya
01:55:13da Türkmenistan ya da Kazakistan büyük oranda enerji
01:55:16ithalatını, iracatını Rusya üzerinden gerçekleştiriyor.
01:55:19Rusya'ya hala bir bağımlılık var. Iıı bu bağımlılığın
01:55:22kırılmasında da bu koldör bizim çok ııı işimize yarayacak
01:55:26diyelim. Bir de tabii ki Azerbaycan'ın ııı gelişmesi,
01:55:29kardeş ülkemizin ııı iktisadi olarak gelişmesi, Türkiye'de
01:55:33olan dış ticaret hacminin arttırılması işte Türkiye'nin
01:55:35gidip Azerbaycan'a yatırım yapması, Azerbaycan'ın ki
01:55:38biliyorsunuz Türkiye'de en fazla yatırım yapan ülkelerden
01:55:41biridir. Iıı özellikle enerji alanında biz oradan petrolü ııı
01:55:45Azerbaycan'dan alırız, getiririz. Iıı Türkiye'deki
01:55:48rafine petrollerle işleriz. Bunu dünyaya iraç ederiz. Evet. Bu
01:55:52yolun bunu büyük oranda Gürcistan üzerinden yapıyoruz
01:55:55şu an. Bunu entegre şekilde alternatif bir yolda da
01:55:58yapmamız. Iıı hem Azerbaycan'ın yararına aslında hem de
01:56:02Ermenistan'ın yararına ama Ermenistan'daki tabii ki ııı
01:56:06yapının da ona hazır hale getirilmesi lazım. Biraz orada
01:56:10kavga var maalesef. Hı. Oradaki sorun çözüldükten sonra ııı
01:56:13hayata geçirebilmesi mümkün diyorsunuz. Mümkün. Peki ııı
01:56:16elbette zamanı da sormak isterim size. Yani ne zaman
01:56:20hayata geçebilir? Aslında hayata geçmesi için şu anda herhangi
01:56:24bir ııı problem yok ama Ermenistan'dan geçecek. O
01:56:29demir yolu hattının yapımına ııı hızla başlanmalı ve
01:56:32bitirilmesi lazım. Hı hı. Ama Ermenistan'daki bu Ermenilerin
01:56:35biliyorsunuz Türkiye'ye karşı bazı iddiaları var. Evet. Iıı
01:56:38yani o da çok gerçekçi iddialar değil. O iddialardan büyük
01:56:42oranda vazgeçmeleri lazım. Iıı normal ııı real dünyaya geri
01:56:47dönüp ııı işte Azerbaycan'la Türkiye arasındaki iktisadi
01:56:51olarak gelişime katılmaları lazım. Ki bölgenin en fakir
01:56:53ülkesidir Ermenistan. Bireysel anlamda ve kişi başı gelir
01:56:57anlamında. Yani çok ııı büyük bir ülke değil yanılmıyorsam
01:57:00işte ııı on beş yirmi milyar dolarlık bir gayrisafi milli
01:57:03hasılası var. Işte dünyadan kopuk, dünya ekonomisinden
01:57:07kopuk, dünya teknolojilerini takip etme noktasında değil.
01:57:10Bin dokuz yüz doksan birde bağımsız olduğunda
01:57:12biliyorsunuz. Iıı üç milyonun biraz üzerinde nüfusu vardı. Şu
01:57:15anda iki nokta dokuz milyonluk bir nüfusa sahip. Yani ülkeden
01:57:18nereden baksanız bir milyonun üzerinde insan da göç etti. Yani
01:57:21bunun engellenmesi ve Ermenistan'ın da bölgesel
01:57:24refahtan faydalanması için ki Ermeni lobilerinin elinden de
01:57:29Ermenistan'ı kurtarmak lazım. Ancak bu tabii ki Azerbaycan'la
01:57:33inzalayacağı barış anlaşmasına ııı bağlı. Ne kadar
01:57:37Azerbaycan'la ilişkilerini iyi tutarsa Türkiye'yle ne kadar
01:57:39normalleşmeye de ne kadar ime kazanırsa Ermenistan'ın o kadar
01:57:43yararına ııı diyeyim. Peki. Şimdi bir de Abdülkadir
01:57:47Develi'ye soracağım. Tabii aynı başlıkları. Bir de Zengin
01:57:50Koridoru var. Efendim kalkınma yolu projesiyle tabii ki
01:57:53bağlantılı bir şekilde aslına bakarsanız. Eee yine o noktada
01:57:57da sizin yorumlarınızı alayım. Zengin Koridoru neden
01:58:00yapılmalı? Yani bu koridoru açılabilecek mi? Tabii bir de
01:58:04elbette ki kimler bu koridorun açılmasına karşı?
01:58:09Eee tabii bu da çok önemli bir proje. Eee ve aynı zamanda yine
01:58:14heyecanlandıran bir proje. Türkiye Cumhuriyetleriyle
01:58:17karasal bir ııı yolun olması gerçekten oldukça önemli. E
01:58:23tabii yine uluslararası iktisat teorisine dönelim. Yani
01:58:26orada orada ııı bu Türkiye Cumhuriyetler bize yakın.
01:58:31Azerbaycan ııı veya Türkiye Cumhuriyetler yakın. Dolayısıyla
01:58:34ve ııı rakamlara baktığım zaman ise yani bu bölgenin ııı bizimle
01:58:40olan ticaret hacmi nedir? Dış ticaret hacmi nedir? Biz
01:58:43bizdeki dış ticaret hacmi nedir? Yüzde beş nokta beş
01:58:46civarında. Yani sahibi olan coğrafyaya bakılır ise enerji
01:58:51zenginliğine bakılır ise nüfusa bakılır ise ve kültürel
01:58:55bağlara bakılır ise ki bu da aynı zamanda ticaret için
01:58:58oldukça önemli bir gerekçedir. Iyi bir ticaret neye bağladığı
01:59:03biliyor musunuz? Yakın olmaya, yolun olmasına, kültürel güçlü
01:59:06kültürel ve tarihi bağlara eee bunların hepsi daha fazla
01:59:10ticareti oluşması için gerekli olan zeminini hazırlar. Şimdi
01:59:13bizim bu orada öyle bir zeminimiz var. Fakat bağı yok.
01:59:17Yani bağı olmadığından dolayı o gerçek potansiyeli ortaya
01:59:22çıkaramadık. Eee şimdi bu Zelgezur ııı geçitiyle beraber
01:59:26otuz beş kilometrelik bir hat var. Aslında oranın yapılması
01:59:30bekleniyor. O yapıldıktan sonra bizim ııı direkt olarak ııı aynı
01:59:36zamanda biliyorsunuz bir kuşak bir yol projesi var Çin'in.
01:59:39O projeyle entegre olabilecek bir ııı sistem oluşacaktır
01:59:45diye düşünüyorum. Yani oradan denizlerdeki o hakimiyeti ABD'ye
01:59:50karşı ııı zayıf olan Çin eli zayıf olan Çin ııı geliştirmiş
01:59:55olduğu bu projeyle aynı zamanda da ııı kendi İmar
01:59:59Bankası'yla da desteklediği ııı yol projeleriyle demir yolu
02:00:03projeleriyle hatta o ııı bölgedeki ülkelere bizzatihi
02:00:07kalkınmasını destekleyerek ne yapmaya çalışıyor? Buradaki
02:00:11ticari entegrasyonu geliştirmeye çalışıyor. Şimdi
02:00:14bu projenin devamında ise biz bu ııı Zelgezur koridorunu
02:00:21açar isek biz zaten otomatikten bu projeye entegre olmuş
02:00:24olacağız. Yani ııı karasal bir sistem haline gelecektir
02:00:28burası. Ve ticareti bu noktada da geliştirecektir. Tabii
02:00:32bakın burada ııı gerçekten arzu etmiş olduğumuz ticari
02:00:37tacimlerinin çok gerisindeyiz. Özellikle Türkiye Cumhuriyeti
02:00:40olan ticaretimizin bunun çok ivedi olarak artması gerekiyor.
02:00:44Bunun için bizim yola ihtiyacımız var. Işte bu
02:00:47Zelze eee Zelgezur koridoru bu noktada oldukça önemli. Çünkü
02:00:51geleneksel olarak enerji rotaları olsun eee bütün
02:00:55tedarik rotaları Avrupa'ya giden rotalar eee Rusya üzerinden
02:01:00organize edilmiş vaziyette. O yüzden bu bölgeler sahip
02:01:04oldukları kaynakları, enerji kaynaklarını, üretmiş
02:01:08oldukları mal ve hizmetleri eee Rusya dışındaki
02:01:11alternatiflerle eee Türkiye'ye ve Avrupa'ya ve hülasa dünyaya
02:01:17satma imkanına sahip değiller. Eee şu anda bu geçitle beraber
02:01:21bu imkana sahip olmayacaklar. Çünkü bir de aynı zamanda sahip
02:01:25oldukları en büyük kaynak enerji. Enerjiye direk ve
02:01:29doğrudan Rusya'ya bağımlı olmadan bir tedarik yoluyla
02:01:34Avrupa'ya eee sağlayacağı bir sistemi de oluşturacaktır bu
02:01:38devamında. Zorluklar var burada. Çünkü böyle bir projeye
02:01:42İran karşı çıkıyor bunu biliyoruz. Eee anlaşmanın
02:01:46şartlarından bir tanesi eee buradaki Zelgezur geçitinin
02:01:49yapılmasıydı fakat bu noktada halen Ermenistan ayak diriyor.
02:01:53Eee bunun aşılması gerekiyor bu noktada. Tabii Rusya bakın biz
02:01:57şu an ifade ettik yani kendine bağımlı olmadan kendi sistemin
02:02:02entegre olmadan eee burada Orta Asya'da üretilen Türk
02:02:06Cumhuriyeti'nin üretmiş oldukları enerji kaynakların
02:02:08mal hizmetlerin direk olarak Türkiye yoluyla Avrupa'ya ve
02:02:12dünyaya pazarlanmasına ne kadar razı olacak? Bu bu da ayrı bir
02:02:15mesele. Fakat bu proje şu haliyle eee ben mesela bir eee
02:02:21Bolonya'da bir eee konferansa katılmıştım. Oradan bana o
02:02:25zamanlar Rusya'yla böyle gaz krizleri yaşıyorlardı. Bana
02:02:27şunu sordu Polonyalılar. Bize Türkmen gazı getirin. Fakat
02:02:31Rusya'ya bağımlı olmadan bunu getirin dediler. Yani bu
02:02:34Avrupa'nın enerji tedariğini de rahatlatacak, arz güvenliğini
02:02:39destek olacaktı bir nokta bu. Eee tabii dediğim gibi burada
02:02:42Rusya'nın çekinceleri olacaktır bu noktada. İran'ın
02:02:46çekinceleri olacaktır. Çünkü ticaret geliştiği zaman size
02:02:49söylemiş olduğum gibi o İran yolu oluşturulmuş oluşturmak
02:02:52istemiş olduğu o vesayet ortadan kalkacaktır. Rusya'nın
02:02:55bir bir nebze olsun buradaki eee etki alanında bir boşalma
02:02:59durumu söz konusu olacaktır. Fakat bölge açısından bölgeyi
02:03:03kalkındıracak, ticareti artıracak, vefa artıracak bir
02:03:07eee proje olarak ben bunu değerlendiriyorum. Peki çok
02:03:11teşekkür ediyorum hocam. Şimdi tabii bir de eee Deniz
02:03:14Hocam'a kısaca bir sözü vereceğim. Tabii rahatsız olan
02:03:16Rusya ve İran dedik ama İran'ın daha çok aslında bu
02:03:19projeden rahatsız olduğunu biliyoruz. Nedir sebebi? Siz
02:03:22nasıl değerlendirirsiniz? Iıı tabii ki İran'ın biraz
02:03:25bölgesel politikalarına bakmak lazım. Biliyorsunuz ııı İran'ın
02:03:28bir ııı Şiilik üzerinden yaklaştığı bir ııı pencere var
02:03:32bölge ülkelerine. Iıı Suriye İç Savaşı başladığında Suriye
02:03:36rejimine ya da Suriye ııı iç savaşta ııı merkezi hükümetin
02:03:40yanında rejimin yanında olmuştu. Rejim ııı işte belli
02:03:44bir istihbarat kazandıktan sonra biz birçok ııı Şii nüfusun
02:03:48Suriye'ye gittiğini ve yerleştirildiğini gördük.
02:03:51Lübnan'da Hizbullah üzerinden etki yaptığını ve ııı işte
02:03:54Hizbullah'a silahlandırdığını da gördük. Yemen'de Husi'leri
02:03:57silahlandırdığını gördük. Irak'ta yine ııı benzer bir
02:04:00politika gidiyor ııı İran ve ııı etki kapasitesini bu ııı
02:04:05pencere üzerinden yani mezhepsel bir pencere üzerinden
02:04:08yayıyor İran. Tabii ki Azerbaycan'ın güçlenmesi ya da
02:04:12Türk dünyasının güçlenmesi en çok İran'ı rahatsız edecektir.
02:04:15Eee biliyorsunuz Dağlı Karabağ, ikinci Dağlı Karabağ
02:04:18Savaşı'nda ııı mesela İran'dan şöyle açıklamalar duyduk. Biz
02:04:21işte Ermenistan'ın bu kadar ağır yenilmesine biz hoş
02:04:24karşılamıyoruz dendi. Işte Ermenistan'a silah ııı
02:04:28ticaretine ya da silah transferine izin verdi İran. Iıı
02:04:32ve Ermenistan'ın ııı yanında durduğunu peyderpey açık hale
02:04:37getirdi. Yani biz eğer ki Ermenistan'ı Ermenistan
02:04:40üzerinden getirecek bir karayolunu ve Ermenistan'ın
02:04:43siyasetini normalleştirebilir ise şöyle bir pencere
02:04:46açılacak. Eee bölgesel olarak Ermenistan ve Azerbaycan
02:04:50iktisadi olarak bir araya gelecek. Iki ülkede bundan
02:04:53yararlanacak. Ve en önemlisi Türkmenistan'ın, Kazakistan'ın
02:04:56de işte ne bileyim Özbekistan'da çıkarılacak olan
02:04:59ya da Hazal Denizi'nde çıkarılacak olan doğal gaz bu
02:05:02hat üzerinden belli oranla Gürcistan üzerinden hızla
02:05:05Avrupa'ya entegre edilecek. Şimdi Rusya bundan rahatsız
02:05:08olur. İran dünyanın en büyük eee doğal gaz eee ihracatçılarından
02:05:12biri olan İran'da bunlar rahatsız olur. Yani İran'ın
02:05:16ııı doğal gazdaki tek elinin kırılması ki yaptırım falan var.
02:05:20Tabii çok büyük oranda ııı ihracat gerçekleştiremiyorlar
02:05:23ama Türk gazının hocamızın dediği gibi Polonya'ya,
02:05:26Avrupa'ya, Fransa'ya, Almanya'ya, İngiltere'ye ııı
02:05:31ihraç edilecek olması bir İran'ın ııı etki kapasitesini
02:05:34kırar. Iki Rusya'ya olan bağımlılığı azaltır. Bu iki
02:05:37ülkeye bağımlılığın azaltılması demek bu ülkelerin Türkiye'yle
02:05:41olan ilişkilerinin gelişeceği anlamı taşır. Daha entegre bir
02:05:45Türk dünyası ise daha hızlı gelişen, daha hızlı dünyaya
02:05:49entegre olan bir Türk dünyası anlamı taşıyacak. Yani sadece
02:05:54ııı bir ııı koldör olarak düşünmemek lazım. Yani bölge
02:05:58ülkeleriyle entegrasyon demek. Şimdi mesela bir örnek aklıma
02:06:02geliyor. İsviçre örneği. Biliyorsunuz İsviçre Avrupa
02:06:04Birliği'nin üyesi değildir. Ama çevre coğrafyanın zengin
02:06:07oluşu, ticaretin gelişmiş olması, sanayileşmiş olması en
02:06:10çok İsviçre'ye yarar. Ve İsviçre bugün kişisel gelir
02:06:14anlamında dünyanın en zengin ülkelerinden biridir. Yani
02:06:16dağlık bir coğrafya olarak bunu sağlayamaz. Biz neden
02:06:20bölgemizde İsviçre benzeri ııı ülkeler yaratmayalım?
02:06:24Azerbaycan buna güzel bir örnektir. Yani doğal gaz
02:06:27üzerinden, petrol üzerinden zenginleşecek bir Azerbaycan
02:06:30Türkiye'nin yararınadır. Bu Rusya'nın etkisini bölgede
02:06:33kırar ve bizim yani Türkiye Cumhuriyeti'nin çıkarlarının
02:06:37da maksimum düzeyde gerçekleşmesini sağlar. Daha
02:06:40güçlü bir Türk dünyası bir de şu anlamı taşıdı. Biliyorsunuz
02:06:43biz Suriye'ye ııı terör operasyonları yaptığımızda Türk
02:06:47Devletler Teşkilatı Türkiye'nin operasyonlarını destekliyoruz
02:06:52açıklamaları yaptı. Biz bunu Avrupa Birliği'nden duymadık.
02:06:54Afrika Birliği'nden duymadık veya Latin Amerika Birliği'nden
02:06:58duymadık. Bunu birebir Türk Devletler Teşkilatı'na üye
02:07:02devletlerden duyduk. Ama NATO bile cılız bir sesle Türkiye'nin
02:07:07operasyonlarına destek verdi. Ama Türk Devletler Teşkilatı
02:07:10o gün yanımızda durdu. Bir de bunun iktisadi ayağını düşünün.
02:07:14Bugün Türk Devletler Teşkilatı'nın milli gelir
02:07:16hacmi iki trilyon dolar değil de beş altı trilyon dolar olsa
02:07:19belki bölgesel olarak krizlere müdahale de olabilecek askeri
02:07:25olarak kapasitesi gelişmiş Türk Devletler Teşkilatı karşımızda
02:07:29olacak. Yani sadece kollider olarak düşünmemek lazım. Tabii
02:07:33bundan en çok kim rahatsız olacaktır? Tabii ki İran ve
02:07:36Rusya. Peki. Çok teşekkür ediyorum efendim. Değerli
02:07:39katkılarınız için. Ben teşekkür ederim. Noktalıyoruz artık. Bu
02:07:43başlıklarla birlikte gündemi Ankara Üniversitesi Ankara
02:07:46Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Öğretim Üyesi Abdülkadir
02:07:49Develi. Çok teşekkür ediyorum efendim değerli katkılarınız
02:07:51için. Ben teşekkür ederim efendim. Iyi geceler diliyorum.
02:07:55Çok teşekkürler. Deniz İstikbal size de çok teşekkür ediyorum.
02:07:58Bir kez daha. Efendim bu başlıklarla birlikte gündemi
02:08:01noktalıyoruz. Ekonominin başlıklarını üç saat diliminde
02:08:04sizlerle paylaştık. Enine boyuna konuşmuş olduk. Değerli
02:08:06konuklarımızla birlikte saatler yirmi dördü gösterdiğinde
02:08:10Ebru Bozdağ'ın Gece Bülteni'yle karşınızda olacak.
02:08:12Iyi seyirler, iyi geceler.