Eski Kahire Büyükelçisi Göktürk, Sisi ziyaretini yorumladı: Niyet değil, ihtiyaç değişimi
Uzun süre naz yapan Sisi, neden hızlıca Ankara’ya geldi?
Erdoğan'dan giderayak "rabia" fotoğrafı, Kahire kör kalır mı?
️ Barçın Yinanç sordu, eski Kahire Büyükelçisi Şafak Göktürk cevapladı.
Erdoğan'dan giderayak "rabia" fotoğrafı, Kahire kör kalır mı?
️ Barçın Yinanç sordu, eski Kahire Büyükelçisi Şafak Göktürk cevapladı.
Category
🗞
NewsTranscript
00:00Merhabalar, ben Barça İnanç. Dış politikayla, içli dışlı programıyla karşınızdayım.
00:05Bugün Türkiye-Mısır ilişkilerini mercek altına alacağız.
00:08Konuğum, dış işlerinde 40 yıllık bir kariyerin ardından 2019'da emekliye ayrılan Büyükelçi Şafak Göktürk.
00:15Orta Doğu Genel Müdürlüğü yanı sıra Türkiye'nin Kahire, Singapur, Oslo Büyükelçisi olarak görev yapan Şafak Göktürk.
00:23Aslında benim sadece Orta Doğu konularında değil, dış politikaya ilişkin hemen her alanda görüşlerine başvurduğum, yorumlarından çok yararlandığım bir diplomat.
00:33Kendisine hemen hoş geldiniz diyorum ve 2005-2009 yıllarında Kahire'de görev yaptığını hatırlatarak şu ilk soruyla başlamak istiyorum.
00:44Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bugün dış politikada attığı adımları, yarın attığı, atacağı adımları anlamak ve anlamlandırmak için bazen geriye gidip neyin için yaptığını anlamamız ve analiz etmemiz gerekiyor.
00:59Bu nedenle de geçmişe gidip o dönem başbakan olan Recep Tayyip Erdoğan'ın Müslüman kardeşlerin iktidardan ordu darbesiyle düşmesi,
01:12Abdülfettah Elsisi'nin iktidara gelmesine, benim açıkçası Türk dış politikasında geçmişte karşılaşmadığım,
01:20aslında uluslararası politikada da karşılaşmadığımız bir şiddetle, orantısız bir şiddetle diyebileceğim, metafori anlamda kullanıyorum,
01:30tepki vermesine dair çeşitli yorumlar var.
01:34Şafak Bey, ben sizin yorumunuzu duymak istiyorum.
01:37Neden o dönem böylesine şiddetli bir tepki vermek ihtiyacı hissetti dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan?
01:46Sayın İnaç, beni konuk ettiğiniz için teşekkür ederim.
01:48Sorunuza dört başlık altında cevap vereceğim.
01:52Birincisi, AKP iktidarının özellikle 2008'den itibaren uygulamaya başladığı ve giderek daha belirginleşen
02:01içeride otoriterleşme eğitimiyle beraber bu soruyu değerlendirmek gerekiyor.
02:07Buna koşul olarak dış politikada da bir sertleşme görüldü.
02:10Diğer bir ifadeyle, iç politika ve dış politika da bir bütün olarak bir beka algısı,
02:17büyüyen bir beka ve bağrı ulusal algı yaratma öncelik kazandı.
02:21Kimi zaman bunlar gündem değiştirmek için dışarıda kriz yaratıyorlar şeklinde eleştirilse de,
02:26öncelikle muhalefet tarafından, aslında gündem buydu.
02:29İkisi beraber yürütülüyor.
02:31Tıpkı bizim ekonomik haklarımızın, hukuki haklarımızın örselendiği zaman daha büyük kayba yol açması gibi.
02:40Dolayısıyla bu gelişme, Kahire'de 2013 yazında yapılan bu darbe bu gözlükle görüldü hükümet tarafından.
02:51İkincisi, Arap Başkaldırıları 2011'de başladığında, Türkiye'de zaten Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarı bir sertleşme eğilimindeydi.
03:00Bir otoriterleşme eğilimindeydi.
03:02Diğer bir ifadeyle, ideolojik geçmişinin ana unsurları üzerinden yeni bir toplum ve siyaset biçimi ve devlet yönetme biçimi kurgulamaya çalışıyordu.
03:12O zaman ortakları farklıydı ama sonuçta genel doğrultusu buydu.
03:17Bu bakımdan Arap Başkaldırıları görüldüğünde, mevcut rejimler yerine Müslüman kardeşlerin ve genel olarak İslamcı hareketin her zaman ileri sürdüğü gibi
03:29biz geçeceğiz, biz halkın gerçek taleplerini ve gerçek kimliğini temsil eden yönetim olarak bu taklitçi yönetimlerin yerini alacağız.
03:38Dışarı bağlı yönetimlerin yerini alacağız anlayışını ortaya koymuş olmalarına rağmen meydanları dolduran
03:46sadece Mısır'da değil, Tunus'ta, Suriye'de ve başka yerlerde, Fas'ta, Ürdün'de meydanları dolduran vatandaşlar bambaşka bir şey istediler.
03:56Onurlarını korunmasını istediler, özgürlük istediler ve daha iyi ekmek istediler.
04:02Şimdi burada bir makas oluştu iktidar bakımında bu makasın düzeltilmesi gerekiyordu.
04:07Bu da zaten İslamcı hareketlerin diğer bütün muhalefet susturulduğu, boğulduğu için bu ülkelerde daha grassroots yani yerelden kaynaklanan bir hareket olması sebebiyle bir avantajı bulunuyordu.
04:20İlk seçimlerde de kendi varlıklarını bu şekilde gösterdiler.
04:22Dolayısıyla bunu da iktidar bir anlamda kendi dönüşüm, Türkiye'de dönüşüm projesinin Orta Doğu'daki gelişmeler üzerinden yeniden yorumlanması
04:33ve Orta Doğu'daki gelişmelerin bir İslamcı değişime yönlendirilmesini desteklemek şeklinde tezahür etmesine yol açtı.
04:41Üçüncüsü Mısır bütün bu gelişmelerde pilot ülkeydi.
04:45Hemen her daha önceki gelişmede Arap dünyasında pilot olduğu gibi bu bakımdan Mısır da mesela gerek Suriye'de o zamana kadar Müslüman kardeşler tümüyle marjinalize edilmişti, iç savaş başlamıştı.
04:58Diğer taraftan Tunus'ta çoktan Müslüman kardeşler iddialarından vazgeçmişlerdi.
05:03Ama Mısır'da bu değişimin, askeri darbe yoluyla bu değişimin meydana gelmesi Türkiye'deki iktidar bakımından içselleştirilmiş bir gelişme olarak değerlendirildi.
05:16Tam da bunun üzerine dördüncü noktayı vurgulayıp Gizli Park'a gösterileri önemli yer aldı.
05:22Ve iktidar gerek içerde kendi yönetim tarzına karşı bu şekilde birden yükselen muhalefet,
05:29diğer tarafta da Mısır'da Mursi'nin görevden alınmasını daha bütüncül bir komplonun iki parçası olarak değerlendirdi ve bu sendromdan da kurtulamadı.
05:40Peki bu noktada biz tabii Türkiye olarak her zaman Ankara odaklı, Türkiye merkezli bakıyoruz.
05:49İlişkilerin bugününe gelmek gerekirse oraya gelmeden önce bu on yıllık bir tabii tepkiye yol açtı Cumhurbaşkanı'nın Mısır'a, Sisi'ye tepkisi.
06:04Süreç içinde ağır hakaretler yağdırdı Mısır liderine.
06:10Peki Mısır bu süreçte Türkiye'ye nasıl baktı ve Türkiye'ye nasıl davrandı?
06:18Mısır yönetiminin Türkiye'ye tepkisi asimetrik oldu.
06:24Şöyle asimetrik oldu, Mısır'dan Türkiye'ye rejimine yönelik bir tavır yoktu.
06:31Türkiye'den Türk hükümetinin Mısır'a yönelik tavrında bir rejim sorgulaması vardı.
06:37Yani sen meşru değilsin sorgulaması vardı.
06:39Mısır'ın Türkiye'ye yönelik tutumunda böyle bir şey yoktu.
06:42Onun için Mısır üç enstrüman kullandı.
06:45Birincisi ikili ilişkilerin seviyesini düşürdü.
06:48Bu önemlidir.
06:49Yani büyük elçimizin, büyük elçimizi gönderdi biliyorsunuz.
06:54İkincisi siyasi ve enerji öncelenmek üzere jeopolitik ölçekte Türkiye'yi yalıtma
07:03ve bir genel cephe içinde Türkiye'yi konteyn etme çabasına girişti.
07:13Üçüncüsü de ekonomik ilişkiler devam etmekle birlikte bunların Türkiye'nin arzuladığı
07:19bir çerçevede gelişmesine izin vermedi.
07:23Yani aslına bakarsanız hani tırnak içinde olgun bir orta ölçekli devlet nasıl davranması
07:32gerekirse biraz öyle davrandı ama sonuçta hiç tepkisiz kalmadı ve bunun bir Türkiye'ye
07:38tabii maliyeti olmadı diyemeyiz.
07:40Belki birazdan tekrar o konulara geliriz.
07:42Özellikle işte Doğu Akdeniz'de bir izolasyon söz konusu oldu Türkiye'nin.
07:48Peki bugüne doğru yaklaşırsak eğer.
07:51Şimdi normalleşmede genelde işte İsrail ile normalleşme biraz daha canlandı.
07:56Çünkü orada bir Amerika boyutu vardı.
07:59Amerika ile ilişkileri belki iyileştirmek vardı.
08:02Körfez ülkeleriyle daha hızlı oldu.
08:04Belki bir miktar zira işte Körfez'in sermayesi cazipti.
08:08Ama Mısır ile ilişkilerin normalleşmesi biraz daha sona kaldı.
08:14Belki buna dair bir yorum yapmak istersiniz ama şunu da ekleyerek soruyu devam ettirmek istiyorum.
08:22Bizim gözlemlediğimiz kadarıyla normalleşme talepleri Ankara'dan geldimeye başladıktan sonra
08:30Mısır öyle bir heyecanla üzerine atlamadı.
08:34Hatta oldukça uzun bir süre ayak sürüdü diyebiliriz.
08:39Peki neden son dönemde bu ayak sürüme durumuna son verdi?
08:47Neden işte Şubat ayında nihayet olarak tamam Erdoğan'a buyurun Kahire'ye gelin dedi?
08:53Ve tabi buna bağlı olarak yani bir bütün olarak değerlendireceksek
08:57iade-i ziyaretler aslına bakarsanız hemen bir yıl içinde olması gerekmez.
09:02Zaman zaman 2-3 yıl içinde de olur.
09:04Ama hani 6 aydan sonra tekrar hemen hızlıca bir ziyaret gerçekleştirdi Mısır Devlet Başkanı.
09:12Bunları biraz değerlendirebilirseniz en azından bu süreci dinamiklerini anlamak açısından bize yardımcı olur o süreci görmek.
09:24Bir önceki sorunuza verdiğim cevabın izdüşümleriyle başlayacağım.
09:29Birincisi Mısır rejimine yönelik bir tavır alma vardı Türk hükümetinde.
09:41Bu körfez ülkeleri için geçerli değildi.
09:43Dolayısıyla dünyada hangi yönetim olursa olsun bu tavır içinde olan bir ülkeye bir günde tekrar hiçbir şey olmamış gibi yaklaşıp gösteremez.
09:52Diğer tarafta Mısır'ın acelesi yoktu.
09:55Sizin de belirttiğiniz gibi talepkar olan Türkiye'ydi.
09:59Mısır biraz önce deyindiğim gibi bölgede Türkiye'yi dizginleyecek bir uluslararası cephenin oluşumuna katkıda bulunmuştu ve zaten eli güçlüydü.
10:11O bakımdan beklentilerini ve ilişkilerin normalleşmesi için atılması gereken adımları bu yolla yani ayağını sürmek yoluyla daha iyi, daha etkili şekilde sağlayabileceğini düşündü.
10:24Bu da çok bilinen bir yöntemdir uluslararası müzakere süreçlerinde.
10:28İki konu vardı.
10:31En can alıcı iki konu vardı o sırada Mısır'ın değişme beklentisi içinde olduğu.
10:39Birisi Mısır Müslüman Kardeşler Hareketi'nin liderlik yapısının ve propaganda aygıtının Türkiye'de bulunuyor ve oradan faaliyetlerine devam ediyor olmasıydı.
10:50Bu konuda makul ama somut, önemli bazı adımların atılmasını bekledi.
11:00Bu adımların hemen belki ilk aşamada değil ama zaman içinde atıldığını biz Türkiye'den değilse de bölgedeki kaynaklardan öğrendik.
11:08İkincisi Libya'ydı.
11:11Libya'da biliyorsunuz özellikle 2019-2020 sürecinde işler iyice gerilmişti.
11:16Türk Hükümeti Libya'da Müslüman Kardeşler çizgisindeki başbakanı, Tripoli'deki başbakanı destekliyordu.
11:27Bu Birleşmiş Milletler tarafından da geçici hükümet olarak tanınıyor olması belirli bir koruma sağlıyordu meşruiyet açısından ama bunun çok kalıcı bir şey olmadığını da herkes biliyordu.
11:42Mısır ise Doğu'da, Tobruk'ta, Bengazi'de ortaya çıkmış olan Tripoli'ye muhalif olan koalisyonu ve onun başkanı Hafteri destekliyordu.
11:54Kendi güvenliği bakımından bunu bu şekilde düşünüyordu.
11:59Çünkü Tripoli'de hem bir Müslüman Kardeşlerle bağlantılı başbakanın başkanlığında hükümet var hem de Doğu'da kendi sınırlarını güvenceye alınmasını doğrudan ilgilendiren gelişmeler oluyordu.
12:14Bunları kontrol edebilme ve onlar üzerinde etki kurabilme ihtiyacı hissediyordu.
12:18Birinci konuda gelişme oldu.
12:21İkinci konuda çok somut ilerlemeler olmadı.
12:23Hatta belki hatırlayacaksınız daha 2022 yılında Aralık ayında Katar'da iki cumhurbaşkanı el sıkıştıklarında,
12:33sıkışmalarından iki ay kadar önce Mısır Dışişleri Bakanı Türkiye ile Mısır arasındaki normalleşme görüşmelerini askıya aldıklarını açıklamıştı.
12:44Libya'dalar yüzünden Türkiye'nin tekrar Libya ile iki savunma anlaşması yapmış olmasından dolayı ona bir tepki olarak ortaya çıkmıştı.
12:53Bugün değişti mi?
12:54Yani ne için şimdi Mısır bu kez bunu belki Libya'daki arzuladığı ölçüde bir gelişme olmamasına rağmen şimdi adım atıyor?
13:05Şu sebep ne oldu?
13:06Türkiye ve Mısır'ın kendilerini karşı karşıya getiren unsurlar aslında Libya'nın sorumluluğunun daha farklı bir noktaya evrilmesi sonucunda görece daha önemsizleşti.
13:20Libya'da bugün artık ülkenin ikiye bölünmesi ihtimalinden söz ediliyor ve bu Mısır ve Libya'nın batı komşusu Cezayir arasındaki koordinasyonun da artmasına yol açıyor.
13:32Bu Türkiye'nin rolünün de biraz daha azalmasına yol açıyor.
13:38Bir diğer unsur Rusya'nın Suriye'de sürekli kazanmış olan mevcudiyetinin çok ötesinde sahelden bütün Kuzey Afrika'yı ve dolayısıyla Akdeniz Havzası'nın güney tarafını bir çevreleme çabası içinde.
13:56Bunun bir rüzaltısı da yine Libya'da doğudaki güçler ve güçleri destekleyen milislerinin varlığı.
14:06Böyle bir Rusya varlığı özellikle Ukrayna Savaşı'ndan sonra ortaya çıkmış yeni jeopolitik ortamda, daha geniş jeopolitik ortamda böyle bir durumun ortaya çıkmış olması
14:15Batı'nın da kendi içinde Amerika ve zamanında Libya'da farklı taraflara daha yakın davranmış İtalya, Fransa gibi ülkelerin giderek Libya'nın bütünlüğünün bir şekilde korunması hususunda birbirlerine yakınlaştıkları bir durum ortaya çıkıyor.
14:32Bu da Türkiye'nin orada hareket alanını kısıtlıyor, bu bakımdan da Mısır'ın Türkiye'nin faaliyetlerinden duyduğu tedirginlik azalıyor.
14:42Fakat hemen şunu ilave edeyim, son ziyaretle bağlantılı olarak biliyorsunuz Libya konusunda bir paragraf var, iki cumhurbaşkanının kabul ettiği, imzaladığı ortak bildiride.
14:54Orada gayet nötr, ortadan bir ifade var, iyi dilek, uzlaşı süreci falan filan.
15:01Ama ortak basın toplantısı sorularında alınmadığı ortak basın toplantısında Mısır Cumhurbaşkanı açıkça Libya'da ki bütün silahlı güçlerin çekilmesini beklediklerini söylüyor.
15:13Dolayısıyla bu konudaki tutumlarında bir değişiklik yok, burada Türkiye'ye yakınlaştıklarına dair bir emare çıkartamayız.
15:21Onun dışında ihvan konusuna gelebiliriz.
15:24Niçin Mısır Türkiye ile önce ayak sürdükten sonra tekrar yakınlaşmaya hız vermeye başladı?
15:32Çünkü ihvan esas itibariyle bütün bu son 10 yıllık süreç içinde Türkiye'de hükümetin bütün dilek ve çabalarına rağmen aslında doğrudan bir tehdit olmaktan büyük ölçüde çıktı.
15:46Mısır için de, Suriye için de, Tunus için de, birçok yer için elbette varlıkları devam ediyor değişik ölçülerde ama 2011-2013 yıllarındaki manzaradan farklı bir noktada.
16:00Bir diğer husus tabii bölgesel konjonktür.
16:02Gazze Savaşı Türkiye ile Mısır'ı özellikle yakınlaştıracak bir gelişme değil ama bölgedeki genel kırılmaları keskinleştirecek, derinleştirecek bir gelişme oldu.
16:12Bu da Türkiye ve Mısır'ın genel konjonktürde birbirleriyle gerilimli bir ilişki içinde bulunmaları ortamını artık çok da sürdürülebilir olmadığını ortaya koydu.
16:25Dolayısıyla tabii İran'da ondan sonra Mısır'ın başka güvenlik kaygıları var.
16:32Afrika boyunuzundaki gelişmeler gibi, özellikle Etiyopya'nın Rönesans parajına ilişkin kendisi bakımından varoluşsal bir sorun olarak gördüğü bu gelişme karşısında tutumu var.
16:43Türkiye'nin Afrika boyunuzunda oynadığı roller var.
16:46Bunlar da Mısır'ı değerlendirmelerinde rol oynamış olabilir diye düşünüyorum.
16:52Şafak Bey ben şöyle toparlıyorum, özetlemek gerekirse neler değişti de iki ülkenin normalleşmesi hız kazandı?
17:03Birincisi dediniz ki İHVAN sadece Mısır'a değil bölgeye, bölgedeki otoriter rejimlere tehdit olması azaldı.
17:14Türkiye'deki Müslüman kardeşler faaliyetleri azaldı dediniz.
17:18Onun dışında Libya'da hala belki iki ülke aynı açıdan bakmıyorlar ama görüş ayrılıklarının ikili ilişkilerde yarattığı tansiyonun derecesi düştü dediniz.
17:31Onun dışında Rusya-Ukrayna Savaşı'nın bir de etkisi olarak Rusya'nın Afrika'da varlığını arttırıyor olması.
17:40Biz Türkiye'de çok takip etmiyoruz ama gerçekten Afrika'da çok önemli gelişmeler oluyor.
17:46Fransızlar Afrika'dan tırnak içinde kovuldukça diyelim oradaki nüfusları azaldıkça Rusya'nın varlığı orada artıyor.
17:55Mısır bu anlamda Türkiye'ye, Mısır yakınlaşmasının bir noktası da buraya uzanıyor dediniz.
18:05Bir başka çok önem verdiğim gözleminiz ise genelde Türkiye'de tabii işte Gazze Savaşı nedeniyle iki Müslüman ülkenin ortaklaşmasının hız kazanacağına dair bir ön kabul var.
18:21Sizse diyorsunuz ki sadece Gazze değil, Gazze Savaşı'nın daha geniş etkileri nedeniyle iki ülkenin birbirine yakınlaşmasını dikte ettiriyor bu gerilimler daha çevreye dönük.
18:35Şimdi bu önemli bir saptama neden çünkü hükümetten gelen sinyallere baktığımızda ne görüyoruz?
18:43Sanki işte Filistin konusunda bir ortaklık var, bir ortak duruş var.
18:50Hatta şimdi Faruk arkadaşım belki getirecektir ekrana işte bütün hükümet yanlısı gazeteler aynı manşetle çıktı Filistin'de ortak duruş diye.
19:02Hani bir nevi ben bunu şöyle okuyorum evet işte biz Mısır'la zamanında tırnak içinde haklı olarak biz itiraz ettik vesaire ama bugün işte Gazze'de yaşanan insanlık dramı bizim işte zamanında diktatör dediğimiz acımasız dediğimiz kişiyle yan yana gelmemizi meşru kılıyor mesajının verilmeye çalışıldığını anlıyorum.
19:25Dolayısıyla bu noktada size hemen şu iki soruyla devam edeyim ki onu bir anlayalım.
19:32Birincisi orası da önemli olacağını düşünüyorum işte bir Şubat ayında zaten Cumhurbaşkanı bir ziyaret yapmışken hızlıca Sisi'nin buna cevap vermesini belki biraz daha detaylandırmak istersiniz ve onun akabinde de ilişkilerin biraz ilerisine bakalım.
19:54Bakarken de Filistin konusunda da hakikaten iki tarafın ortak duruş sergilemesi gerçekten mümkün müdür?
20:03Bugün Dışişleri Bakanı Hakan Fidan Kosova'da yaptığı ziyaret sırasında şöyle bir cümle kurmuş yayına girerken son anda gördüm umarım yanlış görmemişimdir.
20:15Gazze meselesinde bizim Mısır'ı yalnız bırakmamamız, Mısır'ı desteklememiz gerekir gibi hani sanki biz böyle Mısır'a yardımcı oluyormuş gibi bir de hava yaratılmaya çalışılıyor.
20:29Dolayısıyla lafı biraz uzattım ama sonuç olarak iki konu bir neden hızlıca iadeyi ziyaret yapma ihtiyacı duydu Sisi?
20:38İki, ilişkilerin diğer veçesine diğer sorularla bakacağım ama Filistin özelinde ortak duruş, ortaklaşma, önümüzdeki dönem bekleyebilir miyiz bir İsrail'e karşı tırnak içinde bir cepheleşme çerçevesinde?
20:55Teşekkür ederim.
20:56Demin gösterdiğiniz görüntüyü ben de tespit etmiştim.
20:59Yani basında internette dolaşıma girmişim Metin.
21:03Ayrıca gazeteleri de yani hükümet yanlısı yayın organlarını da zaman zaman takip ediyorum ve o aynalığı ve başlıklarda hemen tespit ettim.
21:11Ben buna basının rejimantasyonu diyorum.
21:14Başka ülkelerde de örneklerini gördüğüm için yani Türkiye'de yapılan çok böyle büyük bir buluş değil.
21:22Öteden beri basının kontrol altında tutulduğu veya belirli konularda onlara hükmedildiği ortamlarda bu manzarayı çok sık görüyoruz.
21:31Hatta bazen otokratik olmayan ülkelerde de bunun örneklerine rastlanabiliyor.
21:38Şimdi Filistin konusunda ortak bir duruş var ama şurada duruş var.
21:46Bir insani felaket karşısında ortak bir seslenme var.
21:52İkincisi de Filistin sorununun iki devletli zeminde çözülmesi önünde iki tarafında yani iki ülkenin de öteden beri zaten ilke edindikleri bir tutumun tekrarı var.
22:04Bunun ötesinde özellikle şu anda devam eden savaşın durdurulması, ateşkisin sağlanması konusunda Mısır'la Türkiye'yi birbirine yakınlaştıracak bir gelişmeyi ifade etmiyor.
22:16Bu bakımdan yeni bir zemin oluşmuş değil.
22:19Bir de şöyle bir genel gözlemde bulunmak istiyorum.
22:22Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarı özellikle son 15 yılda sürekli olarak bir olağanüstülük üzerinden kurguya,
22:32yani içeride bir olağanüstülük, dışarıda bekamızı tehdit eden bir olağanüstülük,
22:39bunların içerideki işbirlikçileri dışarıdaki destekçileri şeklinde bir hava içinde gitti.
22:45Sonra iş sarpa sarıp artık ilişkilerin tekrar nispeten normal bir düzleme çekilmesi gündeme geldiğinde bu düzleme çekilmesinde de bir olağanüstülük atfedilmeye başlandı.
22:5812 yıl sonra ilk ziyaret, tamam 12 yıl sonra olması bir olağanüstülük arz ediyor ama bu olağanüstülük daha önce yarattığınız durumun sonucu.
23:05Dolayısıyla yeni bir olağanüstülük yok burada.
23:08Şimdi yeniden rayına yavaş yavaş girmeye başlamasını ümit ettiğimiz bir sürece dönülüyor.
23:15O bakımdan bu sorumuzu o kadar cevaplamış olayım.
23:19Filistin'de bir ateşkesin sağlanması veyahut ondan sonra Filistin'deki yeniden imar çalışmalarına Türkiye'nin de davet edilmesi
23:29veya Türkiye'nin Mısır'la beraber etkin bir partnerlik, ortaklık ortaya koyması gibi bir şeyin izdüşümlerini ben ne Cumhurbaşkanı'nın açıklamalarında ne de ortak bildiride görmedim.
23:41Peki tekraren Sisi'nin hemen iadeyi ziyareti?
23:48Doğru pardon o kısmı cevaplandırmamıştım hatırlattığınız için teşekkür ederim.
23:53Sisi'nin bu ziyareti aslında hızlı sayılabilecek şekilde sizin de belirttiğiniz gibi yapmasının esas bir momentumu koruma ihtiyacı.
24:02Çünkü Sisi'de yani Mısır yönetiminde ayrıca diğer Arap ülkeleri de İsrail'de biliyor ki Türkiye'de hükümetin aslında bir niyet değişimi değil bir ihtiyaç değişiminden dolayı normalleşmeye yöneldiğinin farkındalar.
24:20Ve ona göre hareket ediyorlar.
24:22Normalleşme tabii iyi bir şeydir yanlış anlaşılmasın ben de normalleşmeyi savunan ve ilişkilerin sağlıklı zemininde böyle idealize edilmemiş bir husumet türetilmeyen bir çerçevede olması gerektiği şekilde yürütülmesini içtenlikle destekliyorum.
24:42Dolayısıyla bu gelişme olumlu bir gelişmedir bu karşılıklı ziyaretler.
24:47Türkiye'nin böyle özel bir önem affedilerek yepyeni bir durum işte büyük bir basiretle yeni uluslararası durumu idare ediyoruz filan şeklinde takdiminin altyapısı yok.
24:59Bu özelliği tümüyle Mısır yönetimi içinde diğer Arap ülkeleri içinde geçerli olan bir tespitten kaynaklanıyor.
25:09Tekrar ediyorum Türkiye'nin tutumunun bir niyet değişikliğine değil bir ihtiyaç değişikliğine işaret ettiği kanaatıma ulaştıktan sonra bu işe girdi.
25:17Şimdi siz demin dediniz ki yani AK Parti iktidarı ilişkileri bozarken de bundan büyük bir başarı hikayesi yaratmaya çalışıyor.
25:25Tamir ederken de sanki bunu çok büyük bir devlet adamlığının bir örneği olarak göstermeye çalışıyor.
25:33Hakikaten de Mısır lideri Sissi'nin Ankara ziyareti sırasında işte yine böyle çok alışkın olduğumuz gibi 17 tane anlaşma imzalandı, açıklandı.
25:44Ben açıkçası çok uzun bir süredir bu rakamları çok ciddiye almıyorum.
25:50Sadece AK Parti dönemine ait değil bu ama geçmişte de benzerlerini gördük ama AK Parti döneminde bu daha da abartılı oldu.
25:58Hani normalde işte niteliğe değil niceliğe önem verildiği için hep böyle rakamlar pompalanıyor ve sonuç olarak bunların arkasının gelip gelmeyeceğini de bilemiyoruz.
26:11Ama bu noktada işte biraz belki işin siyasi boyutundan farklı veçelerine doğru gidebilir miyiz diye düşünüyorum.
26:22Biraz da Mısır'la ilişkilerimizi bozmamızın yarattığı kayıplar buna dair bir muhasebe yapabilir miyiz acaba diye de düşünüyorum.
26:32Çünkü bunu bana dedirten biz tabi diplomasi muhabirleri olarak çalışırken dış işlerinden hep şunu duyardık.
26:40İşte Mısır Arap dünyasında kendisini lider olarak görür.
26:44Türkiye'nin güçlü bir ülke olduğunun farkındadır ama Türkiye'nin Arap işlerine karışmasından çok haz etmez.
26:51Türkiye'nin liderlik vasfından çok haz etmez.
26:54Onun için de ilişkilere temkinli yaklaşır.
26:57Biz hep böyle ilişkilerimizi sınırlı tutmuşuzdur çok böyle potansiyelini görememişizdir diye.
27:04Fakat ilişkilerin 2050'li yılların ikinci yarısında özellikle de ekonomik anlamda çok geliştiği söylenir.
27:15Gerçekten hani o dönem için çok ciddi ilerlemeler kaydettiği söylenir.
27:21Siyaseten de aranın çok olumlu noktaya doğru gittiği söylenir.
27:26İşte hani neredeyse sınırlı da olsa askeri tatbikat yapılması gündeme gelmiştir Mısır'la.
27:34Sizinle sohbet ederken söylüyordunuz işte Arap Ligi'nin Türkiye'nin Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi üyeliğine desteği.
27:41Yani aslında iki ülkenin ekonomik ilişkilerinde çok ciddi bir temel yaratıldı.
27:50Şimdi bu temele dair belki birkaç gözleminizi paylaşmak istersiniz ama
27:57ilişkilerde yaşanan bu soğukluktan sonra ekonomik ilişkiler önümüze baktığımızda
28:03hani ciddi şekilde bir ivme kazanır mı?
28:07Bozulan bu ilişkiler hani hızlıca tamir edilebilir mi?
28:11Ekonominin çünkü tabii ki kendi dinamiği olsa da siyasetin gölgesi altında da kaldığı durumlar oluyor tabii.
28:19Çok teşekkür ederim. Kısa kısa cevaplar vereceğim bu söylediklerimize.
28:24İlk sorunuzda ilk işaret ettiğiniz noktadan hareket edeyim.
28:2817 Yine Anlaşma dediniz.
28:30Bu bildiride bildiriyi oluşturan paragrafların büyük bölümü onların beraberinde
28:37diğer yetkililer tarafından imzalanmış 17 mutabakat tutanağının aslında başlıklarını içeriyor.
28:45Dolayısıyla ikisini beraber değerlendirmek gerekiyor.
28:48Öncelikle olumlu yorumunu yapayım bu konuda.
28:51Bu iyi bir niyet beyanıdır.
28:52Yani ikili ilişkilerin değişik ve çevirgiyle iki cumhurbaşkanı düzeyinde
28:57daha ileri bir noktaya taşınması konusunda ortaya konulmuş niyet beyanıdır.
29:01İmzalanan belgeler mutabakat zabıtlarıdır.
29:05Bir tanesi bir protokol niteliği taşıyor galiba ama diğerleri mutabakat tutanağı niteliğinde.
29:11Bunlar bir niyet beyanı ve uygulamaya ilişkin bazı ayrıntıları düzenlemek üzere yapılan teknik belgelerdir.
29:21Devletler arasında imzalanan anlaşmalarla aynı statüde değildir.
29:25Anlaşmalar bağlayıcıdır, süreleri vardır.
29:28Hükümleri arasında bir illiyet bağı oluşur ve onlara göre yönetilir.
29:34Bu uluslararası ikili ve çok taraflı anlaşmalar için de geçerlidir.
29:39Maalesef Adalet ve Kalkınma Partisi hükümetinin bir kağıt fetişizmi oldu başından beri.
29:45Bu kağıt fetişizmi bir de stratejik ilişki fetişizmi ile beraber yürüdü.
29:50Şimdi değerli izleyiciler adım sayacaklardır.
29:54Zamanında Irak'la, Suriye'yle, Yunanistan'la Ortak Bakanlar Kurulu kurullarının bir araya geldiği noktaya değil,
30:03kapsamlı toplantılar yapılmıştı.
30:06Bunlardan yine sayısız belgeler türetilmişti.
30:09Ardından neler yaşandığını bu üç ülkeyle de hepimiz biliyoruz.
30:15O yapılan değil, bunların altının doldurulması önem taşıyor.
30:19Bunu bu izafilik için de değerlendirmek gerekir diye düşünüyorum.
30:24Ekonomik konusuna değindiniz.
30:26Bence bu çok önemli.
30:28Çünkü bütün ideolojik söylemlerine rağmen hükümetin,
30:33yeni bir Orta Doğu, Büyük Türkiye vizyonu söylemlerine rağmen,
30:38Türkiye'nin Orta Doğu'daki etkisinin artmasının temel motoru ekonomik olmuştur.
30:43Çünkü Türk ekonomisi bir ölçek ekonomisidir.
30:46Ekonomisi tabiri gibi olmayacak ama taşan bir ekonomidir.
30:50Yani kendi sınırlarını aşmak zorunda olan bir ekonomidir.
30:53Bunun da doğal yönlerinden birisi elbette ki güneyimiz olmuştur.
30:58Mısır bölgenin en büyük ülkesi olduğu için oraya yatırımlarımız,
31:04özellikle 2000'li yılların ilk on yılında büyük bir ilme kazanmıştır.
31:10Ben oraya vardığımda 60 milyon dolar civarında olan yatırımlar.
31:14Sonuçta 2,5-3 milyar dolar civarına varmıştı.
31:1750 büyük, orta ya da büyük ölçekli fabrika vardı bunların arasında.
31:23O zaman da ben şu değerlendirmeyi yapmıştım.
31:26Yarın öbür gün Türk-Mısır ilişkilerinde bir sıkıntıyla karşılaşılsa dahi,
31:29ekonomik zeminde ilişkilerimiz öyle bir noktaya geldi ki,
31:33bu bir stabilizatör rolü oynayabilecektir demiştim.
31:38Nitekim bütün bu krizde 10 küsur yıllık dönemde bu ekonomik ilişkiler devam etti.
31:43Bunlar kesilmedi.
31:44Yalnız belki çok daha ileri noktalara erişebilirdi.
31:51Özellikle ulaşım bakımından da yeni işbirliği zeminleri oluşabilirdi.
31:58Onlar gecikmiş oldu.
31:59Bundan sonra yapılmasını bekleriz.
32:02Diğer sorularınız isterseniz siz, bende oldukça bir şey varsa siz hatırlatın bana.
32:09Tamam şöyle ki, hemen şu kısaca bir yorum alabilir miyim?
32:13Şimdi tabii ki Türkiye'den baktığımızda şöyle görüyoruz.
32:17Türk ekonomisi o kadar kötüye gidiyor ki, zaman zaman şunu duyuyoruz.
32:21İşte iş insanları Romanya'ya gidiyorlar.
32:23İş insanları Mısır'a gidiyorlar.
32:25Buradakileri kapatıp başka ülkelere gidiyorlar.
32:29Böyle baktığımızda bu bize tabii Türk ekonomisinin içine girdiği gerilemeye dair bir fikir veriyor.
32:38Ama eğer Türk iş insanı illaki başka ülkeye yatırım yapıyorsa bunu da illaki olumsuz olarak görüp eleştirmemek lazım gibi okuyorum sizin yorumunuzdan.
32:49Ama çok kısa bir cevap rica edeceğim.
32:51Doğru mu anladım sizi?
32:53Demin bana yönelttiğiniz sorulardan birisini hatırladım.
32:58Özellikle demiştiniz ki bütün meslek hayatı boyunca demiştiniz bize dış işleri tarafından Mısır'ın bize dönük yaklaşımı hep böyle bir kayıtlı mesafeli olarak yansıtılmıştı.
33:18Şöyle diyeyim Mısır'la ilişkilere çok geri iyi noktaları taşımanın imkanı vardır.
33:23Ama Mısır'ın bu konuda bir takım hassasiyetleri var Türkiye'nin de var.
33:26Bunları buluşturma meselesi.
33:28Mısır Türkiye'nin Arap işlerine müdahalesinden memnun olmaz.
33:32Bizim de cumhuriyet politikamız altın, iki tane altın kuralımız vardır.
33:37Arapların iç işlerine karışmayacaksınız.
33:39Araplar arasında meselelere asla müdahil olmayacaksınız.
33:41Bu ikisini de yerle bir etti şimdiki hükümet.
33:43Dikkat ederseniz ebelsi gün Sisi'nin basın toplantısında kullandığı cümlelerden birisi şuydu.
33:50Suriye ile yakınlaşmasını olumlu buluyoruz diyordu.
33:54Bu aslında şunun ifadesi.
33:56Hem bir kere siz bu Müslüman kardeşler sevdasını arazide sürdürmekten bu şekilde vazgeçmiş oluyorsunuz.
34:04Hem de Suriye'nin iç işlerine ve toprak bütünlüğüne müdahalenin yanlış olduğuna dair bir noktaya yönelmiş bulunuyorsunuz.
34:14Bundan dolayı da memnuniyet ifade ediyorum.
34:16Açtığımız takdirde bu açıklamayı o sonuç ortaya çıkıyor.
34:22Şirketlerin gidişi konusu Türkiye'den.
34:25Bunu evet illaki olumsuz bir gelişme olarak değerlendirmemek gerekir.
34:30Hemen 2005-2009 dönemindeki görevme dönemi Mısır'da.
34:36O zaman da özellikle tekstil firmalarının fabrikalarını Mısır'a taşımaları Türkiye'de belirli bir rahatsızlık yaratmıştı kesinlerde.
34:45Bizden istihdam gidiyor, yatırım gidiyor şeklinde.
34:47Fakat bu Türkiye'nin demin de değindiğim gibi ölçek ekonomisi ve taşan ekonomisinin çok doğal bir sonucuydu.
34:54Türkiye daha üst katman üretime ve katma değeri daha yüksek, teknolojisi daha yüksek üretim dallarına yönelmeye başladığı için
35:02zamanında kendisini Avrupa'dan gönderilmiş tekstil sektörünün ve makinalarında o da yavaş yavaş başka taraflara yöneltmeye başlamıştı.
35:12Böyle bir Türk ekonomisinin olumlu değişimi, kabuk değiştirmesiyle bağlantılı bir süreç olarak da bunu değerlendirmemiz gerekirdi.
35:21Mısır bakımından yatırımlar çok önemlidir.
35:24Çünkü Mısır'ın şu andaki ekonomik durumu bizimkinden de belki daha zorludur.
35:29Ve çok daha kalabalık ve fakirliği daha da çarpıcı düzeylerde yaşayan bir ülkedir.
35:37O bakımdan yatırım ve istihdam Mısır için hayati önemlidir.
35:42Türkiye'den bu konuda sağlayabileceği faydalar elbette onlar için önemli olacaktır ki
35:47biraz önce deyindiğim gibi bunun sağlam bir altyapısı Mısır'da vardır zaten.
35:52Peki demin dediniz ki sonuçta ortada bir niyet değişimi yok ihtiyaç değişimi var.
35:57Şimdi Cumhurbaşkanı Sisi yolcularken işte Anadolu Ajansı'nın vermiş olduğu bir fotoğrafta
36:08sanki Rabia işaretiyle yolculamış gibi bir görüntü var.
36:13Bunu nasıl okumak lazım?
36:15Ya da Mısır bunu nasıl okur?
36:18Çünkü herhalde bu iktidar zannediyor ki hani içeride bir algı yaratıyorum ama
36:23herhalde içeride yapılanların da dışarı bir yansıması oluyordur.
36:30Soğuk Savaş döneminde kreminolojistler vardı.
36:33Sovyetler Birliği kapalı bir kutu olduğu için Moskova'da ne kararlar alınır,
36:38nasıl alınır, kim konuşunca ne anlama gelir diye bunlar oturunculuk dedik incelenirdi.
36:42Ben de Doğu Avrupa Dairesi'nde göreve başladığım için 79'da bakanlığa girdiğimde
36:46biz de bu işi yapardık.
36:48Yani önümüzde Pravda açıklamaları, tas bültenleri,
36:52Komünist Parti politbürosunun açıklamalarını falan bir araya getirir.
36:55Onları anlamlandırmaya çalışırdık.
36:58Bugün de ona benzer bir şekilde acaba külliye loji diye bir şey geliştirilebilir mi?
37:03Denebilir.
37:04Ama bence buna gerek yok çünkü sistematik bir yapısı yok.
37:07Şimdiki Türkiye'deki rejim yapısının, rejim durumunun öyle bir sistematik devlet yapısı yok.
37:14Biraz duygularla günlük ihtiyaçların ve daha uzun vadeli bazı değerlendirmelerin
37:20harmanlandığı bir ortamda günlük politikaları uyguluyorlar.
37:25Cumhurbaşkanı Rabia işaretini yaptığının kaydı olarak şimdi koyduğumuz,
37:34bu görüntüye baktığımızda bu aynı zamanda başka bir şeydir kaydı.
37:37Cumhurbaşkanı havaalanına kadar gitmiş Mısır'ın karşılığını geçirmek için.
37:42Bunu yanlış hatırlamıyorsam geçtiğimiz yıl ya da ondan önceki yıl
37:46Suudi Arabistan veliaht prensi Türkiye'ye geldiğinde en son yapmıştı.
37:50Normal olarak Cumhurbaşkanımız konuklarına külliyede veda ediyor
37:55ve oradan havaalanında genellikle bir bakan seviyesinde bir yetkili tarafından uğurlanıyor devlet başkanları.
38:02Dolayısıyla bu ikisini bir araya getirdiğimizde nasıl uyarılmayacaksınız?
38:07Demin de söylediğim gibi çok derin anlamlar çıkartmanın yanıltıcı olabileceğini düşünüyorum.
38:13Bizim lügatımıza en azından benim lügatıma belge fetişizmi, külliyeloji gibi yeni kavramlar kazandırdınız.
38:21Sağ olun eksik olmayın.
38:23Peki muhakkak ki bu konulara ilgi duymayanlar vardır.
38:29Onları kaybetmek uğruna ben yine de merak ediyorum.
38:34Son ve birkaç yani Orta Doğu'yla ayrı bir yorumunuzu rica edeceğim ama
38:39özellikle Afrika boynuzu ve deniz yetki alanlarında çok kısaca bize birkaç şey söyler misiniz?
38:45Bunlar çünkü ikili ilişkilerde önemli konular olacak.
38:49Umarım teknik ayrıntıya girmeden bize biraz fikir verirsiniz deyip ondan sonra son bir soruyla kapatayım ben.
38:55Afrika boynuzunda Türkiye'nin hem Etiyopya'yla hem de Somali merkezi yönetimiyle yakın ilişkileri var.
39:03Yani Somali'de zaten çok büyük askeri, ekonomik yatırımları var.
39:07Etiyopya'yla her zaman yakın çerçeve ilerliyor.
39:11Mısır'ın Etiyopya'yla ilişkileri çok kötü.
39:13Bir an önce daha belirttiğimiz sebepten.
39:15Somali'yle ilişkileri en son iki cumhurbaşkanı yani Somali devlet başkanı Mısır'ı ziyaret etti bir araya geldiler.
39:25Burada Mısır'ın Somali'yle yakınlaşmasını tetikleyen unsurlardan birisi,
39:30onların Somaliland diye bir bölümü vardır.
39:32Ve buradan denize, yani Kızıldeniz'e, Hint Okyanusu'na bir çıkış yolu oluşuyor.
39:39Etiyopya, Somaliland'deki ayrılıkçılarla bu tabakat halinde uzun süreli bir liman kiralamasına ve geçiş hakkına erişmeye çaba gösteriyor.
39:49Bu boynuzdaki dengeleri Mısır'ın arzulamadığı bir yöne evrilmesini yol açabilecek bir gelişme.
39:55Bu bakımdan Türkiye'nin olabilecek iki tarafla da,
39:58yani hem Somali'yle hem Etiyopya'yla olan olabilecek yakın ilişkilerinden istifade etmek,
40:05bu konuda Türkiye'nin anlayışını sağlamaya çalışmak gibi bir şeysi de saygıda olabilir.
40:11Bu arada odadaki fili unutmayalım.
40:17Sudan konusu var. Sudan çökmek üzere.
40:19Yani öyle bir noktaya geldi ki yakın gelecekte belki orası bütün yıkıcı faaliyetlerin,
40:26bütün terör örgütlerinin de yatağı haline gelebilecek bir aşamaya dönüşebilir.
40:33Mısır, Etiyopya'nın Renesans Barajı'nı yapmasından endişelenerken
40:37Sudan'daki genel bir çöküşü dilin daha yakınında, Mısır'a daha yakın bölümünde
40:43nasıl bir gelişme yol açabileceği tabi Mısır'ı çok yakından ilgilendiriyor ve kaygıları artıyor.
40:48Deniz yetki alanları konusuna geldiğimiz takdirde de,
40:51bu Türkiye'nin Libya'yla yapmış olduğu çifte anlaşma,
40:542019'da yapmış olduğu çifte anlaşma diyorum ben buna.
40:57Bunlar çünkü ikisiyle beraber düşünülmeliydi.
40:59Birisi Libya, Tripoli hükümetiyle güvenlik anlaşması,
41:03diğeri de deniz yetki alanı sınırlandırma anlaşmasıydı.
41:08Türkiye ile Libya'nın bu sınırlandırma yöntemi,
41:17Mısır'ın deniz yetki alanı sınırlandırma anlaşması yapma ihtiyacını tacir etti.
41:25Bizim anlaşmamızın belki en önemli ve en kalıcı sonucu o oldu.
41:30Fakat Mısır bu anlaşmayı yaparken Yunanistan'da yine bir şeye dikkat etti.
41:34Yunanistan'ın istediği ölçüde doğuya taşımadı bu sınırı.
41:39Bu da Meclis'in geleceği konusunda,
41:41Meclis'in yapacağı deniz hukuku bakımından yapacağı etki
41:46ya da hiçbir etkisinin olmaması ihtimali dikkate alarak,
41:49Türkiye ile ilerideki ilişkilerini, sınırlandırma ilişkilerini,
41:53sınırlandırma müzakerelerini şimdiden bir koşula bağlamak istemediği için
42:01devlet ciddiyetiyle hareket etti ve Yunanistan o maksimalist talebini yerine getirmedi.
42:06Bizim yine beğenmediğimiz bir anlaşma olabilir ama Mısır en azından böyle bir kayıt ortaya koydu.
42:13Türkiye ile Mısır arasında deniz yetki alanının teslim edilebilmesi için
42:19Meclis adasının uluslararası deniz hukuku bakımından ne ifade ettiğine
42:26bir çözüme kavuşturulması gerekiyor Mısır açısından.
42:30Bir tereddüt olmasa da Mısır açısından bu sorunun bir çözüme kavuşturulması gerekiyor.
42:35Ben bu konuda elimizin güçlü olduğuna inanıyorum.
42:38Çünkü dünyada benzer durumlarda büyük bir ana karanın önünde
42:42çok küçük bir adam ya da atacığın ana karanın denize çıkışına
42:47ve denizdeki ve deniz yatağındaki zenginliklerine yararlanılması konusunda
42:56ana kara devletinin haklarını sınırlamayacağı veya çok kısıtlı bir şekilde sınırlayacağına dair
43:03anlaşmalar benzer durumlarda mevcut.
43:06Bunlar aşağı yukarı bundan birkaç yıl önce taradığımda %90-95'ine tekabül ediyor.
43:13Uluslararası mahkeme ve hakemliklere götürülmüş benzer durumlar.
43:17Tabii bu bizim Yunanistan'la ayrıca anlaşıp tahkime götürmemiz gerekecek bir konu olacaktır.
43:25O bakımdan durulan nokta budur.
43:28Bugünden yarına deniz yetki alanları konusunu hallederiz falan diye söyleniyor.
43:33Öyle değil bu ilk görebilir gelecekte Türkiye ile Mısır arasında
43:37bir anlaşma ile sonuçlanabilecek bir konu değildir.
43:40Şafak Bey önümüzdeki dönemde sizi Ege ve Doğu Akdeniz konularıyla ilgili de konuk etmek isterim.
43:48Ama artık programı yavaştan kapatalım.
43:52Sizin son yorumlarınızı alayım ve bu son yorumlarda belki bu 10 yıllık Türk-Mısır ilişkilerindeki kopuştan alınacak dersler ne olabilir?
44:00Yahut da tercih ederseniz önümüzdeki dönem Orta Doğu'ya dair,
44:07Orta Doğu'nun yakın, orta gelecekteki gelişmelere dair bir yorumla kapamak isterseniz
44:14ben bu aşamada tercihi size bırakıyorum.
44:17Kapanış yorumunu da topu size atıyorum.
44:21İngilizce'de Flux diye bir tabir var.
44:23Türkçe'de akıntı, akım filan yani tam karşılığını bir türlü bulamıyorum.
44:26Orta Doğu ve genel olarak benim hep Orta Avrasya olarak tanımladığım coğrafya bunun içinde yaran Orta Doğu bir akıntı halinde.
44:35Birincisi doğusu ve batısı birbirinden ayrışıyor.
44:38Körfes tarafı giderek Hint Okyanusu ve Pasifik ekseninde öncelikle ekonomik ilişkiler kuruyor.
44:45Bu Jeoekonomik diye bir tabir türetildi son dönemde ve daha sık kullanılmaya başlandı.
44:50Bu Körfes ülkelerinde çok sıklıkla kullanılan bir terim haline geldi.
44:57Diğer taraftan Orta Doğu'nun batısı dediğim Levant ve Kuzey Afrika ise
45:02giderek Akdeniz Havzası'ndaki kaderleriyle daha fazla baş başa kalıyorlar.
45:08Bunu Rusya'nın ve Çin'in artan etkilerine rağmen söylüyorum.
45:12Çünkü sonuçta biz bütün bu değerlendirmeleri yaparken
45:16hep güçler arası ilişkiler bakımından irdelemeye çalışıyoruz.
45:20Halbuki ben mesleğimin her zaman ana disiplinin uluslararası ilişkiler değil
45:26sosyoloji olduğunu düşünmüşümdür.
45:28Sosyolojiyi bilmeden, sosyolojiyi dikkate almadan
45:31uluslararası ilişkiler ve devletlerin pozisyonda da
45:34genel politikaları hakkında bir noktaya varmanız zordur.
45:37Ben güç ilişkileri kadar gücün halk nezdindeki meşruiyet yapılanması
45:44önemli olduğunu ve bu çerçevede düşünülmesi gerektiğini savunuyorum.
45:50Ve buradan da harekette şunu söylüyorum.
45:53Herkes artık yavaş yavaş bir şeyi görmeye başlasın.
45:56Bu ülkeler, Ortadoğu ülkeleri, bizde de bütün ülkeler için geçerli bu.
46:00Rejim derinden ibaret değil.
46:02Giderek artık öne çıkan ve sesleri yükselmeye başlayan halklar
46:06önümüzde 21. yüzyılda damgalarını kuracaklar.
46:09Bu gerçeği de bilerek hareket edelim.
46:11Şafak Bey, bizim programın adı Dış Politikayla İçli Dışlı.
46:15Sonuç olarak biz sadece dış politikayı mercek altına alsak da
46:20bunun iç politik boyutlarını da ihmal etmemeye çalışıyoruz.
46:25Programımıza katıldığınız için çok teşekkür ediyorum.
46:29Türk-Mısır ilişkilerini tüm boyutlarıyla ele almaya çalıştık.
46:33İleriki günlerde de sizi konuk etmek isterim.
46:36Bu çerçevede yayında emeği geçen Buse Söğütlü
46:40ve Faruk Ekici arkadaşlarıma da teşekkür etmek istiyorum.
46:43Önümüzdeki dönemde yeni bir programla beraber olmak üzere.
46:47İyi haftalar diliyorum. Kolaylıklar gelsin.