Memleket Meseleleri - Dr. Deniz İstikbal| Muhammet Bayram | Hakan Akdoğan | Doç. Dr. Gökhan Işıl | 24 Temmuz 2024 - Dailymotion Video

Ülke TV

Ülke TV'de Arzu Yıldırım Şenlik'in sunumuyla ekrana gelen Memleket Meseleleri’ne bu bölüm Dr. Deniz İstikbal, Muhammet Bayram, Hakan Akdoğan, Doç. Dr. Gökhan Işıl konuk oldu. Programda siyasette bürokratlara çağrı tartışması ve siyaset gündeminin öne çıkan başlıkları konuşuldu.

Transcript

00:00:00Ülke TV ekranlarına hoş geldiniz efendim. Saatlerimiz

00:00:05yirmi biri gösteriyor. Şu memleket meseleleri programıyla

00:00:08karşınızdayız efendim. Özellikle ekonomi başlıklı bir

00:00:10program olacak. Yaklaşık üç saatlik dilimde sizlerle öne

00:00:14çıkan başlıkları paylaşacağız. Hemen gündemde neler var? Onları

00:00:17sizlerle paylaşalım. Memleket meselelerinde hangi konuları

00:00:20konuşacağız efendim? Tabii hafta içinde Temmuz ayı faiz

00:00:23artışı açıklandı. Faiz oranı açıklandı. Değerlendireceğiz

00:00:27ekonomistlerimizle birlikte. Aynı zamanda tabii Trump'ın

00:00:30vurulmasına ilişkin başlıkların ekonomiye etkisini

00:00:33konuşacağız. Emlak piyasasındaki son durumu da ele

00:00:36alacağız. Ama ilk olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın

00:00:39belediyelerle ilgili söylediği bazı açıklamalar vardı. Onlarla

00:00:42başlayacağız. Hemen konuklarımızı sizlerle

00:00:45paylaşalım efendim. Elbette konuklarımla birlikte

00:00:47değerlendireceğiz. Bugün önemli başlıkları ııı öyle ki

00:00:51Marmara Üniversitesi öğretim üyesi doçent doktor Gökhan

00:00:54Işıl bizlerle birlikte. Hoş geldiniz efendim. Merhaba.

00:00:57Hoş bulduk. Eee ekonomist Muhammet Bayram bizlerle

00:01:00birlikte. Hoş geldiniz efendim. Hoş bulduk. Çok teşekkürler.

00:01:03Eee SETE ekonomi araştırmacısı doktor Deniz İstikbal'de

00:01:07bizlerle birlikte hoş geldiniz efendim. Merhabalar, iyi

00:01:09yayınlar. Çok teşekkür ederim. Şimdi tabii aslına bakarsanız

00:01:12eee yine Bakan Işık Han'ın da açıkladığı bir başlık vardı.

00:01:15Bugün Cumhurbaşkanı Erdoğan da altına çizdi. Otuz büyük şehir

00:01:19belediyesinin SGK'ya borcunun yüzde yetmiş beşi CHP'ye ait

00:01:24sözleri vardı. İsterseniz Sayın Muhammet Bayram sizinle

00:01:27başlayalım. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın da aslında bugün

00:01:29özellikle emeklilerle ilgili söylemleri arasında CHP'ye

00:01:33yönelik bu sözleri vardı. Yani eee SGK borçlarınızı ödeyin ki

00:01:37aslında bu emekli meselesini daha rahat halledebilelim

00:01:40ifadelerini kullandı. Siz nasıl değerlendirirsiniz bu

00:01:43başlıkları? Sayın Cumhurbaşkanı'nın söylemiş olduğu,

00:01:45ifade etmiş olduğu şeyler zaten popülist politikaları dışında

00:01:48kalması gereken şeyler ve kendisi de bunu ifade etti. Hiç

00:01:50popülizme yenilmedik ve enflasyona karşı da bunu

00:01:53ezdirmedik dedi. Aslına bakarsanız en düşük emekli

00:01:55maaşlar çok söylendi, çok konuşuldu. On bin TL'den on iki

00:01:59bin beş yüz TL yükseltilmişti. Iki bin on dokuzunda en düşük

00:02:01emekli maaşları bin TL'ydi. Şu anda gelen nokta on iki bin

00:02:04beş yüz lira. On iki buçuk katlık bir artış var beslenin

00:02:07içerisinde. Ve sadece altı ay içerisinde en düşük emekli

00:02:11maaşla yapılan artışın bütçe yetkisi otuz üç milyar TL. Yani

00:02:14burada tabii Sayın Cumhurbaşkanı her defa söylüyor işte sırtında

00:02:17yumurta küfesi olmayanların yapmış olduğu açıklamalar

00:02:20bunlar. Hani bunun kaynağı ne olacağının söylenmeden bunun

00:02:24bir kaynak göstermeden işte emekli maaşlar şu kadar olsun.

00:02:26Asgari ücret bu kadar artısını çekti. Ne söylemler var? Eee

00:02:29tabii Sayın CHP Genel Başkanı da Özgür Özel de biliyorsunuz

00:02:33bir ışık kapatma açma eylemi yaptı. Yani ışıkları kapatıp

00:02:36açmakta bir kaynak bulunmuyor maalesef. Halbuki otuz tane

00:02:40Büyükşehir Belediyesi'nin toplam yirmi tanesi CHP

00:02:43belediyelerine ait. Bunların da ııı yirmi milyar TL toplamda

00:02:47bütün belediyelerin Büyükşehir Belediyesi'nin borcu var. Yirmi

00:02:50milyar TL'nin on beş milyar TL'si CHP'li Büyükşehir

00:02:53Belediyesi'ne ait. Ve dört buçuk milyar TL'si de Ankara

00:02:55Büyükşehir Belediyesi'ne ait. Yani aslına bakarsanız SGK

00:02:58borçları ödense ellerini taşın altına sokmuş olacaklardı. Ama

00:03:02işte popülüs yönünden öte geçemiyoruz. Işıkları kapatmakla

00:03:05işte bütçe kaynak oluşturamıyor maalesef. Sayın

00:03:07Cumhurbaşkanı bunu ifade etti. Yine tabii ııı buna ilişkinde

00:03:10gelecek dönemlerde bir ııı önlem alınacağını söyledi. Evet.

00:03:14Bir kulis bilgisi de var bununla alakalı. Yarın saat onda

00:03:17Çalışa Bakanı buna ilişkin bir açıklama yapacağını söyledi. Yani

00:03:20belediye ne kadar SGK borcu olduğuna ilişkin. Sonuçta bu

00:03:23rakamlarla ilgili sizin de bazı açıklamalarınız var da o

00:03:26rakamları da biz duymak isteriz sizden. Yani şimdi otuz

00:03:29Büyükşehir Belediyesi'nin SGK'ya borcu nedir yani rakam

00:03:33olarak bir var mı sizde bir veri? Evet açık kaynaklarda

00:03:36ııı verilere göre buna ilişkin Sayın Bakan'ın da

00:03:40açıklaması var. Otuz tane Büyükşehir Belediyesi'nin

00:03:42toplam borcu yirmi milyar lira. Evet. Burada on bir tanesi

00:03:46CHP'li belediyeye ait. Bu otuz Büyükşehir'in ama ııı yüzde

00:03:51yetmiş beş toplam tutar yani on beş milyar TL'si de CHP'li

00:03:54belediyeye ait tutar olarak da. Bunun da sadece Ankara

00:03:57Büyükşehir Belediyesi'nin borcu dört buçuk milyar lira. Yani

00:04:00aslında ciddi bir kaynak söz konusu. Ve biliyorsunuz EYT'den

00:04:03sonra bir burada emeklilik sistemindeki bir bozulma oldu.

00:04:05Yani altın oranı diyoruz biz. Üç çalışanı bir emekliye

00:04:08bakması. Şu anda bir nokta altı çalışan bir emekliye

00:04:10bakabiliyor. Yani burada bir denge bozuldu. Tabii burada EYT

00:04:14meselesi de hep gündemde. Size de hep konuştuk. EYT gündemimize

00:04:17doksan dokuz depremden sonra giren bir husus. Evet. Bir

00:04:20depremle beraber girdi. O dönemki hükümet artık ben

00:04:24emekli maaşını ödeyemem diyerek bir kademelendirme getirdi.

00:04:27Yani yaş şartı getirdi. Bu yaşla beraber artık emekli

00:04:30olabilecekler. Oyun oynanırken kural değişmiş oldu. Emekli

00:04:34olabilecekler, emekli olamadı. Ve o dönemde bir depremle

00:04:37giren hususta yine Sayın Cumhurbaşkanı evet bu problem

00:04:40dedi. Doksan dokuz öncesinde dokuz elli doksan dokuz

00:04:43öncesindekilerin hakkı dedi. Ve o dönemde herhangi bir deprem

00:04:46de yoktu. Maalesef yüzyılın felaketini yaşadık. Eee burada

00:04:49altı tane ilimize etkileyen bir deprem yaşadık. Yüz dört

00:04:52milyar dolarlık bir burada maliyetimiz var bizim burada.

00:04:54Sayın Cumhurbaşkanı depremden önce bunun sözünü vermişti.

00:04:57Evet dedi EYT çıkacak. Bakın hiçbir zaman eee zaten bunu

00:05:01yaşatmadı ülkemize ve devletimize. Hep emekleri,

00:05:03enflasyon karşısında hep korudu. Hep artışlar yaşandı.

00:05:05Orada söz verildiği için bu söz tutuldu. Yani aslında çok

00:05:09güzel bir bahanemiz vardı. Evet deprem oldu ve artık ben bunu

00:05:12değiştirip denebilirdi. Ve EYT'nin de bize maliyeti ciddi

00:05:16boyutlarda. Yani zaten rakam olarak açıklanıyor bunlar. Ona

00:05:18rağmen işte EYT EYT'ye ilişkin emeklilikler yapıldı ve katlanarak

00:05:24devam edecek. Ama ııı tabii popülist söylenden öteye

00:05:27geçemiyor maalesef muhalefet partilerinin yapmış olduğu

00:05:29eleştiriler. Burada sadece Büyükşehir Belediye'nin borcu

00:05:32ödense altı aylık en düşük emekli maaşı farkı olur. Yani

00:05:36evet asgari ücretle aynı maaşı alsın deniyor emekliler. Tamam

00:05:39alsın da bunun kaynağı ne? Işte yıllardır hatta bu faiz

00:05:43söylemleri var. Faizi de biraz sonra geçeceğiz geçeceğizdir.

00:05:46Evet. Burada ııı işte faiz arttırılsın arttırılsın

00:05:49arttırılsın dendi. Evet faiz arttırıldı. Ortodoks politikalar

00:05:52geri dönüldü. Ama işte emekli maaşını arttırmak için asgari

00:05:55ücreti arttırmak için herhangi bir kaynak gösterilmiyor ki.

00:05:58Sadece söylem. Popülisyonla beraber devlet yönetimini

00:06:02belli bir yana çekmeye çalışıyorlar. Köşeye

00:06:04sıkıştırmaya çalışıyorlar. Işte bu kadar rasyon düzeltildiği

00:06:07bir dönemde ııı CHP belediyelerinde hem borçlarını

00:06:10ödemelerini hem de emeklere vermiş olduğu sözleri tutmalarını

00:06:13bekliyoruz. Çünkü biliyorsunuz seçimlerden önce tutamayacakları

00:06:16vaatleri vermekte ustalar. O yüzden emeklere ekstra ödemeler

00:06:19daha önceki dönemlerde işte bedava süt dağıtımları yine aynı

00:06:23şekilde kreş yardımları hep bunlar söylenme öteye geçemiyor

00:06:27maalesef. O yüzden Sayın Cumhurbaşkanı özellikle emeklere

00:06:30ayrı bir baş açıldı. Onu da konuşuruz ama ııı belediyelerin

00:06:33toplam borcu otuz büyükşehir belediyesinin. Evet. Şu anda

00:06:36yirmi milyar TL. Yüzde yetmiş beşi CHP'li belediyelere ait.

00:06:39Bu önümüzdeki dönemde muhtemelen bir icraat hakine

00:06:42başlanacaktır. Peki şimdi bu belediyelerin ııı borçları

00:06:45ödenirse aslında nasıl bir katkısı olur? Iıı hem emekliler

00:06:48açısından hem tabii ülke ekonomisi açısından yani ııı

00:06:52nasıl bir faydası olur onu da konuşmak isterim. Ciddi bir

00:06:54rakamdan bahsediyoruz öyle değil mi? Tabii toplam yirmi

00:06:57milyar TL. Zaten bunun beş milyar TL'si büyükşehirler

00:06:59bazında AK Partili belediyelere ait. Onlar ödeyecektir

00:07:02bunu. Tabii. Ya da bir kaynak oluşturacaktır. Ama Ankara

00:07:05Büyükşehir Belediyesi mesela dört buçuk milyar TL. Yani

00:07:07Ankara Büyükşehir Belediyesi bile ötese altı aylık bizim

00:07:10iki bin beş yıllık artışımızın bir kısmı çıkacak. Yani on beş

00:07:13milyar TL toplamda CHP'li belediyelerin borcu en azından

00:07:16bir kaynak oluşmuş olur. Yani biz hep bunu söylüyoruz işte

00:07:19popülist politika öteye geçilemiyor. Evet. Ya bir burada

00:07:22buna ilişkin bir çözme isteği yok. Sadece işte evet emeklilerin

00:07:26hoşuna giden toplumun hoşuna giden algı oluşturma yönelik

00:07:29söylenler yapılıyor ve kenara çekiliyor maalesef. Şimdi bir

00:07:32yandan da tabii eee Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın o

00:07:35sözleri içerisinde elbette ki enflasyon konusu vardı. Eee

00:07:39Sayın Gökhan Hocam sizinle devam etmek isterim. Tabii

00:07:42enflasyon konusu önemli. Aslına bakarsanız biz hep böyle eee

00:07:45gün içerisinde de ekonomiden bahsederken yani şunu

00:07:47söylüyoruz, sertaşın altından enflasyon çıkıyor diye. Şimdi

00:07:51tabii enflasyon özellikle işte emeklileri ezdirmemeye yönelik

00:07:54Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın açıklamaları vardı. Burada

00:07:56aslında ne karşımıza çıkıyor? Aşırı kar hırsından da aslında

00:08:01bahsedildi bu noktada. Yani buna yönelik önlemlerin

00:08:04alınacağı da ifade edildi. Hem bu aşırı kar hırsını konuşalım

00:08:07isterim. Hem de ne gibi önlemler alınabilir? Enflasyonun

00:08:10önüne geçebilmek için nasıl değerlendirirsiniz? Şimdi ııı

00:08:13önce şöyle söyleyeyim ııı Allah kimseye göstermesin. Ben

00:08:16enflasyonu bir kanser gibi bir şeye benzetiyorum. Evet. Çünkü

00:08:19ııı vücuda da kanser belli bir noktadan giriyor. Daha sonra

00:08:22vücudun tamamını birçok ııı organı çalışmaz hale getiriyor.

00:08:26Enflasyon da öyle. Ekonomide bir yerde başladığı zaman

00:08:29ekonomideki gelir harcama akımını çok ciddi derecede

00:08:32etkileyebilen ve ııı sağlıksız fiyat oluşumu ııı hem üretim

00:08:37hem de talep dengesini çok ciddi derecede bozan maalesef

00:08:40çok kötü bir olgu. Dolayısıyla şimdi enflasyonist ortamın

00:08:44içerisinde ııı bir Sayın Cumhurbaşkanımızın belirttiği

00:08:47gibi maalesef ki fırsatçılar ııı oluşuyor. Işte bunun

00:08:53sebeplerinden bir tanesi işte geçen geçmiş yıllarda ııı

00:08:56paraya da ulaşabilmenin kolay olması döneminde talep çok

00:09:00güçlüydü. Iıı dolayısıyla hem fiyatların yükseltilebilme

00:09:05talep de bunu karşılayabilecek durumda olmasından dolayı

00:09:08maalesef işte aşırı derecede fiyatların yukarı ııı artışı

00:09:12ortaya çıktı. Diğer noktalar var. Şimdi Türkiye'deki

00:09:15enflasyon şimdi dedik faiz arttırmak. Şimdi faizi biz niye

00:09:20arttırırız enflasyonist dönemlerde? Çünkü bir talebi

00:09:23daraltmak için arttırırız. Tamam Türkiye'de şu anda ııı

00:09:26para talebine dayalı olarak ııı oluşabilecek talep daralmaya

00:09:30başladı. Ikinci nokta bireyleri daha tasarrufa yönlendirelim.

00:09:35Evet bu noktada da etkili. Onu da etkili olmaya başladı.

00:09:39Dolayısıyla enflasyona baktığımız zaman son dönemde

00:09:42aylık bazdaki enflasyon da yavaş yavaş düşmeye başladı.

00:09:46Büyük bir ihtimalle önümüzdeki dönemlerde yaklaşık aylık

00:09:50yüzde iki, yüzde üç civarlarında ııı bir aralıkta

00:09:52aylık bazda aşağı doğru hareket etmeye de devam edecek. Bir

00:09:56diğer noktamız da var. Iıı maalesef fiyatları etkileyen

00:10:00noktalardan bir tanesi üretim arz ve arz miktarı. Şimdi

00:10:03ülkemizde yaşanan ve hissedilen enflasyonun yüksek olmasının

00:10:08sebeplerinden bir tanesi bunu Merkez Bankası raporunda da

00:10:11görüyoruz. Gıda fiyatlarının çok yüksek olması. Şimdi

00:10:16dünyada iki bin yirmi üç yılının ikinci yarısından

00:10:18itibaren gıda fiyatları düşmeye başlarken ülkemizde

00:10:22maalesef gıda fiyatları yükselmeye devam etti.

00:10:25Dolayısıyla şimdi düşük gelişimli emeklilerden

00:10:28bahsediyoruz. Işte on bin, on iki bin beş yüz lira oluyor

00:10:31şimdi. En düşük emekli maaşı ve bu seviyelerdeki bir maaş,

00:10:34asgari ücret on yedi bin lira harcamadığının gelirinin

00:10:38içindeki harcamanın büyük bir kısmı gıdaya. Evet. Zorunlu

00:10:41harcamaları yapıyor. Ve tabii şimdi aylık bazda ilan edilen

00:10:45enflasyon düşük geliyor. Ama gıda enflasyonu yüksek.

00:10:49Dolayısıyla gelirinin büyük bir kısmını gıdaya harcayan

00:10:52kişi diyor ki benim hissettiğim enflasyon çok daha fazla.

00:10:55Çünkü sebep senin almak zorunda olduğun beslenmen için

00:11:01çocuğuna et alman lazım beslenebilmesi için onların

00:11:04fiyatlarındaki aşırı artış dolayısıyla düşük gelirlerin

00:11:08hissettiği enflasyonu maalesef daha yüksek göstermeye

00:11:12başladım. Dolayısıyla önümüzde bizim ııı gıda enflasyonunu da

00:11:17bir miktarsıyla bir de aslında arz, gıda arzı. Evet.

00:11:20Dolayısıyla önümüzdeki dönemde şu anki politikalara ek olarak

00:11:23açıkçası gıda arzını da arttırmaya yönelik olarak

00:11:26özellikle ııı küçük ve büyükbaş hayvancılıkla ilgili

00:11:30üretimin ııı ciddi gözden geçirilerek bu üretimlerin

00:11:34arttırılması önemli bir nokta olduğunu açıkçası düşünüyorum.

00:11:38Iıı yoksa biz ııı bunu çok duymaya başlayacağız. Yani ya

00:11:42TÜİK enflasyon rakamını ilan etti. Aylık bazdaki enflasyon

00:11:47düşük gözüküyor. Ama benim hissettiğim enflasyon neden

00:11:51yüksek işte bunların maalesef. Ben neden o düşüşü

00:11:54hissedemiyorum kendi evimde ya da işte mutfağımda aslına

00:11:58bakarsanız değil mi? Işte çünkü ııı bizim mutfağımızın

00:12:01enflasyonu maalesef işte bunu işte Merkez Bankası raporunda

00:12:06da maalesef yüksek olduğu gözüküyor. Şimdi aslında ııı

00:12:09bunu konuşurken bunun önüne nasıl geçilebilmeliği de

00:12:11konuşmamız lazım Gökhan Hocam. Tabii ııı aslına bakarsanız bu

00:12:15denetimler önemli. Yani biz şu sene içerisinde çok farklı

00:12:18başlıkları da konuştuk. Işte mesela stokçuluğu en çok

00:12:21konuştuklarımızdan biriydi ki ııı bir dönem işte bu yağların

00:12:24ııı yine marketler tarafından iki tane satılmaması vesaire

00:12:27gibi birçok başlığı konuştuk. Ya şimdi tabii elbette ki

00:12:30cezalar arttırılıyor ama bu ııı aşırı kar hırslıları ııı

00:12:34yapacaklarını bir şekilde kılıfına uyduruyor. Yani ne

00:12:36yapılabilir aslına bakarsanız? Cezalar arttırılmana tamam ama

00:12:40başka ne yapılabilir? Iıı devlet tarafından nasıl bir

00:12:42inceleme gerçekleştirilebilir? Şimdi burada topraktan sofraya

00:12:46kadar dediğimiz sistem içerisinde bunun ulaşımıyla

00:12:50ilgili olarak ciddi denetimlerin gelmesi gerekiyor.

00:12:53Iıı biz soframıza gelen ürünün pahalı olması ve bunu

00:12:58alamamızdan şikayet ediyoruz. Evet. Meyve üreticileri de

00:13:02topladıkları ürünü toplamasının onları kurtarmayacağını

00:13:06ağaçta bırakmanın daha karlı olacağından bahsediyor. Yani

00:13:09dolayısıyla bu noktada üreticiden çok düşük bir fiyattan

00:13:13çıkıp bizim soframıza gelene kadar o ürünlerin bu kadar

00:13:17yüksek fiyata çıkmasının noktasındaki işte ııı hal

00:13:20yasaları da dahil olmak üzere bu sistemin ııı çok ciddi

00:13:24denetlenmesi ve ııı kontrol ııı bir mekanizmasının açıkçası

00:13:28oluşturması gerekiyor. Çünkü her iki tarafta şikayetçi.

00:13:31Evet. Sofrasına, markete giden, pazara giden ya ben ııı meyve

00:13:36alamıyorum diyen insan şikayetçi, meyve üreticisi

00:13:39üreticisi de şikayetçi. Dolayısıyla bu noktada ııı bu

00:13:43denetimlerin, bu mekanizmanın ııı oluşturularak ııı fiyat

00:13:47kontrolleri sağlanması, dolayısıyla üretici rahatlarsa

00:13:50daha fazla üretim yapmak ister, arz yönünü olarak rahatlatırız.

00:13:54E tüketicinin sofrasına geldiği zaman ııı insanlar mutlu olur.

00:13:58Işte o sosyal ııı şikayet dediğimiz kısımlar ortaya

00:14:02çıkmaz. Dolayısıyla her iki üreticide, tüketicide mutlu

00:14:05olmuş olur. Hı hı. Peki şimdi bir de Merkez Bankası faiz

00:14:08kararını konuşalım Deniz Hocam sizinle birlikte. Elbette tabii

00:14:11şimdi aslında beklenen bir şeydi. E yüzde elli de sabit

00:14:14tuttu. Aslına bakarsanız Mart ayındaki yükselişin ardından

00:14:18dört aydır hep politika faizini biz sabit görüyoruz. Yani bu ne

00:14:21anlama geliyor? Onu konuşmak isterim sizinle. Neler

00:14:24aktarırsınız? Eee tabii ki Merkez Bankası'nın faizleri

00:14:27yüzde elliye çıkarması ciddi bir parasal sıkılaştırma demek

00:14:31en temel anlamıyla. Bunu da eflasyonda mücadele için

00:14:34yapıyoruz tabii ki. Eflasyonda düşüşü görene kadar ııı

00:14:38vatandaşın ııı hissedilebilir derecede fiyat artış hızını

00:14:42artık düştü. Ya artık fiyatlar eskisi gibi artmıyor diyene

00:14:45kadar büyük ihtimal Merkez Bankası'ndaki sıkıldık devam

00:14:48edecek. Ancak tabii ki Merkez Bankası'nın ııı faizi serbest

00:14:53bırakması beklenen bir ııı hareketti. Biz bunun devamını

00:14:57bekliyoruz. Büyük ihtimal ııı Ağustos ayında belki kısmen

00:15:01Eylül ayında pas geçebilir. Eee buralarda da faizi büyük

00:15:04ihtimal yüzde elli düzenlerinde bırakacak. Ancak FED ve Avrupa

00:15:08Merkez Bankası'ndaki eee faiz indirim sürecine Merkez

00:15:11Bankası'nın ben dahil olacağı kanaatindeyim ve büyük ihtimal

00:15:14FED'i ve Avrupa Merkez Bankası'nı takip edeceğiz ve

00:15:17faizleri düşürmeye başlayacağız. Eylül ayından sonra. Tabii ki

00:15:21burada da büyük ihtimal Ekim'e doğru enflasyon seviyemiz

00:15:24yüzde kırk beşler düzeyine düşecek. Yani beklentiler o

00:15:27yönde, gidiş o yönde. Ve aylık enflasyondaki düşüşü de yavaş

00:15:31yavaş hissetmeye başlayacağız. Ve ardından enflasyon sürecinin

00:15:34ııı tamamlanması ve real anlamda ııı daha vatandaşın

00:15:38hissedebileceği düzeyde fiyatların artış hızının

00:15:42tekrar edeyim artış hızının normalleşmesi ııı süreci

00:15:45başlayacak ve gelecek senede büyük ihtimal yüzde onlara

00:15:48doğru düşen bir enflasyon bizi bekliyor. Ki piyasa

00:15:51anketlerine baktığımızda Merkez Bankası'nın on iki aylık

00:15:54enflasyon beklentisinin yüzde otuza, yirmi dört aylık

00:15:57enflasyon beklentisinin de yüzde on dokuza düştüğü

00:15:59görülüyor. Bu önümüzdeki altı aylık süreçte de yine ııı pey

00:16:03der pey düşmeye devam edecektir. Ve biz artık

00:16:06enflasyonu bir mesele olmaktan çıkarmamız da lazım. Ki Merkez

00:16:10Bankası bunu yapıyor. Aynı zamanda bir ııı konu daha

00:16:14ekleyeyim tabii ki biliyorsunuz Suudi Arabistan'la alakalı bir

00:16:17swap anlaşmamız vardı. Beş milyar dolarlık. Onu bugün ııı

00:16:20yanı dün itibariyle kapatmış bulunuyoruz ve ııı yurt işi

00:16:25yurt dışı ııı aldığımız işte bir yedi milyar dolarlık totale

00:16:30ulaşan bir swap anlaşmasını tamamladık. Bu bizim için

00:16:33sevindirici. Merkez Bankası'nın rezervleri arttıkça biz

00:16:37swapları da kapatacağız ve büyük ihtimal ııı bu şu demek

00:16:42en basit anlamıyla. Evet. Yurt dışına yükümlülükleriniz

00:16:45kapandığında TL'ye olan güven artacak. Bir yandan Merkez

00:16:48Bankası ne yapıyor? Rezervleri arttırıyor. Rezervleri

00:16:51arttırmak demek TL'nin istikrarı demek. TL'de istikrar

00:16:54sürmesi demek enflasyonla mücadelede çok büyük bir artı

00:16:57sağlıyor bize. Ve tabii ki ııı bu arada da talebi kesmek için

00:17:03faizlerin bir nebze daha bir süre daha yüksek kalması lazım.

00:17:07Iıı ancak ııı sonuç olarak şunu söylemek lazım. Merkez Bankası

00:17:11küresel trendleri takip ederek Eylül'den sonra büyük ihtimal

00:17:14faizleri kademe kademe aşağıya indirecek ki ııı Doça Bank'ın

00:17:19ııı yani JP Morgan'ın veya diğer uluslararası kuruluşların,

00:17:22uluslararası kurumların tahminleri var. Onlar da benzer

00:17:25yönde adımların gelebileceğini ve sene sonunda büyük ihtimal

00:17:28faizlerin yüzde kırk kırk beş düzeyine ııı düşebileceğiyle

00:17:32alakalı ııı açıklamaları var. Bunlar bizim için de

00:17:35sevindirici. Not artışlarıyla birlikte parasal sıkılaşmayı da

00:17:39biraz gevşetmek de lazım. Ancak ııı tabii ki ııı kamuda tasarruf

00:17:44devam edecektir. Kamuda ııı kamunun ııı deprem bölgesine

00:17:49yaptığı yardımlar bir süre daha devam edecek. Ancak

00:17:52toparlanmanın başladığını en basit anlamıyla söyleyebiliriz.

00:17:56Yani sonuç olarak faiz sadece faiz değil. Şimdi aslında sizin

00:18:02bu ııı söylediğiniz başlıklar arasında şu işte MUDİS'in ııı

00:18:05iki puan ııı aslında kredi notunu arttırılması iki kat

00:18:08birden ııı iki puan bir de iki basamak birden Türkiye'nin

00:18:11notunu on bir yıl sonra aslında arttırması yine işte

00:18:14bizim gri listeyi de sizinle değerlendirmiştik. Yani bunlar

00:18:17da aslında işte o ekonomideki sizin söylediğiniz gibi önemli

00:18:20başlıklardan biri değil mi? Yani Türkiye'ye olan o güvenin

00:18:24artması açısından yine bu başlıkları da konuşabiliriz

00:18:26değil mi? Eee tabii ki biliyorsunuz gri listeyi sizinle

00:18:29eee bu stüdyoda konuşmuştuk yanılmıyorsam. Ve demiştik ki

00:18:32uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları büyük

00:18:35ihtimal eee not arttırımlarına eee devam edecektir. Hatta belki

00:18:39daha hızlı şekilde not arttırabilirler demiştik ve

00:18:42ardından MUDİS'in iki kademe not artışı geldi. Evet.

00:18:45Biliyorsunuz ııı bizim de son on senelik ekonomik

00:18:49serüvenimize baktığımızda uluslararası kredi

00:18:51derecelendirme kuruluşları ilk başta notu indirmeye

00:18:54başladılar. Artından işte iktisadi bir ııı bunalım ııı

00:18:58geldi. Iıı kur yükseldi, enflasyon yükseldi, pandemi

00:19:01geldi falan. Ama şimdi ise başladığımız noktada tekrar

00:19:05biliyorsunuz kredi derecelendirme kuruluşlarını

00:19:07yükseltiyorlar. Ki bunun ardından bankalarımızın kredi

00:19:11notları da ııı yükselmeye başladı. Yani ııı bir

00:19:15iyileşmenin olduğunu söylemek mümkün ama bu zaman alacak

00:19:19büyük ihtimal. Yani gri listeden çıkış, ııı kredi

00:19:22derecelendirme kuruluşlarının not artışları bunlar payder

00:19:25pay ekonomiye etki yapacak. Yani altı aylık süreçlerde bir

00:19:28senelik süreçlerde yani biz bundan sonra ııı iki bin ııı

00:19:32yirmi beş Temmuz ayında büyük ihtimal artık enflasyonu

00:19:34konuşmayacağız olacak. Belki gelir dağılımını nasıl

00:19:37düzeltebiliriz? Onu konuşacağız. Işte fiyatların

00:19:39denge noktasına geldiğinde konut fiyatlarıyla alakalı alım

00:19:43belki artık yapılabilir mi? Onu konuşacağız. TL varlıklara

00:19:46neden güvenmeliyiz? Onu konuşacağız ama ııı biliyorsunuz

00:19:50biz de haziran iki bin yirmi üç yılında ııı faizleri

00:19:53yükseltmeye başladık yanılmıyorsam. Ve ııı bir

00:19:55senelik zaman artık doldu. Bundan sonra tersine enflasyon

00:19:59süreci var. Iıı ancak şunu da söylemek lazım. Talebi

00:20:02baskılamak demek hepimizin hissedeceği bir ııı alım

00:20:06gücünde düşme anlamı taşır. Iıı bunu da ııı iyi götürmek ııı

00:20:11emekliye, alt kesim gruplarına işte asgari ücretin belli bir

00:20:14üzerinde olan ııı kesimlere veya asgari ücret olan kesimlere

00:20:18de sosyal yardımların bence arttırılması lazım.

00:20:20Belediyelerimize burada çok iş düşüyor. Ancak siyasi

00:20:23polemiklerden ileri gidemeyen ııı belediyelerimiz var

00:20:27karşımızda. Iıı onların da burada elini taşın altına

00:20:30koymaları sadece CDK'ya olan borçlarının değil sosyal

00:20:33yardımları nasıl arttırabiliriz? Diye hem

00:20:36emekli kesimlerimize hem ııı işte belli sosyal yardıma

00:20:40ihtiyaç duyan kesimlerimize buna mutlaka mutlaka yapmaları

00:20:43lazım ki sosyal devlette bu demek. Peki şimdi tabii ııı

00:20:47aslında hem enflasyonu hem de bu ııı not artışlarını ve aynı

00:20:51zamanda faizi konuşurken bir de araç ve konut fiyatları

00:20:54konusuna değinelim isterim Sayın Muhammed Bayramsözü

00:20:57size bırakacağım. Yani tabii bu aslında yaşananlar ııı

00:21:00özellikle işte araç ve konut fiyatlarını da biliyorsunuz son

00:21:03zamanlarda çok konuştuğumuz başlıklardan biri yükseliş

00:21:06gördüğümüz yani zaman zaman tabii araçta düşüşü de

00:21:09konuştuk ama şimdi şu dönemde nasıl ııı faiz nasıl etkiler

00:21:12bu yaşanan gelişmeler nasıl etkiler size sorayım buyurun.

00:21:15Sayın Cumhurbaşkanı bahsettiği aşırı kar hırsı iki sektöre

00:21:19kendini hissettirdi. Hem ikinci araçlarda hem de konut

00:21:22piyasasında. Hatırlayalım ikinci el araçlarda pandemi

00:21:25döneminden itibaren bir çip krizi yaşandı. Çip krizinden

00:21:28sonra bir üretim durması noktasına geldi. Arzın

00:21:30kısıtlanması durumu geldi ve Türkiye'ye araç gelmedi. Eee

00:21:34biz de tabii burada sanki hiçbir daha araç gelmeyecekmiş

00:21:37şeklinde ııı gittik araba araç bayilerine araba almak istedik

00:21:40ve ııı bazı arabalar için önden kaparlar yatırıldı. Bazı

00:21:43araçların değerinden çok daha paralar verildi. Ve bunu da

00:21:46araç bayileri kara dönüştürmek adına ne yaptı? Işte araç

00:21:50fiyatından çok daha fazla fiyatlar istedi. Işte

00:21:52aksesuarları yükselttiler. Boya koruma adı altında cam film

00:21:55adı altında jantla alakalı adı altında burada ekstra paralar

00:21:59istediler. Bu sadece araç sektörü değil gayrimenkul

00:22:02sektöründe aynı şekilde oldu. Yani artış hızı evet çok

00:22:05fazlaydı. Burada bütün dünyanın hissettiği bir artış vardı

00:22:09konut kiralarında. Almanya'da bile bazı eyaletlerde konut

00:22:13kiralarındaki artış sınırı sonlandırıldı. Yani hiçbir

00:22:15şekilde artış yapılmayacaksın dendi. Bizde iki senelik

00:22:18uygulanan bir yüzde yirmi beş sınır vardı. Bu yüzde yirmi

00:22:21beş sınırda bazı ev sahipleri ya işte evim benim şu anda

00:22:24güncel fiyat ya da şu anda kiralayacak olsam evimi şu

00:22:28fiyatta olur. Ama sen enflasyonla beraber artış

00:22:30yapsan bile altında kalıyor deyip ev sahibiyle kiracılar

00:22:34birbirine düştü. Maalesef istenmeyen görüntüler de oluştu

00:22:36burada. Yani beş bin lira kiralı olan bir yerin yirmi beş

00:22:39bin lira istenmesi aşırı kârlısından kaynaklı. Yani o

00:22:42işte o ev sahibi pazara, bakkala, manava gittiğinde o

00:22:46zaman o fiyattan yakınlaması lazım. Neden? Kendisi zaten

00:22:48bunu başlattı. Yani beş bin liralık yere yirmi beş bin lira

00:22:51istemekle başlattı bunu. O yüzden biz maalesef burada

00:22:54kendimizden başlamak üzere bazı konularda tırnak içerisinde

00:22:58ticari ahlaksızlık yaptık. Ve bunun da bedelini toplum olarak

00:23:01maalesef ödüyoruz. Buna tabii devletin işte enflasyonla

00:23:04mücadelesi, faizle mücadelesi hep bunlarla birbiriyle

00:23:06ilintili. Eee pandemi döneminde biliyorsunuz evden çıkamadık.

00:23:10Ekonomik aktivite durma noktasına geldi. Devletimiz o

00:23:13dönemde hem kısa çalışma ödenekleri hem nakli ücret

00:23:15destekleriyle beraber real sektör destekledi ve İslam'ın

00:23:19sürülebilir halde olmasını sağladı. Bakın şu anda rekor

00:23:21seviyede, rekor düşük seviyede yüzde sekiz nokta dörtlük bir

00:23:25işsizlik oranımız var. İslam yine rekor seviyede yüksek.

00:23:28Işte faizin arttırılmasıyla beraber evet o dönemde dediler

00:23:31ki faizi arttıralım arttıralım. Şimdi daha gerilemeyen yani

00:23:35ekonomik aktivite yavaşlamadığı bir ortamı yaşıyoruz. Bizim

00:23:37hala iş talebimiz çok güçlü. Düşünün ki şu andaki ortam ki

00:23:41bana göre Kasım'da ve Aralık'ta daha derin hissedecektir bu

00:23:45ekonomik aktivitenin yavaşlaması. Düşünün ki bu

00:23:48faiz ortamı bu ekonomi yavaşladı dönem pandemide olsaydı ne

00:23:52yapacaktık? Yani evden çıkamıyoruz, çalışamıyoruz, bir

00:23:54de hastalıkla uğraşıyoruz. Artık gelecek kaygısı oluşmaya

00:23:58başladı. Pandemiyle beraber bir sürü bizim alışkanlığımız

00:24:02değişti. Eğer biz pandemi döneminde işte faizi arttırmış

00:24:05olsaydık tencere kaynamayacaktı. Ve dönem geldi.

00:24:08Türkiye uygulamış olduğu ekonomik modele uygun olarak

00:24:10yatırım, üretim, İslam ihracat modelinde faizi arttırdı. Ve

00:24:15faizi arttırarak da enflasyonu mücadele etti. Ama bizim

00:24:17enflasyondaki ana belirgin kalemimiz fiyatlama

00:24:20darlaşımının bozulması. Ya bu ne demek? Yani biz artık bir

00:24:24yere gittiğimizde basit bir şekilde bir tişört almak

00:24:27istedik. Ya da bir kafeye oturduğumuz zaman çayın fiyatı

00:24:30bile olsa. Yani 5 liraya satan da var bu çayı. 25 liraya satan

00:24:33da var, 250 liraya satan da var. Yani fiyatlama darlaşımının

00:24:36bozulması tam da bu demek. Önceden bir mal bu kadar etmez

00:24:39diyorduk ve almıyorduk. Ama şu anda hiç fiyatını sorgulamadan

00:24:42ihtiyacımız varsa alıyoruz. Işte fiyatlama darlaşımının bozuldu.

00:24:45Bu fiyatlama darlaşımının bozulması aslında aşırı kar

00:24:48hırsından kaynaklı oldu. Şimdi buna bir örnek aslına bakarsanız

00:24:51yani aynı marka mesela bir peyniri bu da sosyal medyada

00:24:54yine gündem olanlardan biriydi. Yani iki farklı markette işte

00:24:58X markette atıyorum 200 liraysa Y markette 350 lira falan yani

00:25:02hani neredeyse iki katına yönelik bir fiyat farkı da var.

00:25:06Yani marketler arasında da aslında biz bu ayrımı görmeye

00:25:08başladık. Bakın ben Türkiye'nin... Ve süper market bu

00:25:11arada bu bahsettiğim bildiğimiz markalar marketler yani.

00:25:13Marka ismi vermeden iki tane büyük peynir markasının

00:25:16gemini malumuş halini yapıyorum. Maliyetler ortada.

00:25:18Bizim marketlere sattığımız fiyatlar belli. Ama biz hep

00:25:22marketler görüyoruz. Discount, büyük indirimler görüyoruz ya.

00:25:25Büyük marketler bunu kendi karına indirim yapıyor.

00:25:28Halbuki burada kazanan üretici değil, peynir üreticisi değil.

00:25:31Bunu burada kazanan marketler, büyük marketler işte aşırı

00:25:34kar hırsı olduğu için buralarda yine hatırlayalım biliyorsunuz

00:25:37yumurta fiyatları üzerinden bir sürü spekülasyon yapıldı.

00:25:40WhatsApp grupları kuruldu. Beraberce fiyat belirlediler.

00:25:43İşte bu süreçlerden geçtik. Aşırı kar hırsı işte hayatımızın

00:25:46her noktasında var. Aşırı kar hırsını düzeltmedikçe fiyatlara

00:25:50gerilemeyi göremeyiz. Zaten enflasyondaki azalma, fiyat

00:25:54serisindeki azalıştır. Artış hızını yavaşlamasıdır.

00:25:56Hocamın söylediği gibi. Biz fiyatlarda gerilemeyi nerede

00:25:59göreceğiz? İşte balon oluşan araç fiyatlarında, konut

00:26:02fiyatlarında ya da eğer bir kişi malını satamazsa indirmek

00:26:06zorunda kaldığı yerlerden göreceğiz. Özellikle peyniri

00:26:08açtığınız işte marketlerin, özellikle zincir marketlerin

00:26:10pandemi döneminde patates ve soğan üzerinden siyaset

00:26:13yaptıklarını gördük. Burada stokçuluk yapılanları gördük.

00:26:16Ama o stokçulukla alakalı...

00:26:18Yine açlık yağını da çok konuşmuştuk hatırlarsınız.

00:26:20Stokçulukla alakalı mesela patates ya da şu anda kriz

00:26:23yaşanan limon. Belli bazı ürünlerin stok yapılması lazım.

00:26:26Birden piyasaya süremezsiniz. Ama özellikle kar denetimleri

00:26:30yapılmazsa yani bir ürünün rafa girmesine kadarki kısmı burada

00:26:34barkodla ya da bir şekilde izlenmezse bu kar denetimleri

00:26:38yapılamaz. Şimdi aşırı kar arasıyla birlikte bizim tabii

00:26:42dengelerimiz bozuldu. Özellikle konut piyasında devletimiz ne

00:26:45yaptı? Kural koyucu olarak yüzde yirmi beş sınırı getirdi. Ama

00:26:48buna uymayanlar oldu. Işte yüzde yirmi beş sınır uymayınca ne

00:26:51oldu? Işte davalar oldu. Fiyat uyarlama davaları yapıldı. Işte

00:26:54bu davalarda uzun süren yargı sonuçları oldu. Ara bulucuk

00:26:58getirdi devletimiz. Bunlarla beraber çözmeye başladı. Ama

00:27:01ara bulucuk da çözüm getirmedi. Işte eee enflasyonun

00:27:06asıl kaynağı pandemi sonucunda yaşanan süreç tedaviz incelerinin

00:27:10kırılması. Ama bir de şu var. Tabii not artışlarını

00:27:13konuşuyoruz. Gril isteği konuşuyoruz. Bunların da bir

00:27:15background'u var. Yani biz gril isteğe girmeyi hak eden bir

00:27:19ülke miyiz? Bunu konuşmamız gerekiyor. Evet. Türkiye bütün

00:27:22dünyanın yatırım alan doğrudan yabancı yatırım alan. Eee ne

00:27:24zaman gril isteğe girdik hocam? Eee tam tarihini hatırlamıyorum.

00:27:27Hı hı. Ama MUDİS'in not artırma ilişkin sayın cumhurbaşkanı bugün

00:27:30bir açıklama yaptı. Yani on bir yıl sonra gelen bir not

00:27:33artışı iki kademe. Neden yani? On bir yıl önce ne oldu aslında

00:27:37ona da bakmak lazım. Işte hemen geriye gidelim iki bin dörtten

00:27:40on bir yıl geri gidersen iki bin on üç Gezi Park'ı başladı

00:27:42sene. Çünkü o dönemde iki bin sekiz kuratağından itibaren

00:27:46Türkiye'de oynanan oyunların aslında startı verilmişti. Yani

00:27:50burada tüm dünyanın gözü Türkiye'de büyük bir gelişmesi

00:27:53var. Iki bin sekiz yılında da aylık bağlama oranları bundan

00:27:56dolayı düzenlendi. Şimdi evet gelinen noktada enflasyonda

00:27:58hızlı artış, faizle hızlı artış. Buna bir dengesizlik

00:28:01oluşturdu. Ama iki bin sekizde kuratağından itibaren Türkiye

00:28:04üzerinde oynanan bir oyun vardı. Iki bin on üçte bir

00:28:06patlak verdi. Yanlış hatırlamıyorsam biraz sonra

00:28:08bakarım. Gril listeye girmemizde iki bin on üç olabilir.

00:28:10Tam emin değilim tarihinden. Bakmamız gerekiyor. Yani burada

00:28:14gri listeye alınma nedenimiz kara paranın aktlanması

00:28:17terörizmi finansmanı. Yani şimdi burada sadece eee kanunlar

00:28:22bütünü, kurallar bütünü vardı. Türkiye'nin tek almadığı

00:28:24önlem kripto varlıklar ilişkin bir düzenlemeydi. Kripto

00:28:28varlıkları düzenleme yapıldıktan sonra artık bir neden

00:28:31kalmadı gri listede olmamız ve gri listeden çıktı. Işte gri

00:28:33listenin önemi neydi peki? Dış yabancı yatırımcının ülkeye

00:28:36gelmesi ve reklamın iyi yapılabilmesi adına şimdi siz

00:28:39gri listede olan kara paranın aktlandığı, imajının verildiği,

00:28:43terörizminin finansı edildiği, imajının verildiği bir ülkeye

00:28:46yatırım yapar mısınız? Yapmazsınız. Işte hem

00:28:48grilisten çıkmamız hem kredi rencim kuruluşlarının not

00:28:51artımına gitmesiyle birlikte Türkiye'nin önü açıldı. Burada

00:28:54Sayın Cumhurbaşkanı tabii daha adil ve daha objektif kararlar

00:28:58alması yönünde MUDİS'i uyardı. Yani uyarı demeyelim ama buna

00:29:01dikkat çekti. Çünkü biz hak etmediğimiz bir derecede

00:29:05derecedeyiz. Eğer MUDİS iki puan birden artırmasaydı bizim bir

00:29:09alt derecemiz yatırım yapılamaz derecesi. Halbuki bakıyorsunuz

00:29:13daha yeni bir milyar liralık bir doğrudan yatırımla birlikte

00:29:16Çinli bir araç markası ülkemize yatırım yaptı. Eğer yatırım

00:29:20yapılamayacak bir ülkeysek neden yatırım yapıldı? Yine aynı

00:29:22şekilde bir Türk Bankası tabii fiyat da anlaşılamadıkları için

00:29:28fiyat değerlemesini anlaşılamadığı için vazgeçildi

00:29:30ama muhtemelen bir Türk Bankası'na ilişkin bu yoğun

00:29:33bir talep olacaktı satın alma ilişkin. Son anda son yılların

00:29:37en büyük doğrudan yatırımından vazgeçildi. O yüzden Türkiye'nin

00:29:40MUDİS'teki not artışı olsun grilistede olmasıyla çıkarılması

00:29:43olsun maalesef siyasi nedenlerden kaynaklanıyor. Peki

00:29:46yenilen nokta neden geliniyor? Tabii yenilen noktada doğrudan

00:29:50yabancı yatırımının bir süreci olacaktır. Biliyorsunuz geçen

00:29:54sene başında Suudi Arabistan'da yapmış olduğumuz bizim bir

00:29:57paket vardı. Iracatla alakalı ve doğrudan yabancı yatırımcı

00:30:00alakalı. Ama şu anda bizim faizlerimizin genel seviyesinin

00:30:06yüksek olması yabancının gelip bir milyon eurosunu keri

00:30:09tiret yöntemiyle daha ucuza borçlanıp ülkemize getirmesi o

00:30:12dövizin TL'ye çevirmesi TL üzerinden bir milyon liraya

00:30:16aylık otuz iki günde kırk ila kırk beş bin arasında

00:30:19stopajdan sonra para kazanması işte bu sıcak para geldi ama

00:30:24gitmesi için de bu sıcak paranın burada tabii belli

00:30:28regülasyona tabi olması lazım. Giderken de şunu düşünüyor. Ben

00:30:31bir milyon euro getirdim bozdurdum. Çıkarken bir milyon

00:30:34elli bin euro alayım. Bir milyon yüz bin euro alayım.

00:30:35Işte biz bunu doğrudan yatırıma dönüştürebilsek bizim katma

00:30:40değerli üretimimize, iracatımıza ve üretimimize katkıda

00:30:43bulunur. O yüzden MUDİS'in kararı olsun. Işte gri

00:30:46listedeki alınmamız olsun. Maalesef siyasi nedenlerle

00:30:48kaynaklı. Ama ülkece çözmemiz gereken asıl sonu bizim sayın

00:30:53Cumhurbaşkanı inşaat etmiş oldu. Aşırı kar hırsı. Burada

00:30:55geçtiğimiz günlerde meclisten bir yasa geçti biliyorsunuz.

00:30:58Bu yasayla birlikte işte stokçuluk ve fahiş fiyatla

00:31:00ilişkin önlemler alındı. Buradaki ceza miktarları

00:31:04arttırıldı, güncellendi. Ve olmayan bir husus daha

00:31:07getirildi. Bir takım yılı içerisinde üç kere bir

00:31:11stokçulukla alakalı ya da aşırı fiyat artışı alakalı ceza

00:31:14yenirse eğer kapatma cezası alacak. Bence bu yeterli değil.

00:31:17Bunun yerine bununla birlikte bu tespit yapılana hafif cezası

00:31:21da gelmeli. Çünkü bunu yapanlar o sektör içerisinde çok sayılı

00:31:25kişiler. Yani sektörün geneline gelmemek gerekiyor bunu. Bir

00:31:28örnek daha verip sözümü tamamlayacağım. Burada biliyorsunuz

00:31:30bir balıkçımız yanlış hatırlamıyorsam normalde balıklar

00:31:33trollerle avlanıp yani teknelerle avlanıp getirilir

00:31:37hale verilir. Hocam da Halil'den bahsetti. Halil'e daha

00:31:39indiği andan itibaren bir ayak bası parası alınıyor. Ve Halil'de

00:31:44kasalarla birlikte sabahları gidilir, restoranlar ihtiyaç

00:31:47sahipleri gider orada balığı satın alır. Ama balıkçının

00:31:49kendi balık tutan kişinin kendi restoranında var. Bir balık

00:31:54yanlış hatırlamıyorsam kalkan balığıydı. Restoranlar ya da

00:31:57Halil'de bin lirayken iki yüz elli ile üç yüz TL'ye satmaya

00:32:01başladı. Kendi restoranında. Kendi balık satış yeri. Neden?

00:32:04Ya ben Halil'e satmıyorum bunu diyor balıkçımız. Ben doğrudan.

00:32:08Kendi tutuyor. Kendi restoranında satıyor. Ya da kendi

00:32:11satış yerinde. Tamam. Doğrudan ben kendim tutup hale koymadan

00:32:15kendim satıyorum. Araya birisini almazsak aslında o işte

00:32:19fiyatların artışını da görmüyor mu oluyoruz yani? Aşırı

00:32:22karversin. Ya da İstanbul'daki işte halleri denetleyecek

00:32:26olursak yine aynı şekilde. Yani üreticimiz bizim burada

00:32:29maalesef bahçede bırakmak zorunda kaldıkları ürünler

00:32:32var. Ama buraya getirilse ulaşımındaki fiyat

00:32:36artışları göz önünde bulunur. Ulaşımdaki fiyat artışları

00:32:38fahiş olmadı. Ne zamandır yani burada fahiş bir artış var.

00:32:43Vergi artışları var. Ama bu vergi artışları ve mazotla

00:32:47benzine artışlar olmadan halleki ürünlerin fiyatların

00:32:50arttığını görüyoruz. Işte burada biraz daha katı önlemler

00:32:53alınarak ve denetimini arttırarak bunun önüne

00:32:54geçebiliriz diye düşünüyorum. Peki. Gökhan Hocam sizinle

00:32:57faiz kararını da aslında şöyle inle boyuna incelemek isterim.

00:33:00Bir de grafimiz var arkadaşlarımdan rica edeceğim.

00:33:02Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası faiz kararları adlı o

00:33:06grafimizi alalım. Özellikle tabii Temmuz ayından Temmuz

00:33:09iki bin yirmi üçten işte bugüne kadar o faiz arttırımlarında

00:33:13neler gördük? Hangi rakamları gördük? Net bir şekilde gözler

00:33:17önüne seyren bir tabloyu paylaşmak isterim. Elbette ki

00:33:21işte yüzde on yedi seviyelerindeydi Temmuz iki bin

00:33:24yirmi üçte. Ama bugünlerde tabii son beş aydır dedik

00:33:28aslına bakarsanız. Yüzde elli seviyesinde sabit tutuş. Şöyle

00:33:31net bir şekilde aslında bunu konuşmak isterim. Yani neden

00:33:34sabit? Yani bu sabit tutulmasının ekonomiye

00:33:37etkileri neler? Yılın gereği kalanında nasıl bir tutumsa

00:33:40ilgilenecek tüm detayları konuşmak isterim. Nasıl

00:33:42paylaşırsınız? Şimdi Temmuz öncesi haziran ayına kadar ııı

00:33:48sekiz buçuk civarında bir politika faizi vardı. Ve daha

00:33:52sonra ııı ekonomi yönetiminin değişmesiyle beraber Temmuz

00:33:55ayıyla birlikte işte kademeli bir şekilde yukarı doğru

00:33:59hareket eden bir seyir seyrettik. Evet. Iıı en son ııı

00:34:02Mart ayında, Şubat ayının sonunda sonrasında ııı bir gene

00:34:07bir beş yüz bas puanlık artışla beraber kırk beşten elliye

00:34:10çıktı. Ve o zamandan beri de ııı yatay olarak ııı devam

00:34:14etmekte elli bas puanda. Şimdi bunun anlamı ne? Bunun anlamı

00:34:18açıkçası şu. Şimdi real faiz dediğimiz bir kavram var. Real

00:34:22faizden ııı temel anlaşılan şu. Yani senin elinde bir para

00:34:28varsa şimdi biz parayı faize koyduğumuzda bugünden bir

00:34:31sonraki yıla kadar on iki aylık süre üzerinden biz bunu

00:34:35faizlendiriyoruz. Fakat şu anda ilan edilen enflasyon

00:34:38rakamları geçmiş dönemin enflasyonu. Yani geleceği

00:34:41bilmiyoruz. Dolayısıyla real faiz hesabında biz nasıl

00:34:43yaparız? Enflasyon beklentisi ve uygulanan faizi çıkartıp

00:34:48arada bir pozitif değer elde etmek isteriz. Bunun anlamı

00:34:51şu. Bireyler bak sen paranı tutarak harcama yapma. Paranı

00:34:56tut ve böylece gelecek dönemdeki enflasyon

00:34:59beklentisine göre sen enflasyonun üstünde bir getiri

00:35:02elde edebilirsin. Yani harcama yapma, paranı kenarda tut. Şu

00:35:06anda az önce Deniz Hocam da anlattı. Enflasyon

00:35:08beklentileri işte yıl sonu itibari yüzde kırk üç bir

00:35:12sonraki yıl on iki ay itibariyle yüzde otuz dört

00:35:14civarlarında ııı bir enflasyon beklentisi var. Yani bunun

00:35:18anlamı şu şu anda. Elli bas puanlık bir seviyede elli

00:35:22puanlık özür dilerim seviyede kalması ııı bireylerin TL'de

00:35:25kalarak Türk lirasında kalarak bir getiri elde

00:35:28edebilecekleri ve ııı harcamalarında enflasyon

00:35:31karşısında gelirlerini koruyacaklar anlamına geliyor.

00:35:33Zaten enflasyon ııı enflasyon üst dönemde bizim faizi yukarı

00:35:37çıkartmamızın en temel sebebi bu. Peki önümüzdeki dönemde ne

00:35:41olacak? Şimdi burada ııı bir noktada Deniz Hocam'ı çok

00:35:45seviyorum. Fakat Eylül sonrası ııı kısmına ben ona

00:35:48katılamayacağım. Çünkü biz evet tahminen Eylül ama en ııı

00:35:56farklı kötü senaryo Kasım ya da Aralık gibi FET faiz indirim

00:36:01sürecine girecek. Şimdi bu bizi niye etkiliyor? Çünkü eee

00:36:05Amerika'da yüksek getire elde eder bir para. Oradaki getire

00:36:09düşünce ne yapacak? Getire elde edebileceği ülkelere doğru

00:36:12gelmek isteyecek. Bunun en başını kim geliyor? Türkiye.

00:36:16Çünkü dünyanın on altıncı büyük ekonomisiyiz. Evet. Güçlü

00:36:19bir ekonomik yapımız var. Şu anda Türkiye'nin kredi notu

00:36:23benzer yerde olan ülkelere baktığımız zaman sekseninci

00:36:26yüz yüz yirminci yüz ellinci ülkeler sıralamadı. Dolayısıyla

00:36:29ııı Amerika'dan ve Avrupa'dan piyasalardan çıkacak paranın

00:36:33biz Türkiye'ye gelmesini bekliyoruz. Bu para açıkçası

00:36:37benim sevmediğim bir para. Neden sevmediğim bir para? Tamam

00:36:41kısa dönemde geldiğinde ekonomide bir faydası var.

00:36:44Çünkü döviz geliyor. E Türkiye gibi döviz ihtiyacı olan bir

00:36:48ekonomi açısından sana faydası oluyor. Fakat bu bizim kara

00:36:52kaşımız kara gözümüz için gelmiyor bu para. Giriyor

00:36:56ülkenden bir gelir elde ediyor. Girdiği ana paranın üstünde bir

00:37:01döviz cinsinden bir getiri elde edip ülkeden tekrar çıkıyor.

00:37:06Uzun sürede yatırım olarak buraya kalmıyor. Dolayısıyla bu

00:37:10noktada bu çok uzun dönemde evet kısa dönemde faydalı ama

00:37:13uzun dönemde bizim çok da sevmediğimiz bir para. Şimdi

00:37:17FED'in faiz artışı ııı indirmeye başladığı dönemde eğer

00:37:22biz faiz indirirsek şimdi benim korkum şu dün üniversitedeyim

00:37:29bir arkadaşla sohbet ediyorum. Evet. Bana söylediği cümle bu.

00:37:33Dedi ki ya Gökhan benim mevduatta TL mevduatta faizde

00:37:37param var. E güzel ne yapayım? Devam et. Hı hı. Ama geçen ay

00:37:42ııı ben yüzde kırk sekizden yatırmıştım. Ya bu ay yüzde

00:37:46kırk dörde düştü. Ya bir düşüyor bir sıkıntı mı? Ya

00:37:49dolara mı geçsem? Evet yatırımcının aklında soru

00:37:53işareti var. Soru işareti. Iıı sütten dili yanan yoğurdu

00:37:58üfleyerek yermiş. Dolayısıyla yakın bir dönemde ciddi bir ııı

00:38:02durumun içinden çıktı bu ülke. Iıı geçen seneki seçimlerde

00:38:07seçim sonrası süreçte kurda çok ciddi bir artış yaşandı.

00:38:12Evet. Eee bundan dolayı insanlar bu seneki seçim

00:38:15öncesi bile Mart ayında ben o dönemde çıktığım bütün

00:38:17yayınlarda hatta bir yayında Deniz Hoca'yla beraberdik.

00:38:19Yine konuştuk. Ya bu o dönemki konjonktür farklıydı. Bu

00:38:23dönemki konjonktür farklı. Bu sene çıkmasını beklemiyoruz

00:38:27ama insanlar hala o korkudan dolara yabancı parayı

00:38:31geçmişti. Dolayısıyla eee Eylül ayında daha enflasyonun

00:38:35düşmeye başlamasını insanlar hissetmeden bir de harcanabilir

00:38:41gelirleri iki bin yirmi dördünün son çeyreğinde

00:38:44bireylerin çok düşmeye başlayacak. Evet enflasyonun

00:38:47aylık bazdaki ııı artış hızı yavaşlayacak ama bireyler ııı

00:38:53harcanabilir geliri de düşecek. Tam bu dönemde faiz indirmeye

00:38:57başlarsak işte o psikolojik çizgi bizim için çok önemli.

00:39:01Bireyler biraz korkabilir. Acaba tekrar enflasyon mu

00:39:05çıkacak? Kur tekrar patlayabilir mi? Korkusu

00:39:07gelebilir. Beklenti yok. Ama nasıl Mart'ta da yoktu bireyler

00:39:12çok ciddi bir döviz talebi oluştu. Dolayısıyla ııı biraz

00:39:17bizim için erken ııı gibi düşünüyorum ben açıkçası ııı

00:39:21Eylül itibariyle. Peki ne olmalı? Şimdi mesela Aralık

00:39:26ayında ııı sizin bu programlarda yapacağınız en temel

00:39:29konuşma şu olacak. Asgari ücret ne olacak? Bizim Aralık

00:39:33ayı gündemimizdir zaten. Aralık'ın on beşi itibariyle

00:39:36kaç olur? Nereye gelir? Başlıyoruz evet. Memur maaşları

00:39:39ne olacak? Emekli maaşları ne olacak? Eee on beş Aralık'tan

00:39:42otuz bir Aralık'a kadar ki en temel konuşma hatta üç Ocak'a

00:39:46kadar diyelim bu olacak. Eee şu anda biz bunu biliyor muyuz?

00:39:49Bilmiyoruz. Bunun şimdi asgari ücret artışının hizmetler

00:39:54sektörü ağırlıklı olmak üzere bir de maliyet yönüne etkisi

00:39:56var. E bunun fiyatlar üzerine etkisi nasıl olacak? Hı hı.

00:40:00Ücreti artacak kişilerin eee asgari ücret varsayalım ki

00:40:05yüzde kırk dört arttı. Şimdi enflasyon beklentisi kırk dört

00:40:09diye söylüyorum iki bin yirmi dört yılı. Eee ne yapacaklar

00:40:12bunlar? Eee bir sonraki ay benim maaşım yüzde kırk dört

00:40:15artacak. O zaman harcımı biraz daha arttırayım diyecekler.

00:40:19Bunun acaba talep üzeri etkisi ne kadar olacak? Bunların

00:40:22hiçbirini şu anda daha bilemiyoruz ve kestiremiyoruz.

00:40:24Dolayısıyla Merkez Bankası'nın ııı bunları görüp, bu verileri

00:40:28alıp, bu verileri aldıktan sonra bunun talebe etkisi,

00:40:32maliyet yönüne etkisi ne olacak? Önümüzdeki döneme

00:40:35etkisi ne olacak? Bunların analizinden sonra faiz

00:40:38indirmeye kademe de geçmesi lazım. Ondan sonra da geçmesi

00:40:41lazım neden? Eğer siz enflasyon beklentisi düşerken nominal

00:40:47faizi yüksek tutarsanız bu durumda da bireylerin çok

00:40:52ciddi bir şekilde faizden yüksek getiri elde etme durumu

00:40:56olacak. O da bizim ekonomilerde istediğimiz bir durum değil.

00:40:59Dolayısıyla bu sayede ciddi bir faiz üzerinden ranta dönen

00:41:02bir ekonomik sistem oluşacak. Dolayısıyla bu hesaplamalardan

00:41:06sonra ııı real faizi pozitifte tutacak bir bantta aşağı yönlü

00:41:10bir şekilde de kademeli bir şekilde Merkez Bankası'nın

00:41:13indirmesini açıkçası bekliyorum. Ama biraz ben

00:41:15iki bin yirmi beş sonrası beklentim var. Peki. Konuşmaya

00:41:19devam edelim efendim. Faiz kararını artık kısa bir süremiz

00:41:21kaldı. Eee sayın hocam size bırakacağım deniz istikbal

00:41:25sözü. Özellikle faiz kararına ilişkin sizinle de

00:41:28değerlendirdik. Tabii aslına bakarsanız eee not aktırılmaya

00:41:32devam edilir mi? Hem onu da bir sorayım hem de aynı zamanda

00:41:34eee yine temmuz ayı enflasyonunun eee nasıl

00:41:37açıklanacağını da dair de başlıklar var. Hemen şununla o

00:41:40zaman devam edelim. Eee özellikle temmuz ayı

00:41:43enflasyonun ne kadar açıklanması beklenir? Eee sizin

00:41:47öngörünüz nedir? Onu sorayım. Tabii son on senelik eee altı

00:41:52son on senede ikinci yarı yılda yani işte temmuzlu aralık

00:41:56ayındaki aylık enflasyon verilerine baktığımızda

00:41:59ortalama ortalamanın aşağı yukarı yüzde bir buçukla iki

00:42:02arasında olduğunu söyleyebiliriz. Tabii son iki

00:42:05üç senede enflasyon aylık fazla ııı çok ııı ne diyeyim yüksek

00:42:10düzeyle arttığı için biraz ortalama yükseldi tabii ki.

00:42:12Işte bunun altında ııı gelmiş olması lazım ki bizim enflasyonda

00:42:17real düşüşü vatandaşa anlatabilmemiz ya da enflasyonla

00:42:20mücadeleyle başarı elde etmemiz lazım. Yani şundan

00:42:22bahsediyorum. Aylık bazda biliyorsunuz haziran ayı

00:42:25enflasyonu bir nokta altmış dört geldi yanılmıyorsam. Evet.

00:42:28Yani bir nokta beş, bir nokta yedi, bir nokta sekiz gibi

00:42:32rakamlar bizim için belki Merkez Bankası'nın eee sene sonra

00:42:36enflasyon hedefinin tutturulması için gerekli. Bunu

00:42:39başarmamız lazım. Başaracağımıza da ben

00:42:40inanıyorum ve düşünüyorum da. Eee tabii ki eee geçiş burada

00:42:45nasıl olmalı derseniz yani eee biraz Gökhan hocama ekleme

00:42:49yapayım. Eee eleştiri bağlamında değil tabii ki. Eee

00:42:52geçiş nasıl ııı nasıl olmalı? Yani biz işte Eylül ayında ııı

00:42:56Fed'in faiz indirmesini bekliyoruz veya indirim

00:42:58döngüsüne girebileceğini bekliyoruz, öngörüyoruz. Avrupa

00:43:01Merkez Bankası başladı. Büyük ihtimal İngiltere Merkez

00:43:04Bankası da buna eşlik edecek. İsviçre Merkez Bankası ve

00:43:07İsveç Merkez Bankası daha önce adım atanlar oldular. Eee biz de

00:43:12bu küresel trendi takip ederek tabii ki enflasyon rakamının

00:43:16üzerinde olacak şekilde hocamın vurguladığı haliyle real

00:43:19faiz ııı verecek şekilde büyük ihtimal kademe kademe bunu

00:43:23aşağı düşüreceğiz ama tabii ki enflasyondaki düşüş real

00:43:26anlamda ııı iki bin yirmi beşte olacak ve iki bin yirmi beşte

00:43:31bizim için de bir ııı Merkez Bankası'nda faiz indirim

00:43:34döngüsüne gireceğiz. Tabii ki burada ııı talebi kontrol etmek

00:43:38ve çok yüksek oranda faize de ııı ezdirmemek. Çünkü burada

00:43:42bir ııı üreten bir sanayi var. Irakçı var. Iıı bunu dengeyi

00:43:45gözetmek zorundayız. Yani ince eleyip sık dokuyacağız ama

00:43:49enflasyonla mücadeleyi kazanmamız lazım. Çünkü

00:43:52hakikaten hem emekli kesimin hem de alt gelir gruplarının

00:43:56bizden en büyük beklentisi bu enflasyonla mücadele. Yani

00:43:59fiyatların denge noktasına geldiği, fiyat istikramının

00:44:02sağlandığı, fiyatların artık artmadığı ya da yüksek düzeyli

00:44:05artmadığı bir ekonomik ııı sürece doğru gidiyoruz. Iıı

00:44:09tabii ki son iki üç senede enflasyon yüksek seyret etti

00:44:12diğer ııı yerlere göre. Ancak ııı bizim için sevindirici bir

00:44:15haber var. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının

00:44:19kredi notunu arttırması demek Türkiye'ye gelecek olan

00:44:21yabancı doğrudan yabancı yatırımcının ilgisinin

00:44:24artacağı anlamına taşır. Ki ııı son senelerde ortalama on

00:44:31milyar dolar civarında seyreden bir ııı doğrudan yabancı

00:44:34yatırımcımız var. Yıllıktan bahsediyorum. Evet. Iıı ve on

00:44:37ikinci kalkınma planında biz bunu işte on beş milyar dolara,

00:44:40yirmi milyar dolara taşımak istiyoruz. Türkiye'nin senelik

00:44:43bazda yirmi milyar doların üzerinde ııı doğrudan yabancı

00:44:46yatırımcı çektiği yıllarımız oldu. Biz bunu başarabileceğimiz

00:44:49kanaatindeyim. Ki Türkiye'de ııı seksen binden fazla ııı

00:44:54yabancı firmamız var. Türkiye'ye gelmişler, yatırım

00:44:57yapmışlar. Bir buçuk iki milyonluk istitam yaratıyorlar.

00:45:00Ciddi oranda ihracata katkı sağlıyorlar. Bu neden ııı yüz

00:45:05bin firma yüz elli bin firmaya dönüşmesin? Neden doğrudan

00:45:08yabancı yatırımcı stokumuz şu anda iki yüz altmış beş, iki

00:45:11yüz altmış altı milyar dolar civarı. Bu neden dört yüz dört

00:45:14yüz elli milyar dolar olmasın? Ki uluslararası kredi

00:45:18derecelendirme kuruluşlarının geleceği no gelecek not

00:45:22artışları bunu bizi payday pay arttıracağı anlamı taşır. Ki

00:45:26iki bin iki öncesi de ki ııı o negatif havayı biliyorsunuz

00:45:31bozmuş idik. Iıı bu neden iki bin yirmi dört ve iki bin

00:45:34yirmi beşte olmasın? Peki. Efendim konuşacağız aranın

00:45:38ardından elbette ki ekonomiye ilişkin başlıkları memleket

00:45:41meseleleri programında kısa bir araya gidiyoruz. Saat başında

00:45:44yeni başlıklarla karşınızda olacağız. Ülke TV ekranlarına

00:45:47hoş geldiniz efendim. Saatlerimiz yirmi ikiyi

00:45:50gösteriyor. Iıı memleket meseleleri programının ikinci

00:45:53dilimindeyiz. Öne çıkan başlıkları konuşuyoruz efendim.

00:45:55Ekonomi başlıklı bir program sizlerle paylaşıyoruz. Elbette

00:45:59ki bu bültende de ııı Trump'ın vurulması ve sonrasında

00:46:02Biden'ın da adaylıktan çekilmesiyle birlikte aslında

00:46:05koyun piyasasının nasıl etkilendiğini konuşacağız.

00:46:08Bitcoin'de hareketlilik ne zamana kadar devam edecek onu

00:46:11konuşacağız. Eee sanal para yatırımcıları nelere dikkat

00:46:14etmeli bu meseleleri bu bültende bu dilimde masaya

00:46:17yatıracağız. Bir konuğumuz daha var. Kripto para uzmanı

00:46:20Bestenaz Süllü bizlerle birlikte hoş geldiniz efendim.

00:46:23Merhaba, hoş buldum Arzu Hanım. Şimdi ilk olarak sizinle

00:46:26başlamak isterim elbette ki. Söyledim başlıkları. Şimdi tabii

00:46:29Amerika'da aslında gelişmeler yaşandı. Bir yandan işte Trump'ın

00:46:32bir suikast girişimiyle karşı karşıya kalması. Öte yandan

00:46:36Biden'ın adaylıktan çekilmesi elbette ki piyasalara etkisi

00:46:39olmuştur. Eee özellikle koyun piyasasını nasıl etkiledi?

00:46:42Sizden dinlemek isteriz. Şimdi eee aslında kripto para

00:46:45piyasası eee Amerika'da cumhuriyetçi eee taraftar

00:46:49tarafından daha doğrusu lobis tarafından ciddi fonlanıyor.

00:46:52Hatta eee Trump eee başkanlık eee aday yarışında şöyle bir

00:46:57iddiada bulunurdu. Bulundu. Eğer ben dedi seçilirsem

00:47:00Amerika'nın stratejik rezervlerini bitcoin'i

00:47:03ekleyeceğim dedi. Şimdi tabii böyle bir durum olunca bir de

00:47:06kripto lobis tarafından cumhuriyetçiler ciddi anlamda

00:47:08seçim çalışmaları için fonlanınca eee bir anda tabii

00:47:12eee demokrat karşıtı eee bir piyasa haline geldi. Şimdi

00:47:17Biden'ın istifası acaba onun yerine kim geçebilir, kim

00:47:21geçecek belirsizliği yarattığı için piyasalar böyle iki günlük,

00:47:25üç günlük biraz bir yata ama geri bir hareketle eee

00:47:28gerçekleştirdi. Şimdi tabii Kamala Harris eee ortaya çıktı.

00:47:32Eee bazı anketlerde Harris'in Trump'ın iki puan önünde

00:47:36olduğunu söyleseler de eee şahsen buna hiç eee inanmıyorum.

00:47:41Çünkü eee yani Amerika'ya giden, Amerika'daki siyasi

00:47:45çevrelerle görüşen ve aynı zamanda Amerika'daki başkanı

00:47:48Wall Street'in seçtiğini çok iyi bilen biri olarak eee Trump'ın

00:47:53eee bu yarışı kazanacağından eee aslında neredeyse yüzde

00:47:59doksan diyelim. On puan hata payı bırakalım. Hata payı

00:48:03bırakalım. Eee bu yüzden de eee şu anda Kamala Harris'in

00:48:07gelmesi daha henüz anketlerin oturmaması piyasalara yatay bir

00:48:11seyir eee sunuyor. Ama asıl önemli konu şu çok da güzel

00:48:15bir günde size konuk oldum. Yarın iki gün sürecek

00:48:18Amerika'da bir kripto para konferansı gerçekleşecek. Ve bu

00:48:22kripto para konferansında Trump da konuşacak. Kamala Harris de

00:48:26konuşacaktı ama eee belli belirsiz iptal oldu. Fakat şunu

00:48:30görüyoruz. Amerika'da şu anda demokratların bu kripto para

00:48:34nefret söylemleri eee artık onlara oy kaybettirdiğinin

00:48:37farkına vardılar. Ve bence bu yarışa üç aylık bir süre üç

00:48:42dört aylık bir süre kala sanki demokratlar da biraz kripto

00:48:45paralardaki söylemlerini yumuşatacak ve eee biz seçimlere

00:48:49yakın özellikle Ağustos ortasından başlayan bir dönemde

00:48:52kripto paralarda tekrardan bir yükselişe geçeceğiz gibi

00:48:55duruyor. Peki efendim tekrar döneceğim size. Elbette ki

00:48:58aslında bu yaşananlara ilişkin işte sanal yatırımcılar nelere

00:49:02dikkat etmeli onu da konuşmak isterim ama şimdi eee sayın

00:49:04eee Muhammed Bayram Hocam sizinle devam etmek isterim.

00:49:07Tabii ki aslına baksanız yani bu eee siyasette yaşanan

00:49:10gelişmeler tabii özellikle de Amerika Birleşik Devletleri'nde

00:49:13yaşanan gelişmeler tüm piyasaları etkiliyor. Eee

00:49:16elbette ki Türkiye adına da aslında bir şeyler konuşmak

00:49:18isterim bu konuda. Türkiye'ye etkileri neler oldu bu

00:49:21yaşananların? Bir de tabii Amerika'da aslında yani farklı

00:49:24bir sistem var bize göre. Işte bu eee savcıların bile seçimle

00:49:28biliyorsunuz seçildiği bir yerden bahsediyoruz. Özellikle

00:49:31burada tabii eee yine bağışlar gerçekleştiriliyor. Bağışlar

00:49:35aşamasında da tabii Biden'ın işte adaylık sürecinde o

00:49:38bağışların geri çekildiğini ama Harris'le birlikte daha da

00:49:41fazla aslında bağış gerçekleştirildiği de açıklandı.

00:49:44Tabii bu da aslında hem Amerika'da da piyasaları

00:49:46etkileyen başlıklardan biriydi öyle değil mi? Nasıl

00:49:48değerlendirirsiniz bu yaşananların eee piyasaları

00:49:51etkisini? Hatta Kamala Harris burada rekor kırdı. Yirmi dört

00:49:55saatte. Evet. Seksen bir milyon dolarlık bir bağış aldı. Tabii.

00:49:58Ve Amerikan seçimlerindeki tarihindeki en yüksek bağış

00:50:00tutarı ve oranı. Tabii Trump'ın spekülatif söylemleri var.

00:50:04Yayılmacı politikası var. Çin'e karşı burada engellemeleri

00:50:08ambargoları var. Türkiye karşı tutum var. Sadece Türkiye'yi

00:50:11değil bütün dünyayı ilgilendiren bir eee siyaset eksen

00:50:14değiştirmesi olabilir. Şimdi burada tabii Amerika'daki

00:50:17olayları ııı tabii basit bir şekilde okumamak lazım ama

00:50:20Amerika halkı da biraz böyle bu spekülasyonu seven bu

00:50:25felaket senaryolarını seven bir halk. Yani burada halkın üçte

00:50:28biri Trump'ın suikastının gerçek olmadığını. Evet.

00:50:31Öldürmeye kast olmadığını sadece Trump'ın seçilmesi için

00:50:34yapılan bir eylem olduğunu düşünüyor. Tabii burada bununla

00:50:37beraber işte kripto varlıklar da var. Iıı hanımefendi bunu

00:50:40anlattı. Ben kripto varlıkları çok azıcık değindikten sonra

00:50:43tekrar Trump meselesi dönmek istiyorum eliniz olursa. Tabii.

00:50:45Şimdi burada tabii tüm dünyada konvertible bir para var. Bu da

00:50:48Amerikan doları. Bu Amerikan dolarını petrodolara bağlayanlar

00:50:51var. Işte dünyadaki hakim güç olduğundan dolayı buna

00:50:54bağlayanlar var ama kaydığı para ve bizim buradaki ııı bankalar

00:51:00üzerinde gördüğümüz para var. Şimdi bütün Amerikan

00:51:04modileri, Amerikan doları modileri gidip istese ki kendi

00:51:07dolarını dünyada bu kadar kaydığı para yok. Ve bu kaydığı

00:51:10paranın Amerika'ya da bir bedeli var. Son yıllarda

00:51:14özellikle Çin Merkez Bankası'yla birlikte ciddi bir

00:51:16rezervlerde altın rezervi oluşmaya başladı. Herkes

00:51:20Amerikan dolarından çıkıp yerine altın rezervi koymaya

00:51:22başladı. Evet. Şimdi bu neden söylüyoruz? Dünyada bir eksen

00:51:26değişiminden bahsediyoruz. Büyük sıfırlamaları

00:51:28bahsediyoruz. Bakın son dönemde mavi ekranları görüp birden

00:51:32sekiz saat her şey kaybolabilirdi. Yani hesabınıza

00:51:34girdiğinizde kripto varlıklardaki soğuk cüzdanında

00:51:37paranın olmadığını görebilirdiniz. Ya da banka

00:51:39hesabınız boşaldığını görebilirdiniz. Işte tüm

00:51:42bunlara bir hazırlık da var. O yüzden Amerikan dolarının da

00:51:45dünyada olması kaynaktı. Ve bu paranın daha fazla bir meblağa

00:51:49denk gelmesiyle birlikte bunun yakılması gerekiyor tabiri

00:51:51caizse. Işte bu nasıl yakılacak? Fizik olarak

00:51:55dolarları toplayıp yakamayız. Ama bunun yakılması için bir

00:51:57olga oluşturuldu. Nedir? Kripto varlık. Şimdi kripto

00:52:01varlıklarının teknik analiz olarak tabii nasıl

00:52:04değerlendirildiği benim bilgi alanım ve uzman akıllanım

00:52:07değil. Ama ben kendim şahsım adına bir tane delik dokuruş

00:52:11kripto varlığım param yok. Çünkü güvenmiyorum. Kripto

00:52:15varlık yatırımlarına. Neye göre çıkıp neye göre düştüğünü ben

00:52:18özümsebilmiş değilim. Bu orsada teknik analiz yaparsınız. Başka

00:52:21yatırım araçlarına teknik analiz yaparsınız. Doların

00:52:24artışa da azalışını işte Amerika'daki faiz azaltımı da

00:52:26artışına bağlarsınız. Ama kripto varlıkları ben

00:52:29bağlayamıyorum. En son SEC Amerika tarafından bir

00:52:33Bitcoin'e itiflere onay verdi. Ethereum da galiba onay aldı

00:52:36değil mi hocam? Evet. Bugün Salı günü ilk iş günüydü. Evet

00:52:39bugün ona Salı günü onay aldı. Borsada işlem görüme yeni

00:52:42başlayan bir varlıktan bahsediyoruz. Şimdi birden

00:52:45kripto varlıklar rekor seviyeye çıktı. Yetmiş beş bin

00:52:48dolarlara kadar tekrar geri geldi. E şimdi yüksekten alan

00:52:52kripto varlığını alanların suçu neydi? Işte dolarları yakılmış

00:52:55oldu. Yatırdı yüksekten kripto varlığını. Dayanamadı ki zaten

00:52:59bu oyunun kuralı budur. Evet. Dayanamayınca sattı. Kendi

00:53:02kripto varlığını bu aynı şekilde borsada da söylenebiliyor

00:53:05ama borsanın bir dengesi var. Bilanço açı tanıyor. Elle gözle

00:53:09görebildiğiniz bir şirket var. Ona yatırım yapıyorsunuz. Karpayı

00:53:11dağıtımına. Ama kripto varlıklarına bana göre öyle bir

00:53:14şey yok. O yüzden kripto varlığı da işte Trump kripto sever

00:53:19olarak oluşturuluyor. Yani bu böyle bir algı var. Işte

00:53:21demokratlar daha fazla destek verdi kripto ama

00:53:24cumhuriyetçiler destek vermedi. Bundan dolayı cumhuriyetçiler

00:53:26kazanamayacak algısı var. Ama bana göre işte. Tam tersi.

00:53:29Evet. Yok tam tersi. Cumhuriyetçiler destekleyip

00:53:33demokratlar desteklemiyor. Tamam. Işte bundan dolayı işte

00:53:36kripto varlıkların tekrar artacağı, azalacağı konuşuluyor.

00:53:39Bu kripto varlıklar, kripto paralar tüm dünyada bu

00:53:42konvertibül olan fazla paranın yakılma operasyonu bana göre.

00:53:45Eee bunun başka bir bana göre bir açıklaması yok. Trump'la

00:53:49alakalı eee duruma gelecek olursak Türkiye tabii nasıl

00:53:52etkilenir bunlar? Biliyorsunuz İsrail'e ilişkin bir Trump'ın

00:53:55bir yönelimi vardı. Evet. Burada yine bir konsolosluk

00:53:58açılması, bir yer açılması alakalı. Eee o zaman tabii

00:54:01Gazze'de soykırım söz konusu değildi maalesef. Şu anda kırk

00:54:04bine yakın kişi burada hayatını kaybetti. Tabii daha fazlası

00:54:08on altı bine yakın çocuk hayatını kaybetti. Maalesef

00:54:11burada Amerikan Senat Özgürsünler'de bugün Netanyahu'nun

00:54:13bir herhalde eee bir konuşması vardı. Bu aymazlığa eee neden

00:54:17olan kişinin. Eee burada tabii Trump'ın politikası da tüm

00:54:20dünya etkileyecekti. Özellikle Türkiye'yi. Ama eee Trump daha

00:54:23anlaşması kolay bir devlet başkanı. Bizim açımızdan. Eee

00:54:27biliyorsunuz Biden geldiğinden beri işte başımıza neredeyse

00:54:30gelmeyen kalmadı. Işte F-35 meseleleri ve diğerleri gibi.

00:54:33Işte tabii Trump'ın da bazı söylemleri var. Işte bazen bizi

00:54:38ciddi bir şekilde kendi açısından uyardı. Ekonomik

00:54:41olarak bize darbe vurulcasına söylemleri vardı. Rahip

00:54:45Brans'ın davasında gördüğümüz gibi. Işte Biden döneminden

00:54:48daha iyi bir dönem olacaktır diyebiliriz. Çin'e olan

00:54:50yaptırımları, Rusya'ya karşı tutumu Rus-Ukrayna krizinin

00:54:54bence son bulacağını öngörebiliriz burada. Çünkü ııı

00:54:57Trump önceki dönemde de Orta Doğu'daki savaşın sekiz

00:55:00trilyon dolarlık bir ııı maliyeti olduğunu Amerika'ya

00:55:02bunun son bulması gerektiğini söylüyordu ki Suriye'deki

00:55:04askerlerini çekecekti. Yani burada hem askeri olarak hem

00:55:08siyasi olarak hem de ekonomik olarak Türkiye'nin Trump'la

00:55:10beraber başka bir sayfa açacağını düşünüyorum. Peki.

00:55:13Efendim hemen size döneyim Gökhan Hocam. Siz nasıl

00:55:15değerlendirirsiniz? Elbette ki Amerika'da yaşananları hem de

00:55:18eee piyasalar etkisine aynı zamanda isterseniz koyunla

00:55:21ilgili de piyasayı nasıl etkiler diye de sormak isterim.

00:55:24Nasıl değerlendirirsiniz? Şimdi önce şöyle söyleyeyim. Eee

00:55:28Amerika'yı şu anda uzaktan seyretmek eğlenceli. Eee uzun

00:55:34genelde pek böyle Amerika'da göre gider. Fakat bu dönem

00:55:38böyle biraz eğlenceli. Yani hem eee FET, Hazine Bakanı yılın

00:55:43arasındaki hikaye hem eee işte başkanlık seçimi. Şimdi

00:55:47baktığınız zaman şurada Kasım'a ne kadar kaldı seçime? Eee

00:55:51yüz dört gün var seçime tam. Mevcut başkan, başkan adayı

00:55:56başkanlıktan çekiliyor. Evet. Yani düşünsenize yani Amerika'yı

00:56:00geçin eee Türkiye'de böyle bir şeyi biz yaşasaydık inanılmaz

00:56:05bir eee olay olurdu. Dolayısıyla çok eee yine bir

00:56:09başkana adayına suikast eski başkan, başkan adayına suikast

00:56:15girişimi. O yüzden çok eee enteresan bir hikaye şu anda

00:56:19Amerika'da oluyor. Şimdi eee gelelim kripto varlık. Ben eee

00:56:23para kelimesini burada kullanmak istemiyorum. Kripto

00:56:26varlık diyorum. Çünkü eee bir eee varlığın para olabilmesi

00:56:30için sağlaması gereken bazı şartlar var. Bunlardan en eee

00:56:33temeli olan değer saklama koşulunu kripto varlıklar

00:56:36sağlamadığından dolayısıyla bu bir tartışmadır. Benim

00:56:39düşüncem de bu bir bunlar bir varlık. Peki. Şimdi ne nasıl

00:56:44doğdu? Adem'i merkeziyetçi yani bir otoriteye bir eee

00:56:48merkezi otoriteye karşı bir düşünce olarak aslında kripto

00:56:53varlıklar Bitcoin'in ortaya çıktı. Tamamen merkezi

00:56:56otorite dışında eee bir ödeme sistemi ve transfer sistemi

00:57:00olarak aslında ortaya çıkan bir kavram. Fakat günümüze

00:57:03geldiğimiz zaman bir spekülatif yatırım aracı haline

00:57:07geldi. Yani eee sizin elinizde bir miktar eee kapitaliniz

00:57:11olduğunda siz neye yatırım yapabilirsiniz? Işte altına,

00:57:15borsaya eee ne oldu? Artık bir kripto varlık diye de yatırım

00:57:19yapılabilecek bir durum oluştu. Eee tabii bir dayanağı

00:57:23olmamasından dolayı eee ciddi spekülasyonları da maruz kalan,

00:57:27ciddi artış azalışları da maruz kalabilen varlıklardan bir

00:57:31tanesi kripto varlıklar. Şimdi baktığımız zaman eee

00:57:35Amerika'daki seçimin acaba piyasaları etkisi. Şimdi FED

00:57:39faizi indirmesini bekliyoruz. Evet. Bu bir. Eee FED faiz

00:57:42indirmeye başladığı zaman o zaman faizden çıkan bir dolar

00:57:45olacak. Bu dolar nereye gidecek? Temel beklentilerden bir

00:57:49tanesi bir kısmının altına gidebileceği bir kısmının

00:57:52uluslararası piyasalar eee bir kısmında kripto varlıklara

00:57:55yatırım yapılabilecek. Dolayısıyla eee temel olarak

00:57:58aslında önümüzdeki süreçte kripto varlıkların fiyatını

00:58:01belirleyeceği eee en temel değişkenlerden biri FED'in

00:58:05faiz oranlarında yapacağı değişiklik. Peki gelelim

00:58:09Trump'a. Bir üç ya da dört ay önceydi tam hatırlamıyorum.

00:58:12Eee bir rapor okumuştum. Iki bin yirmi beş yılında dünyadaki

00:58:17riskler nelerdir diye bir analiz yapılmış. En başında

00:58:21Donald Trump vardı. Yani dünyanın riski. Yani sadece

00:58:26bizim değil dünyanın bir riski. Dolayısıyla eee bizim de bu

00:58:31noktada tam enflasyonla mücadele ettiğimiz bir

00:58:34süreçte şimdi diğer gelişmekte olan ülkelerden biz ayrı bir

00:58:38yerdeyiz şu anda. Çünkü diğer gelişmekte olan ülkeler zaten

00:58:41faiz indirme döngüsünün içerisine başlıyorlar ve

00:58:45enflasyonları bize göre çok daha düşük seviyede. Biz

00:58:48enflasyonu bir istikara kavuşturma çerçevesindeyken biz

00:58:53bu süreçin içerisine giriyoruz. Ikinci nokta

00:58:56Amerika'nın şöyle bir huyu var. Ne zaman faiz artış ya da

00:59:02faiz azalış döngüsüne girse bundan yaşayacağı maliyeti

00:59:06dünyaya yaymayı çok seviyor. Evet. Dolayısıyla şimdi burada

00:59:09faizi indirmeye başlayacağı süreçte ülkeden çıkacak paranın

00:59:14bir gideceği yerde yüksek getiri sağlaması lazım. Iki

00:59:17paranın bir miktarda çıkmamasını isteyecek tabii.

00:59:21Bütün paranın çıkmasını istemiyor. Dolayısıyla bunun

00:59:23için de eee dünyada farklı bölgelerde eee değişik

00:59:28oluşumlar olması lazım. Ki buna en temel şeylerden biri savaş.

00:59:31Evet. Eee savaşın olduğu yerde istikarsızlık, risk eee riskin

00:59:36olduğu yerde de eee bir paranın getiri ihtimali de

00:59:39yukarı doğru geliyor. Yani dolayısıyla eee az önce çok

00:59:45güzel anlattı arkadaşlar. Işte eee Trump'ın ya da eee Biden ya

00:59:51da Kamala'nın gelmesi yani benim bakış açımda teknik açıdan

00:59:55yani kripto varlık ya da piyasaları çok etkileyecek değil.

00:59:58Daha çok eee bireylerden ziyade eee FED'in faiz kararı ve bu

01:00:04faiz neticesinde parayı Amerika'nın diğer ülkelerde

01:00:08mesela ne oldu en son? Işte Tayvan Çin'in dibinde biraz

01:00:13böyle ortalığı ısındırılıyor. Işte ııı bizim güneyimiz

01:00:17karıştı. Kuzeyde ııı Rusya, Ukrayna. Dolayısıyla baktığımız

01:00:21zaman biraz da bu ııı bana göre paranın yönü biraz daha

01:00:25dünyada ııı oluşuma daha bir sebep olacak gibi duruyor. Peki.

01:00:30Ve İdris Hocam size de hemen sözü bırakayım. Siz nasıl

01:00:32değerlendirirsiniz? Iıı tabii ki dünyada neredeyse her

01:00:36ülkede kripto yatırımcısı var. Ülkemizde de yaklaşık dört nokta

01:00:40sekiz milyon kişi kripto yatırımcısı. Dünya üzerinde

01:00:44yaklaşık yanılmıyorsam en son rakamlarda iki trilyon dolara

01:00:47yaklaşmış bir kripto piyasası var. Evet. Iıı ve ııı Türkiye'de

01:00:51biliyorsunuz bir kanun ııı geçirmeye hazırlanıyor ve ııı

01:00:55büyük ihtimal belki de geçti geçecek. Geçtik. Iıı bununla

01:00:59alakalı en önce adım atan ülkelerden biri oldu Türkiye.

01:01:02Dünyaya da örnek oldu. Buradan da tebrik etmek lazım. Tabii ki

01:01:06ııı ha Trump gelmiş ha ııı diğer aday gelmiş. Iıı pek fark

01:01:11edeceğini ben düşünmüyorum için açıkçası. Kripto

01:01:14yatırımcısının bu kadar çok olduğu ve dünyanın neredeyse

01:01:16her ülkesine ııı yayılan bir ııı piyasadan söz ediyoruz.

01:01:20Amerika'da bile elli beş milyonu aşan bir kripto

01:01:23yatırımcısı var. Iıı Hindistan'da doksan milyona

01:01:26yaklaşmış yanılmıyorsam Çin'de benzer ııı rakamlarda bir

01:01:30kripto yatırımcısı var. Neredeyse her ülkede milyonları

01:01:33aşmış bir kripto yatırımcısından bahsediyoruz.

01:01:35Ya bugün ııı düşüş olabilir, çıkış olabilir ama ııı inmenin

01:01:40yukarıya doğru olduğunu ve ııı dünya genelinde de hala popüler

01:01:43ııı olacağını söylemek mümkün. Ben Bahadır hocama ııı Gökhan

01:01:48hocama katılıyorum burada. Kesinlikle FET faizleri

01:01:50indirmeye başladığında para ııı gidecek yer arayacaktır.

01:01:53Gideceği noktalardan biri de tabii ki kripto olacak. Altının

01:01:56ve diğer gelişmekte olan piyasalara ııı olduğu gibi.

01:02:00Yani böyle değerlendirmek mümkün. Tabii karşı olanlar var.

01:02:03Iıı buna dini boyuttan bakanlar var ama dünyada da küresel bir

01:02:07tren, küresel bir eğilim. Peki. Iıı Bestenaz hocam sizinle

01:02:13devam etmek isterim. Bir de elbette ki grafimiz var.

01:02:15İsterseniz ayakta da anlatabiliriz. Iıı elbette ki

01:02:18bunu bu grafiği de değerlendirelim. Bir yandan da

01:02:20tabii aynı zamanda da Bitcoin'deki hareketlik ne

01:02:23zamana kadar devam eder? Aynı zamanda sanal para

01:02:26yatırımcıları nelere dikkat etmeli konusunu konuşalım

01:02:29isterim. Eee tabii eee aslında fiyata geçmeden önce şunu

01:02:32söylemek isterim. Buyurun. Eee şimdi Bitcoin eee grafiğini

01:02:36inceleyeceğiz ama aslında Bitcoin'in ne olduğunu iyice

01:02:40bir kavramak lazım. Şimdi eski teamürlerle biz paranın eee

01:02:44teamürüyle Bitcoin'i bir varlık veyahut da bir para sınıfına

01:02:48sokmak için Bitcoin'in ne zaman çıktığına bakmak lazım. Evet.

01:02:51Bitcoin iki bin sekiz yılında dünyanın en yani son yüzyılın

01:02:55en büyük finansal krizinde üstelik bankacılık krizinde

01:02:59yani parasal anlamda hani parayı direkt hani House of

01:03:02Money'nin ilgilendirdiği bir konuda bir kriz çıkıyor ve iki

01:03:06bin sekiz yılında bir white paper yayınlanıyor. Ve o white

01:03:10paper'ın içerisinde blok zincir teknolojisi tanıtılıyor. Yani

01:03:15blok zincirin içerisinde Bitcoin tanıtılmadı. Bitcoin'in

01:03:18içerisinde blok zincir tanıtıldı. Bugün inansınlar

01:03:21inanmasınlar ama Bitcoin'e inanmayan birçok insan yarın bir

01:03:24gün parasını gönderirken Swift'i kullanmayacak. Blok

01:03:27zincirin üzerinden gönderecek. Yani bir şekilde para aslında

01:03:30dijitalleşmeye başlıyor. Eski teamürlerle paranın anlamını

01:03:34işte madde bir, madde iki, madde üç deyip de bunu Bitcoin'e

01:03:38eğer vurursak eee o zaman birçok kavramı bugün açıklayamayız

01:03:43çünkü eski teamürleri biz iki bin sekizde geride bıraktık.

01:03:46Aslında eee Gökhan Bey'in söylediği doğru. Yani dünya bir

01:03:50eksen kaymasına giriyor. Evet. Ve biz bu eksen kaymasını iki bin

01:03:53sekiz yılında başladık ve bu eksen kaymasının aslında nereye

01:03:58doğru kalibre edeceğini de eee bana göre adresi odur. Çünkü

01:04:02ben Bitcoin maksimalisti bir insanım. Yani dayanak varlık

01:04:05eee kodun bir dayanak varlık olarak eee kimisi kabul

01:04:08edebilir, kimisi kabul etmeyebilir ama bir dayanak

01:04:11varlık var yani. Ve eee bugün eee aslında sizin söylediğiniz

01:04:15rakamları ikiye katladık. Bitcoin'de eee şu anda

01:04:20Türkiye'deki kullanıcı sayısı dokuz nokta bir milyon. Yani

01:04:23borsa rakamını yani bin dokuz yüz seksen dokuzda açıldı.

01:04:27Doğru mu? Bin dokuz yüz seksen sekiz miydi borsa İstanbul?

01:04:29Hı hı. Ya kafa kafaya yakalamış durumda yani. Evet. Ve çok

01:04:33ciddi bir piyasası var. Bugün itibariyle iki nokta otuz beş

01:04:36trilyon dolar. Şimdi eee altmış altı bin beş yüzdeyiz. Tabii

01:04:39ki de eee manipülasyon farklı bir şey, spekülasyon farklı bir

01:04:42şey. Spekülasyon olması lazım ki fiyat oynaklı olsun. Ki biz

01:04:46de bir şey alıp satabilelim. Spekülasyon bir suç değil.

01:04:49Olması gereken sizin düşüş beklentiniz vardır. Benim

01:04:52yükseliş beklentim vardır. Bunun adı spekülasyondur. Ve eee

01:04:56bu tarz hareketlerde ne yazık ki trendin öncesinde vagona

01:05:01binemeyen yatırımcı sonra tren gittikten sonra bir yerden

01:05:05atlamaya çalışıyor. Belki yetmiş binde atlıyor. Belki seksen

01:05:08binde atlıyor ama eee yani yirmi binlerdeyken güvenmiyorum

01:05:12diyen yatırımcı fomalanmak deriz biz buna. Yani fear of

01:05:16missing opportunity. Fırsatı kaçırma korkusu. Ve yirmi

01:05:21binlerde almayan, güvenmeyen insanlar yetmiş binlerde bir

01:05:24anda güven duymaya başlıyorlar ama eee konuşuyor. Şu anki

01:05:28grafiklerde eee kesinlikle Trump'ın geçmesi, Trump'ın

01:05:32başkan olması eğer stratejik rezervlere bitcoin'i koyarsa

01:05:36Harris'in kazanmasına göre çok şey değişir. O yüzden eee üç

01:05:39Kasım seçimleri bizi çok ciddi bir şekilde ilgilendiriyor.

01:05:42Evet. Yarın eee Trump'ın da dediğim gibi eee tenis

01:05:45eyaletinde eee bir konuşması olacak. Eee muhtemelen çok daha

01:05:50fazla kripto sever bir konuşma yapacak. Eee bitcoin ve

01:05:54Ethereum ETF'leri Amerika'da eee ETF olarak kabul gördü. Yani

01:05:59bu ne demek? Sizin örnek veriyorum, kamu bankasının

01:06:02bir şey. Ziraat Bankası'nda paranız var, yatırım

01:06:05yapacaksınız. Ben bitcoin de almak istiyorum diyebiliyorsunuz

01:06:08Ziraat Bankası'na mesela. Bunu Morgan Stanley'den, JP Morgan'dan

01:06:12eee Black Rock'tan her yerden yapabiliyorsunuz. O yüzden

01:06:16eskiden ulaşamayan banka modilleri dahi şu anda

01:06:20bankacıların yatırım alışmanlarını arayarak bir

01:06:23telefon ucuna kadar mesafeye yakınlaştırmış durumda. Modiyle

01:06:26bitcoin arası. O yüzden bundan sonraki hareketler eee

01:06:30bitcoin açısından aslında yeni bir okyanusa açılmak

01:06:32anlamında geliyor. Normalde eee balina olarak görürüz. Hani

01:06:37bitcoin artık bir devasa bir balinaya döndü. Artık

01:06:40okyanustaki küçük balıkları yemesi lazım daha fazla

01:06:42büyümesi için. Ama asıl bizim şu ana kadar gördüğümüz

01:06:45Everest'in daha suyun üstündeki asıl suyun altında olan

01:06:49seksen trilyonluk bir money marketi yani para piyasası var

01:06:52Amerika'da. Evet. Bankalarda park eden. Ve o yüzden şöyle

01:06:56baktığımızda bir ETF'lere giden ilginin artması. Iki şirket

01:07:01bilen çoğlarının özellikle üçüncü çeyrek, üçüncü çeyrek de

01:07:04aynı şekilde bekleniyor. Bilen çoğların beklenilen

01:07:08hisse başı karlılığı elde edememesi. Üç, Amerika'daki

01:07:11seçimlere yaklaşırken eee birincisi Trump'ın eee

01:07:16kampanyasına bitcoin kabulü, ikincisi Trump'ın rezerv para

01:07:20birimi haline getireceğim demesi. Ve eee Eylül ayında yüzde

01:07:24doksan sekiz olasılıkla şu anda fiyatlanıyor. Evet. Fed'in

01:07:27yirmi beş bas puan faiz indirim serüvenine başlaması derken

01:07:30eee muhtemelen biz bitcoin'de Eylül ayına Fed faizi eee yakın

01:07:36yani önümüzdeki hafta bir toplantı var ama Eylül ayındaki

01:07:40toplantıdan birkaç hafta önce muhtemelen biz burayı satın

01:07:43almaya başlayacağız. Muhtemelen de Eylül'e kadar yetmiş beş

01:07:46bin civarında bir bitcoin görmeyi eee benim model modelim

01:07:49fiyatlıyor. Ve eee iki bin yirmi beş ilk çeyreğinde de yüz

01:07:53yirmi ila yüz kırk bin arasında bir fiyatlama görebiliyoruz

01:07:56bitcoin'de. Yani buradaki seyrin majör seyir yükseliş

01:08:01elbette minor seyirlerde ufak düzeltmeler olacak. Ama bu kısa

01:08:05vadeciler için alsat imkandır. Uzun vadeciler için belki de

01:08:09ekleme yapmak için bir önemli bir önemli bir indirim

01:08:13zamandır. Peki. Çok teşekkür ediyorum. Şimdi tabii devam

01:08:16edeceğiz efendim. Elbette ki para piyasalarını konuşmaya,

01:08:19ekonomiyi konuşmaya. Şimdi tabii aslına bakarsanız eee

01:08:22ekonomiden bahsederken bitcoinden bahsederken bu

01:08:25hareketlerin ne zamana kadar devam edeceğini de konuşmak

01:08:28isterim. Eee sanal yatırımcılarında neye dikkat

01:08:31etmeleri gerektiğini de konuşmak isterim. Gökhan hocam

01:08:34sizinle devam edelim. Siz nasıl değerlendirirsiniz? Şimdi eee

01:08:38açıkçası az önce işte eee anlattım. Şimdi teknik olarak

01:08:44eee benim gözümde eee kripto varlıklar eee biraz da

01:08:48spekülatif bir varlık. Yani alternatif bir yatırım aracı

01:08:52işte eee oluşan spekülasyonların artışı ve

01:08:55azalışlarından eee getiri elde editmek için kullanılan ve eee

01:08:59büyük bir ihtimalle de eee uzun bir dönemde bir de eee

01:09:03uluslararası piyasalarda bir ödeme aracı olarak da

01:09:07açıkçası şu anda kullanılan sistemlerden bir tanesi.

01:09:09Dolayısıyla eee bu noktada önümüzdeki dönemde eee ki mesela

01:09:14şunu da belirteyim. Herhalde Türkiye'deki eee ilk eee

01:09:18bitcoin yatırımcılarından birisi de olabilirim ben. Öyle

01:09:21mi? Onu da bilirim yani. Eee ilk başlarda eee ilk çıktığı

01:09:25zamanlarda eee ben böyle biraz yeni şeyleri de merak eden bir

01:09:28insan olarak bunlardan da yatırım yaptım. Hala da kenarda

01:09:31bir yerde duruyorum. Eee varlık olarak eee ben eee şimdi eee

01:09:35bana hep soruyorlar eee bu kripto varlıklarla ilgilenenler.

01:09:39Ya işte kırk bin oldu. Beş bin oldu. Niye satmadın? Kırk bin

01:09:43oldu. Niye satmadın? Niye satmadınız hocam? Işte geçen

01:09:45senelerde yetmiş bini gördü. Evet. Niye satmadın dediler.

01:09:49Ya diyorum maliyetim düşük. Ben bekliyorum. Hı hı. Eee çünkü

01:09:52eee temel mantık içerisinde dünyada bir parasal hacim

01:09:56büyüdükçe e bu parasal hacim büyüdükçe buraya da yatırım

01:09:59yapacak para miktarı da arttıkça çünkü dünyadaki ticaret

01:10:02hacmi de büyüdükçe nüfus da büyüdükçe dünyada küresel

01:10:05çapta eee yatırımlarda kullanılan para miktarı da

01:10:08artıyor. Evet. Dolayısıyla bu varlıklara da gidecek eee

01:10:11parada artacağı için bunların değerinin de ben teknik açıdan

01:10:15daha biraz daha böyle eee teorik mağazada bakıyorum. Piyasa

01:10:18mantığından. Yukarı doğru gitmesini bekliyorum. Ihtiyacım

01:10:21da yok. O yüzden kenarda dursun. Evet. Bekleteyim

01:10:24diyorum. Yani dolayısıyla eee önümüzdeki dönemde açıkçası

01:10:27benim beklentim eee bu varlıklara yatırımın artacağı ki

01:10:33bir nokta var. Onu kesinlikle katılıyorum. Vestel Hanım'dan.

01:10:37Iıı büyük ihtimalle önümüzdeki on on beş yıl içerisinde biz ııı

01:10:41kripto varlıklardan çok blok zinciri konuşacağız. Yani blok

01:10:45zincir ııı hayatımızın bütün finansal sistemin en temelini

01:10:50noktasına girecek. En basit şu anda Merkez Bankası dijital

01:10:54para konuşuluyor. Yani dolayısıyla ııı bütün dünyada

01:10:58bu blok zincirinin finansal sistemin en temel nedir hocam

01:11:01bu blok zinciri biraz açalım mı? Iıı açıkçası mühendislik

01:11:05kısmıyla ilgili eminim Vestel Hanım daha tecrübelidir. Daha

01:11:08iyi biliyordur. Iıı fakat ııı tek bir sistem tek bir merkeze

01:11:13bağlı olmadan birden fazla ııı host ya da ne bileyim ııı

01:11:18sağlayıcı üzerinden sizin bütün kodlarınızın ııı

01:11:22hesaplanabiliyor olması yani tek bir merkeze bağlı olmadan

01:11:25ııı birçok merkezden bütün ııı kodlamaların yapılıp ııı

01:11:30transferlerin yapılabileceği bir sistem. Eminim Vestel Hanım

01:11:33benden daha güzel anlatabilecektir bunu diye

01:11:35düşünüyorum. Devam edelim mi hocam? Blok zincirle ııı

01:11:37konuşalım mı birazdan? Tabii ki de. Şimdi ııı blok zinciri ben

01:11:41ııı çok böyle basite indirerek anlatacağım. Çünkü lütfen. Geç

01:11:46oldu bizi izleyenler de şimdi akşam akşam

01:11:50demesinler. Şimdi ııı şöyle söyleyeyim. Iıı blok zincir

01:11:56teknolojisi ııı birincisi bir merkezi bir alanda depolanmayan

01:12:01bilginin aynı anda dünyanın her bir noktasında aynı saniyede

01:12:06aynı saniyede noktasına kadar şeffaf bir şekilde aynı hızda

01:12:10taşınması demektir blok zincir teknolojisi. Iıı yani örnek

01:12:14veriyorum. Işte geçen gün mesela uçaklar değil mi? Bir

01:12:18güncelleme yüzünden shutdown oldu. Her şey kapandı. Aslında

01:12:22şöyle söyleyelim. Mesela buradaki doğru blok zincir

01:12:26içerisinde bir tane doğrulayıcın elektrikler kesilse

01:12:30diğer doğrulayıcılar o depolamayı yapmaya devam ediyor.

01:12:33Ve o doğrulayıcı tekrar elektrikler açıldığında aynı

01:12:35bilgi öyküşü onu tekrar yüklenerek kaldığı yerden

01:12:37devam ediyor. Sistemi etkile etkilememesi bir merkezi

01:12:41etkiliğin olmaması ve aynı zamanda şeffaf ve takip

01:12:45edilebilir bir ııı aslında bilgi akış zinciri kodlardan oluşan

01:12:50bilgi akış zinciri diyebiliriz. Daha güvenli diyebilir miyiz?

01:12:53Yüzde yüz daha güvenli çünkü hacklenmesi mümkün değil. Yani

01:12:56eskiden bu kadar ııı eskiden doğrulayıcı sayısı çok azken

01:13:00yüzde elli birinin hacklenmesiyle blok zincir

01:13:03teknolojisi hacklenebilir diyorduk. Ama şu anda ııı blok

01:13:07zincirinin hacklenmesi dünyadaki her bank hacklenir

01:13:10muhtemelen blok zincir yine de hacklenemez. Çok zor diyelim

01:13:14hani yine de ben bir hatayı bırakayım her zaman. Yüzde

01:13:17doksan diyelim. Mesela şöyle söyleyelim. Bu sadece para

01:13:21değil. Bu bir aşı karnesi de olabilir. Bu bir sigorta da

01:13:26olabilir. Bu bir maçtaki kombine bilet de olabilir. Bu

01:13:30ödediğiniz vergiler de olabilir. Yani mesela bugün bir

01:13:34çok insanın başına gelmiştir. Ödediği bir borcu halen daha

01:13:38borç olarak göründüğü mesela başka bir şubede, ana merkezde

01:13:41birçok bu şekilde belki sizler de birçok kez bu haberleri

01:13:45anons ettiniz. Evet. Blok zincirde şöyle bir şey var. Bir

01:13:49şey kodlanır. Evet, hayır, ödendi, aşı yapıldı, gidildi,

01:13:54gelindi. Bu dünyada hiçbir şekilde değişmez. Orada kalır.

01:13:58Nereye giderseniz gidin, o bilgiyi taşırsınız. Kısaca

01:14:01böyle özetleyeyim. Peki. Şimdi tabii bir yandan da aslında şu

01:14:04kripto konusunu devam ettirmek isterim ııı Sayın Bestan

01:14:07Öz hocam sizinle. Elbette ki ııı ABD başkanlık seçimlerinden

01:14:11bahsederken işte ııı özellikle de bu ABD spot ııı

01:14:15ETF'lerine girişlerin devam etmesini ve Alman hükümetinin

01:14:19aslında satış baskısının sona ermesiyle bitcoin bitcoin

01:14:22altmış beş bin dolara yaklaştı. Şimdi burayı da

01:14:26konuşalım isterim. Tabii aslında yani böyle gelişmeler

01:14:28yaşanırken işte bu bitcoin alıcısının yani buna yatırım

01:14:32yapanların da bir endişesi yani aynı zamanda tabii sevindiği

01:14:35günlerde oluyordur tabii de. Iıı şimdi oradaki aslında biraz

01:14:38ııı onunla ilgilenen bitcoinle ilgilenen kişiler için de

01:14:42aslında açıklık getirmek önemli. Ben ııı şunu sormak

01:14:45isterim size elbette ki yani ne yapmalı şu anda bitcoin

01:14:48yatırımcısı? Iıı şöyle söyleyeyim ııı elbette görünen

01:14:52ve hatta şu anda yaşadığımız periyot içerisinde var olan

01:14:56haber akışıyla ııı bu şekilde eğer devam edersek biz ııı

01:15:01bitcoin'de bu seviyeleri bir süre göremeyeceğiz gibi geliyor.

01:15:04Yani tekrardan altmış binlerin altmış binlerin gerisine

01:15:07inmeyi bir süre unutsak ııı iyi olur gibi geliyor. Iıı bu

01:15:12şu anki haber akışıyla. Ancak Alman hükümetinin sattığı

01:15:15bitcoin miktarı üç nokta bir milyar dolar. Şu anda Amerika

01:15:19hükümetinin Amerikanın elinde bulundurduğu cüzdanlardaki

01:15:22bitcoinin değeri on üç milyar doların üzerinde. Yani yarın

01:15:26biz Amerika satıyoruz bunları demedikçe ııı veyahut da bir

01:15:31savaş iklimi çok hızlı bir şekilde yayılmadıkça ııı

01:15:36bitcoin de muhtemelen altmış binin gerisini bir daha görmemiz

01:15:40zor gibi olacak. Iıı ya da kalıcı olmamız zor gibi olacak

01:15:44diyelim. Ve bu şekilde devam edersek ben açıkçası ııı şu

01:15:49anda yatırımcılara söylediğim ııı şey şu. Iıı bitcoini de şu

01:15:53anda biriktirmeye başlayın. Ancak bu bütün paranızla veyahut

01:15:57da kısa periyotta ihtiyacınız olacağını düşündüğünüz bu

01:16:01elinli bir periyoda sınırlı olan bir parayı buraya koymak

01:16:04yerine bir birikim haline ayda yüz lira da olsa beş yüz lira

01:16:08da olsa bütçeye göre almak hatta çocuğunuz için biriktirmek

01:16:13daha ııı reformcu bir bakış açısı olur diye tahmin ediyorum.

01:16:16Peki efendim konuşmaya devam edelim. Muhammed Bayram'la

01:16:19devam edeceğim. Biz şimdi tabii aslında ilk bantta

01:16:22yoktunuz Besnalaz Hocam. Faiz kararına ilişkin başlıkları

01:16:25konuştuk. Hayat pahalılığının ııı ne zaman sona ereceğine

01:16:28dair başlıkları konuşmak isterim efendim sizinle de.

01:16:30Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın tabii ııı aslına bakarsanız gün

01:16:33içerisinde de yine enflasyona yönelik sözleri de vardı. Ben

01:16:36hemen size şunu sormak istiyorum. Tabii bu ııı Bitcoin

01:16:39konusundan ııı şimdi faiz kararı konusuna ııı geçtik.

01:16:43Iıı onunla devam edelim isterim. Muhammed Bayram'la

01:16:46birlikte. Şimdi ııı neler vardı aslında Erdoğan'ın sözlerinde?

01:16:49Şöyle bir bakalım. Ekonomide de sıkıntılarımızın üstesinden

01:16:52geliyoruz dedi. Enflasyonda en kötü tabloyu geride

01:16:55bıraktığımızı söyledi. Yani burada aslında enflasyona

01:16:58yönelik onumlu söylemler vardı. Tabii aşırı kağıt hırsına

01:17:01dikkat çekti. Daha önce nasıl enflasyonu tek haneye

01:17:04indirdiysek aynısını başaracağız. Muhalefet havada

01:17:07su dövmektedir ifadelerini kullandı. Tabii MUDİS için de

01:17:11Türkiye için çok geç kalınmış bir adım olarak da ııı altını

01:17:14çizmiş oldu. Şimdi tabii aslına bakarsanız Türkiye'nin kredi

01:17:18notunun arttırılmasına yönelik başlıklar da elimizde. Başlık

01:17:21notu arttırılmaya devam eder mi? Onu da sormak isterim.

01:17:24Muhammed Bayram Hocam sizinle devam edelim. Türkiye'nin

01:17:26kredi notunun arttırılması nelere etkiledi? Bu notun

01:17:29arttırılması devam eder mi? Tabii kredi notu arttırılması

01:17:32burada aslında ülkemizin reklamı demek. Bugüne kadar

01:17:35tabii ııı ekonomi yönteminin değişmesinden önce bu reklam

01:17:40yapılamıyordu. Çünkü dereceleme kuruluşları bizimle

01:17:42alakalı raporlar yayınlamıyordu. Raporlarına yer

01:17:44vermiyordu. Şu an tabii CDS puanlarının yedi yüz baz

01:17:47puanlardan iki yüz altmışlara girilemesi. Önümüzdeki

01:17:50dönemlerde iki yüz baz puanının altına inecek olması. Yine

01:17:52Türkiye'nin rezervindeki tarihi rekor artışı yüz elli üç

01:17:55milyar dolar seviyesinde. Yine aynı şekilde sığap anlaşmalarının

01:17:58artık sonlanması özellikle yurt dışı sığap anlaşmalarının

01:18:01altmış iki milyar dolar seviyesinde olan sığapların yüz

01:18:04kırk dört milyon dolarlara gerilediğini görüyoruz. Yine

01:18:07aynı şekilde ekonomik göstermekle iyileşmesiyle

01:18:09birlikte artık Türkiye'nin o reklamı yabancı yöntem kuruluşlarının

01:18:14tarafından yapılmaya başlandı. Tabii bundan önce bir sığap

01:18:17anlaşmalarla beraber bu parayı ülkemize çekmek istiyorduk. TL'ye

01:18:19satıp yabancı para alıyorduk. Yabancı paranın burada

01:18:22konulanması adına. Iıı pandemi sürecinde oluşan bir kurulma

01:18:27vardı. KKM o dönemde bir taşta beş kuş vurulan bir sistemdi. Iıı

01:18:31o dönemde dövize yoğun talep olmaması adına devletin almış

01:18:35olduğu kısa önlemin şu anda sonlandığını görüyoruz. Ve buna

01:18:39ilişkinde ııı KKM faizlerin alt tavanları da azaltıldı. Iıı

01:18:43faiz gelirleri daha da azaldı. Yani ekonomik göstermekle

01:18:46iyileştikçe aslında o tartışmalar devam edecektir.

01:18:49Ama yine söylemiş olduğumuz gibi yani gündem dışı

01:18:53değerlendirme yapmıştı biliyorsunuz MUDİS. Iıı geçen

01:18:55sene. Yine aynı şekilde bu dönemde de iki puan birden

01:18:58arttırdı. Maalesef bazı siyasi kararlarda bunlar ııı

01:19:01yapılabiliyor. Önceki dönemlerde olduğu gibi. Yani

01:19:04iki bin on üçte on bir sene önce ne olmuştu da not azaltılma

01:19:07gidilmişti. Halbuki iki bin on üçte işte Gezi Park olayları

01:19:10olmuştu. O yüzden Türkiye'nin önümüzdeki dönemde ya sıcak

01:19:13paranın girmesiyle birlikte daha da fazla yatırım fırsatı

01:19:16olacağını, keri türetinin daha da fırsat kapılarını açacağını

01:19:19yabancı yatırımcı için söyleyebiliriz. Tabii borsa

01:19:21açısından da bakacak olursak burada borsa üç yüz kırk beş

01:19:24dolarlar seviyesinde şu anda. Ama borsanın olması gereken

01:19:27yer beş dolar beş dolar seviyesinde. Çünkü burada ııı

01:19:31bu beş doları görmüştü borsa ve yabancı yatırımcı da bu seviyeyi

01:19:35tekrar görmesini bekliyor. O yüzden sıcak para öncelikle

01:19:37devlet tavirlerine giriş yaptı ve Eurobond'lara giriş yaptı.

01:19:41Hatta Hüseyin Mehmet şimdi şeyi açıklaması da var. Daha fazla

01:19:44giriş yapılacaktı ama biz bunu tutuyoruz diyor. Evet. Bu doğru

01:19:47neden? Eee siz eğer yurt dışından bir sıcak para

01:19:50girdiğinde tavir ya da Eurobond'lara ya da bizim TL

01:19:53varlıklarımıza bir TL kaydı karşılık yaratmak durumdasınız.

01:19:56Bu TL ııı tutarı da yabancı ülkemizdeki ekonomik sistemde

01:20:00sterilizasyon araçlarla beraber Merkez Bankası bu fazla parayı

01:20:04çekiyor. Neden? Aşırı ısınan ekonominin soğutulması adına

01:20:07dolaşımda olan fazla para çekiliyor. Şimdi fazla para

01:20:11çekilirken yabancı yatırımcının doğrudan TL varlıklarına

01:20:14yönelmesi de bir para bolluğuna yol açacak ve enflasyonist bir

01:20:18etkiye yol açacak. O yüzden ııı TL varlıklarının girişi değil

01:20:21de daha fazla mevduat faizini yönlendirip borsanın biraz daha

01:20:25canlanılmasını canlanılacağını düşünüyorum. Tabii Sayın Cumhurbaşkanı

01:20:29bugün açıklamalarında işte en kötü tablonun geride kaldığını

01:20:32söyledi. Bunu şöyle açıklayabiliriz. Mayıs ayı sonu

01:20:36itibariyle özellikle Haziran ayı itibariyle yüksek bir

01:20:38enflasyonist ortam vardı. Hızla girilecek bir enflasyonumuz var.

01:20:41Özel öncelikle baz etkisinden kaynaklı. Baz etkisi ne demek?

01:20:44Baz etkisi geçtiğimiz sene Temmuz ve Ağustos aylarında

01:20:48aylık yükseliş yüzde dokuzdu. Şu anda yüzde ikiler seviyesine

01:20:52girildi. Hatta geçtiğimiz ayda aylık artış hızı bir nokta

01:20:54altmış dörttü. Tabii her ne kadar yapısal sorunlarımız

01:20:57olsa bazı sektörler özellikle hizmet sektöründeki katılık.

01:21:00Yine aynı şekilde sağlık ve eğitim sektöründeki yüksek

01:21:03enflasyonist ortam. Buradaki katılık olsa bile baz etkisi

01:21:07kaynaklı bu azalmaya başlayacak enflasyonumuz. Yıllık

01:21:10enflasyonumuz. Ve sene sonu itibariyle Sayın Mehmet

01:21:13Şimşek'in ifade ettiği gibi piyasa katılımcılarıyla beraber

01:21:16Merkez Bankası tahminleri yakın sıcaktır. Bu yakısındıkça

01:21:19birbirine yaklaştıkça orta vadeli programdaki gösterilen

01:21:22yüzde otuz sekiz alt tutar enflasyonundaki yüzde kırk iki

01:21:25üst banttaki orana yakın sıcaktır. Yüzde kırklar

01:21:28seviyesinde bu sene sonu enflasyonu göreceğiz. Tabii

01:21:31vatandaş nasıl hissedecek bunu? Ne zaman hissedecek? Eee bazı

01:21:35sektörlerde işte Sayın Cumhurbaşkanı'na bahsetmiş

01:21:37olduğu gibi aşırı kar hırsı fiyat balonları sönmeye başladı.

01:21:41Özellikle ikinci el oto ve araçlarda. Şimdi ikinci el

01:21:45otolarda bazı isyan ediyor. Işte biz yüksekten bu malları

01:21:48aldık yani arabaları aldık. Evet. Onlar için ticari bir

01:21:51mal. Ama şu an satamıyoruz açıklaması da bulunuyor ama bu

01:21:54ekosistemlerin hepsi herkesle malandı. Yani galericilerde o

01:21:58dönemde maalesef burada disiplinatörlere giderek araç

01:22:02bayrağına giderek bir tane değil on tane bir araç

01:22:04aldılar. Neden? Aşırı kar hırsından dolayı. Işte bu gibi

01:22:08sektörlerde evet o fiyat balonu inmeye başladı. Ama biz

01:22:11özellikle arz ve talep dengesine göre satılamayan malın

01:22:15fiyatın düşmesini beklemektense fiyatların artış hızını

01:22:18yavaşladığını göreceğiz. Yani şu anda tabii asgari ücrete bir

01:22:21zam yapılmadı. Özel sektör çoğu işletmeci çoğu işveren kendi

01:22:26çalışanına bir artış yaptı. Ama genel itibariyle bir tavsiyedir

01:22:30asgari ücret. En düşük fiyat düzeyini belirler. Burada asgari

01:22:33ücret yeniden belirlenmedi. Tabii on yedi bin iki lira da

01:22:36kaldı asgari ücret. Net asgari ücret. Evet burada özellikle

01:22:39asgari ücret üzerindeki vergiyi vergiyi sıfırlaması

01:22:42beraber asgari ücret üzerinden artık vergi alınmıyor. Gerekli

01:22:45yardımı yapmıştı. Ama burada tabii sadece devletin elinden

01:22:48gelenler değil, özel sektörün ve sivil toplum kuruluşu

01:22:51elinden gelenleri yapması gerekiyor. Her ne kadar işte

01:22:54devletimiz vergi asgari ücret üzerindeki vergi azalttıysa bu

01:22:56alım gücünü artırma yönelik bir şeydir. Aslında işverene on

01:23:00yedi bin iki lira değil de daha fazla daha da fazla ücretler

01:23:03demektir. Yine son dönemde biliyorsunuz işte TÜRKİŞ, HAKİŞ

01:23:07ve DİSK bir açıklama yaptı bir araya gelerek. Burada işte

01:23:11asgari ücret tekrar artırılması yönelik evet asgari ücretin

01:23:14düşük, yüksek olduğunu kimse söyleyemez. Yüksek olduğunu da

01:23:17kimse söyleyemez. Burada asgari ücret bir tavsiyedir. En düşük

01:23:21ücret seviyesidir. Ama tabii kaynağı belli olmadan evet on

01:23:25yedi bin lira olan asgari ücreti birden yirmi beş bin liraya

01:23:27artıralım. Emekli maaşını birden artıralım. Bunlar popülist

01:23:29söylenenler öteye gidemiyor. Yani nasıl devlet zamanında taşın

01:23:32altına elinizi koyduysa, soktuysa vergileri asgari ücret

01:23:36üzerindeki vergileri almadıysa işte STK'lar da özellikle

01:23:39buradaki sendikalarda biliyorsunuz sendikalaşma oranı

01:23:43yüzde on beşlerden yüzde on dörde giriledi. Yani artması

01:23:46gerekirken. Sendikalarda aylık bir yövmeyi alıyor. Sendikalı

01:23:50çalışandan o bir yövmeyi yerine yarım yövmeyi almayı

01:23:53seçebilir. O zaman da ne olur? Sendikalık işinin eline daha

01:23:56fazla geçer. Ki sendikalar asgari ücret almıyor. O yüzden

01:23:59burada tabii özellikle vatandaşın alım gücünü

01:24:02artırmak esas. Asgari ücretin dolar bazındaki seviyesi

01:24:05gerçekten tarihi rekor seviyesinde ama alım gücü ve

01:24:08hayat pahalılığı kişiden kişiye değişiyor. Vatandaş bunu

01:24:10ne zaman hissedecek? Vatandaş özellikle bunu iki bin yirmi

01:24:13beş yılının ilk çeyreğiyle beraber hissetmeye başlayacak.

01:24:15Alım gücünün arttığını. Ama bu sene sonuna doğru özellikle

01:24:18Kasım ayında ekonomik aktivitenin bir hayli

01:24:20yavaşladığını göreceğiz. Neden? Işte artışlar sınırlı kaldı.

01:24:23Emekli maaşın artışları sınırlı kaldı. Ve bununla beraber o

01:24:26aşırı harcama isteği sonlanacak. Eee tabii biz

01:24:30doksan yıllardan beri yüksek iş talepli büyüyen bir ülkeyiz.

01:24:34Dışarıdan yabancı yatırımcı olmasa da. Eee son dönemde son

01:24:37üç aylık dönemde kırk dört milyar liralık bir turizm

01:24:40harcamamız olmuş. Ve buradaki harcamanın özel kısmı da yerli

01:24:44turistimiz. Bir yandan işte özellikle sahil bölgelerindeki

01:24:48Bodrum gibi yerlerde faiş fiyatları konuşurken oradaki

01:24:51turistin Yunanistan'a gittiğini konuşuyoruz. Neden? Aşırı

01:24:54kârısından dolayı. Yani daha kaliteli bir hizmeti maalesef

01:24:57yurt dışında Yunan adalarında bizim vatandaşımız almaya

01:25:00başladı. Işte kırk dört milyarlık harcamanın nereden

01:25:03yapıldığı da burada önemli. Yani hangi vatandaş burada bu

01:25:06harcama yapabiliyor? Ya da son alım fırsatı. Ya da son

01:25:10tatil fırsatı diyerek bu tatillere gidiyor. Bu bir de

01:25:12ayrı bir tartışma konusu. Ama kredi kart limitlerinin

01:25:15dolmasıyla. Evet. Harcanacak paranın kalmamasıyla. Tasarrufa

01:25:18gidilememesiyle birlikte. Kasım'da ekonomik aktivitenin

01:25:21bir hale başlamasını bekliyoruz. Ve gelecek sene

01:25:24sene başı itibariyle de tabii beş Kasım'da eee Kasım'da biz

01:25:28Amerikan seçim var. Burası Trump dedi ki Pavvala özellikle

01:25:31uyardı. Ben gelene kadar faize dokunma. Kahraman ben olacağım

01:25:34dedi. Ve eğer yaptığın işler doğruysa yerine kalabilirsin

01:25:38açıklaması da yaptı. Yani aynı açıklama bizim ülkemizde

01:25:40yapılsaydı biliyorsunuz ne ne neler konuşulurdu. Eee tabii

01:25:43burada FED'in faiz indirimine yaklaşması herhalde seçimden

01:25:46önce olmayacaktır. Eylül ayında bekleniyordu. Hatta bu sene

01:25:50içerisinde altı kere faiz indirimi konuşuyorduk. Tabii

01:25:52FED bir faiz azaltımına başlamasıyla birlikte indirimine

01:25:55başlamasıyla beraber Türkiye'de bunu takip edecektir. Belki

01:25:59Aralık ayında küçük bir indirim. Olmasa bile gelecek

01:26:02senenin ilk çeyreğinde bir faiz indirim olacaktır bizde de.

01:26:05Yabancı yatırımcının girmesiyle beraber de artık o alım gücünün

01:26:09arttığı zamanları görebileceğiz diyebiliriz. Peki. Şimdi bir de

01:26:12Gökhan Hocam sizinle artık tabii eee bu diliminde sonuna

01:26:15yaklaşıyoruz ama şunu da konuşmak isterim. Şimdi tabii

01:26:17piyasalar etkisi aslında bu faiz kararının nasıl olur? Onu

01:26:21konuşmak isterim. Bir yandan biliyorsunuz altın konusunu biz

01:26:23çok konuştuk hafta içinde. Yani altın rekor içinde rekor

01:26:26kırıyor. Yükselişini de sürdürüyor. Eee nasıl

01:26:29değerlendirirsiniz piyasalardaki durumu? Şimdi eee

01:26:33piyasaları düşünürsek şu anda Türkiye'de önce şöyle içeriden

01:26:36başlayalım. Eee yüksek bir eee faizimiz var. Evet. Eee

01:26:41dolayısıyla teorik açıdan baktığımız zaman yüksek faiz

01:26:45ortamlarında spekülatif amaçlı para talebi azalır. Dolayısıyla

01:26:49işte borsa en temel olarak bizim spekülatif paramızdır.

01:26:53Dolayısıyla yüksek faiz dönemlerinde borsanın düşmesini

01:26:56bekleriz. Bu temel beklenti bu. Ama eee son dönemde eee

01:27:01özellikle iki bin yirmi yılından sonra Türkiye'de

01:27:03borsa yatırımcısının eee yapısı değişti. Evet. Daha çok genç

01:27:09yatırımcılar oluşmaya başladı. Eee geçen bakmıştım yanlış

01:27:12hatırlamıyorsam on sekiz, yirmi beş yaş arası yaklaşık dört

01:27:16dört buçuk milyon yatırımcımız olmuş durumda. Dolayısıyla son

01:27:20dönemde borsanın yatırımcı profili de değişti. Eee

01:27:23dolayısıyla eee bizim faiz arttırdığımız dönemde eee biz

01:27:27eee teorik açıdan borsa düşmesini beklerken biz aslında

01:27:31eee tam tersini konuştuğumuz dönemler oldu. Borsa yükselecek

01:27:35mi? Eee çok sevmediğimi tabirdir ama ralli mi yapacak

01:27:38gibi eee kelimelere eee konuşmaya başladık. Yani bana

01:27:42göre şu anda gerçekten şu faiz ortamında eee borsa çok iyi

01:27:46gidiyor. Yani düşmüyor. Maşallah diyelim. Şimdi gelelim

01:27:49diğer kısma. Şimdi altın. Şimdi otuz bir Temmuz ııı haftaya

01:27:54bugün ııı FED'in faiz kararı var. Hı hı. Şimdi ııı FED şöyle

01:28:00bir huyu var. Algı yönetim bu Alan Greenspan döneminden beri

01:28:04ııı başladığı bir politika olarak ııı diyelim buna. Yani

01:28:08piyasalarda bir ııı politika değişikliği yapmadan önce

01:28:11piyasalarda algı vererek o algıyla piyasaları

01:28:15yönlendiriyor ve dolayısıyla bunun neticesinde de ııı bir

01:28:19değişiklik yaptığındansa dramatik bir sonuç ortaya

01:28:21çıkartmıyor. Fakat iki bin onlardan sonra bu piyasada ııı

01:28:26açıkçası biraz spekülatif etki de oluşturmaya başladı. Şimdi

01:28:31iki bin ııı yirmi bir yılının Mart'ından itibaren ııı FED

01:28:35faiz arttırabilirim bak arttıracağım arttırıyorum gibi

01:28:39açıklamalarla ııı son çeyrekte artışı geçmişti. Şimdi bakın

01:28:43tam tersini şimdi yapıyor. Evet. Iki bin ııı yirmi üçün

01:28:46sonundan itibaren faiz indirmeye başlayabilirim. Ne

01:28:50zaman indirebilirim? Ne yaparım diye ııı devamlı bir

01:28:52açıklama yapıyor. Ve bu noktada hep FED'in toplantı tarihlerine

01:28:56doğru baktığımız zaman altının on dolar fiyatının çünkü FED

01:29:00faiz indirecek. FED'in faiz indirmesiyle altına yatırım

01:29:04artacak. Dolayısıyla da altın on su fiyatında bir artış

01:29:07oluşuyor. Eee yapılan daha sonraki açıklamalarla ah evet

01:29:11bu Temmuz'da değil ama bir sonraya olabilir. Son çeyreğe

01:29:14gidebilir gibi algılar oluşturulunca da tekrar on su

01:29:18fiyatı aşağı doğru iniyor. Baktığımız zaman böyle bir

01:29:21enteresan bir ııı grafik oluştu. Peki uzun dönemde ne

01:29:26olacak? Uzun dönemde beklentisi FED'in yani herhalde ııı şu

01:29:31anda ııı konuyu konuşan yirmi ekonomiste sorsak herhalde on

01:29:36dokuzu en kötü bu yıl bir tane faiz indirir diyecektir.

01:29:40Dolayısıyla en kötü ihtimal son çeyrek ve beraberinde iki

01:29:43bin yirmi beşle beraber kademeli devam edecek bir hafif

01:29:47bir faiz indirimi altının on su dolar fiyatında bir yukarı

01:29:51yönlü etki yapacaktır. Dolayısıyla bu noktada ama bu

01:29:55etki ııı şunu hatırlatalım. Iıı on su dolar fiyatı bir dönem

01:29:59yukarı çıkacak ve genelde artık bir süre orada seyredecek. Yani

01:30:03yatırım yapmak isteyen eğer yatırımcılar varsa buna dikkat

01:30:07etsin. Yani ııı yükselmeden alıp ona göre yatırım

01:30:12pozisyonlarını uzun dönemli değerlendirmeyi düşünmelerinde

01:30:15ııı tavsiye ederim. Çünkü ııı Türkiye'de kurun bir süre daha

01:30:21çok hızlı yani en azından hızlıdan kastım. Aylık bazdaki

01:30:25enflasyonun artışından daha düşük bir seviyede ııı TL'nin

01:30:30dolar karşısında değer kaybettiğini olduğu bir dönemde

01:30:32ııı gram altın fiyatını da çünkü on su dolar fiyatı gibi

01:30:36aynı zamanda kur da verilmediği için. Yani ııı bu dönemde yüksek

01:30:40faiz ortamında ııı buna göre bir değerlendirme yapmaları

01:30:44önemli olacaktır. Peki. Teşekkür ediyorum. Eee kripto

01:30:47para uzmanı Besten Asüllü bu dilimde bizlerle birlikteydi.

01:30:51Eee kripto varlıklara ilişkin eee değerli bilgiler paylaştı.

01:30:53Çok teşekkür ediyoruz efendim. Değerli katkılarınız için. Eee

01:30:56efendim devam edeceğiz. Aranın ardından gündemi konuşmaya,

01:30:59ekonomi başlıklarını konuşmaya. Şimdi emlak sektörüne

01:31:02bakacağız. Önümüzdeki dilimde kısa bir ara diyoruz. Saat

01:31:04başında buradayız. Ülke TV ekranlarına hoş geldiniz

01:31:07efendim. Saatlerimiz yirmi üçü gösteriyor. Şu memleket

01:31:10meseleleri programının son dilimindeyiz. Öne çıkan

01:31:12başlıkları sizlerle paylaşacağız. Yeni bir konuğumuz

01:31:15var. Hemen hoş geldiniz diyeyim. İTO Gayrimenkul

01:31:18Komite Başkanı Hakan Akdoğan bizlerle birlikte efendim hoş

01:31:21geldiniz. Hoş bulduk, teşekkürler. Eee şimdi tabii

01:31:24devam edeceğiz. Yine ekonomi başlıklarını konuşmaya ama bu

01:31:27dilimde emlak piyasasını konuşacağız. Işte kiralar neden

01:31:30bu kadar yüksek? Yeni bir kira sınırı aslında gündemde mi?

01:31:34Emlak piyasasına hangi durumlar nasıl etkiliyor? Tüm

01:31:37başlıkları bu dilimde efendim sizlerle paylaşacağız.

01:31:39Başlayalım hemen. Eee konuğumla başlayayım. Hakan Akdoğan'la

01:31:42başlayayım. Tabii şimdi eee aslında ilk olarak size sorayım

01:31:45emlak piyasasındaki son durumu ardından değerlendirmeye

01:31:48devam edelim. Evet eee özellikle son zamanlarda

01:31:51bildiğiniz gibi fiyatlar çok ciddi şekilde arttı. Evet. Eee

01:31:55kiradan başlayalım isterseniz kiralık piyasadan. Fiyatların

01:31:58ev fiyatlarının çok ciddi şekilde artması paralelinde

01:32:01kira fiyatlarını da yükseltti. Tabii yine bu dönem özellikle

01:32:05kiralık taraftaki konut arzımızın az olması. Evet.

01:32:09Bunun karşısında talebin çok fazla olması. Eee bu tarafta

01:32:12fiyatların eee ev fiyatlarından daha da bağımsız kira fiyatlarının

01:32:16biraz daha fazla artmasına sebebiyet verdi. Tabii bu esnada

01:32:20piyasalar böylesine hızlı yükselirken bir de yüzde

01:32:23yirmi beşlik sabit artış eee eee kira eee sabit artış eee

01:32:28geldi. Eee zam artışı olarak. Eee bu da doğal olarak aslında

01:32:32bildiğiniz gibi borçlar kanununda yapılan bir

01:32:34değişiklikle hayatımıza girdi ve bir yıllığına gelmişti.

01:32:37Fakat ikinci yıl tekrar bir yıl daha eee uzatılıp iki yıla

01:32:41uzatılması ev sahibi kiracı anlaşmazlıklarını bu dönem

01:32:46içerisinde çok eee ciddi şekilde arttırdı. Hatta böyle

01:32:49eee toplumsal huzurumuzu bozacak ciddi vakalara da yol

01:32:53açtı. Evet. Işte bunu hep haber programlarında üzülerek

01:32:56seyretmek durumunda kaldık bizde. Tabii ki şu an

01:33:00geldiğimizde bu yüzde yirmi beşlik sabit artışın ortadan

01:33:03kaldırılıyor olması tekrardan eee tüfe oranına dönülmesi

01:33:08zamda. Artık bir de şöyle bir durum var. Eee bunu da

01:33:11belirtmekte fayda var Arzu Hanım. Sanki eee yüzde yirmi

01:33:14beşlik bu sabit artış kalktı. Evet. Eee ev sahipleri istediği

01:33:18gibi zam yapabilir gibi bir algı oluşmaya veya kiracılarda da

01:33:22bir tedirginlik olmaya başladı. Eee aslında iki yıldır belki

01:33:25yeni kiracılarımız iki yıldır kiracı olanlar veya önceden

01:33:29hangi eee oranlar baz alınarak kira artışı yapılın, unutan

01:33:34kiracılarımız olabilir. Bir hatırlatalım. Borçlar kanunda

01:33:37net bir şekilde bu belirlenmiş. Her yenileme dönemi gelen yılda

01:33:41bir kere zam yapılıyor kiraya. Ve yenilenme dönemi gelen bir

01:33:44önceki ayın tüketici fiyat endeksinin son on iki aylık

01:33:47ortalamasına bakıp kirasının üzerine eklediğinde yasa olarak

01:33:51sorumluluğunu yerine getirmiş oluyor. Evet. Zaten aslında

01:33:54bizim bir üst sınırımız vardı. O da tüketici fiyat endeksinin

01:33:58son on iki aylık ortalaması. Ikinci bir sınırın getirilme

01:34:01sebebi eflasyon çok yüksek olduğu için bu yüksek

01:34:04eflasyondan kiracıların korunması amacıyla eee bu

01:34:08ikinci sınır getirildi ve iki yıl boyunca da işte bildiğiniz

01:34:12gibi eee bu tabii ki borçlar kanunda yapılan bu değişiklikle

01:34:16eee piyasalarda ciddi de bir ev sahibi kiracı anlaşmazlıklarına

01:34:21sebebiyet verdi. Ama geldiğimiz noktada aslında bu sınırın

01:34:24kaldırılması bir nebze en azından önceye göre eee iki yıla

01:34:29göre belki ev sahibi kiracı anlaşmazlıklarını çok ciddi

01:34:31şekilde aşağıya çekeceğini de düşünüyoruz. Peki tabii eee

01:34:35elbette ki aslında kira bedellerinin yüksek olmasının

01:34:38bir diğer sebebi de yeni konut arzının düşük olması, inşaat

01:34:42malzemelerinde ve arsa bedellerinde sürekli olarak

01:34:44yaşanan artış da aslında konut eee üretiminde de sıkıntıya

01:34:49sokuyor. Eee sayın eee Muhammed Bayram'la devam edelim

01:34:52efendim. Elbette ki konut fiyatlarını konuşmaya. Tabii

01:34:55eee söylediğimiz gibi etkenler var. Aslında bu konut

01:34:58fiyatlarının artışına yönelik bu etkenleri aslında sizden de

01:35:01dinlemek isterim ve tabii eee aslında bu piyasa nereye

01:35:03gidiyor? Onu da konuşmak isterim. Nasıl

01:35:05değerlendirirsiniz efendim? Özellikle pandemiden itibaren

01:35:08ciddi bir maliyet artışı oldu. Bu maliyet artışları da konut

01:35:11bedellerindeki artış nedeni oldu. Evet. Tabii bu sıfır

01:35:15araç sıfır konutlarda pardon bir artış nedeni oldu ama eee

01:35:19konut kira artışlarına bir aslında bir neden değildi. Eee

01:35:22biz programın ilk dilinde konuştuğumuz gibi aşırı kar

01:35:25hırsı, aşırı para hırsı ve enflasyon karşısında ezdirmeme

01:35:29değil kendini daha fazla kazanma hırsı da maalesef

01:35:31buraya açtı. Tabii burada eee ev sahipleri güncel fiyatlardan

01:35:37konutlarını kiralamak istedi. Yani beş bin liraya otururken

01:35:39bir kiracısı sen çıksan şu anda evimden yirmi beş bin liraya

01:35:43ben bu evi kiralardım şeklinde yola çıkıp bu net sorunu

01:35:46ortaya çıkardı. Ve devletimiz de daha alt gediği kurumunu

01:35:49korumak için eee tabii anayasada bu mülkiyet hakkı

01:35:52zaten korunmuş. Iıı beşinci maddeni umuyorsam. Iıı bunu

01:35:55korumak için yüzde yirmi beşlik bir kira sınırı getirdi. Yani

01:35:58o zaman çok büyük tartışma nedeni oldu. Işte konut

01:36:00kiraları sınırlandırılamaz şeklinde. Ama Almanya

01:36:02biliyorsunuz burada pandemi sürecinde bunu yaptı. Ve tüm

01:36:05dünyada bakın burada konut kiralarına ilişkin

01:36:08sınırlamaları mevcut. Yani sadece bizde uygulanan bir şey

01:36:10değil. Biz tabii bunun önlemini nasıl almaya başladık? Işte

01:36:14boş ev sorunu günlük kiralık evlere ilişkin çözümlerle

01:36:16birlikte bunu biraz dizginlemeye çalıştık. Öncelikle

01:36:19yüzde yirmi beş sınır doğru muydu? Değil miydi? Ondan yola

01:36:21çıkalım. Şimdi o dönemde enflasyon bir hayli hızlı

01:36:24arttı. Ilk sene yüzde yirmi beş doğruydu ama ikinci sene

01:36:27enflasyon bir hayli arttı. Yüzde yirmi beş çok düşük kaldı. Bu

01:36:31süreçte zaten olan oldu ve kiracılarla ev sahipleri

01:36:34anlaşmazlığa girdi ve istenme görüntüleri oldu. Hatta eee

01:36:38evlere burada taciz girişiminde bulunan mülkiyet hakkının

01:36:42gaspı evin önüne kum dökenler yolları kapatanlar bir sürü şey

01:36:45görür televizyon ekranlarında. Aslında kiracılardan da

01:36:48gördük. Işte o evden çıkarken evi darmadağın ettikleri

01:36:51görüntüleri yani maalesef gerçekten yani bu konuyu çok

01:36:54konuştuk. Biz de bültenlerimizde işledik.

01:36:56Eee gerçekten yani kanın döküldü maalesef. Öyle

01:36:59görüntüler gördük. Yani üzülerek de verdik. Eee umarız

01:37:02artık bunun önüne geçer bu sınırlama geçer mi? Aslında

01:37:05biraz da onu konuşmak lazım. Işte yüzde yirmi beş sınır

01:37:07kaldırıldı. Ben kaldırılmasıyla birlikte

01:37:09enflasyon tetikleyici bir sebep olduğunu da söyledim.

01:37:11Düşünüyorum da aynı şekilde. Çünkü birden bu sınır kalkarsa

01:37:14yüzde yirmi beş olan sınır direkt yüzde altmışlara

01:37:17gelecek. Yıllık çünkü on iki ayın ortalaması alınıyor bu

01:37:19kira sığınmasında. Bunun kaderli bir şekilde kalkması

01:37:22lazım. Yani yüzde yirmi beş sınır önce yüzde elliye

01:37:24getirilmesi lazımdı. Enflasyon düşmesiyle beraber aylık

01:37:27bazları alınıp. Şu an yüzde altmış beşlere eee galiba

01:37:30geliyor. Yüzde altmış bir yıllık olarak bir önceki ayın

01:37:32on iki aylık ortalaması alınca yüzde altmış birler civarında

01:37:35altmış beşler civarında. Evet. Işte burada bunun yüzde yirmi

01:37:38beşin birden yüzde altmışlara fırlaması maalesef enflasyon

01:37:41diyecek. Yani yüzde yirmi beş kademel olarak yüzde kırk,

01:37:43kırk altmış şekline gitseydi daha efektif olabilirdi. Ama

01:37:47maalesef bu yapılmadı. Önümüzdeki dönemlere böyle

01:37:49sınırlamalı olacağını düşünmüyorum. Tabii burada ev

01:37:51sahipliğiyle kiracı arasındaki sorunlar devam ediyor. Şimdi ev

01:37:55sahipliğine bir konuda uyarmak lazım. Eğer sizin başka bir

01:37:58eviniz varsa ya da eee samimi bir ihtiyacınız yoksa kiracınızı

01:38:02evden çıkartamazsınız. Hocam oraya da geleceğim şimdi.

01:38:05İkinci bir eve de aslında bir yine aynı şekilde sınırlama

01:38:08söz konusu. Boş ev vergisi yine aynı şekilde ikinci evlere

01:38:11ilişkin vergi lüks konutları zaten vergi şu anda uygulanıyor.

01:38:15Evet. Ama ev sahipleri şunu bilmeli. Yani işte boşuna

01:38:17kavgaya gerek yok. Yani burada kiracının da hakkı var, ev

01:38:20sahibinin de hakkı var. Yani beş sene içerisinde eee sen eğer

01:38:23eee gerçek samimi bir ihtiyaçlarını da çıkartamıyorsan

01:38:26beşinci sonunda bir kiralama uyarlama davası açabiliyorsun.

01:38:29Şimdi burada tabii eee ev sahipleri kiracılara dava

01:38:32açıyor. Bu davada ilk derece mahkemesi kazanılsa bile kiracı

01:38:36tehri icra talebiyle beraber depo ediyor kirayı. Iki aylık

01:38:39kirasını. Ve isnafın kesinleşmesini bekliyor. Yani

01:38:41bir üst derece mahkemesinin kesinleşmesini bekliyor. Şimdi

01:38:43burada çözümler değil. Burada çözüm uzlaşma. Devlet o yüzden

01:38:47ne yaptı? Arabacılık sistemini getirdi. Arabacılığı ile

01:38:50beraber siz de bu sorunu çözün. Ama tabii kolay kolay

01:38:53çözülebilecek bir durum değil. Burada sadece Türkiye duygulanan

01:38:56bir durum değil. Yani Avusturya bir bakın bin dokuz yüz seksen

01:39:00bir yılında çıkartılan bir yasayla kira kontrol kanunu

01:39:03getirmiş. Ve evleri A, B, C ve D olarak sınıftan ayrılmış. Ve

01:39:08burada A sınıfında bir evin kiralanabilecek bedeli belli.

01:39:11Konumuna göre, yerine göre. Şimdi biz burada bunu getirsek

01:39:15vay efendim benim rayicim daha fazlaydı. Şerefim daha fazlaydı.

01:39:19Benimki yol görüyordu. Seninki parkı görüyoruz şeklinde yine

01:39:22kavgalar oluşur. Ama devlet bunu sınırlandırmış. Yine

01:39:25İngiltere bin yüz yüzyıla savaştan sonra artan konut

01:39:27kâğıtlarıyla beraber ki son dönemde yine İngiltere'deki

01:39:29konutlarda ciddi bir sorun var. Özellikle Hollanda'da galiba

01:39:34Amsterdam'da buna ilişkin bir sınırlama var. Belli bir fiyattan

01:39:39sonra çıkamıyor. Hatta boş kalan evlere ilişkin yine

01:39:42düzenlemeler var. İtalya'da yine bir sınırlama var.

01:39:45Hollanda'da var demiştik. Danimarka'da var. Malta'da var.

01:39:48Amerika Ülkeleri'nde de var. Yani burada bu sorun sadece bize

01:39:52özgü bir sorun değil. Artan maliyetlerle beraber pandemiyle

01:39:55beraber tüm dünyada hem konut kira fiyatları arttı hem konut

01:39:59fiyatları arttı. Tabii bizde getirilecek önlemler ne olabilir?

01:40:02Yüzde 25 sınırları biz kaldırdık. Ama şu anda boş ev

01:40:06vergisi. Mesela boş duran evler var. Biz tabii yabancı

01:40:09yatırımcıya bunun tasarruf mekanizması olarak sıcak paranın

01:40:12girmediği zamanlarda bunu yabancı yatırımcı geldi, evleri

01:40:15aldı. Tabii onu bir yatırım aracı olarak gördüğü için kiraya

01:40:18vermiyor. Çünkü kiraya verse kiracısını çıkartmakla

01:40:20uğraşacak. Ama halbuki boş durursa buradan bir kazanç

01:40:24edebilecek. Boş ev vergisi uygulanabiliyor dünyada. Biz de

01:40:27uygulayabiliriz. Yine aynı şekilde deprem bölgesinde bir

01:40:31işte sorun oluştu. Deprem bölgesinde maalesef yine Sayın

01:40:34Cumhurbaşkanı'nın ifade ettiği gibi dün eee pardon bugün eee

01:40:39grup toplantısından sonra konuşmasında aşırı kar hırsı

01:40:42yine orada deprem bölgesinde boy gösterdi. Ve aşırı bir

01:40:46şekilde yani yan ilde demir fiyatının daha ucuz olması eee

01:40:50kırk elli kilometre ilerideki deprem daha fazla olması aşırı

01:40:53kar hırsından başka bir şeyle açıklanamaz. Işte bundan dolayı

01:40:57bazı sorunlarımız mevcut. Ama aslında büyük şehirleri de

01:41:00etkiledi. Yani şimdi oradan İstanbul'a işte Ankara'ya göç

01:41:03olunca orada da aslında bir fırsatçılık karşımıza çıktı.

01:41:06Maalesef. Maalesef. Işte bu gibi nedenlerden dolayı konut

01:41:11arzındaki azalma hem maliyetler dolayı hem de arsa

01:41:14yaratılamaması arsa oluşturmasından kaynaklı bir

01:41:16sorunumuz var. Özellikle İstanbul'da işte dünyadaki

01:41:19modellerine bakacak olursak devlet ve müteahhit el ele

01:41:22veriyor burada. Ne yapıyor? Almanya'da özellikle konut

01:41:26burada sosyal konutlar üretilirken devlet diyor ki

01:41:28kardeşim ben sana müteahhit olarak bir arsa vereceğim. Ama

01:41:32bu arsayı yapışıklık devleti şeklinde değil. Beraber kat

01:41:35karşı şeklinde ben sana ııı bu arsa vermekle beraber sen bu

01:41:38arsa maaletten kaçacaksın. Yani arsa maaletin artı

01:41:41yüklenmeyeceksin. Ama sen bunu satamayacaksın diyor belli bir

01:41:43sürece. Ne yapacaksın? Benim gibi kiralayacaksın bu evleri.

01:41:46Bu bir model. Bunun haricinde tabii Üstat daha iyi bilir.

01:41:51Gayrimenkul sektöründe özellikle İstanbul'da arsa

01:41:54maaletleri bir evin yarı maliyetini kapsıyor. Yani bir

01:41:58inşaatçı özellikle arsa maaletini karşılayabilmeli ki

01:42:00o ev yapabilsin. Evet. Büyük sorumluluk bizim arsanın

01:42:03maliyeti. O yüzden devlet tabii rezerv alanlarımız var.

01:42:07Burada ııı bu Kuzey Marmara Oteoloji Çevresi'nde, Hava

01:42:11Yalını Çevresi'nde rezerv alanlarımız var. Buralarda

01:42:13rezerv alanları açılarak ev yapımına bu sorun ortadan

01:42:17kalkabilir. Ama özellikle kentsel dönüşümle birlikte

01:42:20hızlanacak bir gayrimenkul sektörü var diyebiliriz. Tabii

01:42:23sorunlar yüzde yirmi beş sorunlar, konut kiranın

01:42:26artışı sorunları. Bunlar kısa vadeli sorunlar. Özellikle

01:42:28bizim asıl odaklanmamız gereken sorun deprem. Depremle

01:42:32birlikte evlerin yenilenmesi gerekiyor. Peki. Eee Hakan Bey

01:42:35size bu arsa konusunu sormak isterim elbette ki. Önemli bir

01:42:38başlık açtı Muhammed Bayram. Şimdi tabii arsa fiyatlarındaki

01:42:42artışla birlikte hem de bir yandan da maliyetlerin

01:42:44yükselmesi de aslında işte bu konut fiyatlarına da eee etki

01:42:48ediyor öyle değil mi? Yani arsa mı aslında asıl problem burada

01:42:50arsa fiyatları mı? Evet aslında şöyle örnekleyebiliriz.

01:42:55Bir konutun fiyatı eee beş milyonsa bunun iki buçuk

01:42:59milyonu eee arsadan kaynaklanıyor. Yani düşünün ki

01:43:02zaten arsa maliyetini ortadan kaldırdığınızda aslında yüzde

01:43:06elli gibi bir eee konutun fiyatının gerilemesi söz konusu

01:43:10olur. Eee günün sonunda aslında katıldığımız birçok televizyon

01:43:14programında özellikle bu yüzde yirmi beş şartı

01:43:17getirildiğinde biz ciddi bir eee zaman kazanmıştık. Bu zaman

01:43:21zarfı içerisinde eee birçok önerimiz olmuştu. Özellikle eee

01:43:25bizim eee hazine arazilerimiz var ve şu anda tarıma

01:43:29elverişli olmayan ve orman vasfını kaybetmiş yerlerimiz

01:43:33var. Günün sonunda bunlar eee vatandaşlarımız için sosyal

01:43:36konut yapılabilecek eee en doğru yerler ve burada gerek

01:43:41hükümetimiz tarafından gerek belediyeler tarafından gerekse

01:43:45de eee hazine arazileri belki de sadece üst kullanım hakkı

01:43:50özel şirketlere verilmek kaydıyla yani kira gelirli

01:43:53belli eee zaman boyunca burayı eee yapımını üstlenen

01:43:58şirketlere vermek kaydıyla kiralanmak üzere biz konutlar

01:44:01yapsaydık e belki bugün piyasalarda kiralık konut

01:44:04piyasası biraz daha dengeli olabilirdi. Bizim bugünlerdeki

01:44:08en büyük fiyatı yukarıya götüren sebebimiz aslında talebe

01:44:13yetecek kadar arzımız yok. Arz az olduğu zaman ve talep

01:44:16yüksek olduğu zaman bazen eee maliyetlerden bağımsız da

01:44:20talepten dolayı fiyatlar ciddi şekilde artabiliyor. Eee bizi

01:44:24özellikle son zamanlarda eee bu talebe eee yetmeyen arz

01:44:29nedeniyle zaten fiyatlarımız bu kadar yükseldi. Burada arsa

01:44:33maliyetimizi kaldırdığımızda bunu tabii ki eee top yüküm

01:44:37kaldırmak çok da mümkün değil. Ama alt gelir grubumuz için eee

01:44:41evet sosyal devlet ilkesiyle alt gelir grubu için barınma

01:44:45ihtiyacına cevap verebilecek nitelikle sosyal konutlarımızı

01:44:48hem satılmak üzere hem de kiralanmak üzere mutlak

01:44:52suretle yapmamız gerekiyordu. Hatta TOKİ'nin açıklanan

01:44:55biliyorsunuz alt gelir grubu için eee veya dezavantajlı

01:44:58gruplar için eee kontenjanlarda ayrılarak yapılan projeleri

01:45:02vardı. Eee geçmiş yıllarda hatta yine şu anda devam edenler

01:45:05de var ama sayısal olarak yeterli olmuyor. Bakın Arzu Hanım

01:45:09bizim tam sekiz yüz bin konuta ortalama her yıl eee ülke

01:45:13olarak sekiz yüz bin yeni konuta ihtiyacımız var. Biz ne

01:45:16yazık ki yıllardır son üç dört yıldır eee ihtiyacımız olan

01:45:21kadar konut üretemiyoruz. Bu da talebin aslında bir yerde eee

01:45:26birikmesine sebebiyet veriyor. Ve talep hem birikiyor hem de

01:45:30arz bu talebe yetmiyor. Birikse bile yetmiyor. Aslında bugün

01:45:33konut finansman desteği verilse bugün konut kredi oranlarında

01:45:38bir indirime gidilse ya da bir kampanya yapılsa eee inanılmaz

01:45:42bir talep olacak. Çünkü şu andaki talebin düşük olmasının

01:45:45sebebi vatandaşın eee finansa eee konut finansmanına ulaşımı

01:45:50zor. Yani konut kredisi alamıyor. Şu anda biliyorsunuz

01:45:54para politikalarında bir sıkılaştırma var. Orada bir eee

01:45:57program uygulanıyor disiplinli bir şekilde. Eee bu sebeple

01:46:00krediye ulaşmakta insanlar zorlanıyor. Eee ulaşsanız bile

01:46:04rakamlar üç otuz üç kırk. Yani üçle dört arasında

01:46:08değişebiliyor. Bakın üç milyon bugün dört milyona bugün eee

01:46:11Türkiye genelinde iki artı bir yüz metrekare bir dairenin

01:46:14fiyatı dört milyon. Evet. Eee Türkiye genelinden bahsediyorum.

01:46:17Ya İstanbul, İzmir bunları kattığımızda bu rakam çok da

01:46:20ileri gider de eee Türkiye açısından bir örnek olsun

01:46:23diyelim. Dört milyonunuz var. Iyimser bir tabloyla anlatmak

01:46:26istiyorum. Bu dört milyonun da bir milyon peşinatınız da var.

01:46:30Ev sahibine verdiniz veya inşaat firmasına verdiniz. Tamam.

01:46:33Üç milyon kredi kullandığınızda ödeyeceğiniz yüz yirmi ay yani

01:46:37on yıl vadeli yüz yirmi ay taksitle eee kredinizde

01:46:42onaylandığında ödeyeceğiniz taksit tutarı yüz bin TL. Geri

01:46:46ödemesi on iki milyon. Şimdi bunun cevabı yok işte. Yani.

01:46:51Evet. Eee peki bu kredileri kim alacak? Veya bu nasıl

01:46:56ödeyecek? Evet. Yani bugün gelir gruplarını alt gelir

01:46:59grubunun da ortalama yerlerini biliyoruz. Orta gelir grubunun

01:47:02da. Eee o yüzden burada gerçekten eee bizim çok ciddi

01:47:07şekilde eee sosyal devlet ilkesiyle sosyal konut

01:47:11sayımızı mutlak suretle artırmamız lazım. Aksi takdirde

01:47:14eee gayrimenkul piyasasının normalleşmesi çok da mümkün

01:47:18gibi gözükmüyor. Kolay gibi gözükmüyor. Peki. Gökhan hocam

01:47:22sizinle devam edelim. Şimdi dört milyonu olan bir kişinin

01:47:25aslına bakarsanız konuta yatırım yapması doğru bir şey

01:47:28mi? Aslında bunu da konuşmak lazım. Şimdi biz de tabii

01:47:30geçmişten süre gelen bir eee zamanda aslında işte konut

01:47:34hep böyle bir yatırım aracı olarak eee algılanan yani

01:47:37özellikle tabii gelir durumu iyi olanlar için söylüyorum

01:47:40bunu. Yani işte dört milyonu varsa onu işte ya da atıyorum

01:47:43bir milyonu varsa onu tabii böyle peşinat vererek işte bir

01:47:46konut alma eee eğiliminde vatandaşlar. Aslında bu da

01:47:49belki biraz fiyatları yükseltiyor öyle değil mi? Yani

01:47:52konut almak doğru bir yatırım aracı mı? Şimdi öncelikle eee

01:47:57zamanına yerine ekonomik duruma göre faiz oranına göre çok

01:48:01değişken gösteren bir cevabı var bu sorunun. Öncelikle şöyle

01:48:05söyleyeyim. Şimdi iki bin yirmi bir yılının eee Eylül'ünden

01:48:09itibaren eee biz faizleri Türkiye'de düşürmeye başladık.

01:48:13Evet. Ve eee o dönemde iki bin yirmi iki yılının haziran

01:48:17ayına kadar da bir kredilerle ilgili Türkiye'de bir

01:48:20kısıtlama politikası uygulanmadı. Ve bu süre

01:48:23içerisinde kurda bir artış oldu. Evet. Kurdaki artış

01:48:27sonrası eee enflasyon beklentisinde bir artış oldu. Ve

01:48:33o dönemde enflasyondaki artışın kredi faizini ödenecek paradan

01:48:39daha yüksek olacağını inanan insanlar krediye talep ettiler.

01:48:43Şimdi oturduğunuz yerdeki en yakın semt pazarına gidin.

01:48:47Oradaki yüz eee bir pazar günü yüz kişiye sorun. Deyin ki az

01:48:52önce sorduğunuz soruyu biz onlara soralım. Beş milyon

01:48:56param var. Ne alırsın? Konut diyecekler değil mi? Konut.

01:48:59Yani ben söyleyeyim yüz kişinin doksan beşi konut

01:49:03diyecek. Hemen şunu söyleyelim. Emekli olduk. Hemen şey vardır.

01:49:07Emekli maaşımızda ne alınırdı? Hı hı. Bir ev bir araba. Evet.

01:49:12Yani dolayısıyla eee bu eee bizim eee Türk halkının eee

01:49:17genel yatırım şeyi ve sonraki şeyde altındır. Evet. Eee

01:49:23özellikle de fiziki altın. Şimdi o dönemde faizler negatif

01:49:28real faiz oluştu. Bu dönemde kredi alabilen alamayan

01:49:32ulaşabilen eee hemen hemen eee herkes diyeyim eee bir konut

01:49:38talebi oluştu. Şimdi İstanbul'da baktığınız zaman eee

01:49:43boş konuda çok fazla. Evet. Şimdi az önce konuşulurken

01:49:47girdim. Tekrar güncel şeyleri bir bakayım diye. Yaklaşık

01:49:51İstanbul'daki konutların yüzde onunun belki beyefendi daha

01:49:55iyi bilgi verir. Evet. Boş olduğu ile ilgili haberler ve

01:49:58bilgiler var. Şimdi dolayısıyla yani bu ne demek? Yani. Hocam

01:50:02ben burada bir örnek vereceğim. Ya mahallemde bir ev var. Yani

01:50:06iki senedir boş. Eee yine satılık yazıyor üzerinde. Işte

01:50:09numara var vesaire ama acayip de bir fiyatı var. Merak ettim

01:50:12artık iki senedir boş dedim hani ne kadar acaba falan diye.

01:50:15Yani hani bulunduğum semte göre ve metre karesine göre tabii

01:50:19çok yüksek bir eee fiyat vermişler. O yüzden de belki

01:50:22boş ama şimdi bu fiyatların verilmesi de yani bana ilginç

01:50:25geldi mesela. O ikinci bir husus. Hı hı. Şimdi aynı hikaye

01:50:30bizde de var. Işte bu konut talebinin çok artması

01:50:34neticesinde fiyatların yükseldiği dönemde benim

01:50:37oturduğum sitede bir tane ev var. Hı hı. Atıyorum daire

01:50:41fiyatının yüzde yani normal ray için yüzde yirmisi. Hı hı. E

01:50:45onun yazdığı fiyata gelince hop o tekrar arttırıyor. Ev beş

01:50:50yıldır satılık. Evet. Ama satılmadı. Aynen tabii. Bir

01:50:54böyle bir hikayemiz var bizim maalesef. Yani ııı bu hikayene

01:50:58ııı yüksek fiyat koyup ama arz ve talep kesişmediği sürece o

01:51:03fiyat oluşmuyor. Yani onlar o fiyatı ilanı koyuyorlar ama

01:51:06talep olmadığı için aslında ııı biraz da ııı şişirme diye

01:51:10tabir ettiğimiz kısım ortaya çıkıyor. O maalesef ııı

01:51:14yaşanılan ikinci ııı sıkıntılardan bir tanesi. Iıı

01:51:19dolayısıyla işte faizle ııı paraya çok rahat ulaşabildiğimiz

01:51:23dönemde konut talebi. Arttı. Konut aldılar. Daha ne

01:51:27alabilirim? Daha kredi limitim var ama konut alacak kadar yok.

01:51:30Araba alayım dediler. Araba piyasası maalesef bir zaman

01:51:35adan çıktı. E sonra ne oldu? Düzenlemeler, regülasyonlar,

01:51:38kredi limitleri düzenlemeleri işte otokredilerinde

01:51:41sınırlamalar getirildi. Piyasa en azından faizler yükselmeye

01:51:45başlamadan önce de bu şekilde bir kontrol mekanizması

01:51:48oluşturulmaya başladı. Ama fiyatları bu yükseltmeye

01:51:51başladı. Şimdi fiyatlarda yapışkanlık dediğimiz bir

01:51:56kavram vardır. Nedir bu yapışkanlık? Fiyatlar yukarı

01:51:59çok uzu çıkar. Evet. Yani arz ve talebin oluştuğu fiyat

01:52:02yukarı doğru çıkar. Ama bu fiyatlar kolay kolay aşağı

01:52:06inmez. Geriye doğru gelmez. Dolayısıyla da şimdi konut

01:52:10fiyatlarında da arz ve talebin oluştuğu fiyatlar var. Yani

01:52:14bir evin fiyatı yükseldi ve krediye ulaşabilenler belli

01:52:17bir bedel üzerinden o evi satın aldılar. O fiyatın yani

01:52:22satılımın gerçekleştiği fiyatın altına bu ev fiyatları kolay

01:52:26kolay inmez. Hangileri iner? Işte az önce sizin verdiğiniz

01:52:29örnek gibiler. Gerçekten satmak istiyorlarsa arz-talep

01:52:33fiyatının. Şimdi burada bir fırsatçılık yapayım derken

01:52:35aslında bir mağduriyet de söz konusu. Yani iki yıldır boş

01:52:38duran evden hiçbir şey kazanamıyorsun. Bir fırsatçılık

01:52:40aslında yapayım derken de kaybediyorsun yani. Şimdi hem

01:52:44o dediğiniz bir de diğer nokta arz sıkıntısı diyoruz. Boş

01:52:49evler kullanılacak olsa işte şu anda bununla ilgili

01:52:52düzenlemeler gelecek inşallah. Işte bu İstanbul'daki konut

01:52:56fiyatlarıyla ilgili bize önemli bir fayda sağlayacak. Çünkü o

01:53:00boş evler yeni ev yapılmana gerek kalmadan aslında size bir

01:53:03arz yaratacak. O ev satıyor gösteriyor ama aslında satma

01:53:08niyeti yok. Piyasa fiyatının çok üstünden belki bir müşteri

01:53:11bulurum diye yapıyor. Ama satamıyor. E şimdi faiz

01:53:15oranları şu anda çok yüksek. E şu anda bu kadar yüksek faiz

01:53:18oranları içerisinde az önce anlatıldı. Kredi alabilerek bir

01:53:22ev almak gerçekten çok zor. Ve bu noktada yani bırakın askeri

01:53:32ücretli bir plazada orta düzeyde bir gelir elde eden bir

01:53:36insanın bile şu anda bu kredi faizlerini bir ev alabilme

01:53:39durumu yok. Dolayısıyla eee Türkiye'deki satılan evlerin

01:53:44fiyatları eee satılma durumlarına bakarsak büyük bir

01:53:48kısmı da krediyle olarak satılıyor. Dolayısıyla bu

01:53:51noktada eee önümüzdeki dönemde eee talepte yaşanan ciddi

01:53:55daralma neticesinde ve bu aşırı köpük diye de tabir edeceğimiz

01:54:00yukarı çıkmış fiyatlarında geriye doğru gelmesiyle eee bir

01:54:04süre ben çok ııı aşağı doğru inmesin açıkçası beklemiyorum.

01:54:08Ama belli bir seviyede yatay bir fiyat hareketi oluşacak. Ne

01:54:13zaman canlanabilir? Işte faizler inmeye başladıktan

01:54:16sonra ancak canlanabilir. Şimdi tabii aslında eee Sayın Hakan

01:54:21Bey de anlattı. Şimdi üç milyonluk bir kredi çekiminin

01:54:24bedeli neredeyse on iki milyon olarak aslında karşımıza

01:54:27çıkıyor. Şimdi tabii artık burada o eee maalesef ki işte

01:54:31konut alma mantığı yani eğer şu tabii dört milyonunuz elinizde

01:54:34nakit bir şekilde yoksa o biraz eee devreden çıkıyor çünkü eee

01:54:38yani faizler yüksek aslına bakarsınız. Şimdi bu da

01:54:41aslında konut fiyatlarını etkiliyor öyle değil mi hocam?

01:54:43Nasıl değerlendirirsiniz? Eee tabii ki faizlerin yüksek

01:54:47olması zaten talebi kesmek için bizim için önemli. Evet. Bu

01:54:51bilerek ve istenilerek yapılan bir politika. Ama eee biraz

01:54:54kaseti geriye sardığımızda iki bin on dokuz yılına gidelim.

01:54:57Türkiye'de ortalama eee metrekare eee konut fiyatı altı

01:55:01yüz elli, yedi yüz dolar arasıydı. Evet. Eee bu eee iki

01:55:05bin eee yirmi üçün eee Eylül, Ekim ayında bin üç yüz

01:55:08dolarlara kadar çıkmıştı. Şimdi ise bin dolarlar seviyesinde

01:55:12aşağı yukarı bu seviyelerin biraz altına gidiyor, biraz

01:55:15yukarına çıkıyor ama düşüş eğitiminin dolar bazlı süreceğini

01:55:17söylemek mümkün. En temel mesele iki bin yirmi Mart ayında

01:55:21biliyorsunuz pandemi ortaya çıktı. Biz evlere kapandık.

01:55:25Birçok ııı firma ııı iş göremez hale geldi ve emlak piyasası,

01:55:30gayrimenkul piyasası ııı ve bir nebze de olsa artan ııı

01:55:35emtiyalar hasebiyle yine konut üretimi dünya yönünde yavaşladı.

01:55:41Yani arz düşmeye başladı. O ara biliyorsunuz FED, Avrupa

01:55:44Merkez Bankası, Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası

01:55:46faizleri düşürdüler, piyasaya para verdiler. Evet. Arz

01:55:49düşmüş. Eee paranın gideceği gidebileceği yerlerden biri

01:55:53konutta konut var. Talep artmış. En ııı güzel zamandı

01:55:57galiba. Aynen öyle. Talep artmış ve ne olacak? Fiyatlar

01:55:59yukarı gelmeye başladı. Ardından ııı arz yine ııı

01:56:04kapanmalar hasebiyle konut üretimi yeterli değil. Bu dünya

01:56:08genelinde bir konut piyasasında dengesizlik

01:56:11oluşturdu ve dünya genelinde konut fiyatları dolar bazlı

01:56:13arttı. Türkiye'de bir nebze olsa işte uygulanan faiz

01:56:16politikası hasebiyle biraz daha fazla arttı diyebiliriz. Ama

01:56:20şunu söylemek lazım. Yani enflasyonun yüksek olduğu

01:56:25dönemde can yakan en büyük mesele nedir? Eee kira

01:56:28meselesidir. Tabii burada bir de şöyle bir şey var. Gene

01:56:31aracılarımız gıdada olduğu gibi aracılarımız var. Eee

01:56:34burada tabii emlak işiyle uğraşanları suçlamıyorum. Ama

01:56:37eee bir kişi diyelim ki eee beş bin liraya kiralık bir eee

01:56:42semtte beş bin liraya kiralık bir ilan vermiş. Hemen bazı

01:56:46arkadaşlar geliyorlar. Sen beş bin liraya bunu verme. On bin

01:56:49liraya, on iki, on üç bin liraya biz bunu verebiliriz

01:56:51tarzı. Eee aradaki farkı eee oluşturan daha fazla para

01:56:55kazanabileceğini söyleyenler oluyor. Bu tabii peyderpe

01:56:58yayıldı. Yüzde yirmi beşlik sınır buna biraz engel olmuştur.

01:57:01Ancak hala daha biz pandeminin etkililerini konut piyasasında

01:57:05atlatamadık. Ve ardından biliyorsunuz Şubat iki bin

01:57:09yirmi üçte eee Cumhuriyet tarihinin en büyük doğal

01:57:12felaketi meydana geldi. Evet. On dört milyon insanımız

01:57:14etkilendi. Beş milyon insanımız o on dört milyondan beş milyon

01:57:18kişi büyük şehirlere geldiler. Evet. Bölgeyi terk ettiler. Bu

01:57:23beş milyon kişi Ankara, İzmir ve İstanbul'da fiyatları daha

01:57:26yukarıya. Talep var çünkü. Evet. Bunu kesemezsiniz. Şimdi

01:57:30konut fiyatlarının böyle arttığı bir ortamda faizler de

01:57:33yüksek. Ne yapacağız? Konut alabilir miyiz? Diye bir soru

01:57:36akıllara geliyor. Hı hı. Konut alanlar şu anda tabii ki kredi

01:57:40üzerinden konut almıyorlar. Daha çok keş para üzerinden eee

01:57:43konut alımları var. Bu da eee keş para eee tutan yatırımcının

01:57:47daha çok işine eee gelen bir durum. Hı hı. Eee ve tabii ki

01:57:51kredilerin çok yüksek kredi faizlerin çok yüksek olması

01:57:54hasebiyle maliyetler çok çok eee ne diyelim pahalı. Evet.

01:57:59Böyle bir ortamda krediyle şey almak eee konut almak mantıklı

01:58:03değil. Ki eee. E şimdi o krediyle konut almanın aslında

01:58:07işte biraz daha talep edilmesi enflasyondan da kaynaklı

01:58:10olabilir. Yani bu para işte bir şekilde eriyor. Yani

01:58:13ödeyebiliriz ileride. Ödeyebiliriz. Faizler düşük

01:58:16olduğunda çok doğru. Ama siz üç milyon krediyle eee geri

01:58:19ödemeli on iki milyon alırsanız ve enflasyon düşerse eee TL'deki

01:58:24istiklal sürerse yani siz işte yüz bin dolarlık yüz elli bin

01:58:28dolarlık bir evi iki yüz elli üç yüz bin dolara maliyet yapmış

01:58:31olursunuz. Bu öngörülebilir değildir. Yani zaten eee

01:58:34faizlerin yüksek olması kredi eee konutu olan talebi

01:58:38kısıtlamak içindir. Ikinci el piyasasındaki eee fiyat

01:58:41düşüşlerin temel sebebi budur. Konut fiyatlarında hem dolar

01:58:45bazlı hem TL bazlı düşüşün temel sebebidir bu. Faiz zaten

01:58:48bu işe yarar. Fiyatları denge noktasında sağlamak için talebi

01:58:51ne yapmanız lazım? Azaltmanız lazım. Ve eee Türkiye'de ben eee

01:58:56sayın hocamıza kesinlikle katılıyorum. Her sene bir, bir

01:58:59buçuk milyon konut satıyoruz biz. Evet. Ve bu yeni konut

01:59:01sayısı eee genelde yüzde ellinin üzerinde oluyor. Yani

01:59:04her sene sekiz yüz bin konut üretmemiz lazım. Ancak eee

01:59:08Türkiye'deki deprem asabiyle oluşan ve bizim yaklaşık dört

01:59:12yüz bine eee yakın konut üreteceğiz. O dengeyi hakikaten

01:59:15bozdu. Deprem bölgesindeki konutlardan bahsediyorum. Şimdi

01:59:18en büyük önceliğimiz deprem bölgesindeki hak sahiplerine

01:59:21konutlarını teslim etmek. Evet. Büyük firmalarımız orada. Ama

01:59:25eee kiralık konusunda belki yapabileceğimiz ekstra bir eee

01:59:30önlem olabilir. Burada da en önemli etmem bence denge

01:59:34denet sisteminin ya da işte mahalle mahalle çalışan bir

01:59:36sistemin ne bileyim eee kira sözleşmelerinin eee devlet

01:59:39üzerinden yapılması devletin devlet mekanizmasının kira

01:59:43fiyatlarını mahalle mahalle semt semt izlemesi nerede bir

01:59:46dengesizlik var onu gözetmesi lazım. Ve biliyorsunuz yeni

01:59:50kanun tasarısında eee işte banka üzerinden artık kiraları

01:59:54kesin kes eee vereceğiz ve bunu vergilendirilmesi lazım.

01:59:56Biliyorsunuz elden mutlaka ve mutlaka eee kira ödemesinden

02:00:01kaçınılması lazım. Devletimizden buradan bir vergi

02:00:03kaybı oluyor. Yani bunun dengeye oturması en basit

02:00:06anlamıyla eee söyleyeyim. Bu sürecin dengeye oturulması

02:00:09enflasyonun düşüşüyle ancak mümkün. Real değerin sizin

02:00:14mahallenizdeki o konutun real değerinin satışına ulaşması

02:00:17için faizlerin düşmesi lazım. Evet. Ve peyderpey enflasyonun

02:00:21da düşmesi lazım ki biz onun değerine ya da eee o konutun

02:00:25değerine fiyat biçebilelim. Evet. Peki şimdi tabii aslında

02:00:29şu kiracı meselesine tekrar geri dönelim isterim. Hakan

02:00:32Akdoğan'la birlikte konuşmak isterim. Tabii bu aslında yine

02:00:35eee son zamanlarda yani en çok konuştuğumuz konu başlıklarından

02:00:38biri. Sizin de aktardığınız gibi aslında birçok sıkıntıyı da

02:00:41beraberinde getiriyor. Yani sadece bunu tabii kiracı

02:00:44açısından da değerlendirmemek lazım ya. Ev sahibi de burada

02:00:47eee bir nebze haklı olduğu yerlerde var. Şimdi hemen

02:00:50yanındaki dairenin atıyorum otuz beş eee bin liraya kiraya

02:00:53verildiği yerde kendisi on bin lira kira alırken elbette

02:00:56burada bir rahatsızlık söz konusu olabiliyor. Tabii ki hiçbir

02:00:59şeyin eee sonucu şiddet olmamalı. Orası ayrı ama tabii

02:01:02bu konuda da aslında bir önlem alınması gerekiyor. Yani eee

02:01:05yani aynı bedelde olması gereken iki daire arasında büyük bir

02:01:10uçurum oluşmaması gerekiyor. Öyle değil mi? Evet aslında

02:01:12zaten tartışmaların ve anlaşmazlıkların kaynağı

02:01:16burası. Aynı bine içerisindesiniz. Alt komşunuz

02:01:19veya karşınızdaki komşunuz eee on bin liraya kira veriyorsa

02:01:23örnekliyorum sadece. Eee sizin kiranız otuz bin ise ve siz o

02:01:28evin eee sahibiyseniz bu sefer on bin lirayı alanın sahibi

02:01:31sizseniz bu sefer ev sahibi olarak ya aynı katta veya aynı

02:01:35binada hani biri birinden hani eski kiracı olması sebebiyle

02:01:39elbette ki biraz aşağısında olabilir. Evet. Eee bu

02:01:42anlaşılabilir bir durum. Fakat bu kadar arada gerçekten çok

02:01:46ciddi makasın açılması eee ev sahiplerini ciddi şekilde

02:01:50huzursuz etti. Özellikle ikinci dönem yüzde yirmi beşlik

02:01:53artışın devam ettirilmesi eee ev sahiplerinin belki ilk yıl o

02:01:58yüksek eflasyondan kiracının korunmasına karşı çok hoşnut

02:02:02olmasa da bu karardan hadi sineye çektiler ama ikinci yıl

02:02:06devam ettirilmesi bu sefer onların eflasyon karşısında

02:02:09özellikle tek evi olup o evden geçinen eee kişiler için

02:02:13gerçekten çok zor bir süreç oldu. Yani ev sahipleri de bu

02:02:17anlamda çok ciddi eee sıkıntı yaşadılar. Eee kiracı da

02:02:21kendisine verilmiş bir hak var. Doğal olarak o da bu hakkı

02:02:24kullanmak istiyor ve günün sonunda ev sahibi kiracı karşı

02:02:27karşıya geldiler. Ama biz bazen eee bazı başlıkları yanlış

02:02:32zamanlarda tartıştığımızı düşünüyorum şahsen. Mesela

02:02:34onlardan birisini söyleyeyim. Mesela biz işte hemen bir eee

02:02:38talep oluştuğunda şey diyoruz ya herkes sanki evi evi yatırım

02:02:42için alıyor. Hayır. Bugün ev sahipliği oranımız konut

02:02:45sahipliği oranımız yüzde elli altılara girilemiş Arzu Hanım.

02:02:48Ya bu çok ciddi bir sorun aslında ülkede. Yani ülkenin

02:02:51yüzde kırk dördü kiracı veya çok az bir kısmı da belki eee

02:02:56akrabası tarafından veya eee anne baba birey tarafından

02:03:00kirası alınmayan eee ama evler var. Yani çok ciddi bir şekilde

02:03:05bizim iki bin on üç iki bin on dört yılında yüzde altmış beşe

02:03:09yaklaşan ev sahipliği oranımız yıllar içerisinde artması

02:03:12gerekirken yüzde elli elli altıya geriledi. Şimdi bu da

02:03:16bizim ne kadar konuta ihtiyaç duyduğumuzu gösteriyor. Yani

02:03:19tek bir konutu olan vatandaş sayısından bahsediyorum. Bu da

02:03:23eee şu anki bugüne geldiğimizde hemen eee

02:03:26vatandaşlarımızın işte pazarda eee senin eline bu kadar para

02:03:30verilse ne alırsın isteği sadece bir yatırım isteği değil.

02:03:33Kirada olması evet ev sahibi olma isteği yani barınma

02:03:37ihtiyacını karşılamak. Çünkü bugün geldiğimiz eee son durumu

02:03:41incelediğimizde hane halkının gelirinin büyük bir kısmı

02:03:45kiraya gidiyor. Gerçekten eee geçinmek çok zor. Şimdi yüzde

02:03:49yirmi beşlik artış diyoruz. Yüzde yirmi beşlik artış eee

02:03:52iki yıl, üç yıl, dört yıl önce eee beş yıl önce olan kiracıları

02:03:56korudu. Yeni kiracılar için öyle olmadı ki. Yeni kiracı

02:03:59gitti. Güncel bedeller üzerinden bu kiraları

02:04:01tuttular. Evet. Ve zaten öyle olunca da bu anlaşmazlıklar

02:04:04çıktı. Bir de mesela şunu yanlış zamanda tartışıyoruz. Ya ev

02:04:08yatırım aracı olmamalı. Eee doğru ama bugün tartışmamalıyız

02:04:11bence bu konuyu. Çünkü niçin? Bugün bizim kiralanmak üzere

02:04:15konuta ihtiyacımız var. Siz eee konut eee almak yerine

02:04:19insanları mevduat faizine yönlendirirseniz aşırı ek

02:04:23vergiler getirirseniz doğru kimse ev almaz gider mevduat

02:04:26faizine yatırır veya farklı yerlere yönelir. Peki o zaman

02:04:29vatandaş evi nasıl bulacak? Nasıl kiralayacak? Nasıl uygun

02:04:34ev bulacak? Aslında biz bu dönem yatırımcıyı parası olan

02:04:37mevduata değil de eve yönlendirebilsek hani o boş

02:04:40evlerden bahsediyoruz ya o evler alınsa ve kiraya verilse

02:04:44hem vatandaşın seçeneği fazlalaşacak hem de orada bir

02:04:48eee arz artacağı için rekabetçi bir piyasa olacak. Eğer bir

02:04:52piyasada eee arz fazla ise rekabet artıyor ve fiyat her

02:04:57zaman tüketicinin eee lehine gelişiyor. Evet. Eee çünkü

02:05:00herkes bir an önce evini kiraya vermek istiyor. Biz bunu iki bin

02:05:03on sekiz iki bin on dokuz yılında yaşadık. Herkes evini

02:05:06önceden kiraya vermek için bırakın ekstra şartlar getirmeyi

02:05:09eee farklı avantajlar sunuyordu. Işte ben benim evimi tutarsa

02:05:13bir ay kira almam. Işte benim evimi tutarsa üç depozito

02:05:16değil bir depozito versin gibi avantajlar sunulurken veya

02:05:20kirada indirim yapılırken bugün hem kiraları yüksek hem de her

02:05:24geçen gün farklı farklı da talepler değişebiliyor. Yani

02:05:28biz bu dönem özellikle bence hani ek vergileri konuşuyoruz.

02:05:31Elbette ki kira gelirinden insanlar vergilerini ödesinler

02:05:34ama eee fazladan işte bir daha bir yüzde yirmi daha oraya

02:05:38ekleyelim. Şunu yapalım dediğimizde bu sefer eee ne

02:05:42azıcık ki vatandaşımız seçenekleri azalıyor. Arz

02:05:45azalınca da siz ne yaparsanız yapın eee fiyatlar yukarı

02:05:49yönüne gidiyor. Ama burada şunu birçok kez tavsiye ettik. Bir

02:05:52daha tavsiye edelim. Sosyal konutun mutlak suretle yani bu

02:05:57işte özel şirketlerin bir misyonu değil. Sosyal konut

02:06:00yapmak onların işi değil. Sosyal konut yapmak devletin

02:06:03işi eee yerel belediyelerin işi eee sosyal konutumuzu mutlak

02:06:07suretle özellikle alt gelir grubumuz için artırmamız

02:06:10gerekiyor ve hızlı bir şekilde artırmamız gerekiyor. Hem eee

02:06:13kiralık piyasasının düzelmesi için de az önce hocamız da

02:06:17söyledi. Eee devlet üzerinden kira kontratları yapılacaktı.

02:06:19Bu açıklanmıştı. Bu bence çok iyi bir kaynak olacak. En

02:06:22azından ev sahibi kiracı anlaşmazlıklarını önceden

02:06:25engellemek ve kira artışlarını doğru bir şekilde takip etmek

02:06:29adına önemli bir sistem. Fakat burada kiralar belirlenirken

02:06:34mutlak suretle bence Türkiye'nin bir değer haritasının

02:06:37oluşturulması lazım. Bölgelerinde. Evet.

02:06:39Binalarında. Bu değer haritaları üzerinde. Ya burada da

02:06:42şimdi yani çok acayip şeyler gördük. Işte Kadıköy'de böyle

02:06:46bir artı sıfır ama yani böyle bir kamerayla girmişler içeri

02:06:49korkunç yani bir gerçekten bir insanın yaşamasının mümkün

02:06:52olmadığı evlere böyle yirmi beş otuz bin liralar tamam

02:06:55Kadıköy'de de yani nasıl yaşanacak o evde? Bir de o var

02:06:58yani tamam bölge olarak eee konumunun iyi olması yani o

02:07:02evin o rakamlara kiralanacağı anlamına gelmemeli aslında.

02:07:05Burada da bir önlem alınmalı öyle değil mi yani? Eee

02:07:08kesinlikle değer haritaları üzerinden bu evlerin fiyatları

02:07:12belirlense ve onlar için belli bir çarpan var. Dünyada

02:07:15Avrupa'da da bazen uygulanan çarpanlar. Eee üst sınırda o

02:07:18çarpan kadar olduğunda zaten piyasa otomatikmen belli bir

02:07:22seviyeye gelecek. Yani o zaman hiç kimse bu arzın bu kadar

02:07:26azlığından ya da talebin fazla olmasından bu kadar bir eee

02:07:29fırsatçılığa yeltenemeyecek. Ama bunun için herhangi bir

02:07:34değer haritamız yok ki. Yani Türkiye'de değer haritalarımız

02:07:37olsa bu değer haritalar üzerinden konutların fiyatları

02:07:39belirlense ve bir çarpan. Nasıl olacak hocam? Yani değer

02:07:42haritasından kastım şu. Bir mahalle düşünün o mahalledeki

02:07:46tüm binaların yapım yılı, metre karelerinin hepsinin içinde

02:07:50olduğu ve eee özellikle bir ekspertiz tarafından yani

02:07:53sepeka lisanslı bir değerleme firması tarafından bu değerler

02:07:56oluşturulup sistemi eklendikten sonra eee belediyede

02:08:00rahatçı bedellerinin güncellendiği, fiyatların net

02:08:02olduğu. Hatta bu arada bu sayede bizim belki de hani

02:08:05buradaki gelirlerimizi de ciddi şekilde arttırabiliriz.

02:08:08Burada belediyelerimizin veya vergiseli anlamda da büyük

02:08:10kayıplar var. Çünkü ev fiyatlarımız çok aşağıda.

02:08:13Deprem konusuna da belki aslında bir çare olabilir. Öyle

02:08:16değil mi yani? Ya en azından tespiti noktasında bir çare

02:08:19olabilir. Biz bir de az önce hocalarım da söyledi. Bence çok

02:08:22önemli bir yere değindiler. Aslında bir planlamayla ilgili

02:08:25bir sıkıntı yaşadığımız için buralara geldik. Biz pandemiden

02:08:28sonra zaten eee tedarik zincirinde yaşanan sorunlar,

02:08:31üretimde yaşanan sorunlar var. Arzımız zaten kısıtlı,

02:08:35şantiyeler durmuş, bir şey üretemiyoruz. Biz birdenbire eee

02:08:39kamu bankalarıyla beraber eee çok eee inanılmaz bir kredi

02:08:44kampanyası, konut kredi kampanyası yaptık. Hani o dönem

02:08:48ve bütün stoklarımızı bitirdik. Bu aslında o o zaman için çok

02:08:52doğru bir eee konut kredi kampanyası değildi. Eee çünkü

02:08:56bizim zaten eee belirli sayıda bir stovumuz var, üretimde

02:09:00yaşadığımız zorluklar var. Orada bizim bir arz talep

02:09:03dengemiz bozuldu ve sonrasında bunu bir türlü sağlayamadık.

02:09:06Eee aynı zamanda şimdi öyle bir döneme geldik ki zaten eee arz

02:09:11konusunda özel şirketler iştahlı değiller. Çünkü

02:09:13maliyetler ciddi şekilde arttı. Eee az önce verdiğim eee kredi

02:09:17tutarlarına baktığınızda onlar da bir konutu ürettiklerinde

02:09:21ülkedeki gelir gruplarına bakıyorlar. Kime satacaklar?

02:09:23Zaten yabancı yatırımcıyı kaçırdık. Eee bunu aslında

02:09:26belki bunu söylediğimde tırnak içerisinde söylüyorum. Yanlış

02:09:30anlayabilirler. Herkes bu yatırım yabancı yatırımcıdan

02:09:33şunu anlayabiliyor. Sanki vatandaşlık vermek için

02:09:35söylemiyorum. Bu ayrı bir şey. Bu bir siyasi bir karardır.

02:09:38Verilir verilmez farklı bir şekilde eee değerlendirilebilir.

02:09:42Ama benim anlatmak istediğim şu. Yabancı yatırımcıyı şöyle

02:09:45nitelikli yabancı yatırımcıyı kaçırdık. Yani bütün ülkeler

02:09:48bugün Montenegro'da, bugün Dubai'de, bugün Yunanistan'da,

02:09:52Portekiz'de, İspanya'da insanlar eee ülkeler eee çeşitli

02:09:57kampanyalar, çeşitli avantajlarla eee başka eee

02:10:01ülkelerin nitelikli yatırımcılarının kendi

02:10:03ülkelerine çekiyorlar. Ama biz burada yabancı eee

02:10:06mültecilerle eee işte düzensiz göçmenleri sanki herkes böyle

02:10:11bizim ülkede vatandaşlık veriyoruz. Onlar sanki hepsi

02:10:14bizim yatırımcımız gibi algılanıp çok orada birbirine

02:10:18girdi. Ve biz global rekabette de kendimizi bu anlamda

02:10:21yenileyemedik. Eee yabancı yatırımcı gitti. Bir de

02:10:24içerideki bu vergi konusu çok doğru anlatılamadı bence. Ve

02:10:29içerideki fiyat artışlarının çok ciddi olması ve piyasanın

02:10:34yavaşlaması kendi vatandaşlarımızla dışarı

02:10:37yollamaya başladık. Bakın ben emnak sektörünün içerisinde

02:10:40birisi olarak her gün yaşıyorum bunu. Inanın inanılmaz derece

02:10:43dışarıya bir ilgi var. Ama bu içerideki yanlış politikalardan

02:10:47oldu. Söyleyeyim. Yani insanlar Montenegro'ya gidip eee ev

02:10:51alıyorlar. Acaba niye gidiyorlar? Yunanistan'a

02:10:53gidiyorlar. Dubai'ye gidiyorlar. Yani elimizdeki

02:10:56kaynağımız, öz sermayemiz bile yani dışarıdan getirip

02:10:59ekonomimizi daha güçlendireceğimize biz

02:11:02içeridekini de dışarı yolluyoruz. Niye? Hani o vergi

02:11:05gelecek, bu vergi gelecek falan dediğinizde para ne yazık ki

02:11:08başka yerlere gidebiliyor. Bence buradaki politikaların çok

02:11:11daha doğru anlatılması gerekiyor. Belki doğru

02:11:13politikalardır. Ben onlara bir eleştiri yapmak için

02:11:16söylemiyorum ama bunun çok doğru bir şekilde anlatılıyor

02:11:19olması gerekiyor. Yine burada deprem konusu hepimiz için çok

02:11:22kıymetli. Biz bazen deprem konusunda da mesela ya bir konu

02:11:26hiç konuşmuyoruz Arzu Hanım ya da konuşunca çok gereğinden

02:11:29fazla konuşuyoruz. Şunu anlatmak istiyorum. Ya bir

02:11:32gece bazen bir televizyon programlarını izleyince hepimiz

02:11:35o gece uykularımız kaçıyor, uyuyamıyoruz. Acaba yani ııı bu

02:11:40büyük deprem başımıza neler getirir? Bazen de hiç kimse bir

02:11:43bu konuyla ilgili herhangi bir konuşma yapmıyor. Halbuki evet

02:11:46biz bir deprem coğrafyasındayız. Ya bu

02:11:48konuşmalarda zaman zaman şiddeti artınca ve gereğinden

02:11:52fazla konuşulunca bu da yurt dışında başka şekilde yankı

02:11:55bulabiliyor veya içeride de huzursuzlukla sebebiyet

02:11:58verebiliyor. E şimdi geldiğimiz noktada arzımız az ama bir

02:12:02yandan da şu andaki İstanbul'daki konu stoğunun

02:12:05yüzde altmışı büyük deprem öncesi yapılmış. Yani riskli

02:12:09yapı olma ihtimali çok yüksek. Ama bunların da yenilenmesi

02:12:12lazım. Yani ııı bundan sonraki süreçte gerçekten konut

02:12:17üretim politikalarıyla ilgili gerçekten bizim çok iyi

02:12:21politikalara ihtiyacımız var. E yoksa aksi takdirde eee bunu

02:12:25söylemek istemem ama eee inşallah yanılırım. Çok daha

02:12:28büyük bir konut eee yani barınma sorunuyla yüzleşebiliriz.

02:12:32Peki. Efendim bu başlıklarla birlikte memleket meseleleri

02:12:36programımızın sonuna geldik. Tabii ki konuklarıma

02:12:38teşekkür edeceğim. Ilk olarak SETE Ekonomi Araştırmacısı

02:12:41Doktor Deniz İstikbal bizlerle birlikteydi. Çok teşekkürler

02:12:45değerli katkılarınız için. Ben teşekkür ederim davet için.

02:12:47Efendim Marmara Üniversitesi öğretim üyesi doçent doktor

02:12:51Gökhan Işıl bizlerle birlikteydi. Hocam çok teşekkürler

02:12:53değerli katkılarınız için. Biz teşekkür ederiz sağ olun.

02:12:55Ekonomist Muhammed Bayram bizlerle birlikteydi. Çok

02:12:58teşekkürler. Ben teşekkür ederim. Eee öte yandan İTO

02:13:02Gayrimenkul Komite Başkanı Hakan Akdoğan bizlerle

02:13:05birlikteydi. Çok teşekkürler efendim değerli katkılarınız

02:13:08için. Biz teşekkür ederiz. Iyi yayınlar, teşekkürler.

02:13:10Efendim yaklaşık üç saatlik dirimde memleket meselelerinde

02:13:13öne çıkan başlıkları aslında ekonomi başlıklarını sizlerle

02:13:16paylaşmış olduk. Saatler şu yirmi dördü gösterdiğinde Ebru

02:13:18Bozdağ'ın gece bülteniyle karşınızda olacak. Iyi geceler

02:13:21diliyoruz.

Memleket Meseleleri - Dr. Deniz İstikbal| Muhammet Bayram | Hakan Akdoğan | Doç. Dr. Gökhan Işıl | 24 Temmuz 2024

Category

Döküm

Önerilen