Memleket Meseleleri - Doç. Dr. Bilal Bağış| Prof. Dr. Abdülkadir Develi | Prof. Dr. Yusuf Dinç | Helin Çelik | 7 Ağustos 2024
Ülke TV'de Arzu Yıldırım Şenlik'in sunumuyla ekrana gelen Memleket Meseleleri’ne bu bölüm Doç. Dr. Bilal Bağış, Prof. Dr. Abdülkadir Develi, Prof. Dr. Yusuf Dinç, Helin Çelik konuk oldu. Programda siyasette bürokratlara çağrı tartışması ve siyaset gündeminin öne çıkan başlıkları konuşuldu.
Category
🗞
HaberlerDöküm
00:00:00Ülke TV ekranlarına hoş geldiniz efendim. Saatlerimiz 21'i gösteriyor.
00:00:05Memleket meseleleri karşınızdayız efendim. Yaklaşık 3 saatliklimde sizlerle yan başlıklarını konuşacağız.
00:00:11Elbette değerli konuklarımla birlikte tüm başlıkları değerlendireceğiz.
00:00:15Stüdyoda iki değerli konuğum var. Doçent Doktor Bilal Yusuf.
00:00:18Merhaba, iyi yayınlar.
00:00:19Çok teşekkürler. Jeokonomist Profesör Doktor Yusuf Dinç de bizlerle birlikte. Hoş geldiniz efendim.
00:00:24Teşekkürler. Hoş bulduk.
00:00:26Bağlantımızda da Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi öğretim üyesi Profesör Doktor Abdülkadir Deve'yle bizlerle birlikte.
00:00:31Hocam hoş geldiniz.
00:00:33Hoş bulduk efendim. Teşekkür ediyorum.
00:00:35Şimdi efendim ilk olarak elbetteki temmuz ayı enflasyon rakamlarını açıkladığı o başlıklarla başlayalım.
00:00:41Türkiye İstatistik Kurumu enflasyon verilerini açıkladı.
00:00:44Şöyle bir bakacak olursak rakamlara.
00:00:46Temmuz ayında 3,23 yıllık bazda ise 61,78 artış gösterdi.
00:00:52Özellikle temmuz ayında enflasyonun %3,51 artması bekleniyordu.
00:00:57Şimdi temmuzda en fazla fiyat artışının %38 ile elektrikte en fazla düşüşün ise %14,92 ile patateste görüldüğü ifade edildi.
00:01:08Biz de detayları ilk olarak konuşalım.
00:01:10İsterim elbette ilk olarak Yusuf Hocam sizinle başlamak, değerlendirirsiniz enflasyon rakamlarını.
00:01:16Beklentilere enflasyon veriler.
00:01:18Şöyle de bir beksi vardı.
00:01:20Özellikle Bakan Şimşek'in açıklamalarında.
00:01:23Bir baz etkisiyle yıllık düşüş yaşayacağımız.
00:01:27Fakat politikaların etkisiyle bu düşüşün aslında baz etkisinden bir miktar olacağı.
00:01:33Onu da hissedileceği şekilde ifade etmişti.
00:01:36Fakat elektrik zammıyla vesaire derken bunu alamadık zannederim.
00:01:41Özellikle de mutlaka %25 kira sınırının kaldırılması da bunda etkili olduğu.
00:01:46Bazı başlıklarda mutlaka bas etkisinin ötesindeki bir enflasyon yavaşlama.
00:01:54Ama verinin bütününde bunu göremiyoruz.
00:01:58Üçün üzerinde, üç buçuğun üzerinde bir enflasyon verisi var.
00:02:01Aslında baz etkisi de kendisini daha çok otomobilde, konutta gösterir.
00:02:06Fakat konutta işte bizim o %25 sınırı nedeniyle bir özel verimiz oldu.
00:02:11Onu ifade eden bir veri. Bu yönü ilginç.
00:02:14Şurası çarpıcı. Gıda enflasyonu bizde hala güçlü geliyordu.
00:02:18Artık en düşük artan ürünün bir gıda ürünü olması artık çarpıcı oldu.
00:02:24Aslında çarpıcı demem çok çarpıcı.
00:02:27Çünkü yaz ayları bizde gıda enflasyonunun görece düşük olduğu aylar.
00:02:33İşte tarla ürününün geldiği, o geçen sezondan kalan damaların artık ortadan kalktığı ve yeni fiyat damaların oluştuğu bir dönemi.
00:02:42Biz bu yaz onu göremedik.
00:02:44Ta ki Temmuz'a kadar, Haziran'da vesaire hiç hissedemedik mesela.
00:02:48Pazarda da bulduğum verisinde değil.
00:02:51Pazarda da domatesin, diğer tarım ürünlerinin bizim çok miktarda ürettiğimiz tarım ürünlerinin fiyatlarının düşemediğini gördük.
00:03:02Ama nihayet bu ay patatesten bir haber geldi.
00:03:07Belki önümüzdeki ay diğer tarım ürünlerinin fiyatlarıyla ilgili de bir normalleşebilir.
00:03:13Bunun için bir haberci olarak görebilir miyiz bu patates fiyatının en düşük artan fiyatını diye buraya bir kaydedeyim.
00:03:21Ama konut bu ay böyle geldiyse önümüzdeki ay daha güçlü gelebilir.
00:03:26Çünkü aynı etkiler, %25 kirasının kaldırılması etkisi bizim her ay yansıyacak.
00:03:34Her ay yenilenen kontratlar var.
00:03:37Elektrik geçtiğimiz ayda kaldı.
00:03:40Doğalgaz bu aya yansıyacak.
00:03:43Biz enflasyonu ayın 20'sinden 20'sine çekiyoruz.
00:03:4920'sinden sonra zammı açıklanmıştı.
00:03:52%38 tam benzer elektrikte.
00:03:55Ve Merkez Bankası'nın sene sonu enflasyon beklentisiydi.
00:03:59Aynı değerde bir veri.
00:04:02Biz bu önüm ayda yine konut tarafının enflasyonu güçlü çektiğini göreceğiz.
00:04:07Ama aylık veride alkol içecekler gibi fiyatı yönlendirilen ürünler var.
00:04:12Çekirdekte enflasyonumuz daha düşük.
00:04:16Bu fiyatı yönlendirilen ürünlerin önümüzdeki ay etkisi ortadan kalkacak.
00:04:22ÖTV artışları gibi etkiler temmuzdaydı.
00:04:25Önümüzdeki aylarda bunun etkisi kalkacak.
00:04:29Ama yıl sonuna kadar güçlü görebiliriz diye düşünüyorum.
00:04:34Bu trend giderse ve fakat %50'lik bir enflasyona geleceğiz.
00:04:38Yaz sonu itibariyle.
00:04:40O zaman o matematik kurla ilgili de bizdeki fiyatlamaları normalleştirir.
00:04:46Şimdi başka bir konuya doğru döndürdüm ama burada bırakayım.
00:04:51%50'ye düşersek Türkiye'deki paramizin uyumlanması daha kolay hesaplanabilecek.
00:04:57Daha tutarlı hesaplanabilecek diyeyim.
00:05:00O yüzden önemli bir trendteyiz.
00:05:03Bundan sonrası eğer o uyumlama doğru başarılırsa %38 hedefine doğru ki gidebilir.
00:05:09Ya da tahminine doğru diyeyim.
00:05:11Hedef demek doğru olmaz.
00:05:13Tabi şimdi aslında hedefler de var hocam aslına bakarsanız.
00:05:16Hanım Mehmet Şimşek de zaten açıklamıştı.
00:05:18Sizinle devam etmek isterim Sayın Bağış.
00:05:20Şimdi elbette o hedeflere yaklaşabilecek ekonomisine ne bekliyor onu sormak isterim.
00:05:25Ve tabi ki söylediğimiz gibi açıklanan enflasyon rakamlarını,
00:05:29temmuz ayındaki enflasyon rakamlarını siz nasıl değerlendirirsiniz?
00:05:34Arzu Hanım, tabi Türkiye'nin 2024 yılı sonu enflasyon beklentisi.
00:05:40Merkez Bankası'nın ve ekonomi %40'ın altında.
00:05:43%38 civarı bir enflasyon beleniyor.
00:05:46Bugün temmuz ayı enflasyonu %62'nin hemen altında gerçekleşti.
00:05:52Bunda da tabi Yusuf Hoca'nın da bahsettiği gibi son elektrik zamları da bir nebze etkili oldu.
00:06:00Yani %60 civarı bir enflasyondan bahsediyoruz.
00:06:03Yıl sonuna doğru hedeflenen %38'deki %40'ın altında bir enflasyon gerçekleşir mi?
00:06:11Belki %100 tutulmaz o hedef.
00:06:13Ancak dezenflasyon süreci Hazine Maliye Bakanımızın da belirttiği gibi sürüyor.
00:06:20Enflasyon geriliyor.
00:06:22Belki %100 hedef tutulmaz.
00:06:24Ancak %40'lısı ileri adım adım.
00:06:27Ve sonrasında da tabi 2025 için 20'li rakamlar.
00:06:312026 için de %10'lu rakamlar.
00:06:34Kolaylıkla yakalanabilir kanaatindeyim.
00:06:37Bugün tabi enflasyonun henüz %60'lı seviyelerde oluşu ayrı bir konu.
00:06:43Onu ayrıca konuşmak gerekiyor.
00:06:45Türkiye'de gıda tabii enerjiyle ilgili sorunlar bir nebze halledilmiş durumda.
00:06:50Küresel, jeopolitik gelişmeler, arz zinciri kırılma ile ilgili faktörler.
00:06:55Geçmişte enerjiyi ciddi anlamda olumsuz etkiliyordu.
00:06:58Enerji fiyatlarını yükseltiyordu.
00:07:00Bugün daha ziyade enflasyonunu daha çok konuşuyoruz.
00:07:05Ve bunlarla birlikte tabii son birkaç yılın enflasyon sürecinin tetiklediği biraz yapışkan beklentiler.
00:07:13Bunlar Türkiye'de enflasyonu henüz arzu edilen ölçüde düşüremeyişimizin temel sebepleri.
00:07:20Önümüzdeki dönemler tabii enflasyonla ilgili tabii elimizde umut verici bazı rakamlar da var.
00:07:27Örneğin üretici tarafında üreticilerin maliyetleriyle ilgili fiyat artışlarına baktığı fiyat enflasyonu %40'lara kadar gerilemiştir.
00:07:34Bu da tabii önümüzdeki dönemler artık fiyat baskısının biraz azalacağı
00:07:40ve arzu edilen o %40'lı belki %40'ın altındaki seviyelere önümüzdeki bir yıllık süre zaafında rahatlıkla ulaşılabileceğiyle ilgili bilgiler sunuyor.
00:07:52Tabii daha önemli konu burada biraz gıda tarafıyla ilgili ve hizmet sektörüyle ilgili.
00:07:59Belki yapısal noktada alınacak yol ve bunlarla birlikte tabii bir belki alt verinin daha altını özellikle çizmek.
00:08:07Türkiye'de eğitim enflasyonu bugün %105'li seviyelerde ciddi rakamlarda.
00:08:15Üniversite ücretli harçları gibi farklı noktalarda karşımıza...
00:08:19Hocam buralarda sınır var bildiğim kadarıyla ama o sınır uygulanmıyor mu?
00:08:23Ne yazık tabii çok fazla uygulandığından bahsetmek zorunda.
00:08:28Eğitim ücreti almıyor da kitap ücreti, şu ücreti...
00:08:33Farklı ücretler adı altında bu ücretler yine faiş oranlara çıkıyor ne yazık ki ve resmi enflasyona yansıyan kısmı da %105'i bulmuş durumda.
00:08:45Bununla ilgili tabii önümüzdeki dönemler belki yeni önlemler, yeni çözümler düşünmek gerekecek.
00:08:51Çünkü GEDA Hizmet sorun teşkil eden özellikle geçmişte beklentiler kısmıyla ilgili problemlerle birlikte...
00:08:59Bu da mevcut durumda bir sorun olmaya devam ediyor.
00:09:03Bunlarla ilgili ne tür önlemler alınacak?
00:09:06Tabii bunlarla birlikte Yusuf Hocanın da bahsettiği gibi Ağustos ayında 1 Ağustos'tan itibaren devreye girmiş olan...
00:09:14Bal fiyatı artışları %38'lik. O da Ağustos ayında bir nebze enflasyonu artırıcı bir etki gösterecek.
00:09:21Önümüzdeki dönemler benzer, farklı vergi veya zamlar olacak mı onu bekleyip göreceğiz.
00:09:29Ancak dezenflasyon süreci bir şekilde devam ediyor görünüyor.
00:09:33Ve bugünkü Temmuz ayındaki Haziran'a oranla %10'luk düşüş, enflasyondaki düşüş önümüzdeki aylar içinde umut veriyor.
00:09:44%100 olmasa konuşmanın başında da bahsettiğim gibi %40'lı rakamlara doğru sene sonu 2024 sonu enflasyona gelecek bir gün.
00:09:53Peki Sayın Abdülkadir Develi sizinle devam edelim efendim.
00:09:56Sizinle de enflasyon rakamlarını şöylece bir değerlendirmek isterim.
00:10:00Elbette etkilerini de değerlendirmekte fayda var. Siz nasıl değerlendirirsiniz, neler söylersiniz?
00:10:06Tabi ekonomi politiğinin merkezinde şu anda enflasyonlu mücadele var.
00:10:12Bu mücadeleleri seriye de iyi okumak gerekiyor.
00:10:15Ve bundan sonra seriye dair de projeksiyonları ortaya koymuş olduğundan da piyasalar tarafından da kabul edilmesi gerekiyor.
00:10:23Bu nasıl olacak peki?
00:10:25Bakın 3.33 Ersoy gelen enflasyon rakamı burada Temmuz ayına dair.
00:10:31Hazirada beklentinin altına gelmişti.
00:10:331.4 gelmişti. Bu iyi bir haberdi.
00:10:35Fakat Temmuz'da bir artış bekliyorduk.
00:10:37Tek başına baktığımız zaman 3.33'lük artış yüksek bir enflasyon oranıdır.
00:10:42Bunun altına çizmek istiyorum.
00:10:43Fakat aynı zamanda da beklentinin de altındadır.
00:10:46Şimdi Türkiye'deki enflasyon sürecini anlamak lazım.
00:10:49Yani hangi parametrelerden dolayı biz bu sürece giriyoruz?
00:10:52Bunlardan en önemlisi kul etisiydi.
00:10:54Bakın Bilal Hocam da ifade etti.
00:10:5610 puanlık düşüş var geçtiğimiz aydan bu aydaki.
00:10:59Bu 10 puanlık düşüş neden oldu?
00:11:01Çünkü geçtiğimiz yılın Temmuz ayındaki enflasyon rakamı %9 üzerindeydi.
00:11:063.33 ikisi arasındaki fark aynı zamanda baz etkisi olarak biz bunu tanımlıyoruz.
00:11:11Ve birdenbire çok hızlı ve sert düşüş oluyor.
00:11:13Ağustos ayında da buna benzer bir süreç olacak.
00:11:17Ve Eylül'e geldiğimiz zaman %50-55 puanlığında bir enflasyon rakamıyla karşı karşıya kalacağız.
00:11:22Geçtiğimiz yıl bizim yaz aylarında karşılaşmış olduğumuz enflasyonun yegane temel nedeni
00:11:28burada kur etkisi, vergi düzenlemeleriydi.
00:11:31Fakat daha sonrasında burada beklenti ve fiyatlanma süreci de bozulmaya başlandı.
00:11:37Yani kurun artmasıyla beraber aynı zamanda vergi güncellemeleriyle beraber
00:11:41burada çok hızlı bir fiyatlandırma süreci oldu.
00:11:44Ve bu aynı zamanda da ön talebi de şişti.
00:11:47Ön talep neden şişti? Yani tüketici şunu söyledi, hane halkı şunu düşündü.
00:11:51Fiyatlar artacak o zaman biz ne yapalım? Daha fazla alalım.
00:11:54Çünkü her ay fiyat artıyor.
00:11:56Bu ön talep çok güçlü hale geldi.
00:11:59Sonrasında ise bu belirsizliği şirketler, üreticiler fiyatlamaya başladı.
00:12:04Daha yüksek fiyatlamaya başladılar.
00:12:06Ve buna bağlı olarak da fiyatlamadan kaynaklı ilave bir enflasyonist baskı durumu söz konusu oldu.
00:12:12Şu gelinen noktada ise artık dünyada mesela gıda fiyatları %3 oranında düştü yıllık fazla.
00:12:19Enerji ve emtia fiyatları da aynı şekilde.
00:12:22Hatta enerji böyle şaşırtıcı şekilde 77-78 dolar civarında.
00:12:27Belki bu enerji konusu birazdan tekrar açarız.
00:12:29Dolayısıyla bu yıl aslında enflasyon ile mücadele noktasında doğru bir yıl.
00:12:34Sadece Türkiye için değil.
00:12:35Çünkü enerji olsun, emtia olsun birçok parametreyi yatay sihir içerisinde oldu.
00:12:41Bizim küreselden farklı olarak enflasyonla şişiren etken güçlü talep.
00:12:47Aynı zamanda da fiyatlama sürecinin, fiyatlama mekanizmasının piyasa şartlarının ötesinde çalışması.
00:12:54Ve buna bağlı olarak da fiyatlara karşı karşıya kalmamız.
00:12:57Şimdi temmuz ayında enerji fiyatlarında bir güncelleme durumu söz konusu oldu.
00:13:03Asgari ücrette bir artış durumu söz konusu oldu.
00:13:06Dolayısıyla şu anda küreseli de okuduk az önce.
00:13:09İlave bir enflasyonu artırıcı bir neden yoktur.
00:13:13Fakat iki tane önemli risk gerçekte.
00:13:16Bir tane de enflasyonun mücadeleyi bir miktara zora sokulabilir.
00:13:19Bunlardan bir tanesi özellikle Fed'in artık son gelen fırtınadan sonra,
00:13:25Pazartesi, Karapazartesi'den sonra ki belki birazdan da bunu konuşulur.
00:13:30Artık daha hızlı faiz indirimi sürecine girmesine beraber,
00:13:33Düşük maliyetli borçlanma imkanının oluşmasıyla birlikte,
00:13:37Küresel talebin artmasını getireceği bir emtiyarlı bir artış durumu söz konusu olabilir.
00:13:43Birinci riskimiz bu.
00:13:44Burada özellikle şunu söylemek istiyorum.
00:13:47Döviz kuru, yani kurun buradaki yatay serinin korunması gerekiyor.
00:13:51Fakat burada önce bir matematik var.
00:13:53Bir tarafta ihracatçıyı korumak durumundayız.
00:13:55Ama diğer tarafta da biz aynı şekilde ne yapmamız gerekiyor?
00:13:59Enflasyonla ilgili hedefli tutmamız gerekiyor.
00:14:01Fakat 37, 38, 39'luk yani bu %20'lik bir kur artışı yıl sonunda,
00:14:07ilave kur endeksinin kıskısını beraberine getirebilir.
00:14:11Ağustos ayı burada önemli.
00:14:13Fakat özellikle geçtiğimiz yıl Kasım Aralık Ocak'a baktığımız zaman,
00:14:19%1.5'un altına düşen aylık fazla artıştan bahsettik geçen yıl.
00:14:24Bu yılda aynı resmi bu noktada görmek istiyoruz.
00:14:27Fakat az önce söylemiş olduğum iki risk burada önemli.
00:14:31Çünkü bir de diğer taraftan da bir konuşmadığımız jeopolitik riskler var.
00:14:35Yani bu hep biz iktisadi parametrelerden konuşuyoruz.
00:14:39Fakat hani dün Sayın Bakan da ifade etti bu konuşması.
00:14:42Ben de takip ettim bizatihi.
00:14:44Hani küresel talebi düşük olması bize yarıyor dedi.
00:14:47Çünkü enerji ve emteya düşük gidiyor.
00:14:49Fakat orada bir eşik var.
00:14:51Yani burada eğer İsrail ve Irak'a benzer bir savaş birden kızışır ise,
00:14:55birden oluşur ise, Yunus Boğazı olsun, Kızıl Deniz olsun,
00:14:59Bab-ı Mendeb geçişi noktası olsun,
00:15:01buradaki lojistik şoklar, enerji şokların getireceği ilave bir maliyet ile
00:15:06sadece Türkiye değil, dünya da bu noktada kalabilir.
00:15:09Tabii enflasyonu okurken de bir taraftan da OVP defteriyle de ne kadar uyumlu gidiyoruz,
00:15:16buna da bakmak lazım.
00:15:18Çünkü bakın bizim demografik yapımız Avrupa ile ve ABD ile aynı değil.
00:15:23Genç bir nüfusa sahibiz.
00:15:24Yani bizdeki soğumanın maliyeti ABD'den ve Avrupa Birliği'nden daha fazla olabilir.
00:15:30Dolayısıyla burada bir taraftan faizleri yüksek tutarken,
00:15:33diğer taraftan gözümüz kulağımız, iş gücü piyasaları ne durumda,
00:15:36buna bakmak durumdayız.
00:15:37Ekonomik aktivite büyüme ne durumda, buna bakmak gerekiyor.
00:15:41Peki efendim şimdi bir de elbette özellikle TÜFE'deki yıllık değişimi oratmak isterim.
00:15:47Onun detaylarını da konuşacağız.
00:15:49Özellikle başlıklar var.
00:15:51Yine aslına bakarsanız TÜİK verileriyle ilgili,
00:15:54geri toplama yöntemlerine ilişkin de açıklama geldi.
00:15:57Şimdi TÜİK madde fiyatlarıyla ilgili yanıltıcı sonuçların bazı çevrelerce manipülasyon aracı
00:16:03olarak kabul görmesi neticesinde bilimsel açıdan TÜFE'ye eleştiri getiremeyen çevrelerin
00:16:08147 başlık içinde cımbızla seçtikleri birkaç başlığa dair yanıltıcı beyanların demokrasisi.
00:16:14Şimdi bunlar ne anlama geliyor?
00:16:16Şimdi TÜFE'deki yıllık değişimi oranlarına ilişkin bir tablomuz vardı.
00:16:20Onu da verelim isterim ve değerli hocalarımla konuşmak isterim elbette ki.
00:16:24Bu başlıkların detaylarını sayın Bilal Baş sizinle devam edelim efendim.
00:16:28Bir yandan da o TÜFE yıllık değişimi oranlarını konuşan Temmuz 2024'e ilişkin
00:16:33arkadaşlarım verecek ekrana siz nasıl değerlendirirsiniz bu başlıkları?
00:16:39Tabi bütün dünyada kullanılan standart metotlar var, yöntemler var enflasyonu ölçmek için.
00:16:46Gayrısa yurt dışı aslında deflatörü gibi farklı ölçüler de var.
00:16:52Ancak yurt dışında Batı'da SİP yanımlanan işte bizim TÜFE diye bildiğimiz
00:16:58bir sebepteki yönünü baz alan enflasyon ölçüsü bütün dünyada standart bir ölçü birimi.
00:17:05Farklı ülkeler örneğin Amerika örneği üzerinden gidecek olursak bununla birlikte
00:17:10onu tamamlayıcı farklı bir enflasyon ölçü birimi daha kullanılıyor.
00:17:17Amerika'daki kişisel tüketim harcamaları en az söylüyorum.
00:17:21Destekleyici farklı enflasyon ölçü birimleri de şüphesiz kullanılabilir.
00:17:27Ancak TÜFE Batı'daki tanımıyla dünyanın her tarafında kullanılan
00:17:32standart bir ölçü birimi.
00:17:34Türkiye'de de tabii enflasyon gibi farklı istihbarat yapan kurum olan TÜİK
00:17:40bu işi layıkıyla yapmaya çalışıyor. Eleştiriler elbette olacak.
00:17:45Ancak orta ve uzun vadede elbette Türkiye'deki bu işle ilgili kurumlar
00:17:51ya da ekonomi yönetimi, politika yapıcılar belki orta ve uzun vadede
00:17:58biraz bu Batı'daki örnekler gibi daha realistik, burada realistikten kastım şu
00:18:07enflasyonu örneğin ortama şehirli bir tüketim paketi ya da temel harcamalarını basalıyor.
00:18:16Hocam şöyle tablodan da isterseniz bir yandan isterseniz ayakta da anlatabiliriz, konuşalım isterim.
00:18:22Evet, o farktan bahsettikten sonra arzu ederseniz buna geri geleceğim.
00:18:28Belki orta ve uzun vadede biraz daha kal kesimdeki bireylerin de tüketimlerini bazalan
00:18:37ve onunla birlikte tabii kurumların ya da şirketlerin birikleri harcamaları da işin içine dahil eden
00:18:44daha geniş kapsamlı ikisler tüketim harcamaları gibi farklı ölçü birimleri de geliştirilebilir.
00:18:50Ancak bugün Türkiye'de kullanılan tüfe bazlı enflasyon ölçüm metodu bütün dökültü yöntemlerden biri.
00:18:59Türkiye'de de tabii bu metoda göre karşımıza çıkan enflasyon ekranda da gördüğümüz gibi son bir yıla bir nebze yükselmiş.
00:19:08%40'lı seviyelerden %75'te zirveyi Mayıs ayında yakaladıktan sonra son birkaç ayda
00:19:16Hazine Maliye Bakanımızın, Merkez Bankası'nın açıklamaları da son birkaç ayda başlamış olan bir dezenflasyon sürecini görüyoruz karşımızda.
00:19:27Bunun tabii elimizdeki veriler önümüzdeki birkaç yılda devam edeceğini öngörüyoruz.
00:19:35Geçmiş yıllar özellikle kurdaki hareketlilik ki maliyet enflasyonu baskısı Türkiye'deki yüksek enflasyonun son birkaç yıldaki yüksek enflasyonun temel sebeplerinden biriydi.
00:19:49Kurdaki hareketlilik enerji fiyatları ve arz zinciriyle ilgili farklı sorunlar, farklı bölgelerindeki jeopolitik kırılmalar,
00:19:57Rusya-Ukrayna Savaşı, Orta Doğu'daki gerginlikler, Asya Pasifik'teki kriz ya da gerginlik ortamı bunların hepsi ve daha gerisine gidersek elbette pandemi ve onunla bağlantılı farklı sorunlar.
00:20:12Bunlar dünyanın birçok bölgesinde enflasyonist bir süreci tetiklemişti.
00:20:19Batı'da da geçmiş 40-50 yılda çok fazla görülmemiş olan %10'lu enflasyon rakamları çıkarmıştı.
00:20:28Türkiye'de ise kurun da etkisiyle ciddi bir hareketlilik yaşanan kurdaki etkiyle daha yüksek enflasyon rakamları karşımıza çıkmıştı.
00:20:38Burada da 2002'de gördüğümüz %72 rakamların sonu %80'ler, %85'li rakamlara kadar enflasyon yükselmişti.
00:20:47Ardından KKM ile birlikte kurdaki volatilitten azalmış olması 2022'nin sonundan itibaren enflasyonu, özellikle maliyet tarafındaki enflasyon baskısını indirmişti.
00:21:03Ve zaman işi %40'lu hatta %40'lu rakamların altına kadar geliyordu.
00:21:08Ardından 2023 seçimlerinden sonra 19'lu seviyelerdeki kur malumunuz 30'lu seviyelere kadar çıkmıştı birkaç ay içinde.
00:21:202023 genel seçimleri ve Cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonra kurdaki o artışın da etkisiyle yine enflasyonda bir nebze bir hareketlilik gözlemlenmişti.
00:21:33Ve enflasyon tekrar bir artış trendine girmişti.
00:21:37Yeni ekonomi yönetiminin de öngörüsüne uygun olarak Mayıs 2024'te 70'li rakamların ortasında 70 seviyesinde enflasyon zirveyi gördükten sonra ardından gerilemiş görünüyor.
00:21:57Dolayısıyla dünyanın farklı ülkelerinde kullanılan bu standart ölçü metoduna gerekir resmi enflasyon bugün %60'lı seviyelere kadar gerilemiş durumda.
00:22:08Bir önceki kısımda da altını çizdiğim gibi özellikle Türkiye'de temel sorun olarak karşımıza çıkaran maliyet yönlü baskıların azalmış olduğunu gözlemliyoruz.
00:22:20Ki üretici fiyat enflasyonundaki %40'lı seviyelere dikkat çekmiştim.
00:22:26Bununla birlikte tabii şu an temel sorun olarak karşımıza duran hizmet enflasyonu ve gıda tarafındaki yeni adımlar.
00:22:35Tabii yaz döneminde bir nebze gıda enflasyonu düşürücü faktörler malumunuz.
00:22:41Arzdaki artış ve belki tarım politikalarıyla ilgili destekleyici, sübvans edici gıda enflasyonuyla mücadele ekonomi yönetiminin işini kolaylaştıracaktır.
00:22:54İlerleyen süre zarfında bu dünyanın her tarafında kullanılan standart tüfek enflasyonunun zaman içinde gerileyeceğini öngörüyorum ben de.
00:23:04Ancak şu anki anlamlar belki Merkez Bankası'nın %38'lik hedefinin yüz tutulamayacağını belki bir nebze gösteriyor bize.
00:23:17Ancak %40'lı sene sonu enflasyonun ben rahatlıklarını düşünüyorum.
00:23:23Siz nasıl değerlendirirsiniz hocam?
00:23:25Şurada anlatayım istersen Arzu.
00:23:28Şimdi beklediğimiz şey bazı şeyleri.
00:23:32Şurada 80 seviyelerinden 2022'nin 10. ayında.
00:23:37Burada 38'e kadar düşmüştük ya.
00:23:40Bunun şimdi bu periyodun devamında tekrarlanmasını bekliyoruz biz.
00:23:46Şuradaki o çukurun tekrar oluşmasını bekliyoruz.
00:23:50Buradaki etkiler maliye politikasıyla oluşturuldu.
00:23:54Aşağı doğru etkiler para politikasından ziyade.
00:23:57Küreselde de bir dengelenme açıkçası ilk şoktan sonra Ukrayna Rusya Savaşı'nın ilk şokundan sonra başlamıştı.
00:24:05Ama hala küresel riskler canlı iki.
00:24:08Maliye politikası buraya kadar geldik 38'e kadar geldik.
00:24:11Şimdi 80-38 frekansı çok şiddetli bir frekans.
00:24:15Yani bu frekansta hareket etmek aslında maliyete bir yük aldığını gösteriyor.
00:24:21Enerji sübvansiyonlarımızı hatırlatayım doğalgazda elektrikte.
00:24:25Bu gibi yöntemlerle KDV indirimi KDV'nin %1'e indirimi keza.
00:24:32Bu gibi yöntemlerle ki bunu dünyada yapacak bir ekonomi yoktur.
00:24:36Türkiye'nin mevcut borçluluk seviyesi düşük olduğundan onları o dönemde yapabilmişti.
00:24:42Türkiye dünyanın en borçsuz ekonomilerinden KDV'yi %1'e düşürmek mesela İspanya için imkansız bir senaryodur.
00:24:51Ya da elektriği doğalgazı sübvans etmek imkansız bir senaryodur.
00:24:55Türkiye o dönemde para 38'e kadar gelmişti 6. ay itibariyle.
00:25:00Seçimden sonra yeni ekonomi yönetimi kuruldu.
00:25:03Buradaki etkiler bu sefer yukarı yönlü etkiler gene maliye politikası ile oldu.
00:25:09Biraz önce Abdülkadir Hoca da değindi.
00:25:12Burada önemli vergi artışları geldi.
00:25:16İşte o %1 KDV'yi burada aldık zannederim yanlış hatırlamıyorsam.
00:25:20Kurda bir şoklama oldu.
00:25:23Kur burada 19'dan 26'ya çıktı.
00:25:26İşte o etkiyi burada o etkiyi sonra da kurun yukarı yönlü 33'e kadar bitirildi.
00:25:33Maliye politikası da hala enflasyonist etkiler yapmaya devam ediyor.
00:25:37Hatırlarsanız Gaye Erkan şurada gitti herhalde birinci ayda.
00:25:41Gidene kadar Merkez Bankası'nın politika metinlerinde maliye politikası yani vergi artışlarının enflasyonist etkisine sürekli vurgu yapılan bir metin türü vardı.
00:25:53Şimdi buradan sonra bir yataylaşma ama şurası işte bir baz etkisi.
00:26:00Şuradaki 38'e indiğimiz alandaki o doğal gaz subvansiyonları vardı ya.
00:26:08Onun buradaki etkisi aslında buradaki artış da işte bu iniş bir baz etkisi yani bir matematik meselesi aslında derken bu artışın bir kısmı da baz etkisi.
00:26:20O da bir matematik meselesi yani ondan ibaret.
00:26:24Şimdi burada mesela 80'lerden bir dönüş var ya bir öncekinde bu sefer 75'lerden bir dönüş olacak.
00:26:32Bilal Hoca'ya sorulursa %40'lara falan enflasyon düşecek.
00:26:37Yani o frekanstan biraz daha daralmış bir aralık ortaya çıkacak.
00:26:42Ondan sonrası asıl önemli olacak.
00:26:45Şimdi biraz yerime geçip onu izah etmeye çalışayım istersen.
00:26:49Sonrası dediğiniz dönem 2025 dönemine tekabül ediyor.
00:26:53Şimdi anlaşılıyor ki 80-38 frekansında Türkiye enflasyonunu yönetebiliyor.
00:27:00Yani 80'den 38'e düşebiliyorsunuz.
00:27:0380'den 30'a düşmek çok büyük bir düşüş.
00:27:06Çok güçlü bir enflasyonun artış hızında yavaşlama demek.
00:27:11Ama 38'den aşağı bunu götürmek işte epeyce bir yorucu olabilir.
00:27:19Asıl problem olan kısmı da işsizlik.
00:27:22Biraz önce yine Abdülkadir Hoca oraya vurgu yaptı.
00:27:25Şu etkiyi 80'den 38'e gelirken bir ekonomide işsizliğin artmaması olası değil teoriye göre.
00:27:35Söz konusu değil yani.
00:27:36Zaten teoriye has esnek kullanıyoruz ki yurt içinde üretimi desteklemeye devam edelim.
00:27:42Onu epeyce bir gümrük olarak epeyce bu politikayı da para politikasında desteklemeye çalışıyoruz.
00:27:49Bunu söyleyeyim.
00:27:50Türkiye'nin bugün deneyimlediği enflasyon işte nasıl dedi böyle oldu falan kısmı o kahvehane kısmı.
00:27:57O kahvehane kısmı Türkiye yurt içinde bir üretim coğrafyası ortaya çıkarmak istiyor.
00:28:03İtal ikameci bir politika ortaya koyuyor.
00:28:06Bu İtal ikameciliğin bize maliyeti yani işte Türkiye çok güçlü büyüyordu da çok gençti de o büyümenin böyle etkisi vardı.
00:28:16Bunlar var yok değil yani faiz politikasının da etkisi var yok değil.
00:28:20Ama bizde temel etken maliye politikası oldu.
00:28:24Maliye politikasını gümrük politikası yerine yurt içinde Türkiye sınırlarını bir esnetse o gümrükten mal Türkiye'de sıkıntı asıl o zaman olur.
00:28:35İşte o olmasın diye bir gayet kondu ne kadar başarılı oldu.
00:28:40Burada hala onda ısrar ediyoruz.
00:28:43Yani şu düşüşü enflasyona neden o işsizliğe düzelteyim.
00:28:47Neden olmadan yapıyoruz.
00:28:49Zaten hatırlarsanız geçenlerde Doğuşe Bank zannedelim bir rapor ve Türkiye'de işsizlik üretmeden bir soğuma başarabilirse bu dünyada iyi olacak diye.
00:29:00Evet bankası.
00:29:01Ama işsizlik rakamları şu an düşüş gösteriyor.
00:29:03Evet o düşüş direni devam ediyor.
00:29:05Bizim Merz Bankası mesela öyle rahat konuşamaz.
00:29:08İşte işsizlik verilerine bakıyoruz da bu hala düşmedi de o yüzden biz hala enflasyonu arttırabiliriz gibi bir şey söylemez.
00:29:15Ama bakın Fedin Powell her toplantıda işsizlik düşmüyor demek ki enflasyonu arttırmamız gerebilir gibi bir mesaj veriyor.
00:29:22İşsizlik nasıl oluşur ortodoks politikada.
00:29:26Şöyle ithalata izin verirsin yurt içi firmalar rekabete dayanamaz kapatmak zorunda.
00:29:33Öyle olur çünkü ortodoks politikada değerli TL yaparsın değerli TL'si verir ve yurt içinde enflasyonu düşürürsün.
00:29:41Amerika böyle düşürmüştür.
00:29:43Öyle para politikasının sıkılaştırıcıydı şuydu buydu öyle değil.
00:29:48Ucuza ithalat.
00:29:50Biz hala onu yapmadan şimdi 38'e kadar bir yeri zorlayacağız.
00:29:55Bakın burası bu çerçeveyi başarabildiğimizi daha önce gösterdik.
00:30:0080'den 38'e işsizliği yükleyebildiğimizi gösterdik.
00:30:05EYT gibi faktörler de burada politikayı destekliyor.
00:30:09Bu noktada işsizlik düşmemiş.
00:30:11Evet düşmedi.
00:30:12Bütün trend boyunca düşmedi.
00:30:14EYT zorluyor bu yönüyle de destekliyor.
00:30:17Yani maliye politikası üzerindeki yüküyle çok zorluyor.
00:30:20Ama işsizliği arttırma etkisi varsa eğer EYT'nin ki 4 milyondan fazla kişi EYT'li olacak bunlar da işten ayrılıyor.
00:30:28Yerine yerlerini koyabiliyoruz gibi bir durum var.
00:30:31Bir faydası tek faydası EYT'nin bu olabilir.
00:30:34Başka bir faydası yok.
00:30:36Ama şunu ifade etmek izah ettim.
00:30:39Biz 70'den 80'den 38'e geliyoruz.
00:30:42Tamam bunu çok iyi anladık.
00:30:4538'den aşağısı işte orada işsizliği arttırmadan eğer 10'lu rakamlara düşebilirsek bu gerçekten epeyce iddialı.
00:30:55Dünya çapında büyük bir şey oluruz.
00:30:57Zaten bunu da ortodoksiyle hala yapmıyoruz.
00:30:59Ortodoksiyle onu yapamazsın.
00:31:01Yani işsizlik patlar.
00:31:02İşte ortodoks politikaları rasyonel diye bir vurgu var ya.
00:31:06İşsizlik patlar bunu yapamazsın.
00:31:09İthalatla alakalı mı hocam o ortodoksi dediğiniz?
00:31:12Ortodoks yine iki mahsulü vardır.
00:31:15Bir yurt dışından sermaye girişi.
00:31:19İki yurt dışından ucuz mal girişi.
00:31:23Ya da şöyle söyleyeyim batıdan sermaye girişi doğudan mal girişi.
00:31:27Şimdi biz bunun batıdan sermaye girişi kısmında varız tamamız.
00:31:31Ama doğudan mal girişi kısmını hayli engelliyoruz yani ciddi engelliyoruz.
00:31:36İşte Çinli otomobiller anlaşılsın.
00:31:39Hatta biz ÖTV'yi gümrük vergisi yerine kullanıyoruz.
00:31:42Yani ÖTV'yi maksadının dışında da kullanıyoruz bu işte.
00:31:46Bütün diğer mallar da böyle.
00:31:49Olursa ortodoksinin size verdiği nimet budur.
00:31:53Değerli TL yurt dışından ucuza mal.
00:31:562002-2004 o çok arzulanan dönem budur.
00:31:59Ama yurt içi üretimi bitiriyorsun ortodoksuyla.
00:32:02Bu da Türkiye'nin tercih etmediği bir durum oldu.
00:32:05Bütün mertebe özellikle stratejik ürünlerde kendine yeten bir ekonomi olma hayali var Türkiye'nin.
00:32:11Bu peşine gidilebilecek bir hayal.
00:32:13Ama içeriği ne kadar konsolide edebildiğimiz tartışması hala sürüyor işte.
00:32:19Önemli olan 38'den aşağı işsizlik üretmeden gidebilirsek
00:32:24Dünya çapında bir iş yapmış olacağız.
00:32:26Bunun da örnek olay çalışmaları yapılır case study deniyor.
00:32:32Gerçekten Türkiye'nin başlattığı, Japonya'nın sürdürdüğü,
00:32:37bizim umduğumuzu kitaptaki politikalar, ortodoks politikalar bize umduğumuzu verebilir mi?
00:32:45Urgulaması daha da fazla yaygınlaşabilir.
00:32:49Öyle bir dönemdeyiz ama bunu başarmak için gerçekten bütün ekonomik...
00:32:55Kol kola girmesi lazım.
00:32:57Bu mümkün değilse eğer kol kola giremiyorsak,
00:33:01yani masal kesim, işletmeler, hane halkı ve hükümet.
00:33:05Orada işsizlik üretmeden, denklemden çıkmak kolay değil.
00:33:10Bir şey daha ekleyeyim hocam, sen bana da katkı ver.
00:33:15Temel belirleyici kur olacak.
00:33:20Kur aşağı bırakmadan, 33'ün altına bırakmadan enflasyonu indirebilirsek,
00:33:28işsizlik de oluşmaz.
00:33:30Kur aşağı kaçarsa, şu an matematikle biz elimizde kuru 28 hesaplayabiliriz.
00:33:37Döviz arz talebi de belirleyici olur da, matematiği gereği.
00:33:41O zaman kur aşağı giderse Türkiye'de ciddi işsizliğe neden olur.
00:33:47Bu da Ağustos sonu biz %50 enflasyona geleceğiz.
00:33:52Gerçekten bir sarsıntı anlamına da real sektörü...
00:33:57İkincidir. Önemli olan finansal kesimdir.
00:34:01Zaten ortodoks politikalar da finansal kesimi kayırır.
00:34:04Bir önceki politikalar da real kesimi kayırmaya çalıştı Türkiye.
00:34:09Onun da maliyetini gördü bu küresel sistemde diyeyim.
00:34:13Burada iki ekleme yapma gereği hissettim.
00:34:17Birincisi, önümüzdeki dönemler bu tasarruf adımları ve sıkı mali politika,
00:34:23hakikaten ciddi bir destek verecek dezenflasyon sürecine.
00:34:27Orada maliye politikasının biraz ekonomi politikasına kontrast oluşturup,
00:34:34hane halkına destek vermesi de gerekebilir.
00:34:38Orası biraz zor bir dönem.
00:34:40Tabii süreçte belki farklı destekleyici adımlar da gündeme gelecektir.
00:34:45Ancak şu an son bir yılda, özellikle son altı ayda daha yoğun olarak görmeye başladığımız
00:34:52tasarruf adımları ve mali sıkılaşma politikaları, önümüzdeki dönem benim kanaatim
00:34:58%40 ve %40'ın altındaki dezenflasyon sürecine ciddi destek verecek.
00:35:04Bu birinci önemli nokta.
00:35:06Onu tamamlayıcı olarak Yusuf Hoca'nın konuşmasını eklemek istedim.
00:35:10İkincisi, hem Türkiye'de hem küresel ölçekten aslında ciddi bir yanlış bilgi akışı var.
00:35:18Onu düzeltme gereği hissediyorum.
00:35:20O da şu ki, 1900'dan meşhur olan bir Philips eğrisi diye bir teorik yaklaşım var.
00:35:26Bu enflasyondaki artışın birbirinin tezatı olduğunu,
00:35:32biri yükseldiği zaman diğerinin düştüğünü iddia eden teorik bir model.
00:35:37Geçmişte kısa vadede biri yükseldiği zaman diğeri aşağı iner derlerdi.
00:35:43Bugün yaşadığımız dezenflasyon süreci, örneğin enflasyon bugün aşağı iner.
00:35:48Kamu öyle bir yanlış algı oluşuyor.
00:35:50Acaba ilk yükselebilir mi diye.
00:35:52Enflasyon düşünce işsizliğin bir kısmı oluşuyor.
00:35:55Evet, ya da öyle bir endişe diyelim.
00:35:57Philips eğrisi neredeyse çöpe atılalı uzun zaman oldu.
00:36:01Onun farkında olmak, geçmişte...
00:36:04Kamuoyun o alası yanlış değil.
00:36:07Kamuoyu tersinden de yorumlayabiliyorsa, bu mümkün olduğu için.
00:36:12Geçmişte kısa vadede bir ters ilişki olması vardı.
00:36:16Ardından farklı teorik modeller ya da çalışmalar, farklı ülkelerdeki deneyimler.
00:36:22Bunun uzun vasıtasında doğru olabileceği,
00:36:26kısa vadede enflasyon düşerken işsizliğin aslında bazen yükselmeyebileceğini.
00:36:31Fakat uzun vadede böyle bir olumsuz etkisinin olduğuna yönelik,
00:36:35örneğin 70'lerde, 80'lerde farklı bir yaklaşım gelişiyor.
00:36:39Bugün aslında o enflasyon ve işsizlik arasındaki ters ilişki
00:36:44ya da bugünkü dezenflasyon sürecinin işsizliğe yol açabileceği şeylerin
00:36:49çok fazla ne teorik, ne fikrik örneğinin olmadığı ile ilgili veriler
00:36:57ya da kanıtlar çok daha aslında yaygın akademiden.
00:37:00Genel kabul buna doğru gidiyor.
00:37:02Örnek ortaya çıkarabilir.
00:37:04Türkiye onu destekleyici bir örnek olabilir.
00:37:06Kesinlikle katılıyorum.
00:37:08Fakat şunu çizmek gerekiyor, öyle bir endişe var ise kamuoyunda,
00:37:12hatta akademi camiasında artık o eski Philips yaklaşımının
00:37:17çöpe atıldığının altını çizmek gerekiyor.
00:37:20Peki.
00:37:21Sayın Abdülkadir Develi sizinle devam etmiştir.
00:37:23Ama onu çöpe atıldığını ilk defa görebileceğiz.
00:37:26Eğer Türkiye onu kotarabilirse.
00:37:28Eğer olursa sizin söylediğiniz.
00:37:30Şimdi ben Sayın Abdülkadir'i devam etmek isterim.
00:37:32Sizin söylediğiniz başlığı 35'lerin altına inerken
00:37:35aynı zamanda da işsizliğin oluşmamasını sağlayabilir miyiz?
00:37:40Türkiye bunu yapabilir mi sizce?
00:37:42Sizi nasıl değerlendirirsiniz?
00:37:44Tabii yapmasını umuyoruz biz.
00:37:46Fakat enflasyonla mücadeledeki temel noktalardan bir tanesi
00:37:50talebin soğutulması.
00:37:52Yani piyasa talebin soğutulması.
00:37:54Tabii ki bunun bir karşılığı olacaktır.
00:37:56Yani talep düştüğü zaman bu noktada arıza düşecektir.
00:37:59Ve buna bağlı olarak da üretim de düşecektir.
00:38:01Ve işsizlik de olacaktır.
00:38:03Tabii bunu dengeleyebilmek önemli bu noktada.
00:38:06Peki bu işsizliği oluşmadan biz bunu nasıl sağlayacağız?
00:38:11Bakın enflasyonla mücadelede birçok politikayı,
00:38:14enflasyonla mücadeleyi desteklemek gerekiyor.
00:38:17Yani hatırlarsanız bir ara Beyazıt fiyatları artış durumu söz konusu oldu.
00:38:23Sonrasında ihracat kısıtlaması geldi.
00:38:26Fiyatlar normalleşti.
00:38:28Yani dış ticaret politikasıyla içerideki fiyat sistemi bu noktada destekliyor.
00:38:32Bir taraftan gelirler politikasıyla içerideki fiyatların desteklenme durumu söz konusu.
00:38:36Bir taraftan zamanın ortasına da içerideki fiyatların durumu söz konusu.
00:38:40Yani bunun hepsini bir arada yapmak lazım.
00:38:42Bu söylemiş olduğumuz hususları ayrısını da işsizlikte de, işsizlikte bu mücadelede de kullanmak gerekiyor.
00:38:49Yani tamam talep soğuyacak, iş talep soğuyacak ve buna bağlı olarak da arz düşecek, işsizlik oluşacak.
00:38:57Teoru bunu söylüyor.
00:38:58Fakat diğer tarafta bunu dengeleyeceği unsur nedir?
00:39:01İşte burada özellikle döviz getirişi var ya,
00:39:03yani ihracatın artması Sayın Cumhurbaşkanı ifade etti.
00:39:0731 milyar dolar şu an yıllıklandırılmış ihracat ihtiyarı.
00:39:10Daha da yüksek bir artış ve turizm ile bunun aynı zamanda büyümenin desteklenmesi gerekiyor.
00:39:17Ve bu aynı zamanda bakın öyle bir nokta ki burası enflasyonu düşürürken
00:39:23uygulanan politikalarla beraber ithalatta da bir azalma durumu söz konusu oldu.
00:39:29Yani dış ticaret açığı yüzde 43 düştü.
00:39:32Bu sebebi ne?
00:39:33İthalatın düşmesi, ihracatın ithalatının karşılama oranının artması.
00:39:37Bu bir tane cari dengeyi yormadan büyünme seçeneğini ortaya koyuyor.
00:39:42Yani biz geleneksel olarak ülkeyiz.
00:39:44Zaten rakamlarda belli.
00:39:46Yüzyıllık büyüm oranımız yüzde 4.8.
00:39:48Son yıllık büyüm oranımız ortalama yüzde 5.5.
00:39:51Fakat biz büyürken cari denge yoruluyor idi.
00:39:54Yani cari açığımız da artıyordu.
00:39:56Çünkü bizim gibi gelişmekte olan ülkelere neye ihtiyacı var büyümek için?
00:40:01Servan ihtiyacı arttığı zaman ve bu dışarıdan geldiği zaman döviz talebi de artıyor.
00:40:06Ve buna bağlı olarak da cari dengede bir bozulma durumu söz konusu oluyor.
00:40:10Dolayısıyla burada enflasyonla mücadele yaparken biz aynı anda şunu da yapmış oluyoruz.
00:40:14Sağlıklı büyüme, yani döviz talebi oluşturma büyüyebilme kabiliyeti elde etmeye başlıyoruz.
00:40:21Bu oldukça önemli.
00:40:23Yani bunu sıkça dillendirmemiz gerekiyor.
00:40:26Diğer türlü döviz talebinin artması, büyümeyle beraber sonra tekrar bir dövizde bir artışın ortaya çıkması, bir dağılanma çok daha fazla oluyor.
00:40:36Ama döviz talebini düşürerek büyüme kapasitesini genişletebilirsek bu bir taraftan içeride ihracata destek olacaktır.
00:40:44İhracatı arttıracaktır.
00:40:46Aynı zamanda içeride de enflasyonla mücadelede ekonomi, politika yapıcıların da güçlendirecektir.
00:40:52Şimdi rakamlar bunu gösteriyor.
00:40:54Bir portföy girişi de var.
00:40:56CDS'in düşmesi oldukça önemli bu noktada.
00:40:59Bu 800'lerden ileri kadar düştü ama benim umduğum 150-200'e arasında gelmesi ki bu da yatırım kategorisini aynı zamanda ifade ediyor.
00:41:09Burada düşüş var.
00:41:10Kredi notunda da bir zamanlar şunu tartıştık biz.
00:41:13Acaba derecelendirme kuruluşları ne kadar objektif, ne kadar rasyonel?
00:41:18Fakat biz şunu biliyoruz ki Suhali Sermaye'de ülkeye geleceği zaman belli başlı parametrelere bakar.
00:41:24Nedir bu parametreler?
00:41:25Ülkenin kredi notu ne durumda?
00:41:27CDS ne durumda?
00:41:29Merkez Bankası'nın rezervleri ne durumda?
00:41:31Cihari denge ne durumda?
00:41:33Enflasyon da bunun yanında da ülkenin büyüme performansını devam ettirebiliyor mu?
00:41:38Şimdi bütün bu parametrelerin hepsini masanın üstüne koyduğumuz zaman enflasyon dışı parametreler gayet iyi.
00:41:45Hatta bu Pazartesi günü çıktığım programlarda şunu ifade etmiyor.
00:41:48Fakat bu düşüşün nedeni bizden değil.
00:41:51Çünkü bizdeki parametreler oldukça iyi.
00:41:53Küresel bir finansal sistemin parçasıyız.
00:41:56Bir dalgalanmadan biz de bu noktada etkileniyoruz.
00:41:59Dolayısıyla burada veriler bu iyi.
00:42:01Yani enflasyonun öngörülebilir düzeye gelmesi ki o band neresidir?
00:42:05%38 ile %42 bandı.
00:42:08Ama beklentimiz %40'ın üzerinde, %40-45 aralığında enflasyon sürecinin tamamlanması.
00:42:15Projeksiyon ne kadar gerçekleşirse bu aynı zamanda Türkiye'ye ilave kredi notu olarak da dönecektir.
00:42:24Çünkü bakın Kredi Gecelendirme Kuruluşları Türk notunu artırdı.
00:42:28Üç tanesinden bahsediyor.
00:42:29Önemli olan zaten üç tanesi.
00:42:30Bunlar şuan domine ediyor.
00:42:34Bu aynı zamanda da görünümünü pozitif bıraktı.
00:42:37Yani bu politikaların devamında daha fazla olacaktır.
00:42:41Fakat az önce Yusuf Hocam'ın ifadesi sağ gözle başına olmayacaktır.
00:42:46Yani biz burada üretim yönüyle, iracat yönüyle doğrudan uluslararası yabancı sermaye girişini de bu noktada bir yere getirmek durumundayız.
00:42:57Diğer türlü sıcak sermaye her zaman bu noktada hassastır.
00:43:01Yani özellikle böyle bir jeopolitik ortamda Türkiye'nin bulunmuş olduğu konum,
00:43:06bu misyon gereği yoğun sıcak sermaye içeride bulunmasını getirmiş olduğu riskler de mutlaka vardır.
00:43:12Bununla ilgili daha fazla yatırıma ihtiyaç var.
00:43:15Peki.
00:43:16Başlıklarla birlikte arayacağız.
00:43:17Memleket meselelerinde saat başında yine ekonomi başlıklarını konuşmaya devam edeceğiz.
00:43:21Kısa bir ara diyoruz.
00:43:23Ülke TV ekranlarına hoş geldiniz efendim.
00:43:25Saatlerimiz 22'yi gösterdik.
00:43:27Meselelerinin ikinci dilimindeyiz.
00:43:28Gündemi konuşmaya devam ediyoruz efendim.
00:43:30Bir konu para piyasaları uzmanı Helin Çelik de bizlerle birlikte.
00:43:34Hoş geldiniz efendim.
00:43:35Teşekkür ediyorum.
00:43:36Hoş bulduk.
00:43:37İyi yayınlar olsun.
00:43:38Çok teşekkür ediyoruz.
00:43:39Şimdi tabii kripto para meselesini konuşacağız bu dilimde.
00:43:42Kriptopant'ı bitcoin fiyatlarındaki son durumu konuşacağız.
00:43:46Şöyle bir bakalım.
00:43:47Bilgileri sizlerle paylaşalım.
00:43:49Bitcoin ve diğer kripto varlıklar Orta Doğu'daki artan gerilimler,
00:43:52ekonomisine ilişkin resesyon endişeleri nedeniyle sert bir düşüş yaşadı.
00:43:56Bitcoin yaklaşık 6 ayın dip seviyesini görürken 50 bin dolar seviyesinin altına kadar geriledi.
00:44:02Kripto paralardan son 24 saatte 250 milyar dolar silindi ifadeleri kullanıldı.
00:44:08Şimdi bu sert düşüşün aslında detaylarını sayın Helin hocamla birlikte değerlendirmek istiyoruz.
00:44:15Bitcoin fiyat son durumu nedir hocam?
00:44:16Bu düşüşün sebebine ve aslında ileriki dönemlerde de nasıl olacağına dair bilgiler almak isteriz.
00:44:22Neler aktarırsınız?
00:44:23Evet aslında kripto para piyasasındaki düşüşün sinyalleri geçtiğimiz hafta
00:44:27Powell'ın yapmış olduğu basın toplantısının ardından belli oldu diyebiliriz.
00:44:32Fed tutanaklarının aksine Powell bir güvercin tonda yaklaşmıştı piyasaya
00:44:37ve yukarı yönlü tepki görülmeye başlanmıştı.
00:44:40Ancak bu konuşma çarşamba günü gerçekleşti.
00:44:43Perşembe ve cuma günleri ABD'den iki kritik veri bekliyorduk.
00:44:47Bir tanesi işsizlik haklarından yararlanma başvuru.
00:44:50Aynı gün açıklanacak işsizlik oranı ve cuma günü açıklanacak tarım dışı istihdam verisi.
00:44:56Normal şartlar altında kripto para piyasası iki yıldır faiz indirimlerini bekliyordu.
00:45:00Çünkü yüksek faiz hem riskli varlıklara satış baskısı getiriyordu.
00:45:05Kripto para piyasası da bu bağlamda düşüş serisine yakalanmıştı ve bir ayı sezonu geçirmişti.
00:45:11Faiz indirimlerini bu kadar beklerken istihdamda bir soğuma olması gerekiyordu.
00:45:16Ve işsizlik oranının da kontrollü bir şekilde yukarı yönlü revize edilmesi gerekiyordu.
00:45:20Aslında beklentiler paralelinde her şey ilerlerken Powell çok sert bir soğumanın piyasaya zarar vereceğini söyledi.
00:45:28Ve bu kadar sert bir düşüş beklemedi işte istihdama.
00:45:32Ancak cuma günkü veri özellikle beklentinin oldukça altında gelen bir istihdam verisi.
00:45:38Ve dolayısıyla piyasa Powell'ın konuşmasıyla bunu özdeşleştirdi ve sert bir panik satışına tetikledi.
00:45:45Kripto para piyasası Perşembe ve Cuma günleri zaten geri çekilmeye başlamıştı.
00:45:50Akabinde hafta sonu çok tatsız geçti yine kırmızı kapattık.
00:45:55Altcoin'ler yine düşüş serisine yakalanmıştı.
00:45:58Çünkü lokomotif aslında piyasa bitcoin nereye giderse çoğu altcoin ki burada binlerce altcoin olduğunu söylemen mümkün.
00:46:06O da aynı şekilde bitcoin'i takip ediyor ve piyasadaki kayıplar böylelikle büyümeye başlamıştı.
00:46:12Ama pazartesi gününe geldiğimizde bütün küreseli etkileyen bir mevzuyla karşı burada da Japonya örneği.
00:46:19Japonya evet buradaki borsa yani Japonya borsası anlaşılacağı dilden konuşmak gerekirse.
00:46:281987 yılından bu yana gördüğü en sert düşüşü yaşadı.
00:46:32Karapazartesi deneyimiz sanırım o değil mi?
00:46:35Evet Karapazartesi'ye neden olan bu borsadaki çöküş aslında.
00:46:39ABD'deki resesyon ilişkileriyle birlikte gelen satış baskısıyla Japonya'daki durum birleşti.
00:46:46Ki olayın temeline ikisinde de merkeze faizi koymamız gerekiyor.
00:46:50Çünkü her iki ülkede de faizlerin yüksek olması piyasalardaki borsa satışlarını tetikledi.
00:46:57Buradaki mantık şöyle ilerliyor.
00:46:59Bir ülkede enflasyon varsa Japonya'da da ABD'de de aslında biz küresel anlamda pandemiden sonra enflasyonla boğuşuruz.
00:47:07Ülkeler tedbir almaya başladı.
00:47:09Burada da merkez bankaları enflasyonu düşürmek ve kendi birimlerinin değerlerine kurmak için faiz artırımı yoluna gittiler.
00:47:17Pardon faiz indirimi yoluna gitmeye çalıştılar enflasyonu düşürmek için.
00:47:21Ama verilerin bunu desteklemesi gerekiyordu.
00:47:25Ve faizlerin uzun süre yüksek kalması bir noktada büyümeye zarar verdi.
00:47:31Japonya'da da faizler 15 yılın en yüksek seviyesine tırmanmıştı.
00:47:35Faiz yüksek olduğu zaman borçlanma maliyeti yüksek olur.
00:47:38Hem şirketler hem de hane halkları dar boğaza girer tırım azalır.
00:47:42Dolayısıyla yüksek faiz aslında bir ülkeyi kaosa da götürebilir.
00:47:47Dengeli olmazsa eğer.
00:47:49Bu sebep yüzünden faiz indiriminin kollanıyor olması lazımdı.
00:47:54Faizin bu kadar yüksek olması borsada sert satış getirdi.
00:47:58Çünkü bu durumda yüksek faizde borsadan para çıkışı yaşanır.
00:48:03Yaşanır düz mantıkla bakacak olursak.
00:48:05Tabi borsanın dinamikleri çok farklıdır.
00:48:08Her finansal enstrümanın kendi içinde bir dinamiği vardır.
00:48:12Normalde hisse senedi piyasasına baktığımız zaman bilan olur.
00:48:15Jiyapolitik durumlar da etkili olur.
00:48:17Ki biz bir de bu iki duruma ona da birazdan girelim.
00:48:20Ve İsrail arasında yaşanan gerilimi de ekledik.
00:48:23Yine pazartesi gününe.
00:48:25Bahsetmiş olduğumuz hem Japonya'daki örnek hem Amerika'nın resesyona girecek olma ihtimali.
00:48:31Yani bunun korkusunun daha doğrusu yatırımcıyı sarması.
00:48:35Ve bir de jiyapolitik riskli işsizliklerin artması riskli.
00:48:39Zaten satış getirmişti.
00:48:41Ancak diğer açıdan Japonya ve ABD'deki bu örnek altının da satış baskısıyla karşılaşmasına neden oldu.
00:48:48Aslında örüntünün şöyle olması gerekiyordu.
00:48:51Normal şartlar altında jiyapolitik bir risk varsa güvenli liman talep görmeliydi.
00:48:56Altın yukarı yönlü hareket etmeliydi.
00:48:58Ama kriz ve kaotik bir ortamda olduğumuz bütün finansal ürünlerde biz satış baskısıyla karşılaştık.
00:49:05Ve yatırımcı her şeyi sat güdüsüyle hareket etti.
00:49:08Dolayısıyla bu faiz işine o merkeze koyduğumuz faiz işine bir an önce devre almak durumunda.
00:49:14Bugüne kadar hep satıcılığıydı.
00:49:17Dün biraz bugün de tepki hareketi olarak yukarı yönlü bir miktar toparlamış gözüküyor piyasalar.
00:49:23Ama bunun çok kalıcı olduğunu söylemen mümkün değil.
00:49:26Ana etki yine Japonya Merkez Bankası'nın yapmış olduğu açıklamadan geldi.
00:49:31Ve tabii FED kendi içlerinde biraz daha piyasayı yatıştırıcı söylemlerde bulundu.
00:49:37Japonya Merkez Bankası gerekirse faiz arttırmayacaklarını dile getirdi ve müdahale edebileceklerini söyledi.
00:49:45Ki yüksek faizin 15 yılının zirvesine çıkmış olan bir faizin örüntüsü ve sonucu olarak zaten bu çöküşü yaşamışlardı.
00:49:53Bu söylemden Merkez Bankası'nın bu açıklamasının ardından borsa da toparladı.
00:49:58Dolayısıyla biz bugünü kısmi de olsa yeşil görmüştük.
00:50:02Ama tabii geldiğimiz noktada neden kalıcı değil onu da birazdan daha detaylı anlatırız isterseniz grafikte.
00:50:09Şimdi aslında faiz gerçekleşince mi yani kriptoda bir yükseliş göreceğiz öyle mi demek oluyor?
00:50:15Aslında faizin yapmalarının mantığı şu borçlanma maliyeti çok yüksek kalmasın.
00:50:21Faizleri biraz düşürelim ki ekonomiyi dengeleyelim.
00:50:25Buradaki resesler ortadan kalksın.
00:50:27Biraz daha hane halkı destlenebilsin.
00:50:30Yatırımları arttıralım ve büyümeyi destekleyelim.
00:50:32Dolayısıyla ne olması gerekiyor?
00:50:34Borçlanma maliyeti insanlar borçlanabilsin, yatırım yapabilsin ve harcama yapabilsin.
00:50:39Ama bunun için uygun ortamda enflasyon hem hane halkının hem de şirketlerin eline düşük faizden para geçtiği zaman enflasyon yeniden fırlamasın.
00:50:50Şimdi faiz indirimi geldiği zaman borçlanma maliyeti düşecek.
00:50:54İnsanların cebine para girecek dedik.
00:50:56Bu giren para riskli varlıklara akacaktır muhtemelen.
00:51:00Bu noktada nasıl oluyor?
00:51:02Şimdi Amerika'daki ele alalım.
00:51:05Faiz yüksek olduğu zaman insanlar dolara dönüyor.
00:51:08Dolar endeksi yükseliyor.
00:51:10Faiz geldiği zaman tam tersi dolarda duran yatırımcı dolardan çıkacak ve farklı finansal enstrümanlar arayacak.
00:51:18Çünkü bir kere faiz düştü.
00:51:20Dolarda ve faiz bir şey getirmeyecek.
00:51:22Yani faiz getirisi olan ürünleri terk edecek yatırımcı.
00:51:26Faiz indirimi geldiği takdirde.
00:51:28Dolayısıyla bu örüntü içerisinde yine kripto para birimlerine kayabilir.
00:51:35Altına ve hisse senedi piyasasına kayacaktır.
00:51:38Buradan beslenmesini düşünüyoruz açıkçası.
00:51:41Piyasadaki genel algı bu yönde.
00:51:44Hal böyle olursa kripto para birimlerine de para girişi olacağından dolayı.
00:51:49Bir de tabii taksim süreci var ABD'de.
00:51:53Bu da çok etkili olacak.
00:51:54Tabii buradaki gelişmeler de kritik bir döngüye sokacaktır bizi.
00:51:59Ama sabit bıraktığımız zaman, faiz indirimi olduğu zaman kriptoda da yükselişin gelmesini bekleriz.
00:52:06Yusuf Hocam sizinle devam etmek isterim.
00:52:08Siz neler söylemek istersiniz bu kriptoda yaşananlara ilişkin?
00:52:12Şöyle indirim öncesi de faiz indirim öncesi de mevcutta yüksek getirili olan faizli enstrümanlara bir talep oluştu.
00:52:22Amerikan borsundan çıkan varlıklar özellikle Amerikan tahvillerine doğru yönlendi.
00:52:28Şu an o faiz indirimi öncesi faizli enstrümanların da bir etkisi var.
00:52:32Şimdi bu çok kritik bir olgu.
00:52:36Bunun ilk metnini bir kapitalizme hatta kapitalizmin para sistemine yani enflasyon sistemine bir tepki bu.
00:52:46Böyle para olmaz yani sonsuz üretilebilen bir para olmaz.
00:52:51Şu andaki parayı biz sonsuz üretebiliyoruz.
00:52:54Teoride kısıtlar var ama işte ürettiğinde değeri kayboluyor gibi.
00:52:59O da bu işin asıl esprisi.
00:53:01Çünkü kapitalizm enflasyonsuz çalışmaz.
00:53:05Kapitalizm deflasyonla çalışmaz.
00:53:07Zaten Japonya'nın kapitalizmle deflasyondan çıkmaya çalışması ortodoksuyla deflasyondan çıkmaya çalışması mümkün olmadı.
00:53:17Şimdi faiz sebep enflasyon sonuç tezine benzer bir aslında Japonya.
00:53:24Faizi arttırarak enflasyonu arttırmaya çalışıyor.
00:53:27Çünkü kendi ekonomisi uzun yıllar deflasyonda kaldı ve içeride verimlilik kaybına uğruyor.
00:53:34Çin'e bir tepki veriyor.
00:53:36Zannederim ilk defa dünyada Türkiye'de bir Japon otomotiv fabrikasının karşısına
00:53:47Başka yerde bu olduğunu bilmiyorum ama Japonya çok büyük bir otomobil üreticisinin üstünlüğüne sahip bir ekonomidir.
00:53:55Büyük bir ihracatçıdır.
00:53:57Çin şimdi ilk defa uzun zaman önce bu anlamda Japonya'yı geçti ama artık bir rekabet alanı açıyor.
00:54:08Türkiye'de işte Japon markaların fabrikaların olduğu bir ülkede o da fabrika açıyor.
00:54:15Japonya Çin ile bir rekabet var kendi tarihsel serüvenlerinden.
00:54:21Çin'e karşı alan kaybetmemek istiyor ama önünü almak çok zor.
00:54:26Kendince şimdi çözümler ararken o sorgulamayı yaparken bir anlamda dünyada bir etki ortaya çıktı.
00:54:35İşte bir borsalar çöküşü gördük.
00:54:38Bu sorgulamada daha fazla yapı var.
00:54:41Sorgulamanın bir başlığı da bu olacak.
00:54:44Bu para sistemi sorgulanacak. Kaçış yok.
00:54:47Bu simyacılığın sonudur teoride.
00:54:50Evvelce biliyorsunuz taşı toprağa altına çevirip varlık edinmek gibi bir sanat ya da bir bilim alanı gelişiyordu.
00:55:01O sonra kimliği çünkü kağıdı paraya çevirme diye bir şey bulundu.
00:55:06Taşı altına çevirmektense kağıdı paraya çevirmek daha kolaydı.
00:55:11Simyacılık bitti. Elimizde kimyacılık kaldı.
00:55:14Bu işin teori tarafı.
00:55:17Bu para sistemine bir tepki var ve bu tepki de haklı bir tepki.
00:55:22Çünkü enflasyonist bir ekonomi.
00:55:25Küresel rezervi basıyor.
00:55:28Buna trifin ikinemi denir.
00:55:30Bu 70'te asıl sorgulanan mesele buydu ve Bretton Woods'un sonunu getirdi.
00:55:37Enflasyonist bir Amerika.
00:55:39Dolar basıyor.
00:55:40Acaba altın rezervi de o denli gelişiyor mu?
00:55:43Dolar o dönemin altına indeksiydi biliyorsunuz.
00:55:45Sonra hızlıca 105 dolar bir ounce altından 120 dolar bir ounce altına kadar bir gelişim.
00:55:52Kaç para?
00:55:53Biliyorsunuz eğer eski parametreleri referans alalım.
00:55:56Bu bile baskılanmış bir fiyattır.
00:55:59Altın fiyatını, diğer emtia fiyatını şu anda fed baskılıyor.
00:56:03Böylece Amerikan ekonomisinin sürdürülebilirliğini sağlamaya çalışıyor.
00:56:08Doların da hegemonyasını kurtarmaya çalışıyor.
00:56:11Yani zor bir denklem içindeyiz.
00:56:14Gerçek fiyatlamalar olduğunu, altın fiyatlamalarını düşünmüyorum.
00:56:19Tabii bitcoin'e gelince alipto paraları fiyatlamalar çok spekülatif.
00:56:24Biz 60 bin dolara 20 bin dolardan geldik.
00:56:2720 bin dolardan buraya 15 bin 500'e kaç ayda?
00:56:32Yaklaşık bir yıl.
00:56:35Bu çok spekülatif bir fiyatlama demek.
00:56:38Başka bir anlamı yok.
00:56:39Her biri İran çok büyük bir kripto para ekonomisidir.
00:56:43Onunla ilgili bütün etkiler burada yansıyor.
00:56:46Çin kripto para madenciliğinin merkezi durumunda.
00:56:51Örgütlü değiller madenciler.
00:56:54Ama örgütlense de dünyada başka bir denklem ortaya çıkarabilirler.
00:56:58Zaten Trump'da bitcoin'i Amerikanlaştıracağını
00:57:03öyle özetleyebilirim kavramı.
00:57:06Çin'in o madencilik gücüne, kripto paradaki madencilik gücüne
00:57:11bir vurgu yapıyor diye de düşünüyorum.
00:57:14Doların ikinci ihtimal ne olabilir?
00:57:18Doların yerine başka bir şey.
00:57:20Dolar gidiyor bari başka bir şey biz kontrol edelim olabilir.
00:57:24Ben ilk planda Çin'in madencilik gücüne karşı bir pozisyon düşünüyorum.
00:57:29Amerika bu iş için biliyorsunuz enerji gerekli.
00:57:32Çin'den daha verimli bir yer.
00:57:35O da belli.
00:57:38Tabii körfez ilgi göstergenin ilgisinin gerisinde de bu var.
00:57:42İran önemli bir kripto para ekonomist dedik.
00:57:45Çünkü enerji ucuz.
00:57:46Enerji ucuz olunca bu madenciliği üretimi yapabilir durumdalar.
00:57:51Her bir gösterge kripto para üzerinde etkili gibi bir hal aldı.
00:57:57İşte buraya belli bir parametreler grafikte de biz görebiliyoruz.
00:58:01Yorumlarken de Helin Hanım da o elere referans verdi.
00:58:05Bunlar da çok yeni olgular.
00:58:07Yani Helin Hanım'ın işte Amerikan işsizlik verisine ya da
00:58:11DMI'lerine vs. bağlayarak kripto para yorumu vermesi bu çok yeni bir olgu.
00:58:17Yani kripto para böyle ortaya çıkmadı.
00:58:20Bu verilerden bağımsız şeyler çalışıyordu son dönemde.
00:58:24Acaba finansal sisteme artık içerleniyor mu?
00:58:28Yani kapitalist sisteme kripto bitcoin özellikle.
00:58:32İçerleniyor mu diye bir düşüncem var.
00:58:35Sonsuz kripto paralarda var.
00:58:38Yani kapitalizm kripto paraları da kapitalistleştirdi.
00:58:41Zaten o altcoin çöplüğü gibi bir şey çıktı.
00:58:45Böyle yanlış olmaz.
00:58:47O da aslında kapitalizmin bitcoin'e bir saldırısıydı.
00:58:51Bitcoin eğer kapitalizme bir cephe açmıştı ise benim değerlendirdiğim gibi.
00:58:57Ama bunun varlığı sorgulatıyor.
00:59:00Burası önemli güzel bu para sistemi sorgulanmalı.
00:59:04Her zaman tartıştığımız meseleler.
00:59:07Arjantin dünyanın canlı hayvan üreticisi, kırmızı et üreticisi.
00:59:13Arjantin halkı kırmızı et yiyemiyor.
00:59:16Neden arama yapısal reformlardır falan.
00:59:19Hepsi bunların.
00:59:20İkinci o para sisteminin böyle olabilir.
00:59:23Dünyanın bu bölgenin hatta en önemli gıda üreticisi.
00:59:27Bu bölgenin en önemli gıda üreticisi.
00:59:30Bin yıldır bütün mesela Körfez, Arap Yarımadası Türkiye'den gıdasını temin ediyor.
00:59:37Ama biz içimizde enflasyon yaşıyoruz.
00:59:39Ama biz gıda enflasyonu yaşıyoruz.
00:59:41Bütün her şeyi sayabiliriz.
00:59:43Ama bugünkü tasminin kusurlarının da asıl oyuncu olduğunu unutmamak şartıyla bunları saymamız gerekir.
00:59:51O yüzden ben bu düşünceyi değerli buluyorum.
00:59:55Fakat bu gelişimde hala ben kendi adıma söyleyeyim.
01:00:01Bu yapılmaya başlandı.
01:00:04Kripto para işte böyle parametrelerle, parametre tepki vererek işleyen mekanizma değildi bugüne kadar.
01:00:13Ama son dönemde böyle yorumlanıp değerlendirmeye başlandı.
01:00:17Ben hala o değerlendirmeyi yapamıyorum.
01:00:19Yani o 5 bin dolardan 60 bin dolara gelmiş bir varlık bu şu anda.
01:00:25Fakat göstergelerde işte grafikteki verilerde bu etkilerin belirleyici olabildiğini zannederim anlatıyordur.
01:00:33O tam normalleşmeye işte piyasanın tepkilerini vermeye iyi tam yansıttığında yansıtmasına kadar biraz zaman var galiba.
01:00:43Ama bu dönemden sonra özellikle FET faiz indirmeye başladıktan sonra belki kripto paralar daha sisteme içerlenmiş olacaklardır diye düşünebiliriz.
01:00:57Burada tabi iki farklı yaklaşım var demokratlarla cumhuriyetçilerin.
01:01:03O da dünya adına o paraların akıbetiyle ilgili bir gösterge.
01:01:09Sanki Amerika kripto paraya karşı olsa kripto para daha konumlanır gibi geliyor bana.
01:01:16Ama kripto paracılar da böyle düşünmüyor açıkçası.
01:01:20Amerika bunu kabul ederse içselleştirirse bütün dünya için...
01:01:25İçselleştirmiş olur gibi düşünüyorlar.
01:01:28Bence bu biraz anti Amerikan bir şey bana sorarsanız.
01:01:32Aslında çıkış mantığı açısından bakacak olursak evet 2008 finansal ardından alternatif bir para birimi olarak çıkartıldı.
01:01:43Burada merkezi otoritenin olmadığı, finansal otoritenin olmadığı ve kullanıcıların rahatlıkla para bildiği bir alan.
01:01:53İşte kripto parayı tartışırken bu nereye bağlı bunun merkezi yok falan gibi bir argümanla kripto parayı eleştiriliyor.
01:02:01Bunun esprisi o yani bunu merkeze bağlarsan kripto para olmaz zaten.
01:02:06Aslında çıkış mantığı olarak da böyle üretildi ve sınırlı bir varlık olarak yaratıldı.
01:02:1221 milyon adetle sınırlandırıldı bitcoin baktığımız zaman.
01:02:17Şimdi bu çıkış mantığının amacı aslında kişilerin özgür bir biçimde, hür bir şekilde herhangi bir finanseye bağlı olmadan
01:02:25ya da onların ambargosu olmadan mali değeri olan bir ürünü dünyanın istenilen bölgesine transfer edilebilmesinden geliyordu.
01:02:35Ki şu an aslında temel mantığına baktığımız zaman blockchain teknolojisine dayalı ve
01:02:41ben bugün ABD ya da dünyanın herhangi bir ülkesi 3 dakika içerisinde bir değeri olan ürün gönderebiliyorum.
01:02:48Şimdi bunun farklı etkileri ortaya çıktı tabi. İlk başta çok karşıydı.
01:02:52Amerika'da şu an hala Trump'ın vaatlerine gelene kadar yoktu en azından.
01:02:58Bak verelim istiyorum aslına bakarsanız.
01:03:00Evet yani SEC başkanı Gary Gensler'ın çok uç bir şekilde kripto para piyasasına karşı savaş haline gelmesi,
01:03:08kristal varlıklara karşı sürekli davası, geliştiricilerin ABD toprakları dışında
01:03:13farklı ülkeli yatırım ülkesi olarak görmesi gibi doğurmuştu aslında bu katıl sistemleri.
01:03:19Burada da aslında buraya geçmeden önce çok kısa belki şeye ek yapabilirim.
01:03:25Şimdi finansal piyasalardan ilk çıkış mantığından sonra çok etkilenmeyecekti sözde.
01:03:31Tabi herhangi bir siyasi söylemden ya da kişiye bağlı hareketlerden etkilenmemesi gerekiyordu.
01:03:38Ama sistem geliştikçe dönüştükçe tabana yayıldı ve anlık olarak işlem yapan kullanıcı sayısı ondan sonra arttı.
01:03:46Pandemiden sonra artan kullanıcı sayısı tabi finansal piyasalar içerisinde işlem yapan yatırıyor.
01:03:53Hal böyle olun ekonomik takvim takip edilebilir bir hale geliyor.
01:03:58Şu an finansal sistem içerisinde bir para var ve bu para bir yerden bir yere gidiyor, yer değiştiriyor.
01:04:04Kimi zaman altına geçiyor yani yoğun olarak altına geçtiği zaman hisseden geçiyor.
01:04:10Örnek veriyorum hisse düşüyor altın yükseliyor ya da tam tersi altlandığı zaman dolar dolara geçiyor.
01:04:17Diyelim hani dinamiklere göre bir yerden bir yere para ve dolayısıyla artık kripto paralar da bir seçenek haline geldiği için.
01:04:24Şu an biz kripto para piyasasını yorumlarken mecburen artık çok istenmeyen bir durum olsa da önceden PMI'larda çok rahattı kullanıcı.
01:04:36Bana sorarsanız kemik kullanıcının şu an çok rahat olduğunu zannettim.
01:04:40Kriptocular daha farklı dinamiklere alışkın, on-chain verilerine alışkın, borza içi faaliyetlere alışkın.
01:04:48Asıl kripto çok yerinden hareket etmediğine ya da farklı söylemlere baktığına söylememiştir.
01:04:55Ama her şey değişiyor, davranışı da dönüşüyor ve dediğim gibi finansal piyasalar içerisinde olduğumuz için hepimiz ve bir yere yatırım yapacağımız zaman bütün dinamikleri göz önünde bulundurduğumuz için
01:05:07kategori olarak seçim yaptığımız zaman eğer riskli varlıkları tercih etmeyi düşünüyorsak kriptolar da artık bir seçenek.
01:05:15Şimdi böyle olunca tabana yayılan bir süreçte artık ABD'de kayıtsız kalamayacak, öyle gözüküyor.
01:05:22Aslına bakacak olursak sistemin kontrol edilme durumu belki kişisel davranışlar biraz daha uygun bir seviyede olsa ya da piyasa manipülasyonu açık olsa,
01:05:34örnek veriyorum spekülatif haber başlıkları atılmasa, hepimiz kendi doğamız içerisinde hareket etsek
01:05:41sistemin kontrol etme güdüsü belki bu kadar fazla olmaz.
01:05:46Ama bir diğer sebebi de şu, her ülke kendi itibari para birimini korumaya çalıştı.
01:05:51Bu yüzden alternatif bir para birimine topyekun karşıydı.
01:05:55Bunun en sert örneğini de ABD gösterdi.
01:05:58Çünkü malumunuz dolar baskınlığı söz konusu ve sınırsız bir şekilde ürettiği bir kağıt parayla dünyanın herhangi bir yerinde değer yaratabiliyor,
01:06:08istediği mal ve hizmeti satın alabiliyor.
01:06:11En çok Amerika'nın işine gelmeyen bir durumdu açık konuşmak gerekirse Bitcoin.
01:06:16Ama Trump'ın uzlaşması durumu söz konusu olursa özellikle Bitcoin konferansında yaptığı konuşmasından yola çıkarsam,
01:06:24burada söylediği çok kritik bir şey vardı.
01:06:27Çelik endüstrisine benzetti kripto para birimlerini.
01:06:30Neden çelik endüstrisine benzetti?
01:06:32Çünkü çelik endüstrisiyle aslında pek çok ülke belli birinde bulundurdu.
01:06:36Doğru benzetti.
01:06:37Yani buradaki işte aslında belki de şuraya gitmemiz gerekiyor.
01:06:421800'ler, taylorizmler, işte band sistemleri, sanayi...
01:06:48Bunlarla belli avantajları elde etmiş ülkeler var ve günümüzde hegemon devletler diye adlandırabileceğimiz ülkeler bunlar.
01:06:57Ve bu hegemon devletlerle yarış halinde olan diğer ülkeler.
01:07:02Ya da işte onların baskısı altından çıkmaya çalışan az gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkeler.
01:07:09Kategorizasyonu bu şekilde yaparsak aslında Trump'ın ne demek istediğini çok iyi anlıyoruz.
01:07:14Endüstrisine benzetti ve itici gücü blockchain teknolojisi ve kripto para piyasası.
01:07:19Kripto para birimleri ama her kripto para birimi mi? Hayır.
01:07:23Çünkü aslında burada konuştuğumuz gibi binlerce altcoin ve bu binlerce altcoin'in gerçekten binlercesi de çöp vaziyette.
01:07:31Yani bunu çok üzülerek söylüyorum ama içerisinden biri olarak bugün bir token yaratmak, bir coin yaratmak o kadar basit bir iş ki...
01:07:40Bu token'ı yaratarak bir mali değer kazandırmaya çalışan kitleler de var. Ne yazık ki.
01:07:45Ve burada kullanıma açık bir vaziyete getirmiş oluyorlar piyasayı.
01:07:51Ama kripto para piyasasının diğer değer mekanizmalarına baktığımız zaman...
01:07:56Bitcoin, Ethereum, Solana, XRP majör kripto para ve sonradan çıkmış transferleri kolaylaştıracak yapıya sahip olan gelişime dönüşüme açık çok değerli kripto para var piyasada.
01:08:10Ama buna bir limit getirilmesi gerekiyor mu? Bence gerekiyordu.
01:08:14Bizim ülkemizde de kısa zamanda bununla alakalı bir adım atıldı.
01:08:19Ama tekrar Trump'a dönecek olursam burada yine çelik endüstrisine benzetmesi ve Çin'e atıf yapması çok değerli bence.
01:08:26Çünkü bu işi Çin'e bırakmayacağını dile getirerek yaratmaya çalışıyor.
01:08:30İki ülke rekabet ederken özellikle Bitcoin stratejik rezerv olarak ilan edilirse ülkeler Bitcoin depolamaya başlayacak ve burada bir arz kısıtı yaşanacak.
01:08:42Bir varlık olarak üretilmiş Bitcoin'in fiyatı da yükselmeye devam edecek.
01:08:47Yani bu düz mantıkla bakacak olursak bu çıkıyor ve ABD belki de kaybettiği geliştiricileri tekrar topraklarına çekebilecek.
01:08:55Böylelikle ABD'de açılmalar bir nebzede olsa belki çözüme kavuşmayan Ripple yönetimi arasındaki dava süreci artık yıllardır devam ediyor ve menkul kıymet midir değil midir davasıydı aslında bu.
01:09:11İki taraf da bilmiyor böyle bir süreçten geçiliyor.
01:09:14Espride orada zaten.
01:09:16Evet.
01:09:17Şimdi bu çelik benzetmesi çok hocalarımdan vakit çalmayayım ama çok boru bir benzetme enerji bağıntısı da var.
01:09:25Yani çelik de öyle çalışıyor.
01:09:26Şimdi bunu menkul kıymet başlığına getirdi.
01:09:30Ben de doktora tezimde Amerikan sermaye piyasasını çalışmıştım.
01:09:35Dünyanın en liberal sermaye piyasasıdır.
01:09:38Mesela mevzuatı şöyledir.
01:09:40İki kişinin menkul kıymet dediğini menkul kıymet kabul ederim diyor.
01:09:44Ona göre düzenlerim diyor.
01:09:46Mesela Amerika'da çiftlik bank olsa direkt oranın sekinin, SPK'sının kapsamına girerdi.
01:09:52Bizde şöyle bizimki çok muhafazakardır.
01:09:55Benim menkul kıymet olarak düzenlediğim şey menkul kıymettir der bizim mevzuatımız.
01:10:02Yani sen öyle bir menkul kıymet uydurup çalışamazsın der.
01:10:06Amerika'da ama sıkıntı yok.
01:10:08Siz menkul kıymet diyorsanız hemen bana tabilsiniz.
01:10:11Bütün düzenlemeyi yüklerim der.
01:10:13Şimdi para fakat farklı bir kıymetten.
01:10:16Para da kapitalizmin kutsalıdır.
01:10:18Yani orayı ifade ettirmek istiyor.
01:10:21Amerika o yüzden dünyanın en liberal sermaye piyasası sahipken bitcoin'e karşı bir tepki verdi.
01:10:29Doları korumak istiyordu.
01:10:32Küresel rezerv yapar mı peki bunu?
01:10:35Sorusu kapitalizmi devam ettirmek istiyorsa yapmaz.
01:10:40Çünkü bu deflasyonist paradır.
01:10:42Bunun karşısında her şey değerli olduğu için tıpkı altındaki gibi altın karşısında her şey değer kaybeder.
01:10:49Kapitalizm enflasyonist parayla çalışır.
01:10:53Her şey karşısında değer kaybeden parayla.
01:10:56Çünkü onun motoru itici gücü.
01:10:59Enflasyon bunlar deflasyonisttir.
01:11:01Kapitalizm ile kripto paraların küresel rezerv olma ilişkisi bir araya gelemez.
01:11:09Ama zaten yaşadığımız şey büyük olay.
01:11:13Savaşlar, çatışmalar.
01:11:15Kapitalizmin bir meşruiyet krizinin belki bir kabuk değiştirmesinin etkileri, ön hazırlıkları gibi de düşünülebilir.
01:11:24Bir tür konsensa doğru da ulaşılıyor.
01:11:30Elinle hocam katılır mı bilmiyorum.
01:11:32Şunu kastediyorum.
01:11:33Bitcoin'in ya da kripto paranın üzerinde uzlaşıdan bahsetmiyorum.
01:11:37Ama 2008'den sonra Bitcoin'in ortaya çıkışından sonra.
01:11:41Tabii Bitcoin'in bize asıl tanıttığı mevzu blok zinciri.
01:11:45Yani yepyeni bir teknoloji kazanmış oldu.
01:11:48Finansal piyasalar, küresel ekonomi.
01:11:51Dolayısıyla o günden bugüne bu blok zinciri teknolojisi üzerinde.
01:11:56Ve bunun gelecek olduğuna yönelik bir uzlaşıya doğru gidiyoruz.
01:12:00Bunun şu an açıdan altını çizmek gereği duyduğum bu konunun.
01:12:04Bugün belki hala birçok ülkede Bitcoin'in kendiyle ilgili ya da kripto paralarla ilgili farkı var.
01:12:11Trump kendi duruşunu değiştirdi.
01:12:13Eski başkanlık döneminden bugüne gelinceye dek.
01:12:18Fakat bütün dünya bugün dünya ekonomilerinin %90'ından fazlası.
01:12:23Hatta kendi paralarını çıkarmaya başladılar.
01:12:26Bunlara CBDS deniyor.
01:12:28Kendi dijital paralarını çıkarıyorlar.
01:12:30Hatta Türkiye'nin kendi dijital TL projesi de var.
01:12:33Amerika'nın da kendi dijital dolar projesi devam ediyor.
01:12:38Dolayısıyla bu açıdan bu kripto para teknolojileri aslında çok şey öğretti.
01:12:44Ve blok zincir teknolojisinin hem finansal piyasalara hem küresel ekonomiye.
01:12:50Bunun tabi rezerv para yönü var.
01:12:52Milli paraların dijitalleşmesi var.
01:12:55Düşünme ve belki dijitalleşmeyi.
01:12:57Koronadan sonra daha sık konuşmaya başladığımız bir konu.
01:13:01Bu dijitalleşme konusunu ve milli paraların, fiyat paraların da dijitalleşme sürecini kaçınılmaz olarak karşımıza getirdi.
01:13:11O anlamda belki dünya ekonomilerinin biraz bir konsensusu da o.
01:13:16Ben biraz öyle görüyorum.
01:13:18Ancak tabi Bitcoin'in kendisi ya da bir başka dijital paranın gelecekte çok fazla dominant olacağı,
01:13:25küresel finansal piyasaları ya da o emtia sınıfını, o varlık sınıfını çok domine edeceğiyle ilgili
01:13:34beklentiler ya da iddialar bana biraz açıkçası uçup geliyor.
01:13:39Nitekim işte bugün konuştuğumuz Bitcoin'deki ya da diğer kripto paralardaki hareketliliğe bakalım.
01:13:45Son bir yılda işte 15.000 dolardan 60.000 dolara gittiğinden bahsettik.
01:13:51Japonya tabi Kelly Trade ile özdeşleşmiş bir ülke.
01:13:56Yani faizlerin düşük olduğu, geleneksel olarak faizlerin düşük olduğu bir ülke.
01:14:01Herkesin, elinden gelen herkesin oradan borçlanıp getirisi yüksek piyasalara ve varlıklara gittiği bir piyasa.
01:14:09Nitekim bakıyorsunuz bugün işte Japonya'da kızar 0.10 seviyesinden 0.25'e çıktığı zaman
01:14:16tabi bununla birlikte bir para arzı azalış, varlık satışı ya da yeni alımların azaltılması gibi oluyor.
01:14:24Azaltımı sürecine doğru gidiş, küçük bir şok bu piyasaları ciddi anlamda etkiliyor.
01:14:30Hissi seneli piyasalarını da etkiledi ama kripto piyasalarını da ciddi anlamda etkiledi.
01:14:35Yani jeopolitik gerginlikler, ameliyat, rekitesyon endişesi
01:14:39ya da Fed'in faiz indirimlerinde geç kalmış olabileceği endişesiyle birlikte
01:14:44aslında bu Kelly Trade mevzusu yani faiz kısa bir hareketi
01:14:48ya da likidiklerin çok azalmış olması, çok küçük bir nebze de azalmış olması
01:14:53kripto para piyasalarına o kadar büyük bir hareketlilik getiriyor ki
01:14:57bu başlı başına kripto paraların aslında çok fazla, hala belki gelecekte de
01:15:03çok fazla güvenir olmayacağının en güzel kanıtı.
01:15:06Ancak şundan şüphe yok, 2008 krizinden sonra bitcoin çıktığı zaman
01:15:12o white paper, o ilk blok zincir teknolojisinden bahseden Ale
01:15:18bize yepyeni bir teknolojiyi öğretti ve bugün artık bütün dünya ekonomileri
01:15:23hükümetlerde, özel piyasalarda artık bu teknolojinin bir şekilde benimsenmesi,
01:15:29kabul edilmesi ve dijitalleşme sürecinin bir parçası haline gelmesi konusunda
01:15:35bir uzlaşıya varmış gibi görünüyor.
01:15:37Evet bu teknoloji vurgusu önemli Bilal hocanın.
01:15:41Teknolojide bir mutabakat var.
01:15:44Fakat şöyle anlayın.
01:15:46Türkiye'nin en büyük şirketlerinden biri bütün bankaların şirketidir, başka bir şey değildir.
01:15:51Merkez Bankası dijital paranın çalışmalarının faz biri yani proof of concept kavramsal çerçeve kısmı bitti.
01:15:58İkinci faza geçecek, yakında herhalde tanıtılır Türkiye'de.
01:16:02Burada paydaşlar, Merkez Bankası ile beraber TÜBİTAK ve ASELSAN,
01:16:08yani bütün yapılar, finanstaki bütün yapılar teknoloji şirketinden başka bir şey değiller aslında.
01:16:16Orada bir mutabakat var.
01:16:18Teknolojide hangi kullanacakları tartışması?
01:16:22Teknoloji şirketi gibi, evet çok doğru söylüyorsunuz.
01:16:26Ama bence blockchain teknolojisinin çok büyük katkısı var.
01:16:29O teknolojiyi kullanıp terbiye ediyor.
01:16:31Yani teknolojisini duyana kadar bankaların çok uğrultuşu var.
01:16:34Oradan önce başladı ben onu söylüyorum.
01:16:36Oradan önce başladı dijital ödeme sistemi vs.
01:16:40Bitcoin tanıtılmadan önce de o dijitalleşme başlamıştı.
01:16:46Ona vurgu yapmaya çalışıyorum.
01:16:48Ama ondan sonra daha da güçlendi.
01:16:50Evet, biraz rakip olarak gördüler çünkü ilk başta.
01:16:53Yani hem blockchain teknolojisinin böyle gelişmeye başlamasıyla
01:16:56aslında 1990'lı yıllara dönüyor.
01:17:01Bir türlü geliştirilip dönüştürülüp alan bir zemin üzerinde
01:17:05elle tutulan bir proje halinde getirilememesi durumu vardı.
01:17:10Bu geçen süre içerisinde kripto para birimleriyle birlikte
01:17:14yıldızı yeniden parlayınca bankalar o türlerini dönüştürmek zorunda kaldılar.
01:17:19Hatta ülkeler içerisindeki entegrasyonu arttıkça
01:17:23yatırım kuruluşları, aracı kurumlar dahi buna ayak uydurmak zorunda kaldı.
01:17:28Aslında bir itici güç de oldu diyebiliriz.
01:17:30Sayın Abdülkadir Develi, bu kripto konusunda sizin düşünceleriniz nelerdir?
01:17:36Tekrar kripto mevzusu neden gündeme geldi?
01:17:40Çünkü sert düşüş yaşandı.
01:17:42Gündemden önce 4 trilyon dolara kadar ulaşan bir hacim durumu söz konusuydu.
01:17:47Sonrasında ABD'ye getirmiş olduğu düzenlemelerin etkisiyle beraber
01:17:51bu hacime ciddi bir daralma durumu söz konusu oldu.
01:17:55Tabi buraların mevzusu şu.
01:17:57Ciyapolitik kriz olduğu zaman, belirsizlik olduğu zaman
01:18:00bu bizim söylemiş olduğumuz iktisadi parametreler arasında link kopuyor.
01:18:05Yani az önce de ifade edildi.
01:18:07Politika faizi düşme noktasında ABD'de ciddi baskı var piyasalar tarafında.
01:18:12Bu altını yükseltmesi, bu kripto piyasaları desteklemesi gerekiyor.
01:18:16Yaptık ki her ikisi birden düşüyor.
01:18:18Çünkü belirsizlik var, burada güven yok.
01:18:21O yüzden biz iktisatçılar para politikalarından, maliye politikalarından, piyasalardan konuşurken
01:18:26orada bilinmeyen bir değişken var ve güçlü bir değişken.
01:18:30Nedir bu? Ciyapolitik risklerin getireceği bir etki.
01:18:33Nedir piyasalara? Bunu çok iyi okumak gerekiyor.
01:18:36Böylesine bu ifade de edildi zaten.
01:18:39Yani ABD'deki bu büyüme endişesi diyelim biz buna.
01:18:44Bu zaten devam eden bir şeydi.
01:18:46Çünkü ilk iki çeyrekte zaten politika faizi yükselttikten sonra
01:18:50bir daralma yaşadı ABD kolonisi.
01:18:52O zaman biz böyle bir soruyla karşı karşıya kalmadık.
01:18:55Peki ne oldu da birdenbire pazartesi günü, kara pazartesi olarak tarihe gittik.
01:18:59Dolayısıyla burada bu büyüme endişesinin, büyüme kaygısının,
01:19:02ötenenmiş kaygının bir nevi zuhur etmesi iyiydi.
01:19:06Diğer taraftan ise şuna söylemek istiyorum ben.
01:19:09Yani liberal sistem bahsediyoruz ve rezerv para biriminden bahsediyoruz.
01:19:14Bakın şimdi ABD doları rezerv para birimi olarak dünyadaki en güçlü para birimi.
01:19:20Fakat son süreçte Hindistan'daki hane halkı, Çin'deki hane halkı ve merkez bankaları
01:19:26rezervler arttırmaya başladı ve devam ettiler bunu. Baya bir devam ettiler.
01:19:30Yani burada doların yaşamış olduğu enflasyonist erimeden dolayı
01:19:35hane halkı ve merkez bankaları kendilerini daha güvenli hissetmek için,
01:19:40daha güvenli almak için altın talebi, yani bu güvenli kaygıların yanı sıra
01:19:45altın olan talepten dolayı da altın fiyatları yüksek seyir halindeydi.
01:19:50Zaten çok yüksek düzeyde. Hala bunu söyleyebilirim.
01:19:53Yani bunu destekleyecek para kadar devam edecek fakat belirsizlikler bu noktada.
01:19:59Bu linki kopardı altını, bunu düşürdü.
01:20:01Şimdi tekrar bir ABD dolarından altına ve diğer varlıklara doğru bir kayış durumu söylüyoruz.
01:20:07Peki ABD rezerv para birimi olarak küresel ticarette hala %50'nin üzerinde kullanılan doları
01:20:16hızlı bir şekilde kripto paralar karşısında kullanım hacminin daralmasına ne kadar müsaade edecek?
01:20:23Yani aslında soru bu. Dolayısıyla yapılan düzenlemeler ile şu yapılmak isteniyor.
01:20:29Kripto varlıklar ABD'nin öncü olma isteği içerisinde.
01:20:34Çünkü bir gün bu kaçınılmaz son, buraya doğru bir gidişat var dünya rektörsel ölçüde.
01:20:39ABD de tek başına bunu önleyemiyor.
01:20:43Tam ciddi anlamda kripto hacminin daralmasında etkili oldu pandemi sonrası düzenlemelerle.
01:20:52Kripto para giderek güçleniyor.
01:20:55Dolayısıyla bunu nasıl kontrol altına alacak?
01:20:59Yani burada ABD dolarının gücünden dolayı elde etmiş olduğu ekonomi, gücü, hegemonyayı nedenli burada kripto piyasasına devredecek.
01:21:09Yani buna şu anda harin olarak ABD'de çalışmalar yapılıyordur.
01:21:13Yani ne yaparsak biz bu gücü, bu bizim kendi para birimizin getirmiş olduğu hegemonyanın gücü
01:21:19elimizde tutmayı başaracağız.
01:21:21Yani burada kripto piyasası öncesi dönemine döndüğümüz zaman altın idi orada asıl parametre rezel.
01:21:27Yani ne kadar çok, o kadar çok altın biriktirecekti.
01:21:30Bu linkten sonra tekrar okunduğu, tekrar dengelerin bir araya geldi.
01:21:36Bakın burada uluslararası örgütler, IMF'de bir bankasıdır.
01:21:41Artık burada Çin olsun, Brezilya olsun, Arjantin olsun, Endonezya, Hindistan şunu söylemeye başladı.
01:21:47Biz artık büyük ekonomiye sahibiz fakat söz hakkı olarak sizin kadar söz hakkınız batıya.
01:21:53Yani uluslararası iktisadi sistem, finansal sistemin de dengelendiği bir sürece doğru gidiyoruz.
01:21:58Az önce Yusuf Hocam dedi ki dünyanın en liberal ekonomisi ABD'de.
01:22:02Fakat biz gördük ki Trump döneminde en kurumacı yöntemleri seçebiliyor.
01:22:07Neden? Çünkü kendine, kendine dokunduğu zaman ağır bir refleks olarak ne yapıyor?
01:22:11Ben diyorum aç dış açık veriyorum Çin'e karşı.
01:22:14Bunu dengelemem, bu bana refah kaybı olarak eşime çıkıyor.
01:22:17O yüzden ben kurumacılığı seçeceğim dedi.
01:22:19Amerika artık yara açık, yara açık ekonomi.
01:22:22Türkiye'de artık yara açık ekonomi.
01:22:24Başka yerlerde özellikle Çin, Hindistan, düzelteyim Çin değil, bunlar yara açık ekonomi artık.
01:22:31Yani kurumacılık da artık dünyada çok önemli bir dış ticaret politikası olarak masada durmaya başladı.
01:22:38Bunu her ülke kullanmaya başladı.
01:22:40Aynı zamanda ekonomik güvenlik ile normal güvenlik yani diplomatik güvenlik bu tür kavramları beraber okumaya başladık.
01:22:48Ticaretin, iktisadi sistemin son derece siyasallaştığı bir küresel ekonomik ortamdayız biz.
01:22:55Ki uluslararası örgütlerin üstlenmiş olduğu misyonlara dair de şu anda kuşkular çok fazla var.
01:23:02Söylemiş olduğum gibi yani bu bir kripto piyasasını bu şekilde okumak gerekiyor.
01:23:07Çünkü dünyada sistem, Rus küresel ekonomik sistem, 2. Dünya Savaşı'dan sonra kurulan sistem, bu örgütler yavaş yavaş misyonunu yitirmeye başladı.
01:23:16Yeni dengelerin kurulması gerekiyor.
01:23:18Tam bu tartışmanın ortasında kripto piyasası ortaya çıktı ve bu noktada AB istemiyor ve düzenlemeler ile geçti.
01:23:25Geçtiğimiz yıl sonunda buna dair bir düzenleme yaptı.
01:23:29Kıspi bir düzenleme yaptı.
01:23:31Daha fazla bir düzenleme bekleniyordu.
01:23:34Yavaş yavaş Türkiye dair ülkeler kripto piyasasını tanımaya başladı, kayda almaya başladı, kontrole başladı.
01:23:40Çünkü bu piyasalarda para aklamadan, terörü finansmana kadar birçok hareketi yapmak mümkün.
01:23:47Dolayısıyla bunun kayda geçirilme süreci zaten dünyada başladı.
01:23:50Bu ne anlama geliyor?
01:23:52Önümüzdeki süreç kripto piyasaların daha güçlü hale geleceği bir süreç.
01:23:56Para birimlerinin, AB'nin özellikle rezerv para birim olarak meyde dolarının durumunu daha çok konuşacağı ve buna dair düzenleme yapacağı bir sürece doğru gidiyoruz.
01:24:06Peki hocam çok teşekkürler.
01:24:08Son sözlerinizi alayım buyurun.
01:24:10Filips Eridis eylulatan da ülkelerin kapalı olma durumu.
01:24:15Oraya kadar etkisi var.
01:24:17Başkaca söyleyeceklerim var ama bu kripto paralarla ilgili düşünsel boyutunda artık aranamazsınız.
01:24:25Konusunu da bitiriyoruz bu arada.
01:24:27Bitirmeyelim orada kritik bir mesele var.
01:24:29Hafiften bir açalım.
01:24:31Peki tamam o zaman öyle anlaşalım.
01:24:33Memleket Meseleleri programında buradayız.
01:24:36Konuşmaya devam edeceğiz ekonomi başlıklarına.
01:24:40Ülke TV ekranlarına hoş geldiniz efendim.
01:24:42Saatlerimiz 23'ü gösteriyor.
01:24:44Memleket Meseleleri programının artık bu dilimde de önemli başlıkları ekonomi başlıklarına devam edeceğiz.
01:24:50Aranın öncesinde Yusuf Hocam'a söz veriyordum tam kripto ile ilgili son söyleyecekleri vardı onu alalım.
01:24:56Ardından yine gündeme ilişkimiz hocam buyurun.
01:24:58Şunu söyleyecektim.
01:24:59Aslında altın var kripto para diye bir şeye gerek yok teoride.
01:25:04Fakat düşünsel olarak batı sisteminde altın barbarlık kalıntısıdır.
01:25:11Mesela doğulu toplumlar işte altın tutar, altın rezerve biriktirir.
01:25:16Doğulu merkez bankaları işte ziynet olarak buna başvurur falan.
01:25:20O yüzden batı düşünsel olarak bu gereken bir değerli metal olduğu için alternatif düşüncesi yaygındır.
01:25:30Aslında altının olduğu için bitcoin'in ya da başka bir şeyin yeri yok.
01:25:34Ama bu gidişatla var olacak gibi duruyor.
01:25:38Gene de şurası önemli.
01:25:40Yani para adalet için var.
01:25:43Çünkü takaslı ekonomide adaleti kuramazsınız.
01:25:46Yani işte hep örnek verilir.
01:25:49Takas, paradan önce takas vardı diye ben sana yumurtayım sen bana pirinç ver falan gibi basit örnekler verilir.
01:25:57Aslında orası düşmüyor da takasta middle oluyor.
01:26:00Yani her şeyin üzerinden takas edildiği bir işte her şey sütle önce takas edilip sonra başka bir şey gibi.
01:26:09Oradaki para aslında süt mü oluyor?
01:26:11Aynen öyle oluyor.
01:26:12Böyle herhangi iki şey takas edilmesi çok büyük o dönemin çapında büyük pazarlarda mümkün değil.
01:26:22Fakat belki küçük ölçekte köylerde falan öyle bir şey oluyordur.
01:26:26Ama iş çarşılara gelince önce bir şeye takas edip ondan sonra o şeyi başka şeye takas ediyor.
01:26:34Neyse burasını bulandırmayayım da.
01:26:37Fakat o takası yaparken adalet kaybolabilir.
01:26:41Yani ben işte bir kilo bir şenik buğday verdim yerine iki tane patates aldım diye evine giden biri rahat uyku uyuyabiliyor muydu?
01:26:52Bu cevabı çok zor.
01:26:54Her takasta bulabileceğiniz bir ihtimal var.
01:26:58O yüzden para icat oldu ki adalet gelsin.
01:27:01Yani her şeyin bir fiyatı ortada bir fiyatı olsun ve bu fiyat üzerinden çarşıda adalet olsun.
01:27:09Hatta peygamberimiz bunu zorlamıştır.
01:27:11Yani altını ziynet olarak erkeğe yaklamıştır mesela.
01:27:15Böylece Araplar büyük ticarette Müslümanlar sonra büyük ticarette rol alabildi.
01:27:21Yoksa mesela büyük ticareti Hintlilerin yapması gerekirdi.
01:27:25Ama Hintliler gümüşü para olarak kullanıyorlardı.
01:27:29Rupimes demektir.
01:27:31Altını onlar ziynet kaplama vesaire için kullanıyorlardı.
01:27:35Büyük ticaretten uzak kaldılar.
01:27:37Mesela Venedik yapan altındır.
01:27:40Altını ticarette kullanmasıdır.
01:27:43Altını kullandığınızda yüklü montanlı ticaretleri yapabiliyorsunuz.
01:27:47Böyle bir fark oluştu.
01:27:49Sonra Bizan'a 1060'a kadar aslında geldik.
01:27:5270'ten sonra da başka bir şeye ihtiyaç yoktu.
01:27:56Burada bir fetret dönemi var para anlamında.
01:27:59Altın olmayan, indeksiz olmayan bir para deneyimliyoruz.
01:28:05O bitmek üzere ama altına da dönmek istemiyor Batı düşüncesi.
01:28:09Çünkü dediğim gibi altın Batı sisteminde barbarlık kalıntısı olarak kabul edilir.
01:28:15Altın sever biri olarak, paradansa altın sever biri olarak
01:28:20o barbar genleri taşıdığım yorumuna çıkar beni.
01:28:24Batılı birine bunları ifade etsem.
01:28:27Şimdi bunun yerine neyi koyabiliriz sorusunda altına benzetilmiş bir şey.
01:28:33Yani limitli üretilebilen bir şey.
01:28:36Deflasyonist bir şey Bitcoin.
01:28:38Bir uygulama alanı açıyor.
01:28:42Dijital paralara doğru, merkezi paralara doğru.
01:28:46Bunun çok ilginç bir deneyimi bize yaşatacağını düşünüyorum.
01:28:51Onun da altına tekrar para hüviyeti kazandıracak olması olduğunu düşünüyorum.
01:29:00Bunu ilave etmek istedim.
01:29:02Sistem dijitalleştiğinde kayıt dışı diye bir şeyin kalmaması söz konusu olamaz.
01:29:09Öyle bir şey olamaz.
01:29:11Bu durumda ne olacak?
01:29:12Büyük ihtimalle bizim kapalı çarşı da altın para hüviyetine bürünecek.
01:29:17Ve büyük bir ekonomik büyüklük anlamında altını yeniden para olarak deneyimlemeye başlayacak.
01:29:24İkinci alternatif bu kripto.
01:29:26Yani ya altını kayıt kullanacağız ya kripto paraları.
01:29:30Kripto paralar giderse ki son davalardan sonra kayıt dışı ekonomide kripto paranın kullanılmasının epeyce bir önün alındı.
01:29:40Büyük ihtimal altın yeniden para hüviyeti kazanacak.
01:29:44O da dünya için çok ilginç bir deneyim olacak.
01:29:48Benim de hoşuma gidecek.
01:29:50Tabii kayıt dışı kısmı hoşuma gidecek değil ama kayıt dışını yok edemezsiniz.
01:29:56Ve sistemin bir para üretmesi gerekecek.
01:29:59Altını üretmezse gümüşü kullanabilir.
01:30:02Onu da üretmezse başka bir şeyi mutlaka bir değerli varlığı mutlaka kullanacak.
01:30:09Biz dijital parasına doğru gidiyoruz.
01:30:12Fakat oraya gittiğimizde aslında kayıt dışı ekonomiyi yıkmak için oraya gittiğimizi düşünüyoruz dünya olarak.
01:30:20Ama bence büyütecek bir alan açıyoruz kayıt dışı ekonomiye diye.
01:30:25Bunları eklemek istedim.
01:30:27İşte bu düşünsel çerçevede bitcoin aslında altının rakibi olan şey.
01:30:31Ve paralel parametreleri takip ettiği üzerinden bir tartışma yapıyoruz.
01:30:37Rekabet altınla rekabet gücünü gösteriyor.
01:30:40Bunu sağlayan tek unsur da bitcoin'in limitli üretilecek olması.
01:30:45Aynı altın gibi şimdilik bu paralar bitcoin ya da altın şimdilik enflasyonist.
01:30:50İçine geldiğinde işte dünyadaki altın resmen hepsi çıkarıldığında.
01:30:54Bu seflasyonist tarafa doğru ağırlıklar bunlar.
01:30:57O da ekonomi gerektirir.
01:30:59Yani kapitalizmle bu mekanizmalar çalışmaz diye.
01:31:03Altın neyse kapitalistlerin gözünde bitcoin de odur aslında.
01:31:09O yüzden limitsiz kripto paralardan birini tercih edebilir sistem.
01:31:16Eğer kapitalizm yerinde duracaksa limitsiz üretilebilen paralardan birini tercih edebilir sistem.
01:31:23Elon Musk da limitsiz üretilen o dönem için tek para olan dogecoin üzerine gitmişti.
01:31:31Belki kapitalist kripto para ilişkisini Elon Musk dogecoin ilişkisi içinde tartışabiliriz diye ifade edeyim.
01:31:41Altın fiyatlarını da getirmiş olalım ekrana.
01:31:47Altında da bir düşüş var.
01:31:49Hatta gün içerisinde bültenlerde de verdik.
01:31:51Altın alanlar yani altın yatırımı yapanlar için tabi bir panik ortamı da oluştu.
01:31:58Bu grafikte de gördüğünüz gibi düşüşle birlikte gram altının şu anda grafiği geliyor.
01:32:03İşte 2560'lardan atılırken şu anda yine aslında bir düşüş yaşandığını da görmek mümkün.
01:32:10Hocam sizinle hem altını konuşalım hem de ekleyeceğiniz vardı sanırım onu da dinleyelim buyurun.
01:32:14Kripto ile ilgili sadece bir cümle eklemiş olayım.
01:32:17Çok konuştuk kripto paraları.
01:32:19Bitcoin ilk çıktığı zaman tabi yeni kripto para yeni bir alternatif olarak ortaya çıkmıştı.
01:32:25Ama kripto paraların ekseriyeti aslında sınır.
01:32:29Dolayısıyla çok fazla bitcoin ile ilgili o tür iddialar vardı.
01:32:34Ama kripto paranın gelinin aslında çok fazla altına benzetmeyecek bir tarafı bence kalmadı.
01:32:40Bitcoin'i konuştuk.
01:32:43Bitcoin ortaya çıktığı zaman hakikaten öyle bir iddia vardı.
01:32:49Ama bugün gelinen noktada artık süreç tamamen başka bir tarafa doğru evrilmiş durumda.
01:32:54O cümleyi eklemeye ihtiyacı duydum.
01:32:57Altın konusunda tabi Türkiye'de gram altının TL bazlı fiyatını görüyoruz.
01:33:03Türkiye'de altın fiyatını tabi iki tane parametre etkiliyor.
01:33:08Dokulu ve fiyasalardaki altının 11 fiyatı.
01:33:12Altın yılbaşından bugüne tabi ciddi anlamda yükseldi.
01:33:19İyi bir kazanç gelir getirdi.
01:33:23Dolar-TL kurunun da kısmı yükselişi.
01:33:27İkisi birlikte gram altın fiyatını da yükseltmiş oldu.
01:33:311600'lü seviyelere kadar çıkmıştı.
01:33:34Tabi üstelik de jiyopolitik gerginlikler güvenli limanlara doğru bir hücum getirdi.
01:33:40Riskli piyasalarda bir satış dalgası işte hissiyenli piyasalardan ettik.
01:33:46Bu bir ölçüde tabi jiyopolitik gerginliklerin biraz Amerika'daki resesyon endişeleri.
01:33:54Amerikan Merkez Bankası FED'in geç kalmış olabileceğiyle ilgili endişeler.
01:34:00Çünkü faiz indirimi bekleniyordu.
01:34:03Henüz gelmedi.
01:34:05Önümüzdeki dönemler tabi ünün gelecek olması örneğin.
01:34:10Tahvillerden diğer varlıklara doğru bir talep getirecek.
01:34:14Henüz o faiz indiriminin gelmemiş olmasının getirdiği,
01:34:19getiri eğrisinin eğimiyle ilgili ve bunun tetiklediği Amerika resesyonu endişesi.
01:34:25Diğer Japonya'daki faiz artışlarından bahsettik.
01:34:29Bunun da yine finansal piyasalarda oluşturduğu kaçışlar, üstü piyasalar.
01:34:37Biraz tabi güvenli limanlara doğru hücum dalgası getirmişti.
01:34:42Bunların hepsi tabi büyük resimde altını destekleyen unsurlar.
01:34:46Önümüzdeki dönemlerde faiz indirimlerinin gelmesiyle birlikte altının fiyatının tabi daha da yükselebileceğini düşünüyoruz, öngörüyoruz.
01:34:58Aktör olarak tabi Türkiye'de kurda herhangi bir artış altının TL bazlı fiyatını artırıcı bir etki gösterecektir.
01:35:07Kripto para piyasasına bunun yansıtılacak altın, kripto arasındaki tercih nasıl şekillenecek önümüzdeki dönemler.
01:35:16Bunlar ayrı bir tartışmanın konusu ancak 1990'lı yıllarda birçok akademisyenin de dile getirdiği gibi
01:35:2521. yüzyılda da aslında temel yatırım araçlarından ve temel aradan biri olmaya devam edecek.
01:35:31Bugün de o güçlü seyrini, güçlü talep gösteriyor bize.
01:35:37Güvenli bir liman olarak da bu jeopolitik risklerin arttığı ortamda talebini arttırıyor.
01:35:45Güçlü işinde sürdürecek gibi görünüyor.
01:35:48Ben bu kısmı azıcık da geçici bir etki olarak değerlendiriyorum.
01:35:53Önümüzdeki dönemler muhtemelen bu yıl başında başlayan artış trendini devam ettirecektir diye düşünüyorum.
01:36:00Kısaca sizden de bir altın değerlendirmesi alayım.
01:36:03Çünkü biliyorsunuz yatırımcı zaten hemen düşüş başlayınca bir panik olma durumu var.
01:36:08Ekonomistler aslında bakarsanız, söylediğim gün içeride konuyu konuştuk.
01:36:13Ekonomistler de tekrar yükselişe geçeceğini, özellikle yatırımcının altını çizdiler.
01:36:18Evet, Bilal Bey'e katılıyorum.
01:36:20Altındaki bu geri çekilme hareketinin geçici olduğunu düşünüyorum.
01:36:24Çok kısa şeyle, Bitcoin'le ufak bir bağlantı kurarak geçiş yapayım.
01:36:29Şimdi pandemi zamanında altın ve dijital altın olarak Bitcoin beraber,
01:36:34pandemi boyunca ikisi senkronize hareket etti ve korelasyonları %90'ın üzerine çıkmıştı.
01:36:42Ancak pandemi sonrasında bu korelasyon bozuldu.
01:36:45Altın yoluna güvenli liman olarak devam ederken, Bitcoin riskli varlıklar kategorisine geçiş yaptı
01:36:51ve Nasdaq ve S&P 500'le birlikte hareket etmeye başladı.
01:36:55Tekrar altın tarafına dönecek olursak, Bitcoin'den ayrışarak Ortadoğu'da yaşanan gerilimler, çatışmalar ki
01:37:03biz yaklaşık bir yıldır İran-İsrail, İsrail-Gazze arasındaki savaş ortamını takip ediyoruz açıkçası.
01:37:11Ve altın buradaki savaş halinden biraz daha pozitif kazanım elde ediyor.
01:37:17Çünkü neden? Güvenli liman.
01:37:19Bu döngü değişir mi Bitcoin adına?
01:37:21Bu döngü şu an yaklaşık bir yıldır değişmedi ama değişmeyecek manasına gelmiyor.
01:37:27Çünkü biz şunu da biliyoruz ki evet altın çok güzel bir yatırım güvenli olarak da
01:37:34ama Bitcoin'e bakacak olursak bir yerden diğer bir ülkeye hareket ettirmesi çok kolay
01:37:40ve bu geldiği sırada özellikle ABD'nin de İran'ın üzerine gittiği ve İran'la ABD arasındaki
01:37:49geçtiğimiz aylarda çıkan gerilimden sonra İran'ın Bitcoin aldığını da biliyoruz.
01:37:55Neden? Çünkü varlıklarını belli bir noktada korumak ve hareket ettirmesi gerekebiliyor.
01:38:00Daha önceki Ortadoğu'da yaşanan savaş hallerinden sonra bölgenin halkı hiçbir şeyini almadan
01:38:07ne yazık ki toprakların durumunda kalmışlardı ve dolayısıyla aslında göç eden halk yanına çok fazla bir şey alamıyordu.
01:38:16Ama artık bu varlıklar dijital ortamda Bitcoin'e çevriliyor ve soğuk cüzdanlar aracılığıyla ülke dışına taşınıyor.
01:38:25Bir alışkanlık değil şu an ama bu bir alışkanlık haline geldiği zaman Bitcoin yeniden hareket eder vaziyettektir.
01:38:32Tekrar altın özeline dönecek olursam, şimdi gram altın ülkemize çok fazla talep görüyor ve yine jeopolitik risklerin ve belirsizliklerin artmasıyla birlikte
01:38:42geçtiğimiz aylarda yoğun bir talep yaşanmıştı. Yükselişlerden de etkileniyor tabii.
01:38:48Hani yükselmeye başladıkça insanların ilgisi o noktaya kayıyor ve sadece güvenli liman olduğu için değil,
01:38:55hem dün sezonu bu etken, Hindistan'daki yoğun talep o ayrı bir etken ama fiyat yükselişinden yararlanmak için kapalı çarşıya,
01:39:05akın akın giden, kuyumculara giden pek çok yatırımcı vardı ve darpaneler çift var diye yapmıştı hatırlarsak.
01:39:12Şu an o döngü biraz normale dönmüş vaziyette ama altın yükselişini sürdürmeye devam ediyor.
01:39:18Şimdi bu kriz ortamında bütün varlıklarla birlikte bir çekilmiş olabilir ama döngüye bakacak olursak altını besleyecek doneler hala masanın üzerinde duruyor.
01:39:28Bunlardan en önemlisi, en önemlisini söyleyecek olursak FET faiz indirimi.
01:39:35Olağanüstü ama kararı çıkmadı.
01:39:37FET yetkilileri resessiyona girme ihtimallerini biraz artı eylülü işaret etti.
01:39:44Ancak eylülde 25 yatırımı gelirse altındaki yükseliş de zenginleşecek manasına geliyor.
01:39:50ONS tarafına baktığımız zaman yeni rekorlar gram altında hem ONS'tan hem de budan beslendiği için gram altın tarafında da güzel bir toparlanma göreceğiz.
01:39:59Bu geri çekilmenin panik satışından geliyor aslında.
01:40:02Dolayısıyla altın yatırımcısı elimdeki varlık düştü altın düşmeye devam edecek ben gideyim düşük fiyattan satayım gibi bir düşüncesi varsa eğer her getirme aklına
01:40:13cam tutarın birden tek bir yere ya da hepsini birden tek bir sepete diyelim koymaktansa bir miktar nakitte durup her ihtimalle ürünümü desteklemek için
01:40:25bu altın olur ya da farklı bir varlık olur.
01:40:28Kenarda bir bakiyesini bulundurmak durumunda şu an itibariyle eğer kendi maliyetini destekleyecek bir varsa özellikle bu düşüşler yatırımcıyı kullanın.
01:40:39Çünkü ağırlıklı olarak panik satışından gelen geri çekilmeler bunlar.
01:40:43Yoksa hem altın için az kripto para birimleri için süreci FED'e baktığımız zaman önünün açık olduğu görülüyor.
01:40:52Abdülkadir Hocam sizinle farklı bir konuya giriş yapmak dileğimiz sonrası aslında enerji konusunda neler yaşanabilir onu konuşmak isterim.
01:41:00Bir yağmelerin şiddetinin yükselmesi konusu gündemde biliyorsunuz.
01:41:06Özellikle İran'ın İsrail'e karşı bir misilleme yapması bekleniyor hafta içinde de en çok konuştuğumuz başlıklardan biri.
01:41:12Tabii aslında Avrupa enerji kriziyle karşı karşıya kalır mı eğer böyle bir misilleme gerçekleşirse siz nasıl değerlendirirsiniz?
01:41:21Evet tabii jeopol krizler bütün iktisadi paretreler arasındaki bunu Pazartesi günü gördük aslında.
01:41:27Şu anda küresel ekonomik büyüme aktiviteye dair kaygıların artmasıyla beraber petrol fiyatlarında yatay bir seyir görüyoruz bu noktada.
01:41:38Yani biz geleneksel olarak farklı bir ısınma olur ise petrol fiyatları artardı hep bunu görüyoruz.
01:41:44Fakat artık enerjiye aldı yani bu kaya gazı denilen yeni bir enerji türünün ortaya çıkması özellikle ABD'de 2001-2002'den sonra çıkarma çalışmaları.
01:41:56Ciddi anlamda ABD buna da açık olarak öncü hem de ciddi anlamda enerji kaynağı çıkartıyor.
01:42:01Fakat enerji kaynağı da burada Çin'de fakat teknoloji mutlaka değil.
01:42:05Fakat buna rağmen bizim ısınma nerede? Orta Doğu'da.
01:42:08Peki Orta Doğu nasıl bir yer? Dünya enerji kaynakları 3'te 2'si.
01:42:13Görüyoruz bu ağzı dünya enerji ticaretinde ciddi bir yere sahip.
01:42:17Diğer taraftan bu kısmındaki dünya konteyner ticaretinin %30'u burada gerçekleşiyor.
01:42:22Şu anda bu jeopolitik kaygılar ve küresel talepteki düşman dolayı MTA yatay seyrediyor veya düşüyor.
01:42:32Bu aslında özellikle MTA enflasyonu mücadele noktasında bizim gibi ülkeleri destekliyor.
01:42:39Fakat şöyle de bir risk var.
01:42:41Birincisi büyüme riski. Biz sonuçta finansal iktisadi sistemin karşısıyız.
01:42:48Burada küresel ekonomik aktiviteye başladığı zaman zaten Avrupa ekonomik resesyonun hemen içinde.
01:42:55Büyüme noktasında endişeler iyice artmaya başladı.
01:42:58Çin bir türlü o devasa büyüme hamlesini gerçekleştiremedi bu yıl.
01:43:04Beklenti çok altında gidiyor.
01:43:07Buna baktığımız zaman büyüme azaldığı zaman, büyüme motivasyonu düştüğü zaman dış ticareti düşecektir.
01:43:14Aynı zamanda güvenlik kaygıları var burada.
01:43:16Dolayısıyla bir taraftan bizim için, bize döndüğümüz zaman enflasyon ile mücadele noktasında enerji fiyatların, MTA fiyatların yatay seyretmesi elimizi güçlendiriyor.
01:43:26Fakat diğer taraftan OVP hedefleri, büyüme hedefleri, dış ticareti hedefleri noktasında da özellikle enerji fiyatlarının düşük olması.
01:43:34Bakın bu önemli bir nokta.
01:43:36Biz nereli ticaret yapıyoruz daha çok?
01:43:38Avrupalı yapıyoruz ve çevre ülkeleri.
01:43:40Peki çevre ülkeler, enerji zengini ülkeler.
01:43:42Yani burada enerji fiyatlarının düşmesinden dolayı bu enerji zengini ülkeler, dış ticarette ciddi anlamda bir düşüş yaşıyor bizimle.
01:43:51Hatırlarsanız petrol fiyatları 50 dolar altına düştüğü zaman, biz şunu dedik, bu bizim için çok iyi, cari ve yorulmayacak.
01:43:58Birden şunu fark ettik biz, pandemi döneminden bahsediyorum.
01:44:03Çevre ülkelerin geliri ciddi anlamda düştüğünden dolayı bizden mal ve hizmet alamadılar ve dış ticaretimiz bu noktada akamete uğradı.
01:44:12Dolayısıyla bu da önemli bir nokta.
01:44:14Şimdi küresel olarak yaşamış olduğumuz ve Ortadoğu merkezli jeopolitik riskin, dünya ekonomisi de bir maliyeti olacaktır.
01:44:22Bakın bir taraftan, presesasyonun işinde, faiz indi mi inmedi mi, pazartesi günü bütün iktisadi parametre arasındaki link koptu.
01:44:31Kripto, altın, borsa hepsi birden bir koptu.
01:44:34Anlamlı şekilde dendiremedik biz bunu.
01:44:36Şimdi burada jeopolitik merkezli bir ısınmanın getireceği bir maliyeti olacak ve bu da eşit bir enflasyondur.
01:44:43Çünkü aynı zamanda ticaret korumacılığıdır, daha düşük ticaret hacmidir, dünyadaki ticaret ikliminin bozulmasıdır.
01:44:51Bakın bugün Ukrayna Rusya'dan sarıcık bir yere aldı.
01:44:54Bu enerji akışının sağlandığı gitti bir yer Avrupa'ya.
01:44:57Ciddi anlamda çift fiyatları şu an Avrupa'da arttı.
01:45:01Yani öyle bir noktaya geldik ki Avrupa artık enerji yoğun üretimden vazgeçme noktasına geldi.
01:45:06Çünkü enerji Avrupa'da çok pahalı.
01:45:08Ama diğer taraftan da enflasyonla mücadele edeceğim diye Avrupa'nın takati kalmadı.
01:45:13Ekonomik aktivite ciddi anlamda düştü.
01:45:17Şimdi burada Orta Doğu merkezi yeni bir enerji krizi veya enerji tedariğindeki bir kriz veya lojistik merkezi bir kriz.
01:45:25Bakın 7 Ekim saldırılarından önce Şangay'dan çıkan bir konteyner İstanbul'a gelme maliyeti 2500 dolar idi.
01:45:34Şu anda bu 8000 dolarlara gelmiş vaziyette.
01:45:37Avrupa'da çünkü ümit burnunu dolaşıyor artık burada gemiler risk almak istemiyor.
01:45:42Bunu getirmiş olduğu bir maliyetleme süreci var.
01:45:45Tedarik süreleri uzadı.
01:45:47Tedarik maliyetleri arttı.
01:45:49Enerji fiyatları her ne kadar düşük seyretse de burada bir eşit bunun altına çizmek.
01:45:54Yani burada bölge daha çok ısınır ise İsrail ve İran arasında sıcak bir şey yaşanır ise
01:46:01Ürümüz Boğazı direkt bundan etkileyecektir.
01:46:04Ve birdenbire bizim 80 dolarların altında görmüş olduğumuz petrol fiyatları 90 doların 100 dolardan hızlı bir şekilde artma ihtimali olacaktır.
01:46:13Çünkü bölge enerji bölge ve bu bölge halen dünyanın büyümesi için gerekli olan enerjiyi en üst düzeyde üstlenen bölge
01:46:21Çin dahi konteyner pardon gemiler ile ciddi anlamda enerji alıyor şu anda.
01:46:26Bu bütün dünyadaki zincir bozacaktır diye düşünüyorum.
01:46:30Avrupa'ya enflasyon yansıyacaktır ve aynı zamanda ekonomi daha da düşecektir.
01:46:35Çünkü iklim bozuluyor, ticaret iklimi bozuluyor.
01:46:37Bakın Türkiye İsrail'e olan bütün ticaretini bitirdi.
01:46:41Oysa dış ticaret ekibi şu an sıfır.
01:46:43Dolayısıyla bu bir örneği.
01:46:46Çünkü oradaki saldırganlık, insani dram, soykırım yani Türkiye'nin burada üstlemiş olduğu bir misyon da var aynı zamanda.
01:46:53Ve bu sadece bir örnek.
01:46:56Bakın Ukrayna'nın almış olduğu bir stratejik bölge, enerji aktarımı stratejik bölgeden dolayı bugün Avrupa'da enerji fiyatlarının ciddi bir yükselme durumu söz konusu.
01:47:05Peki Avrupa bu enerjiyi nerede alacak?
01:47:08İlk Ukrayna Rusya Savaşı'nda şunu yaptı, yapılama yaptı.
01:47:11Konteyner bütün gemilerini dünyanın her tarafına gönderdi.
01:47:15Enerji şeklinde bütün doğal gazı elinden geldiğince getirdi ve bunu sermayenin gücüyle sahip olduğu gücelerle yaptı.
01:47:22Fakat şu anda ciddi anlamda Almanya olsun diğer Avrupa ülkelerinde resessiyon riski devam ediyor.
01:47:30Çünkü ilave bir enflasyonist gelir ise enerji belgesi bu defa Avrupa ekonomisine ciddi anlamda tahribat oluşturacaktır diye düşünüyorum.
01:47:39Tabii Türkiye bu noktada bu olan bitenin Türkiye ekonomisi üzerine kesin dokunmak gerekiyor.
01:47:45Tabii Sayın Bakan ifade ettiği gibi dün de konuşmalarını da takip ettim.
01:47:49Düşük emtiyar fiyatları açısından bu iyi fakat düşük enerji fiyatları bizim ticaret yapımcıyı vuruyor aynı zamanda.
01:47:56Ticaretimiz bu noktada akamete uğrayacaktır.
01:47:59Diğer tarafta Türkiye'nin üstlenmiş olduğu bir misyon var ve aynı zamanda sürdürmüş olduğu bir ekonomi politikası var.
01:48:08Dolayısıyla buradaki denge de bu noktada bizim için önemli.
01:48:11Çünkü mezarlarda artış durumu söz konusu, batı finans merkezlerinin Türkiye'ye dair tavsiyeleri var.
01:48:17Kredi notu arıyor.
01:48:18Daha fazla sermaye girişi bekleniyor.
01:48:20Ama diğer taraftan da jeopolitik olarak Türkiye'nin insani olarak da üstlenmiş olduğu misyon var.
01:48:26Dolayısıyla bu stratejik ortamda o noktaya gelecek.
01:48:30Finans yönetimleri önemli şu anda bakın.
01:48:34Enflasyonu önleme en önemli enstrüman.
01:48:37Ben hala söylüyorum döviz kurundaki istikrar bu sağlandı.
01:48:41Bu neyle sağlandı?
01:48:42Yüksek politika faiz merkezi sermaye girişi sağlandı.
01:48:45Bunu çok fazla sürdürmek doğru olmayacaktır.
01:48:49Çünkü biz burada döviz getireceği faaliyetlerle katma değer yüksek ihracat yerine ki şu anda bir buçuk dolar civarında ortalaması dört dolardır.
01:48:58Yani daha fazla katma üretecekleşmesi önemli.
01:49:015.5 milyar dolardı.
01:49:036 milyar dolar geçtiğimiz yıl.
01:49:05Bu yıl o iğrenmenin devam etmesi ve daha da önemlisi bakın burada enflasyonla konuşuyoruz.
01:49:11Biz konuşuyoruz.
01:49:12İğrencimizi kendimiz elde ettiğimiz zaman tamamıyla büyük veya büyük ölçü bunu çok vurgulamamız gerekiyor.
01:49:18Yani burada doğal gaz var Karadeniz'de.
01:49:22Bu kısa vadede, orta vadede, uzun vadede bir trilyon dolarlık döviz talebi olmayacağı anlamına geliyor.
01:49:28Bunun altını çizmek lazım.
01:49:30İkinci olarak ise bizim her yıl ödemiş olduğumuz faturanın yurt içinde kalacağını düşünecek olursak cari dengeyi yormayan bir durum.
01:49:39Yatırım olacak.
01:49:40Dolayısıyla burada savunma sanayi olsun, enerji olsun bu noktada aktivitemizin aralıksız bir şekilde devam edilecek.
01:49:46Enerji meselesini çözdüğümüz zaman ki biliyorsunuz burada Türkiye'nin yürütmüş olduğu diploması oldukça önemli.
01:49:52Bir taraftan Türkmen gazı, Azeri gazı bunları tanab kınarıyla dünyaya gönderilmiş.
01:49:59Putin de bunu birkaç kere söylüyordu.
01:50:01Yani Türkiye'nin enerji merkezi olma iddiası.
01:50:05Ki bu ne anlama geliyor?
01:50:07Bütün bu bölgedeki enerji kaynaklarının Türkiye'ye gelmesi, depolanması ve yeniden fiyatlanarak dünya piyasalarına arz edilmesi gerekiyor.
01:50:15Bu Türkiye'nin olması anlamına geliyor ki bir iddiada ne istedikleridir?
01:50:20Birbirini destekleyecek unsurlardır.
01:50:23Yani burada dünya enerji kaynaklarının yoğun olduğu bölgede enerjiyi almak, depolamak ki bu da birazcık depolama kapasitesinin arttırılmasıyla ilgili bir husustur.
01:50:33Ki Türkiye bu noktada yatırımlar da yapıyor.
01:50:35Ve buradan dünyaya, Avrupa'ya tekrar enerjilerin satılmadığını söz konusu olacaktır.
01:50:40Doğru tezede bunu çalıştım tam olarak.
01:50:42Yani enerjinin bir entegrasyon aracı olarak AB Türkiye'nin bir noktası.
01:50:46Oldukça önemli bu.
01:50:48Türkiye'yi AB açısından vazgeçilmez bir ticaret ortağı, enerji ortağı hale getiriyor ki bunun siyasi olarak da iktisadi olarak da Türkiye açısından faydaları vardır.
01:50:58Nitekim Akdeniz'deki kaynaklarının da bir, tabi şu anda İsrail'de orada kriz yaşadığı insani dram var, soykırım var.
01:51:05Fakat o kaynakların Türkiye'nin olmadığı bir formülle Avrupa'ya aktarmak, dünya aktarmak çok mümkün değil.
01:51:11O yüzden Türkiye sadece bir koloni.
01:51:13Sadece sadece şu anda Türkiye enerji üretebilen bir ülke durumunda.
01:51:18Enerji üretebilme kabiliyetine sahip, teknolojisine sahip bir ülke durumunda.
01:51:24Yani biz önceden 2000'li yılların başında enerjiyle ilgili ülkeleri tanımladığımız zaman bir ülke grubu vardır ki hem enerjisi vardır hem teknolojisi vardır.
01:51:33Vay be diyorduk böyle ülkeler varmıştı İsveç, Doğu vs.
01:51:36Bu ülkeler enerji zevkli ülkeler de aynı zamanda AB'de kendi enerjileri çıkartıyorlar.
01:51:41Orta Doğu'daki ülkeler çoğu enerjiye sahip fakat teknolojiye sahip değil.
01:51:45Bunun her ikisiyle birden sahip olma noktası Türkiye'nin gitmiş olduğu yolu oldukça önemli.
01:51:51Ekonomik aktivitenin devamlılığı noktasında elimizi güçlendirecektir.
01:51:55Yusuf Hocam siz devam edelim mi?
01:51:57Elbette ki bu yaşanan gelişmeleri konuşurken aslında işte özellikle Avrupa enerji krizi yaşar mı?
01:52:02Bir yandan da tabii şu soru işareti de var.
01:52:05Yani İran ben gazı kesiyorum der mi?
01:52:07Aslında onu da sormak istedim size siz nasılsınız?
01:52:10Ambargo da zarar ama istersen Ömer haritayı verebilirse biraz geoekonomi yapabiliriz burada harita üzerinden.
01:52:18Şimdi çok bu savaşın böyle İran-İsrail geriliminin bir savaş dönüşüp dönüşüp buradan tartışabiliriz.
01:52:26Ya da bu tartışmadan izleyenlerimiz yorumlayabilir.
01:52:30Şimdi İran dünyanın ikinci büyük doğal gaz rezervine, üçüncü büyük petrol rezervine sahip.
01:52:38Ve şu Asya Körfezi görüyorsun İran haritası yayılıyor.
01:52:42Körfezde başka kim var? Kuveyt var, Irak var, Suudi Arabistan var, emirlikler var, Bahreyn var, Katar var.
01:52:50Tam Hürmüz Boğazı'nı UNMA paylaşıyorlar.
01:52:54Şimdi burası dünyanın en önemli petrol rezervinin, enerji rezervinin olduğu coğrafya.
01:53:00Yalnız İran'ın kendi denklemi, kendi varlıklarıyla da sınırlı değil.
01:53:05Türkmen gazını, enerji varlığını pazarlayan ekonomi de İran.
01:53:10Ülkenin zaten Zengezur Kore Teşkilatı ile açmaya çalıştığı denklem bu kadim güzergaha bir alternatif.
01:53:20Bu kadim güzergahtır. Bütün doğu malları İran'dan Türkiye'ye ya da İran'dan Halep'e uzanır.
01:53:28Buradan çıkar. Yani bu kadim bir güzergahtır. İpek yolu anlamında.
01:53:32Baharat yolu da buradan Suudi Arabistan'ın batısından işte Mekke, Medine bu da dizidir.
01:53:37Zengöz'ü de gösterelim hocam.
01:53:39Zengöz'ün şurada planlanıyor.
01:53:42Tam aslında o kilit noktalardan biri öyle değil mi?
01:53:45Evet. Yani burada aslında İran'a bir alternatif oluşacak.
01:53:49Yani buradaki naddiye deniz geliyor sonra denize Hazara çıkıyor.
01:53:54Sonuçları var neyse oraları hiç karıştırmayalım.
01:53:57Buradan denize giriyor. Yeniden demir yoluna binip Türkiye'den Avrupa'ya doğru çıkıyor.
01:54:03Ya da Türkiye'den Türkiye'nin güney limanlarına Akdeniz'e girmiş oluyor.
01:54:07Zaten mesele Akdeniz'e girmek. Akdeniz'e girişin güzergahı bir kızıldeniz.
01:54:12Bu Bağrümendep'te burada sadece İsrail'e tepkisi üzerinden bir sıkışma yok.
01:54:20Burada bir de ufak bir bu adada da Arap emirliklerinin işgali var.
01:54:27Yemen'in iddiası daha doğrusu işgal olduğu.
01:54:30Çünkü zaten Yemen'in adasıdır. Meyyun adası.
01:54:33Buradan başkaca krizlerde ortaya çıkabilir.
01:54:37Süveyş de epeyce risk altında.
01:54:39Yani İsrail'in temel hedeflerinden birisi Süveyş'tir.
01:54:43Çünkü İsrail Süveyş'ten geçmeden kendisine dolanamaz.
01:54:47Kendi arkasını Süveyş alıyor.
01:54:49Onun Sina Yarımadası ile zaten vaad edilmiş topraklar anlamında Süveyş dahil.
01:54:54Sina'yla ilgili topraklar anlamında beklentileri var.
01:54:58Burada da Tiran adası ve Serafin adası var.
01:55:02Bunlar da Suudi Arabistan'a devredildi.
01:55:05Bunların da tartışmalı olduğunu söylemek istiyorum.
01:55:09Burası şu anda bir güzergah.
01:55:11En kritik nokta aslında yani en aşılamayan nokta orası öyle değil mi?
01:55:15Gerçi Basra Körfezi'nden çıkan varlık Kızıldeniz'den Akdeniz'e çıkıyor.
01:55:19Şimdi bu denkleme Türkiye'den kalkınma yolu projesi geliştirdi.
01:55:24Bu enerji varlığının enflasyonist etkileri işte İran-İsrail geniş çaplı bir savaş çıkarsa
01:55:30enflasyonist etkilerin neler olabileceğini Abdülkadir Hoca anlattı.
01:55:35O kalkınma yolu projesinin tam noktasını da gösterelim.
01:55:39Hani şu alt taraftan.
01:55:41Şuradan Basra'nın Fail Limanı'ndan Türkiye'nin Ova Köyü'ne.
01:55:45Tam Suriye, Irak, Türkiye sınırının kesinlikle.
01:55:48Buradan da yine Türkiye'yi Avrupa'ya.
01:55:51Buradan Hatay'a, İstanbul üzerinden, Boğazlar üzerinden, Üçüncü Köprü üzerinden Avrupa'ya buradaki varlıklar taşınabilecek.
01:55:59Şimdi bu coğrafta petrol üretiliyor.
01:56:02Petrolün de hepsi pazarlanabilir petrol diyelim.
01:56:05Suudi Arabistan mesela günlük 300 bin denizden tatlı su arıtmak için kullanmak zorunda.
01:56:12Irak keza böyle.
01:56:14Basra biliyorsunuz bütün Fırat-Lic'de Basra'ya akar.
01:56:19Ama Basra'da yine su temini için tuzlu sudan arıtma getiriyor.
01:56:24O da yüklü enerji gerekiyor.
01:56:26Emirlikler böyledir.
01:56:28Onlar da çıkardıklarının belli bir kısmını, ciddi bir kısmını günlük petrol üretimizden çok sudan, tuzlu sudan arıtmak için durumunu da katar.
01:56:38Buradaki enerji varlığının paylaşımı da böyle.
01:56:41Hepsi dünyaya gitmiyor.
01:56:42Fakat buradan çıkan enerji ya Hindistan ve Çin'e ya da Akdeniz'e girmek Amerika'ya kadar, dün Avrupa'ya kadar dağılıyor.
01:56:50Burada bir istikrarsızlık hali, Kızıldeniz'deki istikrarsızlıkla birleşirse dünya bayağı sıkışacak.
01:56:57Şimdi bana desen ki petrol 50 dolar olur mu hocam?
01:57:00Olabilir.
01:57:01Petrol 150 dolar olur mu?
01:57:03Olabilir.
01:57:04Fiyatlamaları edebileceğimiz bir dönemdeyiz.
01:57:07600 dolar olabilir mi?
01:57:09Olabilir.
01:57:10Yani baskılanmış bir fiyat zaten.
01:57:12100 dolar olabilir mi dersen?
01:57:14Olabilir.
01:57:15Yani şu anda bu varlıkların fiyatlamalarını tahmin etmek çok zor.
01:57:20Ama gene de şunu söyleyeyim.
01:57:22Ekranda görülen altın fiyatı, petrol fiyatı bunlar ileri vadeli kontrat fiyatlarıdır.
01:57:28Ve petrolün fiyatı eksiden buraya geldi.
01:57:32Önceden petrol alana üzerine para veriyorlardı.
01:57:35Pandemi dönemini kastediyorum.
01:57:37Petrol alana üzerine para veriyorlardı depolama malzemeleri vesaire.
01:57:41Yani şu anda fiyatlamayı yapmak gerçekten zor.
01:57:44Ama bir enerji dönüşümünün de belirleyici olduğunu söyleyelim.
01:57:48Bunu en başlat götüren ülkelerden biriye yaz itibariyle tabii güneş verimimiz arttı vesaire tamam.
01:57:55Ama yaz itibariyle elektrik üretimimizin yüzde 50'sinden fazlasını yenilenebilir ortalama yakaladık.
01:58:03Kışın bu düşer ama Türkiye bu anlamda zaten hem bu teknolojilerin üretimi anlamında hem üretimi anlamında enerjinin bölgede lider bir ekonomi durumunda.
01:58:15Şimdi büyük bağlamda buradaki petrol fiyatlaması böyle bir savaş çıkarsa bunun neden olacağı petrol fiyatlamasının enflasyon etkileri
01:58:28ki bütün metal endüstrisi enerji kullanan bütün endüstriler uçar gider tutmaz.
01:58:33Zaten Avrupa gibi büyük bir pazar da kaybolur.
01:58:38Onu Abdülkadir Hoca izah etti.
01:58:40Tabii kaybolur derken ısıl işlem yapanlardan ibaret değil.
01:58:45Hatırla Rusya gazını kendilere ambargo koyduk.
01:58:49İsviçre'de kiliseler kapandı okulları birleştirmeyi düşündüler.
01:58:54Çünkü ısıtamadıkları bir ortamlar oluştu.
01:58:58Tam anlamıyla bütün ekonominin durduğu ve yüksek fiyatlamalar asıl doların hegemonyasını sorgulatacak şeydir.
01:59:09Amerikan borcu, Amerikan enflasyonunu söyleyelim önce.
01:59:15Amerikan enflasyonu kontrol ediliyor gibi duruyor ama bu denklemde kontrol edemez.
01:59:21O trifini kiremi dediğim yani üretmesi sorunu daha büyük bir sorun olur.
01:59:27Buna bir de daha öncesinden yani 70'lerden farklı olarak Amerikan borcunun bir nokta 35 katı kadar bir seviyeye ulaşmış olması çıkar.
01:59:40Ki o borç git gide büyüyecek.
01:59:43Böyle bir savaş doların hegemonyasını bitirir.
01:59:46Amerika bu savaşın tarafı olmak istemez diye düşünüyorum.
01:59:51Ya da bu savaşın körükleyicisi olmak istemez diye düşünüyorum.
01:59:54Avrupa'da okullar kapanır.
01:59:56Onlar da zannedelim bile bir savaşı destekler.
01:59:59Bize gelirsek bakın ben bu bizim MİT'in takas operasyonunu bile bu bağlamlardan ayrı görmüyorum.
02:00:06Bizim burada çok önemli kurduğumuz bir koridor denklemi var.
02:00:11Biraz Türkiye etkisini tartışayım.
02:00:14Diğer bütün yollardan verimli bir güzel bu.
02:00:19Bir noktada işte bizim orta koridorumuz karadan denize denizden yeniden karaya geçiyor.
02:00:25Burada sadece denizden karaya geçiyor.
02:00:28Diğer Hindistan'ın çıkardığı Akdeniz koridoru da multimodal iki kere denize giriyor.
02:00:35Burada bir kere denize giriyor ve iki ülkeyi denkleme koyuyorsun.
02:00:38Diğer bütün modellerde birçok ülke var.
02:00:41Her birinin parametresi farklı.
02:00:43Zaten bizim terörle mücadelede Irak'ın gördüğü bu,
02:00:48Irak'ın hem de mücadelesinde Türkiye'nin aleyhine gitmemesinin gördüğü bu fırsat bedirleyici bir aktörü.
02:00:58Onu söyleyeyim.
02:00:59Şimdi burada bir çatışma çıkarsa,
02:01:02İran, İsrail'e üç koluyla saldırmayı, diğer iki kolunu rezerv tutmayı değerlendiriyor şeklinde bir düşünce var.
02:01:11Bu Suriye'deki İran vekilleri, Yemen'deki İran vekilleri,
02:01:17Irak'taki İran vekilleri şeklinde bir renklemden bir çıkarılacağı düşünülüyor.
02:01:23İran, Hizbullah, Lübnan ve Husiler, Yemen.
02:01:27Üçü bir, İsrail'e eşanlı saldırabilir gibi bir tartışma yapılıyor.
02:01:34Eğer hem İran, İsrail'e savaş açar hem Yemen,
02:01:39gerçi savaş açmadığı düşünülemez de, bu hakikatli fakat sürüncemeli bir savaştır.
02:01:45Hem Yemen yeniden V'den geçen, Kızıl Deniz'den geçen İsrail iltisaklı gemilere yeniden saldırırsa,
02:01:54bütün kötü senaryolar ortaya çıkar.
02:01:57Bu, Türkiye'nin enflasyonist etkiler falan hepsi bir tarafa ama özellikle kalkınma yolu itibariyle
02:02:07Çünkü bunun kapsamı genişlerse, bu sefer İran'ın Suriye'deki vekilleri, İran'ın Irak'taki vekilleri de denklemin içine girebilir.
02:02:18Yani üçlü değil, beşli bir atak. Bunlar da devreye girebilir.
02:02:23Böylece bizim kalkınma yolu projemiz kadük kalabilir.
02:02:28O yüzden Türkiye'nin hala barışı, savunu mümkün kılmaya çalışan tek ülke, tek ekonomi.
02:02:35Bir bakış açısı taşıyor Türkiye, onun rehine takası vs.
02:02:40Geçen tartışmıştık hatırlarsan. Bu kalkınma yolu da öyle.
02:02:44Umarım Türkiye'nin yön vermeye çalıştığı gibi gider bölgede işler.
02:02:50Hocam size de kısaca bir söz vermek isterim. Sizin düşünceleriniz nelerdir?
02:02:56Hocalarımıza teşekkür ediyorum. Çok güzel özetlediler.
02:03:00Burada bahsettiğimiz, özellikle Filistin'deki kaos ortamı, Ukrayna, Asya'yı, dünyanın farklı bölgelerindeki jeopolitik gerginlikleri de eklemek gerekiyor.
02:03:12Enerji piyasasını, küresel ticaret, gıda fiyatlarını, sigorta ama maliyetlerini hepsini etkiliyor.
02:03:18Onlarla birlikte ettiğimiz altın piyasasına da bunun ciddi yansıması var.
02:03:22Meraları geçen 10 yılda özetliyorlar. Çok ciddi anlamda altın rezervi yapmaya başladılar.
02:03:29Türkiye Merkez Bankası da bunlardan biri.
02:03:32Çin, Kazakistan, dünyanın farklı ülkeleri çok ciddi altın rezervi biriktiriyorlar.
02:03:38Altının ONS fiyatı ciddi anlamda artıran temel faktörlerden biri de bu.
02:03:45Ancak burada altınmış olmakla birlikte meselenin enerji boyutu, ticaret boyutu daha önemli.
02:03:53Konuşmanın başında Avrupa'nın enerji krizi ihtimalinden ya da çıkış yolu izlemesi gerektiğiyle ilgili bir soruymuştunuz.
02:04:02Avrupa için enerji çok kritik. Rusya-Ukrayna Savaşı'ndan sonra daha önemli bir hale geldi.
02:04:09Yeşil enerjiyle çıkış arıyor.
02:04:11Ancak onunla birlikte organik yakıtlar, petrol ve doğalgazla çıkış yolunu büyük oranda Kuzey Afrika ile birlikte,
02:04:21Orta Doğu'dan ve biraz Orta Azerbaycan'dan sağlamaya çalışıyor.
02:04:25Bu noktalarda da Türkiye hiç şüphe yok ki çok çok kritik olacak.
02:04:30Türkiye'nin konumu çok kritik olacak.
02:04:32Türk tüccarlarımızın da bahsettiği çok kritik olacak.
02:04:35Barışı, istikrarı savunan.
02:04:38Avrupa'nın muhtemelen her şeyden önce Türkiye'nin son dönemde Rusya'nın da ciddi desteklediği bir enerji krizi haline gelme çabasını ciddi anlamda desteklemesi gerekiyor.
02:04:48Arzu güvenliği açısından.
02:04:50Onunla birlikte tabi Orta Asya'dan, Azerbaycan'dan Türkiye'ye uzanan enerjilerini, doğalgaz ve petrol projelerini daha ciddi desteklemesi gerekiyor.
02:05:01Orta Doğu'daki gerginliğin düşürülmesi, Orta Doğu'daki barış sürecine daha fazla yatırım yapması, çabalar göstermesi gerekecek.
02:05:10Çünkü Orta Doğu huzurlarımızın da altını çizdiği gibi küresel enerjinin %50'sini yöneten Hürmüz-Süveyş kanalları,
02:05:20bugün konuştuğumuz Süveyş kanalı ve Hürmüz boğazı küresel enerji ticaretinin de küresel ticaretin genel anlamda en azından %1'ini yöneten kritik noktalar.
02:05:35Buralardaki istikrar ve barış çok çok kritik olacak.
02:05:39Piyasaları ve bunun üzerinden küresel enflasyonist etkileri kritik olacak.
02:05:45Bununla birlikte ticaretin doğru akıyor oluşu, arzi, yeni kırılmaların yaşanmaması, bunun çip piyasalarına, birçok sektöre farklı yansımaları olacak.
02:05:57Asya'da 2022 Ukrayna Savaşı sonrası yaşadığımız o arziyonun şokları tekrar yaşamamak için bu sürece daha aktif destek vermesi gerekecek.
02:06:08Türkiye'nin kalkınma koridoru muhtemelen çok fazla başarılı olmayacak ama Hindistan, Orta Doğu, Akdeniz üzerinden Avrupa'ya uzanan farklı girişim koridor projeleri çok çok önemli olacak.
02:06:24Bu tip yeni ticaret rotaları arayışı, enerji kaynağı çeşitlendirilmesi, ticaretin çeşitlendirilmesi,
02:06:30Türkiye'nin de son dönemde çokça odaklandığı konulardan biri ticaret alanının çeşitlendirilmesi dünyanın güneyine daha fazla odaklanması daha önemli olacak.
02:06:42Ama umudumuz, dileğimiz öncelikle Orta Doğu'daki savaşın gerginliğinin bir an önce sona ermesi.
02:06:50Noktaşlıklarla birlikte memleleri programını para piyasaları uzmanı Helin Çelik bizlerle birlikteydi.
02:06:56Çok teşekkür ediyoruz efendim değerli katkılarınız için.
02:06:58Ben teşekkür ederim Arzu Hanım.
02:07:00Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Abdülkadir Develi bizlerle birlikteydi Skype bağlantısından.
02:07:07Hocam çok teşekkürler değerli katkılarınız için.
02:07:09Ben teşekkür ederim efendim çok sağ olun.
02:07:11Geoekonomist Prof. Dr. Yusuf Dinç çok zorlanıyorum hocam Geoekonomist derken ben.
02:07:16Çok teşekkür ediyorum değerli katkılarınız için.
02:07:19Ekonomist Dr. Bilal Bağışlıklarla birlikteydi hocam.
02:07:22Teşekkür ediyorum.
02:07:24Efendim bu başlıklarla birlikte nokta alıyoruz.
02:07:26Memleket Mesele ilk dilimde ekonomi başlıklarını sizlerle paylaştık.
02:07:29Saat başındayız.
02:07:30Bir mülteniyle karşınızdan başlıkları paylaşacağız.
02:07:32Geceler iyi seyirler diliyoruz.