Memleket Meseleleri - Prof. Dr. Yusuf Dinç| Mete Sohtaoğlu | Doç. Dr. Murat Turgut | Deniz İstikbal | 4 Eylül 2024
Ülke TV'de Arzu Yıldırım Şenlik'in sunumuyla ekrana gelen Memleket Meseleleri’ne bu bölüm Prof. Dr. Yusuf Dinç, Mete Sohtaoğlu, Doç. Dr. Murat Turgut, Deniz İstikbal konuk oldu. Programda siyasette bürokratlara çağrı tartışması ve siyaset gündeminin öne çıkan başlıkları konuşuldu.
Category
🗞
NewsTranscript
00:00:00Ülke TV ekranlarına hoş geldiniz efendim. Saatlerimiz yirmi biri gösteriyor. Şu memleket meseleleri programıyla karşınızdayız.
00:00:08Yaklaşık üç saatlik dilimde öne çıkan başlıkları sizlerle paylaşacağız. Ekonomiye dair şu öne çıkan tüm konuları işleyeceğiz.
00:00:16Elbette önemli konuklarım var. Şu konuklarımla birlikte değerlendireceğiz tüm detayları.
00:00:21ST ekonomi araştırmacısı Deniz İstikbal bizlerle birlikte hoş geldiniz efendim.
00:00:25Merhabalar, hoş bulduk Erzurum.
00:00:27İzletici Mete Sohtoğlu bizlerle birlikte hoş geldiniz efendim yayınımıza.
00:00:31C ekonomist Profesör Doktor Yusuf Dinç bizlerle birlikte hoş geldiniz efendim.
00:00:35Merhaba, hoş bulduk Erzurum.
00:00:37Ekonomist Doçent Doktor Murat Turgut da Skype bağlantısıyla bizlerle birlikte hoş geldiniz efendim yayınımıza.
00:00:44Hoş bulduk, iyi yayınlar diliyorum.
00:00:46Çok teşekkürler. Şimdi tabi bugünün aslında en önemli başlıklarından biri Mısır Cumhurbaşkanı Sisi'nin Türkiye'yi on iki yıl aranın ardından ziyaretiydi.
00:00:56Burada aslında ekonomide öne çıkan başlıklar vardı.
00:00:59Tam 17 aslında işbirliği anlaşması imzalandı.
00:01:03Tabi aslında bunların önemi ne onu biraz konuşmak isterim.
00:01:06Yusuf Hocam sizinle başlayalım bu konuya.
00:01:08Elbette 17 anlaşma imzalandıktan sonra bir toplantı da gerçekleştirildi.
00:01:12O anlaşmaların detaylarını konuşmak isterim.
00:01:15Tabi Türkiye adına ne önem taşır onu sormak isterim size neler söylersiniz?
00:01:20Detaylara henüz vakıf değiliz zannederim ama başlıkları en azından biliyoruz.
00:01:25Bana şöyle geliyor Mısır adına daha anlamlı bir gelişme gibi geliyor Arzu Hanım.
00:01:31Tabi bizim için de anlam var onu tartışacağım ama önce şunu söyleyeyim Mısır en çok doğrudan yatırımını Türkiye'den alan ekonomi konumuna geldi.
00:01:39Son dönemdeki Türk ekonomisindeki belirgin etkiler üzerinden özellikle de ücretler bu anlamda tartışılıyor.
00:01:46Emek yoğun işlerin Mısır'a doğru bir göç hareketi oldu.
00:01:50Bu bakımdan Türkiye-Mısır ilişkilerinin Mısır açısından ekonomik boyutu ile çok önemliydi.
00:01:56Fakat mesele mi sadece ekonomik mi Mısır'la ilişkilerimiz anlamında dediğimizde de büyük bir tartışma alanı çıkar.
00:02:04Şimdilik onu bir tarafa bırakıyorum ama en temelde münhasır ekonomik bölgeler üzerinden yani Akdeniz'in paylaşımı üzerinden Mısır'ın da menfaatlerini maksimize eden bir önerisi var Türkiye'nin.
00:02:17Bu hangi biçimde gelişecek?
00:02:20İşte buna karşı giden Yunanistan gibi, İsrail gibi unsurların, faktörlerin, ekonomilerin ne kadar etkisi olacak?
00:02:30Orada Güney Kıbrıs'ın konumu ne olacak gibi tartışmalar var.
00:02:34Burayı önemli gördüğümü ifade etmek isterim.
00:02:37Bunu dikkatli tartışmamız gerekiyor.
00:02:40Çünkü Libya ile açtığımız denklem gibi büyük bir denklem açabiliyoruz Mısır'la münhasır ekonomik bölgeler anlamında anlaştığımızda.
00:02:48Ya da bu anlaşma belli seviyeye geldiğini anlıyoruz.
00:02:52Bunu hayata geçirebildiğimizde tam anlamıyla dünyada bayağı denklem değişecek.
00:02:58Yani bölgenin siyaseti bayağı değişecek gibi duruyor.
00:03:01Asıl belirleyici olan konulardan biri de Türkiye'nin koridor çalışmaları.
00:03:07Bütün koridor alternatifleri Süveyş'in aleyhinedir.
00:03:13Süveyş'i baypas etmek üzere geliştirilir.
00:03:16Bunun böyle olduğunu ifade etsem yanlış olmaz.
00:03:19İstisnadır geri kalan her şey.
00:03:22En önemli koridor alternatiflerini Türkiye'ye getiriyor.
00:03:27Bir diğeri de kalkınma yolu ki Süveyş'ten Mısır'ın büyük geliri var.
00:03:33Yani yıllık 10 milyar dolara yaklaşan gelir üretiyor Mısır Süveyş'ten.
00:03:38Onun azaldığını, zayıfladığını düşündüğümüzde aynı Türkiye gibi dış finansmana bağımlı bir ekonomi durumundayken
00:03:47Mısır için epeyce bir mesele.
00:03:49Bence bu konularda müzakereler arasında önemli yer bulmuş olabilir.
00:03:54Belki Süveyş'in güvenliği anlamında tartışmalar yapılmıştır.
00:03:59Bunu dikkat çekmek istiyorum.
00:04:01Çünkü Süveyş'in güvenliğini tehdit eden bir İsrail var ortada.
00:04:06Tabii bunu söylediğimde aslında meselenin ekonomik olmayan taraflarına da geçmiş oluyor.
00:04:12Ama yine oraya devam etmeyeceğim.
00:04:14Eğitimden turizme kadar birçok başlık açıldı.
00:04:19Bunların iki ülkenin ilişkilerini hayli geliştireceği, ekonomik anlamda bizi farklı denklemlere götürebileceğini tartışabiliriz.
00:04:29Mesela biz Yunanistan'la turizmde işbirliği yapma gibi bir niyete girmiştik.
00:04:36Bunun çok karşılığı olmadı.
00:04:38İki ülke beraber örgütlenelim turizm anlamında diye.
00:04:42Çok karşılığı olmadı.
00:04:44İşte kriz turlarıyla falan sınırlı gibi duruyor.
00:04:47Ama Mısır, Türkiye turizm anlamında bir ilişki kurmak isterse farklı bir yapı ortaya çıkarabilirler.
00:04:56Bu da önemli.
00:04:57Buraya da dikkat çekmek lazım.
00:04:59Biz de hayli Mısır'a turist gönderiyoruz.
00:05:01Mısır'dan bize az turist geliyor ama hem turist rekabetimiz var hem de biz Mısır'a turist gönderiyoruz.
00:05:08Bu da önemli bir başlık.
00:05:10Sağlık da kapsamda zannederim.
00:05:14Doğru hatırlıyorum değil mi?
00:05:15Başlıklardan birisi.
00:05:16Bu Türkiye'nin turizmdeki başka bir başlığı bence.
00:05:21Sağlık tarafı.
00:05:23Sağlık ve tıp bilimleri alanlarında işbirliğine dair mütabakat zapti imzalanmış.
00:05:28Mısır ile ilişkilerimizi geliştirirken burası önemli.
00:05:31Bir sağlık turizmi anlamında Türkiye'nin yeni pazarlar edilmesi anlamında bir yere getirebilir bizi.
00:05:39Onu söylemek istiyorum.
00:05:40Bir de çok önemli su meselemiz var.
00:05:44Aslında Mısır'ın su meselesi var ve bu su meselesi aşağıda Sudan'la ve Türkiye'nin iyi iletişimde olduğu başka ekonomilerle bağlantılı.
00:05:54Bence oralara da ekonomik olarak temas edilmiş olabilir diye düşünüyorum.
00:06:00Böyle bir çok genel çerçeveden bir şeyler söyleyeyim.
00:06:03Sonra sözümü devredeyim.
00:06:05Peki.
00:06:06Mete Hocam sizinle devam edelim isterim.
00:06:07Şimdi tabii aslına bakarsanız 17 anlaşma birçok bakanın da katıldığı
00:06:11ve aslında birçok bakanlıkla da böyle karşı karşıya gelinip o anlaşmaların imzalandığı görüntüleri gördük.
00:06:17Tabii aslında her anlamda çok önemli bir toplantıydı.
00:06:20Bir kere zaten 12 yıl aranın ardından Cumhurbaşkanlığı zirvesinde gerçekleşmesi işte o ilişkilerin artık daha da geliştirilmesi anlamında
00:06:28yani dünyanın da gözü tabii bu noktadaydı.
00:06:31Gazze meselesi zaten malumunuz.
00:06:34Ama bu aslında ekonomi anlamında gerçekleştirilen işte bakıyorum mali ve ekonomi anlamında yine Çevre Şehircilik Bakanlığı o noktadaydı.
00:06:43Yani aslında birçok bakanlığın işte Sağlık Bakanlığı, Sivil Havacılık İdareler arasında imzalanan mütabakatlar.
00:06:50Yani birçok anlamda aslında 17 anlaşma imzalandı.
00:06:53Tabii hem Türkiye adına hem de Mısır adına konuşalım isterim.
00:06:56Yani ne anlama geliyor bu ikili ilişkilerin daha da aslında yükselmesi?
00:07:01Siz nasıl değerlendirirsiniz?
00:07:03Burada Tağdalı'yla beraber program yaparken Mısır'la Türkiye'nin normalleşeceğini konuşmuştuk bu stüdyoda.
00:07:12Ama onların içerisinde ilk başlangıç olarak ticari bir normalleşmeyle başlayacağını ben söylemiştim.
00:07:19Şu an gördüğümüzde ticari bir başlangıç.
00:07:22Yani ticari ilişkilerin arttırılması, karşılıklı işte milyar dolarları bulan rakamların yükseğe çıkartılması.
00:07:29Lakin burada özellikle bazı meselelerde işin ekonomik boyutu basın önüne çıkarılsa da aslında arka planda birçok gelişmenin yaşandığını da biliyorum.
00:07:40En azından Mısır'dan biliyorum.
00:07:41Burada birincisi Libya meselesinin gündeme geldiğini de ben biliyorum.
00:07:46Çünkü yıllar öncesinde Türkiye Trablus'a yönetim anlamında destek vermek için askeri yığınak yaparken Mısır'da Bengaziye Halife Hafter yönetimine destek vermek için askeri yığınak yapmıştı.
00:07:58En son mutabakatta sembolik birer askeri varlık kalarak iki bölgenin birleştirilmesi, yönetimlerin birleştirilmesi, petrol idarelerinin birleştirilmesi, bankaların birleştirilmesi, finansal yapıların birleştirilmesi.
00:08:11Çünkü iki devletli bir yapı gibi gözüküyordu.
00:08:14Bunların birleştirilmesi meselesinde artık rahatlıkla bir adım atıldığını söylemek mümkün.
00:08:21Çünkü burada en büyük sıkıntılardan bir tanesi, örneğin Libya'da Rusya'nın başlattığı bir Wagner başlığı altında paralı askerlerin ülkeden çıkartılmasıydı.
00:08:30Tabii ki Kahire-Ankara arasında bir güvensizlik olduğundan dolayı iki tarafta bu konuda ne adım atıyordu ne milis grupları dağıtmak için herhangi bir telkinde bulunuyordu.
00:08:40Şimdi Libya meselesinde de önümüzdeki 6 aylık süre içerisinde bir çözüme doğru adımlar atılacağını söylemek mümkün.
00:08:47Burada tabii Rönesans barajı meselesi var.
00:08:51Özellikle Türkiye'nin Somali ile Etiyopya arasında hatta Cibuti ile de sürdürdüğü bir diplomasi trafiği var.
00:08:59Geçtiğimiz günlerde Mısır'ın Somali'ye ilk etapta iki askeri kargo uçağıyla başlattığı askeri sevkiyat yaklaşık 10 bin askere kadar çıkacak.
00:09:08Burada çok ciddi bir savaş potansiyeli var.
00:09:10Yani Afrika boynuzunda çok ciddi bu bahsettiğim ülkelerde Sudan'ı da içine katarsam ufak çapta bir bölgesel kriz ya da savaşa doğru gidecek bir mesele var.
00:09:20Muhtemelen ki muhtemelen kelimesine kaldırarak bunun görüşüldüğünü rahatlıkla size söyleyebilirim.
00:09:26Önümüzdeki dönemde Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın da gene bu bahsettiğimiz ülkelerle Ankara'da bir buluşmayı tertiplediğini sizlere yeni bir havadisi olarak da söyleyeyim.
00:09:37Akdeniz meselesinde ise burada tabii gerçekçi bir değerlendirme yapmak lazım.
00:09:42Türkiye'nin Libya'yla olan anlaşması Elbeyde Yüksek Mahkemesi Libya tarafından askıya alındı.
00:09:48Şu an burada özellikle Mısır, Doğu Akdeniz'de hem Yunanistan hem de Güney Kıbrıs Rum yönetimiyle ilişkileri ve anlaşmaları ve ittifak ilişkileri değerlendirildiği zaman
00:10:02Buradan ben daha önce de söyledim ama pek geri adım atacağını ben düşünmüyorum.
00:10:06Ve aynı zamanda Kuzey Kıbrıs Türk Kesimi'nin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin hukuki meselesini ya da devam eden hukuki tartışmalara girmeden
00:10:17Türkiye'nin de bu Doğu Akdeniz meselesinden pay alması için bir ara formül bulmaya çalıştığını ben en son biliyordum.
00:10:24Ve halen de bunun geçerli olduğunu biliyorum.
00:10:26Yani Doğu Akdeniz Gaz Forumu'na Türkiye'nin bir şekilde Güney Kıbrıs Rum yönetimini tanımamasına rağmen dışarıdan başka bir arka kapı diplomasisiyle bir şekilde Türkiye'nin de bu Doğu Akdeniz Gaz Forumu'na Mısır eliyle davet edilmesini ben gündeme geleceğini söylemiştim.
00:10:43Ve bununla ilgili de görüşmelerin yapıldığını ben biliyorum.
00:10:47Burada tabii bir de farklı bir mesele var.
00:10:51İşte önümüzdeki dönemde özellikle medyada yansıyan bu savunma sanayi meselesinde burada sadece bir savaş uçağının satın alımı ya da vesaire söz konusu değil.
00:11:01Aylar öncesinde ilk görüşmelerde de Cumhurbaşkanı Erdoğan'la sizi görüştüğü zaman daha önce de Kahire yakınlarında 155 mm'lik bir top üretim fabrikasının NATO standartları bir fabrikanın kurulması gündeme gelmişti.
00:11:17Fakat bu hayata geçirilemedi.
00:11:19Aslında Kahire ile Ankara'nın birbirine verdiği çok şey var.
00:11:22Ama Ankara en azından siyasi anlamda bu konudaki Kahire'ye verdiği taahhütleri yerine getirdi.
00:11:29Şimdi Kahire'de muhtemelen 155 mm'lik bir mühimmat üretim tesisi açılacak.
00:11:36Aynı zamanda bu bizim insansız hava araçlarının belki bazı parçaları ya da savaş uçağının belki kanun bazı parçalarının burada Kahire'de Mısır'da üretilmesi gündeme gelecektir.
00:11:49Ve aynı zamanda ortak savunma meselesinde Mısır sadece bir satın alma olarak değil ortak üretim istiyor Türkiye ile.
00:11:58Bunun da altını çizeyim.
00:11:59Bir de burada meraklısı için söyleyeyim.
00:12:01Özellikle Mısır'ın TRLG-230 füzesi, MAM-C, MAM-L ve Lazar Güdür'ün uzun mezilli tank savar füze sistemi MAM-T gibi mini akıllı mühimmatlara uzun bir süredir ilgi gösterdiğini
00:12:15ve muhtemelen de önümüzdeki günlerde bunun resmi açıklamalarının satın aldığını yani Mısır'ın satın aldığına dair yapılacağını düşünüyorum.
00:12:23Burada Doğu Akdeniz meselesi zaman isteyen bir mesele.
00:12:27Yani Mısır Türkiye ile bir anlaşma imzalayacak diye Yunanistan'la ya da Güney Kıbrıs'ta olan anlaşmasını iptal etmeyecek.
00:12:36Neticede bir elektrik anlaşması imzalandı geçtiğimiz aylarda hatırlarsınız.
00:12:40Ve bunun bir şekilde devam edecek.
00:12:43Var olan statü üzerinden bir alan açılmaya çalışılıyor.
00:12:46Ama bu bugünden yarına olacak bir mesele değil.
00:12:49Ama benim edindiğim bilgi Mısır'ın Güney Kıbrıs Rum yönetimi Yunanistan ve Türkiye ile dörtlü bir Mısır ara buluculuğunda
00:12:58bu Doğu Akdeniz meselesindeki deniz sınırları ve minyastır ekonomik bölge ile ilgili bir zirve mi artık başka bir meseleyi düzenlemek istediğini biliyorum.
00:13:10Tabi burada Güney Kıbrıs Rum yönetimi tanınmadığı için dışarıdan bir oyuncu olarak muhtemelen Mısır Türkiye Yunanistan arasında bir görüşme olacak.
00:13:19Bir de izninizle son olarak bu tabi medyada da çok konuşuldu ve merak eden de çok soran oldu.
00:13:26Yani bu F-35 verilmiyor biliyorsunuz Mısır'a iki sebepten dolayı.
00:13:32Bir tanesi özellikle 2008'de ABD'nin İsrail'in Arap ülkeleri üzerindeki niteliksel askeri üstünlüğü destekleme taahhütü ile ilgili bu yüzden verilmiyor.
00:13:43Türkiye'nin de alamamasının sebeplerinden bir tanesi olan sebep.
00:13:48İki, 2017'de CAATSA Amerikan'ın düşmanlarıyla yaptırım yasası kapsamında Mısır, Rusya gibi Çin gibi bazı ülkelerle savunma işbirliğinde ya da askeri satın almalarından dolayı bu savaş uçağı verilmiyor.
00:14:02Burada da şu bilgiyi size verebilirim.
00:14:05Çin Pakistan Hava Kuvvetleri'nde görev yapan 4. nesil savaş uçağı olan C-10C, G-10C, Vigor Dragon denen ya da halen prototip aşamasında olan 5. nesil F-C-31, G-Falcon var.
00:14:20Aynı zamanda şunu da söyleyeyim, Çin bu konuda geliştirdiği savaş uçaklarını Mısır'a satma konusunda pek istekli değil.
00:14:28Özellikle Mısır'ın istediği J-20 savaş uçağı var, pek istekli değil.
00:14:33Yani burada bu sebepten dolayı Kaan'la bir satın alma dışında ben ortak bir üretim yani F-35 modelindeki gibi çeşitli 6-7-8 tane ülkenin,
00:14:44örnek söylüyorum Pakistan'ın, Malezya'nın, Endonezya'nın olduğu Mısır'ın da katılacağı çok uluslu bir uçak üretim modelini ben Türkiye'nin Mısır'la görüşme yaptığını bu konuyla ilgili biliyorum.
00:14:58Türkiye'nin kardeşleri açık olduğunu söylemişti zaten değil mi Kaan?
00:15:02Evet. Yani burada sadece ekonomik olarak bir dediğim gibi tablo ortaya çıksa da bu Mısır tarafında tarihi bir ziyaret olarak nitelendiriliyor.
00:15:11Bunun özellikle altını çizeyim.
00:15:13Tabii burada Mısır içerisindeki siyasetin özellikle ordunun ve Mısır istihbaratının da bu Libya ile imzalanan anlaşmada çok Sisi'ye tepki gösterdiğinde özel bir not olarak söyleyeyim.
00:15:28Yani burada Türkiye ile anlaşılması gerektiği, düşmanca bir tavır içerisinde girilmemesi gerektiği konusunda Mısır istihbaratının da Mısır Genel Kurmayı'nın da Sisi'ye sunduğu özel bilgi notları var.
00:15:39Çok ertelenmiş bir ziyaret oldu açıkçası.
00:15:43Son sözü olarak şunu söyleyeyim izninizle.
00:15:45Orta Doğu'da bir savaş çıkartacaksanız sağda Mısır'ın olması gerekiyor.
00:15:50Ama bir barış masası da kuracaksanız sandalyenin bir tanesi Mısır ayrılması ve Mısır'ın bulunması gerekiyor.
00:15:58Türkiye için Mısır, Arap coğrafyası için bir başkent.
00:16:04Bunlar hepsi Gazze teması etrafında oluyor.
00:16:08Ortak bir vizyon.
00:16:10Gazze'yi ifade etmedik ama hepsi Gazze etrafında oluyor.
00:16:14Yoksa bu buluşma da olmazdı.
00:16:16Yani İsrail'in oradaki varlığı Mısır için de önemli bir tehdit.
00:16:20Onlar da bunun farkında.
00:16:22Yani biraz önce Mete Bey'in ifade ettiği raporlar da boşa gitmiyordur.
00:16:25Yani bir iki bilgi daha var.
00:16:27Tabii ki biz şimdi ekonomi başlıklarını ayrı bir şekilde değerlendiriyoruz.
00:16:31Ama tabii ki en önemli başlık Gazze.
00:16:33Zaten en çok da Gazze konusunda.
00:16:35Mısır Ulusu ve TSK arasında da önümüzdeki dönemde çok yakın işbirlikler olacak.
00:16:41Sadece bunu söyleyebilirim.
00:16:43Bir şey bozmak istemem.
00:16:45Tabii yakın işbirlikler olacak.
00:16:47O konuya da girebiliriz. Hiçbir sorun yok.
00:16:49Ben şöyle söyleyeyim o zaman.
00:16:51Bir Türk Mısır vizyonu oluşmuş durumda.
00:16:54Bölgeye bakış açısında.
00:16:56Ve bu iki ülke Ortadoğu'daki sorunların çözümleri için.
00:17:00Gerek askeri olarak, gerek siyasi olarak, gerek diplomatik olarak işbirliğine gidecek.
00:17:05Ortak bir Mısır Türkiye vizyonu var.
00:17:07Ve körfez ülkeleri de çevresinde hizalanacak.
00:17:10Paydaşlar bulabilir böyle bir denklem.
00:17:12Bir ateşkesle gidebilir mi diye de o zaman sorayım.
00:17:15İnşallah.
00:17:16Oradan devam edelim.
00:17:17Ateşkesle yani ben Amerika Birleşik Devletleri'nin bir süre sonra ateşkes meselesinden ara bulacağımdan çekileceğini biliyorum.
00:17:24Çünkü bu böyle gidecek bir mesele değil.
00:17:26Önemli diye bir şey söylüyorum ama.
00:17:28Bir ateşkesinde ben Filistinlilerin hayrına olacağını düşünmüyorum.
00:17:32Neticede 40 bin kişinin hayatını kaybettiği bir yerde.
00:17:35Geldiğimiz mesele İsrail'in öldürmemesi için bir ara verilmesi.
00:17:40Ki İsrail'in zaten ara vereceğini de biliyoruz.
00:17:43Vermeyecek.
00:17:44Sırada Batı şerefe saldırganlık var.
00:17:46Önemli olan İsrail saldırganlığının, faşizminin şu an durdurulması.
00:17:51Artık ateşkes ya da esir takası gibi bir şey dünya kamuoyunu tatmin edecek bir mertebede değil.
00:17:57Açık söyleyeyim.
00:17:58İsrail saldırganlığının durdurulması gerekiyor.
00:18:01Ateşkes gazayı doğru kapsıyordur.
00:18:03Ama önemli olan İsrail'in bakın altını bir kez daha çizerek söylüyorum.
00:18:08Askeri ya da diplomatik olarak durdurulması.
00:18:11Kim inanmıyorsa bu kadar da açık söyleyeyim.
00:18:14Peki belki bu görüşme ona bir kapa aralar.
00:18:17Ya da işte hep konuşuyoruz.
00:18:19Öyle olacak.
00:18:20Bu sürecin başından bu yana konuştuğumuz İslam dünyasının ya da Arap dünyasının sessizliğini bozacak.
00:18:25Belki bir hamle olarak da değerlendirilebilir.
00:18:27Türk-Arap vizyonu işte.
00:18:28O kuruldu yani.
00:18:29Peki.
00:18:30Deniz Hocam sizinle devam edelim.
00:18:32Elbette ki 17 anlaşmayı imzaladık.
00:18:34Ve tabii aslına bakarsanız bu yüksek düzeyli stratejik işbirliği konseyi toplantısına Cumhurbaşkanı Erdoğan başkanlık etti.
00:18:43Cumhurbaşkanlığı külliyesinde.
00:18:45Şimdi tabii resmi törenin ardından böyle bir toplantıya geçildi.
00:18:49İki bakan yani her ülkenin bakanları karşı karşıya geldi.
00:18:53İmzaladılar.
00:18:54Artık bir yeni dönem diyoruz Mısır ve Türkiye arasında.
00:18:57Tabii bu yeni dönemin kodlarını konuşmak lazım.
00:18:59Yani elbette bu anlaşmalar sağlandı ama yani bu anlaşmaların devamı gelecek mi?
00:19:04Tabii bir yandan da bu anlaşmalar ne anlama geliyor onu da soracağım size.
00:19:08Neler söylersiniz?
00:19:10Tabii hocalarımızın bahsettiği noktalara ben ek yaparak bir başlamak isterim.
00:19:16Tabii ki Mısır'ın 2011-2012'den beri biliyorsunuz bir iktisadi bunalama iktisadi krizi var.
00:19:22Bugün Mısır ekonomisi hakikaten zor durumda.
00:19:25Ve IMF'le birçok anlaşmaları var.
00:19:28Kredi anlaşmaları var.
00:19:30Ha keza farklı devletlerden fon bulmak için zorlanıyorlar.
00:19:34Zorluyorlar bazı kapıları çalıyorlar.
00:19:36Böyle bir dönemde böyle bir konjektürde aslında Türkiye ile iş birliğini ya da ekonomik iktisadi iş birliğini farklı alanlarda geliştirmek istiyorlar.
00:19:45Biraz belki Mısır ekonomisinin büyüklüğünden bahsederek Türkiye'ye ne anlam ifade ediyor Mısır için belki oraya biraz değinmek lazım.
00:19:532024 verilerine göre 350 milyar dolarlık bir ekonomik büyüklüğü var Mısır'ın.
00:20:00İşte 60 milyar dolara yakın bir ihracat yapar.
00:20:04100 milyar dolara yakın da bir ithalat yapar.
00:20:08Ve Türkiye ile kıyaslandığında Türkiye ekonomisinin yaklaşık 4'te 1'i kadar bir ekonomik iktisadi büyüklüğe sahip.
00:20:17Burada Türkiye'ye baktığımızda Mısır'dan Türkiye'ye baktığımızda Türkiye biraz daha liberal kalıyor.
00:20:23Yani kamu iktisadi teşebbüsler Mısır'da daha yoğun, ekonominin daha içinde ve biraz da üretkenlik anlamında Türkiye'nin 80'lerin başındaki profilini andırıyor aslında.
00:20:34Yani Mısır buraya geldiğinde ya da Mısır heyeti buraya geldiğinde Türkiye ile alakalı iş birliğini geliştirmek istiyorlar.
00:20:40Bu anlaşmalarda onun bir meyvesi aslında.
00:20:42Yani siyasi angajmanı, bölgesel angajmanı, askeri iş birliklerini bir kenara koyduğumuzda aslında Mısır ve Türkiye'nin yapacağı çok iş var.
00:20:50Bunun en büyük göstergelerinden biri de son dönemde Türkiye'den Mısır'a kayan tekstil yatırımcıları örnek olarak vermek mümkün.
00:20:59Ki Türkiye'nin biliyorsunuz Afrika'daki yaklaşık en son herhalde 15 milyar dolara yaklaşmıştı.
00:21:06Bu 15 milyar doların 3 milyar doları Mısır'da.
00:21:09Türk yatırımcılardan bahsediyorum.
00:21:12Ve bu yatırımcılar yaklaşık 1,5 milyar dolarlık senelik cürü elde eder.
00:21:16Ayrıyeten 100 bine yakında istihdam sağlar sadece Türkiye ve Mısır'da.
00:21:20Yani Cezayir'den sonra Afrika'da en fazla yatırım yaptığımız ülke Mısır.
00:21:24Ve dış ticaret anlamında da en fazla dış ticaret haline sahip olduğumuz Afrika kıtasında Mısır'dır.
00:21:305 milyar dolar aşağı yukarı ihracat yaparız, 2-3 milyar dolar da ithalat yaparız.
00:21:35Daha çok doğal kaynak ürünlerini alırız.
00:21:37Onlara işte makine, tekstil ürünü veya farklı imalat sanayi ürünlerini satarız.
00:21:44Ki 110 milyona yaklaşan bir nüfusu var Mısır'ın.
00:21:49Ölçek olarak Türkiye ekonomisinin dörtte biri kadar dedik.
00:21:52Yani bunu büyütmek istiyorlar ama yaşadıkları bir iktisadi kriz de var.
00:21:55Yani bu anlamda Türkiye hem turizmde hem sağlık altyapısında hem bu liberalleşme adımlarında
00:22:01aslında Mısır'a birçok tecrübesini paylaşabilir diye ben diye düşünüyorum.
00:22:05Biliyorsunuz sadece İstanbul'a gelen turist sayısı örneğin 20 milyon.
00:22:09Dünyada en fazla turist çeken şehirdir İstanbul 2023'te.
00:22:13Mısır'a gelen toplam turist sayısı da o kadar.
00:22:16Misal.
00:22:17Veya işte Türkiye dünya ihracatına 270 milyar dolarlık katkı sağlar.
00:22:22Mısır'ın total ihracatı 60 milyar dolar.
00:22:25Yani sadece biz de otomotiv sektörünü ve tarım sektörünü bir araya katın.
00:22:29İşte 60-65 milyar dolar ihracat yaparız.
00:22:31Yani Mısır'ın ihracat kapasitesinden bahsediyorum.
00:22:34Neden Türkiye'yle bir araya gelip de bu işbirliğini geliştirmeliyiz
00:22:38ya da neden Mısır'la tecrübeyi anlamında paylaşmalıyız bunlardan bahsediyoruz.
00:22:42İktisadi anlamda.
00:22:43Ve tabi ki Mısır'ın en fazla ihtiyacı olan şeyin iktisadi kamu teşebbüslerini dönüştürmek
00:22:52ya da daha açık bir liberal bir ekonomik modelde dünyaya entegre olmak
00:22:58Mısır'ın en büyük çözümleri olacaktır.
00:23:00Tabi ki bu ekonomik taraf.
00:23:01Bir de bunun Libya'da İsrail ve Filistin çatışmasında, Etiyopya meselesinde
00:23:07ya da Somali meselesinde artı artı hocalarımızın dediği gibi
00:23:11angajman gerektiren, Türkiye ile iş birliği gerektiren adımlar var.
00:23:15Bir diğer en önemli adım da belki burada vurgulanması gereken
00:23:18biliyorsunuz Mısır gelişmekte olan bir ekonomi olarak Türk müteahhitlerine ihtiyaç duyan bir ülke.
00:23:24Ve birçok şehrin yeniden yapılandırılması ve altyapı yatırımına ihtiyacı var.
00:23:29Ben Türk müteahhitlerini burada çok değerli kıymetli görüyorum.
00:23:33Çünkü Çin'den sonra dünyada en fazla altyapı projesini üstlenen müteahhitler
00:23:36Türk müteahhitlerdir ve Türkiye'dir.
00:23:38Bu konuda Mısır'a yardımcı olabileceğimiz bir kanaatindeyim.
00:23:42Ve son olarak da tabi ki savunma sanayi.
00:23:45Mısır'da yerli bir savunma sanayi inşa etmek istiyor.
00:23:48Türkiye dünyanın en büyük, 11. yanılmıyorsam, savunma sanayi ihracatçısı.
00:23:53Bu konuda da belki Mısır'la ortak angajmana girebiliriz.
00:23:57Ortak üretimi yapabiliriz ki insan sabah araçlarında elde ettiğimiz
00:24:02tecrübe paylaşımını ve teknoloji transferini belki Mısır'a da paylaşı olarak paylaşabiliriz diyeyim.
00:24:08Tıpkı Azerbaycan'da olduğu gibi Mısır'da da örnekler oluşturabiliriz diye düşünüyorum.
00:24:13Bu Arap dünyasına veya diğer Müslüman ülkelere de örnek teşkil edecektir.
00:24:17Ki bölgesel sorunların çözümünde ya da Mısır'dan IMF'i kurtarmak için Türkiye bir pencere sunabilir.
00:24:32Devam edelim elbette.
00:24:33Murat Hocam sizinle devam etmek isterim.
00:24:35Sizden de dinlemek isterim.
00:24:37Nedir bu ziyaretin ve tabii bu anlaşmaların önemi?
00:24:40Yeni dönemde Mısır-Türkiye ilişkilerini neler bekliyor, neler söylersiniz?
00:24:45Öncelikle stüdyodaki hoclarıma ve gazeteci arkadaşlarıma iyi akşamlar demek istiyorum.
00:24:50Çok değerli katkılar oldu gerçekten.
00:24:52Ankara'dan kendilerine sevgi ve saygıda selamlıyorum.
00:24:55Sizle de aynı şekilde.
00:24:56Çok teşekkür ederim.
00:24:57Mısır meselesi niye birdenbire gündeme geldi?
00:25:02Bir süren beri biliyorsunuz Mısır olan ilişkiler donuk haldeydi.
00:25:05Son dönemde özellikle dişleri bakımının bir açıklaması vardı hatırlarsınız Gazze ile ilgili.
00:25:10Yeni bir savunma anlayışının gelişmesi gerektiği konusunda, bölgesel savunma anlayışının tekrar tekrar kurulması gerektiğinde bazı açıklamaları vardı.
00:25:20Yani birazcık Mısır meselesindeki yakınlaşmanın ekonomik sahipleri ve diğer sahipleri tabii ki çok önemli ama biraz bununla alakalı olduğunu düşünüyorum.
00:25:28Gerçekten Türkiye burada Mısır, Suriye gibi önemli başlatan ülkelerle beraber ortak bir savunma veya askeri bir pakt diyelim en basit tabiriyle oluşturma yolunda bence adımlar atıyor.
00:25:45Ben bunu alt mesaj olarak okuyorum.
00:25:49Hocam da belirtti.
00:25:50Özellikle 35-36 kalemlik bir anlaşma listesi var Mısır ile yapılan.
00:25:54Ama bu listelerin tabii ki Mısır ile Türkiye'nin konularını çok iyi analiz etmemiz gerekiyor.
00:25:59Mısır Türkiye'ye göre gerçekten bizim hani 24 Ocak kararı dediğimiz 1980 öncesi ekonomik modele sahip bir ülke.
00:26:06Yani sabit bir kuru rejime çok sık devalüasyonla yaşanan bir ülke.
00:26:11Bunun yanı sıra emeğin çok ucuz olduğu bir memleket.
00:26:14Nüfusun çok yüksek olduğu ve maalesef ortalama gelir dağılımının çok çok aşağıda olduğu bir ülkeden bahsediyoruz Mısır konuştuğumuzda.
00:26:22Ama tabii ki şunu da ifade etmemiz lazım.
00:26:24Gidenler mutlaka bunu tecrübe etmişlerdir.
00:26:26Mısır halkı ile Türk halkı arasında gerçekten bir kader birliği, bir duygu birliği var.
00:26:31Bunu da ifade etmemiz lazım.
00:26:32Yani mutlaka çarşılarında gezerken sizi çok daha farklı karşılıyorlar.
00:26:38Diğer turistler gibi bakmıyorlar.
00:26:39Ben bunların önemli ayrıntılar olduğunu düşünüyorum.
00:26:42Şunu ifade etmek lazım.
00:26:43Toplam ticaret harcımızın 4 milyar dolar civarında olduğunu görüyorum ben kabaca şu anda.
00:26:49Bugün ortaya konulan hedef 15 milyar dolardı.
00:26:52Bence hayal mi?
00:26:53Tabii ki hayal değil.
00:26:54Çünkü Türkiye özellikle emek yoğunluk sektörlerinde çok ciddi bir şekilde Mısır'a yatırım yapıyor şu anda.
00:26:59Deniz Bey sanırım bahsetmişti, Deniz Hocam.
00:27:02Yani özellikle Teksin sektöründe çok büyük yatırımlar yapılıyor orada.
00:27:06Çünkü gerçekten emeğin ucuz olduğu bir ülkeden bahsediyoruz.
00:27:09Buna karşılık turizm bakımından da Mısır bizden bol miktara turist çekiyor.
00:27:15Ama gerçekten toplam büyüklük bakımından baktığımızda bizim ekonomimizin 4'te 1'i, 5'te 1'i gibi bir ekonomik yapıdan bahsediyoruz.
00:27:23Ama şunu söylememiz lazım.
00:27:25Hem Doğu Akdeniz meselesi hem de Gazze meselesi, İsrail'le olan ilişkiler, hukuk bakımından Mısır çok önemli bir ülke.
00:27:34Yani bizim Mısır'la bu görüşmeleri tabii biraz geç kalmış bir buluşma ve görüşme diye ben değerlendiriyorum.
00:27:43Ama buna da şükür denememiz lazım.
00:27:45Çünkü bu saatten sonra ihtimaldir ki buradaki bölgesi olarak diğer ülkelere de görüşme yapılacağını varsa yorumla düşünüyorum.
00:27:53Ve ortaya değişik bir oluşumlar ortaya çıkabileceğini düşünüyorum.
00:27:56Asgari anlamda da olabilir, ekonomik anlamda da olabilir.
00:27:58Şimdi son dönemde özellikle biz Türk yatırımcılarının Mısır'a büyük ilgisinden bahsediyoruz ve görüyoruz, gözlemliyoruz.
00:28:06Bunun bir takım, bazı sebepleri emek yoğunluk sektörlerinin oraya akması olabilir, bazı sebepler de TL'nin değerli bir para olması olabilir Mısır'da.
00:28:16Bunların hepsi ihtimal dahilinde.
00:28:18Ama neticede şöyle bir durum var.
00:28:20Mısır'ı, Türk yatırımcısı güvenli bir saha olarak görüyor.
00:28:23Yani yatırımlarının güvende olduğu bir yer olarak görüyor.
00:28:26Bence bu çok önemli.
00:28:27Ben önümüzdeki dönemde bu sermaye akışının devam edeceğini düşünüyorum.
00:28:31Diğer yandan Mısırlı girişimcilerin de Türkiye'ye yönelik bir takım işlemler, ortak işler yapacağını öngörüyorum.
00:28:41Niye derseniz, çünkü Mısır, güneyinde biliyorsunuz Somalya, Etiyopya var, bizim çok yakın olduğumuz ülkeler.
00:28:46Diğer taraftan Mısır, Afrika'ya açılan bir kapı gibi gerçekten.
00:28:51Yani Mısır neredeyse Afrika'nın tamamına ihlalat yapılabilecek bir ülke konumunda baktığınızda.
00:28:58Çünkü güney ucu neredeyse Orta Afrika'ya varıyor.
00:29:01Çok ciddi bir coğrafi büyüklüğü olan bir ülkeden bahsediyoruz.
00:29:04Bütün bunları üst üste koyduğumuzda, bence Mısır'la olan mevzuyu sald ekonomik değindirmiyoruz ama
00:29:10ekonomik tarafta çok güçlü bir ilişki, ümadiyi değindirebiliriz.
00:29:14Bugün yapılan anlaşmalar çerçevesinde ben şunu özellikle görüyorum.
00:29:19Özellikle savunma sanayisi işbirliği için Türkiye güzel bir partner gibi gözüküyor Mısır için.
00:29:25Niye derseniz, Mısır biliyorsunuz geçtiğimiz dönemlerde çok büyük savaşlar yaptı İsrail'le.
00:29:31Ve ordusunun yapılanmasında bir Rusya, bir Amerika Birleşik Devletleri derken
00:29:37oradan oraya çok savruldu gitti ve çok büyük dövizler harcamak zorunda kaldı.
00:29:41Yani Mısır'ın bugün ekonomik olarak bulunduğu sıkıntılı durumun belki de gerçek sebebi
00:29:461960'larda, 1970'lerde İsrail'le yaptığı savaş çerçevesinde
00:29:51ordusunun reorganizasyonuyla, modernizasyonuyla ilgili yaptığı harcamalardır.
00:29:57Çünkü bir dönem Rusya'ya yakındı, Ruslarla bir organizasyon yaptı.
00:30:02Sonra Amerika Birleşik Devletleri biliyorsunuz.
00:30:04Yani bütün bu süreçler Mısır'a çok ciddi, gerçekten döviz kaybına sebebiyet verdi.
00:30:11Bütün bunları üstüne koyduğumuz zaman Mısır'ın da Türkiye'ye bence ekonomik bakımdan ciddi bir
00:30:17gıptayla baktığını ben gözlemliyorum ve hissediyorum.
00:30:21Önceki dönemlerde tabii ki ekonomik ilişkileri konuşmak kolaydır ama
00:30:24bence ekonomik ilişkilerin altında yatan bir takım siyasi nedenleri daha çok öne çıkıyor bu dönemde.
00:30:30Yusuf Hocam ifade ettiği gibi bütün bu aslında mevzuların temelinde
00:30:34Gazze meselesi aslında ön almıştı biliyorsunuz.
00:30:37Özellikle bu Philadelphia Koridor denilen koridordaki İsrail'in oraya bir işgalde bulunmuş olması.
00:30:45Bence Mısır'ın tabii ki burada ciddi bir negatif bakış açısı var İsrail'in bu tavrına karşı.
00:30:52Türkiye de burada tabii ki ortak kaderi paylaşıyor Mısır'la aynı düşünce ve duygular içinde.
00:30:57Ve öyle tahmin ediyorum ki refah bölgesinin yardım konusunda çok büyük işbirlikleri var Mısır'la beraber yaşanan.
00:31:04Yani burada birazcık ümmet anlayışından kaynaklanan bir ruh birlikliği de var gibi geliyor bana.
00:31:12Ama bunu tabii böyle değerlendirebiliriz, bir Türk-Arap iş birliği gibi değerlendirebiliriz.
00:31:16Bence ikisinin de birbirinden çok büyük bir farkı yok baktığımız zaman.
00:31:19Ben bu meselelerin sadece ekonomik olarak düşünmek gerektiğini,
00:31:23siyasi ve politik bir altyapısının olduğunu, bölgesel olarak da çok ciddi adımlar olduğunu ben açıkçası düşünmek istiyorum.
00:31:31Ben önümüzdeki dönemde açıkçası bu Mısır'la olan ilişkilerin ekonomik bağında daha hızlı ve daha birbirinden kopmaz şekilde bağlanacağını düşünüyorum.
00:31:41Ve zaten şunu da ifade etmemiz lazım.
00:31:43Türk halkı gerçekten Mısır'ı giderek daha çok benimsiyor.
00:31:47Ben bunu hem etrafımda görüyorum, hem ikili ilişkilerde gittiğim zaman ziyaretlerimizde de görüyoruz.
00:31:52Buradaki genelde hangi siyasi düşünceye sahip olursa olsun, Türk insanının Mısır'a kendisini yakın hissettiğini ben gözlemliyorum açıkçası.
00:32:01Bu kültürel bağlar olabilir, inanç olabilir, birçok şey olabilir.
00:32:05Ama ben bunun gerçekten toplumlar arasında bir köprü gibi işleri gördüğünü de özellikle söylemek istiyorum.
00:32:13Devam edelim Yusuf Hocam sizinle. Elbette aslında Akdeniz meselelerini de nasıl etkiler onu da sormak isterim. Neler söylersiniz?
00:32:21Şimdi hocalarım yeni tartışmalar açtılar.
00:32:27Aslında önemli hususlar var.
00:32:31Yani buradan bir Türk-Arap vizyonu çıkar mı?
00:32:34Bunu ciddi tartışmamız lazım.
00:32:36Yani Mete Bey'in tezini ciddi tartışmamız lazım.
00:32:40Bunun çeşitli boyutları olabilir, bakarız.
00:32:43Ama en temelde şu önemli, Türkiye'nin bir açılım silsilesi var.
00:32:51Eğer Türkiye birilerine elini uzattıysa bundan Yunanistan'la başladığını düşünüyorum.
00:32:57Mesela bölgenin güvenliği anlamında bir işbirliği şeklinde yorumlayacaksak son dönemde olan biteni.
00:33:05Bunu Yunanistan'a da bunun dışında tutmadı.
00:33:08Çünkü Türkiye ilk açılımını Yunanistan'a yapmıştı.
00:33:11Oradan döndü geldi Irak açılımını yaptı.
00:33:14Hep hatırlatıyorum, tekrar hatırlatayım.
00:33:17Türkiye bu açılımı yaparken eşanlı olarak İran'da Pakistan ve Azerbaycan açılımlarını yapıyordu.
00:33:26Biraz önce birbirleriyle çatışmalı durumdalardı.
00:33:29Hatta Pakistan'la füzeleştiler bile.
00:33:32Suriye açılımı biraz zamana yayılmış gibi duruyor.
00:33:37Bence hızlandırmak lazım.
00:33:39Neyse şimdilik bir tarafa bırakıyorum.
00:33:41Fakat şimdi bir de Mısır açılımı görüyoruz.
00:33:43Yani bu Mısır'ın Türkiye'ye açılımı mıdır, Türkiye'nin Mısır'a açılımı mıdır tartışmasını yapmaya gerek yok.
00:33:50Türkiye kendi yakın coğrafyası ile ilişkilerini yeniden geliştirmek adına bir gayret ortaya koyuyor.
00:33:57Bunun güvenlik boyutu var, bunu biliyoruz zaten.
00:34:00Mesela Irak tarafı yarısı güvenlik, yarısı ekonomik.
00:34:06Yunanistan tarafını biraz soru işaretli bırakabiliriz.
00:34:10Ama orada çok kapsamlı bir ziyaret yapıldı.
00:34:14Sürprizdi hatta hatırlayın.
00:34:16Ekonomik meseleler, temalar ön plana çıktı.
00:34:19Sorunlarımızı giderebileceğimiz konuşuldu.
00:34:22Barış mesajları verildi, döndük hatırlayın.
00:34:24Suriye'yle tamamen Türkiye'nin güvenliği anlamında ve Suriye'nin istikrarı anlamında bir ilişki var.
00:34:31Ekonomik tarafı hiç olmayan bir açılım o.
00:34:36Fakat Mısır evet ekonomik taraftan gelişiyor.
00:34:39Çünkü bütün dünya biliyor ki Türkiye Akdeniz denkleminin dışında kalırsa burada gerginlik çıkar.
00:34:46Türkiye o nasıl taşır, o nasıl taşır demiyorum.
00:34:49Ama burada gerilim olur, gerginlik çıkar.
00:34:53Türkiye'nin filosu burada.
00:34:55Daha önce caydırıcı manevralarda İtalyan donanmasına, Fransız donanmasına yapıldı.
00:35:03Türkiye'nin bir de arama filosu var.
00:35:05Yani dünyada bulunmaz eşsiz neredeyse bir filo.
00:35:09Belki varsa birkaç şirkette veya birkaç başka ekonomide vardır böylesine bir filo.
00:35:15Bu filonun üzerinde bir beşeri sermaye var.
00:35:18Gaz bulabiliyor, bunu çıkarabiliyor karaya.
00:35:21Yani Türkiye'nin bu yatırımları yapacak gücü, teknik kapasitesi hepsi var.
00:35:28Zaten Mısır'ın Türkiye ile ilişkilerinde bu filo da, enerji filomuz da gündemde.
00:35:35Türkiye enerji filosuyla ve güvenlik kabiliyetleriyle Akdeniz'de denklemde var olmak istiyorsa
00:35:42büyük ihtimal Mısır'a evvela bir masaya dahil olmaktan önce münasır ekonomik bölge anlaşması teklif etmiştir.
00:35:52Nasıl sonuçlanır, nasıl sonuçlanmaz tartışılır.
00:35:56Mete Bey'in dediği gibi diğer anlaşmalarından çekinmeyip Türkiye'yi o anlaşmalarına davet eder gibi de değerlendirebiliriz.
00:36:05Ama Türkiye'nin birinci önerisi zannederim, en güçlü hissedeceği öneri.
00:36:10Çünkü bu Mısır'ın faydasını maksimize ediyor gibi görünüyor.
00:36:14Mısır'la bir münasır ekonomik bölge anlaşması üzerinden ilerlemek.
00:36:19Ama bu mümkün değilse Türkiye Güney Kıbrıslı bir masaya dahil olmaz demeyeceğim.
00:36:26Çünkü Türkiye burada kazan kazan olsun dedi.
00:36:29Neyse kimse burada hak sahipleri.
00:36:31Ama denklem tamamen Türkiye'yi dışarıda bırakmak üzerine kurulu.
00:36:36Türkiye bunu dediğim gibi tolerenemez, gerginlik çıkar.
00:36:39Hukuken böyle bir gerginlik çıkması meşruiyeti var mı falan gibi tartışma yapılabilir.
00:36:46Bu tartışma da gereksiz olur.
00:36:48Çünkü kamuoyunda böyle bir meşruiyet ortaya çıkar.
00:36:51Yani oradaki varlıklardan Türkiye mahrum bırakılmak isterse kamuoyu hükümetin bu anlamda arkasında duracaktır diye düşünüyorum.
00:37:01Biz Akdeniz'de hangi menfaatler üzerine konuşuyoruz dersek burada belli tahminler var.
00:37:11Yani kanıtlanmış rezerv anlamında Akdeniz'in daha güneyinde belli kanıtlanmış rezervler var.
00:37:18Ama Türkiye'nin arama yaptığı sahalarda mesela burada belli tahminler var.
00:37:23Henüz kanıtlanmış bir rezerv yok.
00:37:25Ama bazı batı basın kaynaklarında buralarda trilyonlarca dolarlık rezervin tespit edildiği söylendi.
00:37:37Hatta tespit edenler arasında Türkiye'nin olduğu da söylendi.
00:37:41Hatta direkt Türkiye'nin tespit ettiğini söyleyenler de var.
00:37:45Ama bu kamuoyuna resmi olarak Türkiye tarafından bir duyurusu yapılan bir konu değil.
00:37:51Batı kaynaklarında böyle tespitler yapıldı.
00:37:55Karadeniz'le ilgili de çeşitli tespitlerin yapıldığı işte şimdi bildiğimiz miktarlardan daha büyük miktarlarda rezerv tespiti yapıldı.
00:38:05Batı basında paylaşılmıştı.
00:38:08Bunlar da ne kadar inandırıcı olabilir bilmiyorum ama Karadeniz'deki direkt Reuters'dan gelmişti.
00:38:15Hatırlanırsa Türkiye'de henüz bir resmi açıklama yapmamışken.
00:38:20Şimdi Akdeniz denkleminin önemli bir güvenlik boyutu da var.
00:38:26Sadece ekonomik boyutu yok.
00:38:28Akdeniz'de aslında denklemi bozan tek başına Türkiye değil.
00:38:32Lazkiye'deki Rus donanması.
00:38:36Zaten Lazkiye'deki Rus donanması olmasa bugün başka bir siyasi iklim oluşacak.
00:38:42İşte bir koridor İran Akdeniz'e bir koridor açmak için daha hevesli olacak.
00:38:49Veya terörist koridoru Akdeniz'e açılabilirse öyle bir devletin kurulması mümkün olacak gibi unsurlar da vardı.
00:39:01Aslında Akdeniz'e gelen Amerikan donanmasının Lazkiye'deki Rus donanmasının karşısına geçtiği de tartışıldı.
00:39:09Yani burada bir ekonomik menfaatler doğru paylaşılamazsa
00:39:15Sadece Türkiye'nin gerginliğiyle sınırlı kalmayacak bir durum da ortaya çıkabilir.
00:39:20Yani burada bir de Rus donanması var.
00:39:22Bunu da unutmamak lazım.
00:39:24O bazen işimize yarıyor.
00:39:26Son dönemde işimize yarıyor orada bir Rus donanması olması.
00:39:30İşte Suriye'nin toprak bütünlüğü anlamında bunu ifade ediyorum.
00:39:34Ama ilk başta ayağımıza dolanıyordu bunu da hatırlatayım.
00:39:39Biraz önce Murat Hoca'da, Deniz Hoca'da Mısır'ın 1980'ler Türkiye'sini andıran bir yapıda olduğunu söylediler.
00:39:49Oradaki sosyalist vurgu önemli.
00:39:52Yani Mısır İsrail'le, İsrail Süveyş'i işgal ettiği için savaştı.
00:39:57O zaman Ruslardan Cemal Abdullah'sı destek bulunca biraz daha sosyalist bir karakteri büründü ekonomisi.
00:40:05Sonra o liberal dönemin nimetlerinden yararlanamadı.
00:40:08Aslında biz de yararlanamadık da bakmayın son 22 senede o farkı kapatmıştır Türkiye.
00:40:13Yoksa biz de biraz Mısır'dan hallice olurduk gibi geliyor.
00:40:18Bunu da bir not etmek istiyorum.
00:40:20Bu Akdeniz denkleminde savaş olasılığı bana,
00:40:26eğer burada ekonomik menfaatler doğru paylaştırılmazsa bana hayli olası geliyor.
00:40:31Çünkü aktörler ekonomik menfaatler netleştirilmediğinde, kesinleştirilmediğinde birbirlerine hep kuşkuyla bakıyorlar.
00:40:41Şu anda biz uzun dönem hatırlansın,
00:40:44Mısır İsrail'le ve Yunanistan'la yakın giderken biz sürekli Mısır'a kuşkuyla baktık.
00:40:52Şimdi Yunan basını, İsrail basını Mısır'a kuşkuyla onlar bakar tarafa geçtiler.
00:40:59Başkası Mısır'da Yunanistan'a kuşkuyla bakıyordur, öbürü Güney Kıbrıs'a kuşkuyla bakıyordur.
00:41:05Bu büyük denklem ekonomik menfaatler üzerinde şekillendiği için Doğu Akdeniz'de bunları doğru pay edemediğinde her ülke birbirinden kuşku duyacaktır.
00:41:17Bu kuşkunun da bir gerilime neden olabileceğini, belki bölgesel bir çatışma riskini alevlendirebileceğini de söylemek istiyorum.
00:41:29Kuşkuları gidermemiz lazım bu menfaatler anlamında.
00:41:34Giderilirse eğer bunu Türkiye kendi organize etmek istedi, kazan kazan denklemini kuralım dedi buna yanaşmadılar.
00:41:45Mısır'ın organize edecek gücü yok yalnız o kapasitesi yok ben onu söyleyeyim.
00:41:50Türkiye'ye atacağı desteğin de bir haddi limiti var Mısır'ın.
00:41:56Türkiye'ye bu anlamda destek atabilecek durumdaysa, Türkiye'nin Mısır'ın desteğine ihtiyacı varsa,
00:42:03Münasır Ekonomik Bölge Anlaşması dışında Mısır'ın kapasitesinin bir haddi var.
00:42:07Yani onu bozabilirler bazı aktörler bunu söylemek istiyorum.
00:42:12Aksi takdirde eğer burada bir menfaatler anlamında netleşme olmazsa bir çatışma olacağı kesindir.
00:42:19Bunun örneğini arayan Hazar'a bakmalıdır.
00:42:23Hazar'da bir göl mü deniz mi tartışmasını dahi bir tarafa bırakıp çünkü statüler değişiyor.
00:42:33Komşu ülkeler bir demokratik yaklaşım içinde birbirlerinin haklarına saygı duyacakları bir denklem ortaya çıkardılar.
00:42:43Böylece o bölgede çatışma önlenmiş oldu.
00:42:45Yoksa Hazar'da öyle bir çatışma çıkar ki kimse durduramaz yani.
00:42:49Akdeniz'de tıpkı bunun bir örneği gibi geliyor bana.
00:42:52Bölge aktörleri burada yabancı aktörler de var yalnız bunu tekrar hatırlatayım.
00:42:59Menfaatlerini netleştirebilirlerse bu denklemde burası çalışır yoksa burada sadece bir gerginlik unsuru olur.
00:43:07Doğu Akdeniz dünyanın gerginlik merkezi olur başka bir şey olmaz.
00:43:11Sürem de daraldı ancak Mehmet Hocam son olarak size de sormak isterim.
00:43:15Aslına bakarsanız bu Akdeniz meselesi konusunu siz neler söylersiniz kısaca alayım.
00:43:20Burada dediğim gibi Kuzey Kıbrıs Türk kesim üzerine devam eden hukuki tartışmalara Mısır gülmeden bir ara formül geliştirdi ve bunu Ankara ile paylaştı.
00:43:29Şimdi burada Lübnan ya da İsrail meselesi bir örnek olarak önümüzde var.
00:43:34Diplomatik ilişkileri olmamalarına rağmen ara bulucularla bir deniz sınırı anlaşması vesaire imzaladılar.
00:43:40Ama burada bu Sisi'nin ziyaretinin en önemli meselesi normalde böyle küs ya da dargalı olan ülkeler genelde bir başka ara buluculuğuyla masaya oturur ya da yakınlaşır.
00:43:53Burada önemli olan detay Ankara hiçbir ülkenin yani Katar gibi, Arap Emirlikleri gibi ya da Suudi Arabistan gibi herhangi bir ülkenin ara buluculuğuyla bu ilişkiyi geliştirmedi.
00:44:06Bu herhalde en önemli detay. Bizim Türk dış işlerinin kendi istihbaratını başlattığı dış işleriyle devam eden bir süreç bu.
00:44:15Bunu da özellikle altını çizeyim bir ara buluculuğuyla geliştirilen bir normalleşme ya da tekrar sıcak ilişkiler meselesi değil.
00:44:24Şimdi burada Mısır'ın ve Türkiye'nin önünde bir İsrail meselesi var.
00:44:30Çünkü normalde bu Gazze soykırımı ya da Filistin soykırımı olmasaydı çok farklı bir Doğu Akdeniz tablosu anlatabilirdim.
00:44:38Lakin burada Mısır'la İsrail'in ilişkilerine baktığımız zaman Mısır'da tedirgin eden bir durum var.
00:44:45Bu sadece Sina Yarımadası meselesi de değil.
00:44:47Çünkü burada Mısır gazının bir bölümünün İsrail üzerinden gelmesi ve hatta Türkiye'nin de arasının iyi olduğu dönemlerde
00:44:57İsrail üzerinden Gaziantep'e kadar bir boru hattıyla İdlib üzerinden taşınması meselesi vardı.
00:45:02Planları boru hattı vs. hazırlanmıştı.
00:45:08Hatta sıvılaştırılmış doğal gaz tesislerin kurulacağı yerler vs. hepsinin bunun haritalarını planlarını görmüştük.
00:45:15Şimdi burada bu Filistin meselesi muhtemelen yıllar sonra belki biraz ateşi küle dönerse
00:45:24belki önümüzdeki yıllarda Türkiye-İsrail arasında olası bir normalleşme süreci başlarsa
00:45:29bu meselede yine Mısır'ın ben rol oynayacağını şimdiden düşünüyorum.
00:45:35Çünkü bu bölgede eğer bu Filistin-Gazze meselesi olmasaydı
00:45:39özellikle Mısır'ın İsrail'in ve Türkiye'nin olduğu çok farklı bir yapıyı konuşuyor olacaktık.
00:45:45Ama maalesef bu Gazze meselesi bu işin içine limon sıktı.
00:45:50Yalnız burada tespit olarak şunu söylemem gerekiyor.
00:45:53Burada Mısır'la Güney Kıbrıs arasında 2003'ten sonra imzalanan bir deniz sınırı anlaşması var.
00:46:00Güney Kıbrıs'ta İsrail arasında imzalanan sınır çizimi anlaşmasının tekrar güncellenmesi gerekecek.
00:46:08Bu güncellemede çok başkent işin içine girdiği için pek mümkün gözükmüyor.
00:46:13Burada ben yayının başında söylediğim şeyi Güney Kıbrıs statüsü Türkiye için önemli.
00:46:21Mısır da bunu biliyor ve dediğim gibi Türkiye'nin de Doğu Akdeniz meselesinden pay alacağı
00:46:27ama bir kez daha altını çiziyorum.
00:46:29Yunanistan'ın, Türkiye'nin ya da diğer hangi birleşenler varsa
00:46:33Ürdün, İtalya, Doğu Akdeniz Gaz Forumu içerisinde herkesin ortak taviz vereceği bir formüle ulaşılacak.
00:46:41Bunu da şimdiden söyleyeyim.
00:46:43Yani bu bir galibiyet, bir mağlubiyet meselesi değil.
00:46:47Çünkü herkesin buradaki hak talebi farklı ve burada da enerji meselesi olduğu için
00:46:57ben burada büyük bir askeri gerginliği, uluslararası güçlerin ya da küresel güçlerin hazmedebileceğini düşünmüyorum.
00:47:04Bir savaş çıkacağını da düşünmüyorum.
00:47:06Ama burada ekonomi meselesi olduğu için özellikle Süveyş kanalı ve Suatları ticaret hatlarının buradan geçmesinden dolayı da
00:47:14herkesin taviz vereceği bir formülle bu iş tatlıya bağlanacak.
00:47:18Efendim şimdi bu başlıklarla birlikte araya gideceğiz.
00:47:21Aranın ardından tekrar şu gündemi konuşmaya devam edeceğiz.
00:47:24Kısa bir ara diyoruz.
00:47:26Ülke TV ekranlarına hoş geldiniz efendim.
00:47:28Saatlerimiz onu gösteriyor.
00:47:30Şu aranın ardından memleket meselelerinde yeni gündem maddelerini konuşmaya devam edeceğiz.
00:47:35Konuklarımızla birlikte.
00:47:36Önemli bir diğer gündem maddesi elbette ki Türkiye'nin bilhassa tam üyelik başvurusunu değerlendirme meselesi.
00:47:42Şimdi şöyle bir bakalım.
00:47:44Ardından konuşmaya devam edeceğiz.
00:47:46Rusya Devlet Başkanı Putin'in dış politika danışmanı Türkiye'nin bilhassa üyelik için başvuru yaptığını söyledi.
00:47:52Hemen ardından da AK Parti sözcüsü Ömer Çelik'ten süreç devam ediyor.
00:47:56Somut gelişme olursa paylaşırız açıklamaları geldi.
00:47:59Şimdi BRICS nedir?
00:48:01Neden önemlidir Türkiye için?
00:48:03Üyelikte olması neden önemlidir?
00:48:05Bunları değerlendireceğiz.
00:48:06Deniz Hocam sizinle başlayalım isterim.
00:48:08Nasıl değerlendirirsiniz Türkiye'nin BRICS'e tam üyelik başvurusunu?
00:48:12Tabii BRICS nedir?
00:48:14Belki çok kısaca onu değinmek lazım biliyorsunuz.
00:48:18İşte Brezilya, Çin, Rusya, Güney Afrika ve Hindistan'ın bir araya gelerek kurduğu aslında bir oluşum.
00:48:28Ülkelerin baş harflerinden oluşuyor.
00:48:305 tane üyesi vardı.
00:48:32Daha sonra genişledi bu.
00:48:33Birçok ülke katıldı.
00:48:34Katılmak için de başvurular devam ediyor.
00:48:36Tabii G20 ile G7 ile karşılaştırılan, kıyaslama yapılan bir örgüt.
00:48:41Daha çok Avrupa Birliği üzerinden bizde değerlendirilir bazen ama
00:48:45daha çok G20 ve G7 gibi uluslararası örgütlerin çözüm üretemediği yerlerde
00:48:51acaba BRICS bir çözüm olabilir mi diye bir yaklaşımı var.
00:48:56Tabii Türkiye'nin BRICS'e üye olmak istemesi ya da üyelik için başvurması
00:49:02Avrupa Birliği'ne alternatif mi diye bir soru soruldu.
00:49:07Birkaç yerde de dillendirildi bu.
00:49:09Ben aslında bir alternatif olmadığını düşünüyorum.
00:49:11Çünkü bu iki örgütte birbirinin benzer yapılarda değil.
00:49:15Avrupa Birliği bir ekonomik, siyasi bir birliktir.
00:49:18İktisadi bir birliktir.
00:49:19Gümrük Birliği anlaşması vardır.
00:49:21Ama BRICS üyelerine bakıyorsunuz.
00:49:22Bunların kendi aralarında da problemleri var.
00:49:25Ticaret hacimleri o kadar kendi aralarında bile yüksek değil.
00:49:29Kurdukları uluslararası organizmalarda daha o büyük yapıya tam ulaşamadıklarını,
00:49:35erişemediklerini görüyorsunuz.
00:49:37Yeni Kalkınma Bankası diye bir bankası var BRICS'in.
00:49:40Dünya Bankası'na alternatif olmak için kurulmuş.
00:49:43IMF benzeri işlemleri de var.
00:49:46Şimdi bu yapı daha bugün 100 milyar dolarlık bir hacme sahip.
00:49:50IMF'in veya Dünya Bankası'nın hacmi bunun kat kat ve üzerinde.
00:49:54Tabii uluslararası siyaset sisteminde ya da uluslararası düzende
00:50:00alternatif isteyen, çok kutupluluk isteyen, çok kutupluluğu
00:50:04ve ABD'nin dengelenmesi gerektiğiyle alakalı birçok eleştirisi olan bir oluşum BRICS.
00:50:10Yani daha çok uluslararası bir kuruluştan ziyade bir işbirliği örgütü.
00:50:15Yani devletlerin ya da üye devletlerin bir araya gelip
00:50:18işte dünya kısaca beşten büyüktür dedikleri
00:50:23olguyu aslında resmi olarak dillendiren ve söyleyen bir örgüt.
00:50:27Tabii Türkiye'nin eleştirilerini o konuda ben daha ciddi buluyorum
00:50:33ya da daha pozitif buluyorum.
00:50:35Ama BRICS biraz daha işte liberal piyasa şartlarının
00:50:40gerekliliklerini tam sağlayamayan ya da liberal piyasaya tam adapte olamamış
00:50:45devletlerin biraz oluşturduğu bir örgüt.
00:50:48Peki Türkiye neden burada derseniz?
00:50:51Tabii ki Türkiye uluslararası arenada iş birliğini geliştirmek isteyen bir ülke.
00:50:57Her örgüte üye olabilir.
00:51:00Üye olmasının önünde herhangi bir engel yoktur.
00:51:02Yanılmıyorsam Avrupa Birliği bağ birliğinden bazı açıklamalar geldi ama
00:51:06batı dünyasından çok büyük de bir eleştiri ya da eleştirel bir yaklaşım da görmedim aslında.
00:51:12Medyaya yansıyan ya da kaynaklara yansıyan.
00:51:15Yani Türkiye buraya gittiğinde BRICS'in resmi olarak üyesi olduğunda
00:51:18NATO'dan çıkmış olmuyor.
00:51:20Avrupa Birliği süreci işte kesilmiş olmuyor.
00:51:23Türkiye bunu bir alternatif olarak da görmüyor işin açıkçası.
00:51:27Yani biz iş birliğini geliştirebilir miyiz?
00:51:29Ve uluslararası aranada çok sesliliği yaygınlaştırabilir miyiz?
00:51:33Diye bir yaklaşım var aslında Türkiye'nin BRICS üyeliğinde.
00:51:36Ya da üyelik isteminde.
00:51:38Tabii ilerleyen vakitlerde büyük devletlerin ya da batılı devletlerin
00:51:43buna nasıl tepkiler vereceğini de göreceğiz işin açıkçası.
00:51:46Yani Avrupa Birliği'ne üye olmak için Türkiye'ye nereden baksanız
00:51:50yarım asırdan fazla bekliyor ya da bekletiliyor.
00:51:55Yani burada alternatifleri çoğaltmanın ya da farklı iş birliğine gitmenin
00:51:59zararının ne olduğunu için açıkçası konuşmak tartışmak lazım.
00:52:03Yani Türkiye sadece dünyayı batıdan mı ibaret görecek?
00:52:06Yoksa doğudan işte ne bileyim üretim merkezinin Çin'e kaymasına
00:52:11Hindistan'ın bir ilerleyen vakitlerde konuşacağız.
00:52:15Belki bir Çin modeline doğru bir yaklaşımının olacağına
00:52:19işte ne bileyim Brezilya'nın dünya enerji sistemlerinde
00:52:22farklı alternatiflerle acaba olabileceğine dahil ya da
00:52:26Swift'de alternatif üretmek istiyor mesela Briggs.
00:52:29Türkiye bunun bir parçası olabilecek mi?
00:52:31Alternatifleri güçlendirebilecek mi diye bir yaklaşım var.
00:52:34Yani dünyası tabii ki sadece batıdan ve batı dünyasından ibaret değil.
00:52:38Alternatifleri de değerlendirmek lazım.
00:52:40Ama Türkiye bu batı dünyasında bir parçası tabii ki.
00:52:44Bunda bir sonuç olarak bence söylemek lazım.
00:52:46Peki aslında Türkiye neden tam üye değil?
00:52:49Yani bu zamana kadar olmadı.
00:52:51Onu da bir sormak isterim size.
00:52:53Onun hakkında neler söylüyorsunuz?
00:52:54Briggs aslında çok genç bir işbirliği organizasyonu.
00:52:58Yani işte 21. yüzyılın başlarında tohumlara atılan bir örgüt.
00:53:04Aslında dünyada son 10 senedir konuşulan tartışılan bir organizasyon diyeyim.
00:53:11Yani çok da genç bir yapılanma ve tam da oturmuş değil.
00:53:15Yani bunun şimdi üyeleri sayısı arttı tabii ki.
00:53:18Etiyopya ve İran gibi farklı ülkeler de bu Briggs'e üye oldular yanılmıyorsam.
00:53:22Şimdi farklı üye olmak isteyenler de var.
00:53:25Genç bir yapılanma ve dünyanın her yerinden neredeyse üyesi var.
00:53:29Avrupa ve Kuzey Amerika hariç neredeyse her kıtadan üyesi var yanılmıyorsam.
00:53:34Türkiye'de bu yeni trendlere ya da yeni ticaretlere, yeni ticaret imkanlarına
00:53:39ya da yeni pazar arayışlarına kapalı bir ülke değil.
00:53:42Bizim de kendi ticaret sistemimizi alternatifle hale getirmemiz lazım.
00:53:46Biliyorsunuz ticaretimizin büyük oranda, büyük kısmını biz Avrupa'ya ve batılı ülkelere yapıyoruz.
00:53:52Belki bunu alternatif halinde farklı yerlere yaymamıza da bir fırsat penceresi sunacaktır.
00:53:56Belki Briggs.
00:54:00Peki, şimdi devam edelim Murat Hocam sizinle birlikte.
00:54:03Elbette aslında AK Parti sözcüsü Ömer Çelik'in de süreçinin devam ettiğine dair de açıklamaları var.
00:54:09Şöyle bir bakacak olursak, Briggs'e üye olmak istediğimiz talebi açıktır.
00:54:13Süreç devam ediyor, somut gelişme olursa paylaşırız dedi.
00:54:16Yani aslında üye olmak istediğimizi net bir şekilde ifade etti ve
00:54:21önemli platformlarda yer almak istediğini Sayın Cumhurbaşkanımız ifade etmiştir sözleriyle de.
00:54:26Aslında bu üyelik sürecinin devam ettiğini de net bir şekilde ifade etmiş oldu.
00:54:30Siz nasıl değerlendirirsiniz süreci?
00:54:33Aslında tabii bu Briggs meselesi de bence çok yanlış anlatılıyor
00:54:37ya da yanlış kamuoyu oyunda düşünüyor, tartışılıyor diye düşünüyorum.
00:54:42Yani burada Briggs aslında nedir?
00:54:44Deniz Bey'in de dediği gibi bir işbirliği teşkilatıdır.
00:54:47Yani bir Avrupa Birliği'ne alternatif değildir, NATO'ya alternatif değildir, başka G20…
00:54:53Yani bunlar alternatif bir kuruluş değildir aslında.
00:54:55Beş tane ülkenin kendi arasında centilmenlik anlaşması tarzında yaptığı bir anlaşmadır.
00:55:00Yani bunların benim bilebildiğim kadarıyla şu anda bir umutları bile yok.
00:55:04Basılı bir kağıtla paraları bile yok.
00:55:06Ancak bir blockchain platformunda bir paraları var diyebiliyoruz.
00:55:10O da işte değerini bazen okuyoruz piyasada bakarken izliyoruz ama
00:55:15yani burada aslında daha çok ticareti nasıl daha kolay yapabiliriz derdine yönelik bir oluşum var.
00:55:21Ki bence böyle bir oluşumda Türkiye'nin görmek istemesi kadar doğal bir şey yok.
00:55:25Bakınız zaten dört tane ülkenin kurduğu bir oluşum ve 10-15 senelik bir oluşumdan bahsediyoruz.
00:55:30Güney Afrika bile sonradan girmişti bu ülkelerin içine.
00:55:33Bu ülkenin aslında temel kaygısını ben gerçekten ABD'nin tekemini tuttuğu dünya ticaret düzenine bir alternatif düzen oluşturmak olduğunu düşünüyorum.
00:55:43Bakınız biliyorsunuz Trump'ın başkanlığı zamanında Çin'in mallarına çok ciddi bir gümrük gelmişti ABD tarafından.
00:55:52Biliyorsunuz ABD'nin ciharet açığını Çin finanse ediyor.
00:55:56Yani dünyanın tamamında böyle bir ticaret alışverişi var.
00:55:59Böyle bir ticaret ortamında Çin birdenbire dağılmak zorunda kaldı.
00:56:03Ve bakın son 5 sene içinde Çin iç talebe artıcı tedbirler üzerine daha çok durmaya başladı.
00:56:08Yani ne demek istiyorum?
00:56:10Dünya ekonomisinin bir veya birkaç kişinin, birkaç ülkenin tekemde olması, nasıl tekemde olduğunu da konuşalım isterseniz,
00:56:16kullandığı para bilimi itibariyle tekemde olması bazı ülkeleri çok ciddiye etkiliyor.
00:56:21Yani bunlar bizi etkiliyor doğal olarak.
00:56:23Yani bakınız bugün Çin ihracatında doğara bağlı olduğu için çok ciddi sıkıntılar yaşayabiliyor.
00:56:28O yüzden birçok ülkeleri kendi aralarında bazı anlaşmalar yapıyorlar.
00:56:32Yani biz buna ne diyoruz? Swap diyoruz aslında teknik olarak.
00:56:34Yani mesela Çin ve Rusya arasında çok ciddi Yuan swaplar anlaşmaları var.
00:56:39Yani Rusya'nın Çin'in yaptığı ticareti Yuan üzerinden yapabiliyor bu swap anlaşması çerçevesinde.
00:56:46Niye? Doğal üzerinden çalışmıyor. Yuan üzerinden çalışıyor.
00:56:49Türkiye'nin de bence bu tip anlaşmaları zaten daha önce girmişti biliyorsunuz.
00:56:52Çin'de böyle bir anlaşması vardı. Yuan üzerinden swap anlaşması vardı Türkiye'nin.
00:56:56Yani bu tip anlaşmaları daha çok arttırması lazım.
00:56:59Çünkü bakınız Türkiye ham madde bakımından gerçekten uzakta olan ham madde alan,
00:57:04Rusya'ya ham madde alan, enerji alan bir ülke konumunda.
00:57:07Fakat ticaretini nereye yapıyor? Batı Avrupa'ya yapıyor.
00:57:10Bence bu çok doğru bir şey.
00:57:12Çünkü Batı Avrupa dünyanın en çok tüketim yapan toplumlarının olduğu yer.
00:57:16O yüzden Türkiye'nin Batı Avrupa'ya Avrupa'ya ihralet atması çok doğru bir strateji.
00:57:23Ama bunun yanı sıra enerji kaynaklarını, ham maddeleri ithal etme bakımından da
00:57:28bu doğudaki ülkelere, doğudayken yani BRICS ülkelerine de kastedeyim.
00:57:32Tamamı doğru değil. Brezilya'da var, Çin'de.
00:57:34Bunlarla olan çiçeklerine düzenlemesinden fayda var.
00:57:37Yani ben şunu aslında yanlış bir intiba olduğunu düşünüyorum.
00:57:40Türkiye ne zaman BRICS'le ilgili bir adım atsa, bu konu gündeme gelse
00:57:44sanki Avrupa Birliği'nin alternatifiymiş gibi, Avrupa Birliği'nin sırtımızı dönmüş gibi bir imaj yaratılıyor piyasada.
00:57:50Ama bu hiç alakasız bir durum. Aslında bununla hiçbir ilgisi yok.
00:57:53BRICS'de olmakla Türkiye, ben öyle tahmin ediyorum ki, enerji kaynaklarını, ham madde ithalatını
00:57:59daha fazla kaynaklar elde etmeye, amacın yönelik böyle bir oluşum içinde girmeye çalışıyor.
00:58:05Ayrıca unutmayalım, yani bugün Batı Avrupa ne kadar zengin olursa olsun,
00:58:11Çin, Rusya, Brezilya, Güney Afrika, Hakeza, Hindistan, bunlar çok büyük nüfuslar olan, çok büyük pazarlar aslına bakarsanız.
00:58:19Yani Türkiye'nin mutlaka mutlaka ticareti güvenlik kılmak zorunda olduğu ülkelerden bahsediyoruz.
00:58:25O yüzden ben bu BRICS meselesinin çok iyi kanunlaması gerektiğini düşünüyorum.
00:58:29Yani biz BRICS deyince doğrudan doğruya içeride bir takım insanlar görüyorum yorumlarda,
00:58:34bu nereden çıktı, Avrupa Birliği sevdamızdan vazgeçtik gibi yorumlar yapıyorlar.
00:58:39Hayır, Türkiye Avrupa Birliği sevdamızdan vazgeçmedi.
00:58:42Oraya da aynen devam ediyor.
00:58:44Ama menfaatlerini de kollamak zorunda.
00:58:46Bugün bu BRICS ülkelerinin tamamı G20 üyesi.
00:58:50Yani hepsi G20'ye üye olan ülkeler.
00:58:53Yani onların dışında bir dünya kuruluyor değil aslında.
00:58:56Aynı dünyanın içinde farklı bir işbirliği platformu kuruluyor.
00:59:00Bence bunlar çok son derece önemli.
00:59:02Hani bir zamanlar hatırlarsanız, Türkiye, Pakistan, Sento kurmuşlardı.
00:59:08Biz ilerlememiştik, yüklememiştik mesela.
00:59:10Bu tip işbirliklerinin ben çok önemli olduğunu düşünüyorum.
00:59:13Özellikle Türkiye'nin sınır ülkeleriyle ticareti çok çok daha aktif yapması,
00:59:18daha özgür yapması ve gerçekten etrafındaki ülkeleri ticari bakımdan
00:59:23kendine bağlı kılması gerektiği bir dönemden geçiyoruz.
00:59:27Ben BRICS meselesine böyle bakıyorum.
00:59:29Ekonomik olarak baktığımda son derece faydalı bir işlem elim olarak görüyorum.
00:59:34Tabii BRICS meselesinin daha çok konuşuma ihtiyacı var.
00:59:37Tabii şurada yanlış anlamaya seyret vermesin.
00:59:40Yani Rusya'nın, biz Türkiye'nin başvurusunu değerlendireceğiz demesi de
00:59:44Rusya'nın dönem başkanı olduğu için yaptığı bir açıklama.
00:59:47Çünkü BRICS'te dönem başkanlığı her yıl değişiyor.
00:59:49Bugün Rusya, yarın Çin olabiliyor, bir gün Hindistan olabiliyor.
00:59:52Yani Rusya'nın, oradaki BRICS meselesine karar verici olan mekanizma
00:59:57Rusya'nın iradesi değil aslında.
00:59:59BRICS'in tamamında bir irade oluşması gerekiyor.
01:00:02Tabii sadece Türkiye'de değil buna başvuran.
01:00:04Yani Meksika'sından İran'ına, Birleşik Akademikler'e kadar birçok ülke
01:00:08BRICS'e girmek için başvuruda bulundu.
01:00:11Bunu takip ediyor.
01:00:12Çünkü niye?
01:00:13Herkes ticaretinin daha sağlıklı, daha geniş kitleler yapılması için
01:00:17elinden gelen gayreti gösteriyor.
01:00:19Biz de aslında bu meseleye sal ticari alternatifler
01:00:23ve ticaretin güvenli kılınması yönüne bakmalıyız.
01:00:26Çünkü Türkiye gerçekten, bakınız Avrupa Birliği'nde bir daralma olduğu zaman
01:00:31Türkiye'nin ihracatı da ettiriliyor.
01:00:33Şimdi mesela Avrupa Birliği'nde daralma var, biliyoruz.
01:00:35Çok da konuyu dağıtmak istemiyorum.
01:00:37Ama Türkiye'nin ihracatı da ettiriliyor Almanya'nın büyümesinden.
01:00:41Yani böyle bir tek birkaç tane ülkeye bağlı olmamaktansa
01:00:45dünyanın çeşitli ülkelerine ciddi miktarda ticari bağlantılar sahibi olmak çok daha iyi tabii ki.
01:00:51Bu konuya böyle bakmakta fayda var diye düşünüyorum.
01:00:54Peki Yusuf Hocam, sizinle devam edelim.
01:00:56Siz nasıl değerlendirirsiniz birisiyle ilgili bu gelişmeleri?
01:00:59Böyle değerli bir masanın dışında olmasını Türkiye'ye düşünülemez.
01:01:04Öyle bir şey yok.
01:01:06Türkiye bu dünyada en değerli ekonomilerden biri
01:01:10ve jeoekonomik konumuyla da en değerli ekonomilerden birisi.
01:01:16Böyle değerli bir masa da olacak.
01:01:18Zaten Sayın Çelik'in açıklaması,
01:01:21Cumhurbaşkanı'nın bu tarz platformlarda temsil edilmesi üzerine bir hassasiyetleri olduğunu gösteriyor ki önemli.
01:01:29Yani Türkiye'nin menfaatleri anlamında Murat Hoca'ya katılıyorum.
01:01:33Önemli buluyorum.
01:01:35Tabii Murat Hoca bunların banknotu bile yok dedi.
01:01:38Banknotu olursa zaten hocam NATO'ya da AB'ye de her şeyde alternatif olmuş olur.
01:01:44Sadece banknot bile yeter yani.
01:01:47Yusuf Hocam müsaadenizle bir cümle eklemek istiyorum.
01:01:50Sözünü kestim kusura bakmayın ama.
01:01:52Tabii dünyadaki en büyük kavgası da banknot kavgası.
01:01:55Değil mi?
01:01:56Yani Euro dolar, Petro dolar bunlar hep banknot kavgası.
01:02:02Yani bence risk meselesi birazcık bunu aşmak üzere kurulmuş bir oluşum.
01:02:06Banknot en son aşama herhalde.
01:02:08Evet kesinlikle.
01:02:11Yani bence bu önemli bir konu.
01:02:13Bunu da eklemiş olalım.
01:02:16Banknota gelirse zaten her şey alternatif olur.
01:02:21Hepsine birden.
01:02:22NATO'ya da AB'ye de.
01:02:23Ama işte AB'nin alternatifi olarak tartışabileceğimiz şey daha çok Şangay'dır.
01:02:29Biriks değildir yani.
01:02:30Goldman Sachs'tan baş ekonomistin bir sınıflandırmasıydı.
01:02:36Onlar piyasa analizi yaparken belli ekonomilerin birbiriyle benzer karakterde olduğunu tespit ediyorlar.
01:02:43Bunlar da Brezilya, Hindistan, Çin, Rusya gibi ekonomiler bunları kısaltıyor Biriks diye.
01:02:49Başkaca sınıflandırmalar da vardır finansta.
01:02:53Kırılgan Beşli diye.
01:02:55Kırılgan Beşli lafını aynı ekonomiler neredeyse kimse sahiplenmeyeceği için bu Biriks'i sahiplenmişlerdir.
01:03:03Yani bu en başından tanımlama bir finansal tanımlamadır.
01:03:07Önce bunu söyleyelim.
01:03:08Yani buradaki mesele ekonomik işbirliğinin arttırılması.
01:03:12Fakat bu kesin.
01:03:15Yani Murat Hoca'nın pazar vurgusu önemli.
01:03:18Ama pazar derken biraz dikkatli olmak lazım.
01:03:21Çünkü İtalya mesela Çin'le bir ikili işbirliği anlaşması imzaladıktan sonra Çin'in dış ticaret açığı daha da büyümüştü.
01:03:31Sonra zaten Meloni'nin geliş stratejisinde politika deseninde Çin'le bu ikili işbirliği anlaşmasından çıkmak önemli bir argümandı.
01:03:43Çıktı da ama sonra gerisin geride döndü.
01:03:46Buna da dikkatinizi çekelim.
01:03:48Ben pazar kısmını önemsiyorum ama Türkiye'nin buradaki paydaşlarla teknoloji işbirliğini de çok önemsediğini değerlendiriyorum.
01:03:59Bugün böyle de bir haber var.
01:04:00Mesela bu nadir elementler konusunda Çin'le yapacağımız bir işbirliği hususunda uluslararası basında haberler var.
01:04:08Ki daha önce biz Borkar Bürde teknolojiyi Çin'den almıştık.
01:04:13Diğer teknolojiye sahip olan diğer ekonomiler paylaşmak istememişti.
01:04:19Ve Çin'le böyle bir işbirliğine gitmişti Türkiye'ye.
01:04:22Orada bir reaksiyon geliştirecek bir teknolojiye ihtiyaç var imiş.
01:04:29Bunu da Çin'le Türkiye'ye kotarmıştı.
01:04:31Ben tesisi gezmiş görmüştüm.
01:04:34Bu tarafını hayli önemsediğini düşünüyorum Türkiye'nin.
01:04:38Ama teorik olarak böyle bir masa kuruluyorsa Türkiye o masadadır.
01:04:42Bunu bilmemiz lazım.
01:04:44Şimdi başka boyutlar işte bu ödeme sistemleri gibi anlaşmalar ya da Dünya Ticaret Örgütü'nün
01:04:51zayıflayan karakteri ya da dünyada küresel sistemin yönetişiminin,
01:04:57uluslararası sistemin yönetişimindeki problemlerin de esas konular arasında olması düşüncesi çok güzel.
01:05:06BİRİKS'e bu anlamları yükleyebilirlerse eğer gerçekten tam anlamıyla yani
01:05:12BİRİKS işte tek bir ses olup işte Gazze meselesinde bir şey söyleyebilecekse
01:05:18BİRİKS tek bir ses olup işte İnanan ambargolar meselesinde ya da herhangi birisi ambargoya uğrarsa
01:05:26bir şey söyleyebilecekse çok kıymetli olur.
01:05:28Çünkü BİRİKS'in aslında varlık nedeni Amerika'nın jeoekonomik silahlar kullanması.
01:05:37Bunu ilk bize karşı kullandılar ya da ilk kullandığı ekonomilerden birisi Türkiye'ydi.
01:05:43Trump'ın tweetleri tamamen bu başlıkladır.
01:05:46İşte ekonominizi bitireceğim saldırısı dünyada yapılabilecek en aşağılık saldırıdır onu söyleyeyim.
01:05:52Ama o saldırıyı gören bir kısım toplum fertleri dolar alıp Trump ikinci tweet'i atsın diye de beklemişlerdi.
01:06:01O da ikinci tweet'i atamamıştı.
01:06:03Bunu da hatırlatayım neden atamadığını uzunca tartışırız belki başka bir zaman.
01:06:09Sonra Dünya Bankası'na talimat verdi Türkiye'ye kredi vermeyeceksin diye.
01:06:13Bakın son dönemde Bakan Şimşek'in Dünya Bankası ile yeni kredi anlaşmaları bağlamında
01:06:19verdiği haberler paylaştığı bazı sosyal medya mesajları var.
01:06:25Bunlar ta o dönemden bugüne tıkanmış işler yani yeni açılıyor.
01:06:31O yüzden aslında önemli fakat çok üzerinde durmuyoruz.
01:06:35Başkaca şeyler de yaptı Trump Türkiye'ye karşı.
01:06:39En sonunda Trump'dan sonra Biden yönetimi de artık bütün oradaki ekonomik silah katalogunu Rusya'nın üzerine boşalttı.
01:06:49Yani özellikle Rusya'nın Merkez Bankası varlıklarına el konması falan yani bu acayip bir olay.
01:06:58Hem de bunun İsviçre'de olması hiç dünya tarihinde görülmemiş bir iş İsviçre'nin konumu bakımından bir kere.
01:07:05Sonra bu varlıklar Rus toplumunun varlıklarıdır yani Putin'in varlıkları değildir ki fertlerin varlıklarına da el koydular.
01:07:13Bunda Ukrayna'ya finansman olarak kullandırdılar falan yani Swift'ten attılar başka ambargolar vs.
01:07:23Artık dünya kendi güvenliğini, konfor alanını Amerika'nın inisiyatifine terk etme eğiliminde değil yani bu belli oluyor.
01:07:33BRICS bu tarafa henüz böyle güçlü mesajlar veren bir yapı değil.
01:07:38Ama BRICS'den umulan işte Doğu Batı dengesindeki yeriyle konunun tartışılıyor olması, hocalarımızın oralara vurgu yapması BRICS'den umulanın bu olması.
01:07:51Bu aslında dünya kamuoyunun içten bir talebi.
01:07:54BRICS'in kendi durumu değil, BRICS'in kendi varlığı bu değil.
01:07:58Ama BRICS'den umulan şey dünya kamuoyu tarafından işte bu ekonominin silah olarak kullanılması, Amerikan dolarının silah olarak kullanılması,
01:08:09finansal sistem bağımlılıklarının ekonomileri prangalaması işte biraz önce Mısır meselesinde tartıştığımız şey odur.
01:08:17Türkiye'nin bugün içinde bulunduğu sancılar, Arjantin'de insanların et tüketememesi yani Arjantin dünyanın canlı hayvan yetiştirme merkezi yani.
01:08:28Ama orada et tüketimini, tavuk tüketimini de kırmızı eti, beyaz eti değiştirmek zorunda kalıyor.
01:08:36Yani burada aslında problem parasal sistemin ve bunun kullanılış biçiminin aleyhte silaha dönüştürülmesinin bir yansıması.
01:08:47İşte bütün dünya artık bu problem karşısında bir güvenlik istiyor.
01:08:51Enerji ihrac edenler dahil yani Suudi Arabistan biliyorsunuz biraz önce Murat Hoca onu vurguladı galiba.
01:08:59Dolarla mı petrol satacak başka para cinsleriyle mi? Petrol dolar anlaşmasına yenilemedi.
01:09:06Şimdi Çin ne bir üstüne üstlük Çin ne bir anlaşma imzaladı artık Yuan cinsinden de petrol satarım gibi bir çıkış yaptı.
01:09:15Neden yaptı? Suudi Arabistan konforlu değil mi? Amerika ile ilişkileri yeterince ona güvenlik sağlamıyor mu?
01:09:23Sorusunun cevabı Trump Sisi ve Faysal Küre'yi beraber tuttuklarında kralın oradadır.
01:09:37O gün ne oldu biliyor musunuz?
01:09:40Suudi Arabistan ile Amerika 650 milyar dolarlık silah anlaşması imzaladı.
01:09:46İki etap bir anlaşma iki kademeli bir anlaşma.
01:09:51300 artı 350 gibi ama 650 milyar dolar o günü itibariyle Suudi Arabistan'ın
01:09:58GDP'sine yani gayri safi yurt içi hasılasına denkti.
01:10:02Ve bu para da Amerika'da.
01:10:04Şimdi bu paranı alamazsın. Amerika'da böyle bir doların varsa alamazsın.
01:10:09Kimse alamadı.
01:10:11O kağıdın da ne kadarını alabilsin.
01:10:15Biliyor ki Suudi Arabistan dolarla petrol satmaya devam ederse varlıkları Amerikan bankalarında rehin kalırsa
01:10:26Kendi güvenliğini aslında hiçbir zaman sağlayamayacak.
01:10:30O yüzden bu denklemden çıkmaya çalışıyor.
01:10:33Alternatif paralara doğru bir eğilim var.
01:10:36Geçen hafta tartıştık hatırlarsanız Deniz.
01:10:39%51'e düşmüş doların küresel rezervdeki payı %70'lerden son 10 yıllarda.
01:10:46Bu belirgin bir tehdit algısı.
01:10:50Ekonomilerin gösterdiği bir tehdit algısı.
01:10:54Amerika'dan aldıkları bir tehdit algısı ve buna karşı tedbirler alıyor.
01:10:58Birikse yüklenen anlam bu ama birikseniz o değil.
01:11:02Biriksin olmasını engelleyen en önemli faktörlerden birisi de Hindistan.
01:11:10Hindistan'ın bu denli batı yanlı politikalar sergileyen bir ekonominin bu denklem içinde var olması
01:11:21Burayı ruhunu kazanmakta zorluyor.
01:11:25Neden Hindistan batı yanlısı bir ekonomi takip ediyor?
01:11:30Çünkü bütün kendi çevresini güvenlik sorunu olarak görüyor.
01:11:35Pakistan'ı, Çin'i diğer komşularını güvenlik sorunu olarak görüyor.
01:11:42Ve bütün askeri harcamalarını kara kuvvetlerine yapıyor.
01:11:47Deniz de açık. Denizi savunamıyor.
01:11:50Çok büyük okyanus sınırı var Hindistan'ın.
01:11:54Denizi savunamadığı için de orada Batı'nın kendi güvenliğine katkı vermesini umuyor Hindistan.
01:12:00O yüzden de batı yanlı politikalar izliyor.
01:12:03Biriks içinde ya da Şanga içinde ya da her neyin içinde olursa olsun
01:12:07Hindistan'la Çin yan yana geliyorsa oradan bir şey ummak zordur.
01:12:12Mete Hocam sizinle devam edelim. Siz neler söylersiniz?
01:12:16Biriks dünya üzerinde daha ağırlığı olan ve daha temsili geniş kapsamlı tutan bir yapılanma.
01:12:28Şu an ekonomik bir boyutla başlasa da siyasi ya da askeri bir yöne evrilmeyeceğine dair bir garanti yok.
01:12:35Fakat bu Biriks meselesinde bir Türkiye ayağında özellikle Avrupa Birliği'nin bir alternatifi olmadığı
01:12:44ya da görülmediği şeklinde resmi açıklamalarda olmasına rağmen ısrarla tabi batıda ya da batı basınında
01:12:52ya da bu işte kafaya yoranlar ya da kalem oynatanların hepsi küresel güneyden bir ülkeyi gene mi kaptırdık?
01:12:59mimalinde yorum ya da değerlendirmeler yapıyorlar.
01:13:02Lakin burada tabi unutulmaması gereken bir mesele var ki Türkiye'nin bu konudaki duruşu net.
01:13:09Daha önce de bu resmi olarak da ifade edildi ama davranmış olarak sahada da gördüğümüz uygulamalarına şahit olduk.
01:13:16Yani Türkiye'de açıkçası bir eksen kayması meselesi yok.
01:13:20Yani hep bu tip haberlerin ya da gelişmelerin arkasından Türkiye eksen mi değiştiriyor vesaire gibi bir takım yorumlarla denk geliyoruz.
01:13:31Türkiye'nin yeniden Asya girişimi yıllardır mevcut ve bu konuda eski dışişleri bakanı döneminden çavuş oldu döneminden de başlayan
01:13:40şimdiki dışişleri bakanı döneminde de tüm dışişleri bakanlığının Asya'daki faaliyetleri hayli artmış durumda.
01:13:48Burada tabi özellikle şunu söylemem lazım.
01:13:53Türkiye'nin uyguladığı çok taraflı bir diplomatik strateji var.
01:13:57Bu tabi yanlış ya da bazen farklı yorumlara yol açabilir.
01:14:00Ama bir eksen kaymasının yaşanmadığını söyleyerek çok taraflı diplomatik stratejisinde ve paralelinde
01:14:08yani ne kadar batı tarzı mekanizmalarla biz iç dışlı olabiliyorsak
01:14:13aynı zamanda bunun karşıta olan ya da farklı bir takım mekanizmalara da bir araya gelebiliriz deniyor.
01:14:18Şimdi dünya nüfusunun yüzde 45'ini bu biliks yapılanması elinde tutuyor.
01:14:25Yani 3,5 milyar gibi bir insan nüfusunun elinde tutuyor.
01:14:29Petrolün yüzde 44'ü.
01:14:31Hepsi kendi kıtalarının ekonomi anlamında ya da nüfus anlamında güç anlamında önde gelen ülkeleri.
01:14:37Tabi ki bir ekonomik birlikte olsa da burada tabi sulandırılmaya çalışılan
01:14:44özellikle Rusya'nın isminin geçmesi ya da İran'ın isminin geçmesi
01:14:48özellikle batıda sanki batı karşıtı bir ekonomik koalisyon gücü daha sonra siyasi ve askeri bir yapıya dönüştürülecek.
01:14:58Hatta daha da ileri gidip Asya natosu benzetmeleri yapılıyor.
01:15:03Burada özellikle son dönemde yaşadığımız bu tribülanslı ya da sürekli fay hatlarının sarsıldığı bu savaşlı,
01:15:11gerginlikli ya da önümüzdeki dönemde göreceğimiz savaşlar, çatışmalar da hesaba katıldığı zaman
01:15:17biraz Afrika'ya bakıp oradan değerlendirmek gerekiyor.
01:15:21Çünkü bu yeni eski dünya düzeni mi dersiniz ya da Avrupa Birliği'nin düzeni mi dersiniz Avrupa Birliği mi dersiniz
01:15:28Afrika'dan bu iş kırılmaya başladı.
01:15:31Afrika'daki siyasi ya da askeri ya da kalkışmalara ya da tepkilere baktığımız zaman
01:15:39bu düzenin artık Afrika'da kırılmaya başladığını farklı bir yapılanmaya gidildiğini görüyoruz.
01:15:45Burada tabii ki öne çıkan ülkeler var.
01:15:48Bir Fransa'nın, İtalya'nın dışarı atıldığı açıkçası tam bu ifadeyi kullanmam gerekiyor.
01:15:55Ekonomik ve siyasi askeri olarak dışarı atıldığı ama bir şekilde bölgeyle samimi ilişkiler kuran
01:16:03ve çıkara sömürgeye dayanmayan ilişkiler kuran örneğin Türkiye gibi bir ülkenin orada karşılık bulduğunu görüyoruz.
01:16:11Türkiye'de buna Afrika'daki diplomatik temsilciliklerin sayısını artırarak konsolosluk, büyükelçilik düzeyinde buna karşılık veriyor.
01:16:18Farkındaysanız Çin'i saymadım.
01:16:20Çünkü Çin Afrika'daki macerasına baktığımız zaman Afrika'yı kazıklamış bir ülke.
01:16:26Çünkü daha önce aldıkları krediyle borçlandırma bir tefeci gibi ya da örneğin Libya'da ya da Afrika'nın yaptıkları birçok yerde
01:16:35ucuz malzemeyle yaptıkları havalimanlarının tavanlarının çöktüğünü, otobanlarının tahrip olduğunu çöktüğünü,
01:16:42viadüktörün kendi kendine yıkıldığını ya da limanlarda bazı aksaklılar olduğunu hesaba kattığımız zaman
01:16:48ama en önemlisi Afrika'daki her hükümetin şikayetçi olduğu Batı bizi farklı şekilde sömürüyordu.
01:16:55Çin kredi vererek bizi ele geçirmeye çalışıyor ya da şirketlerini buraya sokup bizi ele geçiriyor.
01:17:02Bu konuda çok ciddi bir şikayet vardı geçtiğimiz yıllarda.
01:17:05BRICS meselesinde de Türkiye dediğim gibi bir Avrupa Birliği'nin alternatifi olarak görmüyor.
01:17:12Ama Asya Pazarı ya da Yeniden Asya girişimi hamlesi içerisinde bu planla uyuştuğu için ya da örtüştüğü için burada yer alabilir.
01:17:20Alacaktır da umarım.
01:17:22Burada işte koridorların bağlanması, kuşak yol projesi Çin'in, Türkiye'nin Irak kalkınma yolu, orta koridor vs. dediğiniz zaman
01:17:32Avrupa ile Asya'nın birleşmesi ve ortada bir Türkiye var.
01:17:36Bunun nimetlerinden ya da işbirliklerinden tabii ki Türkiye yararlanacak.
01:17:40Ama buradaki mesele dünyanın şuna henüz alışamaması ya da Batı'nın.
01:17:45Artık bu bildiğimiz, bahsettiğimiz NATO gibi, Birleşmiş Milletler gibi, Avrupa Birliği gibi şu an kağıt üstünde ya da bir şekilde devam eden
01:17:56ama aslında çok ciddi içinde sorunlar barındıran yapıların herhangi bir beklentiyi karşılayamadı.
01:18:02Sizin sorduğunuz bir soru vardı.
01:18:04Türkiye'nin neden Avrupa Birliği meselesi bu kadar yıldır devam ediyor?
01:18:09Artık İngiltere'den sonra herhalde önümüzdeki yıllarda Brexit'ten sonra yani İngiltere'nin Avrupa Birliği'nden çıkışından sonra
01:18:17Almanya'nın çıkışını belki Dexit kavramını kullanmaya başlayacağız ya da bunu konuşacak ekonomiyle ilgili olan insanlar.
01:18:25Çünkü siyasi olarak da artık bir etkisi kalmayan bir örgüt Avrupa Birliği.
01:18:30Bu yüzden de yeni arayışlara ihtiyaç olduğu için artık bölgesel ittifakların olduğu, bölgesel askeri savunma partilerinin olduğu,
01:18:37ekonomik işbirliklerin olduğu, bölge ticari kuruluşlarının, ülkelerin bir araya geldiği, işte BRICS gibi.
01:18:45Bu başka bir yerde de kurulabilir, Afrika'da da kurulabilir.
01:18:49Türkiye'nin de daveti aldığı zaman burada da Afrika'da da bir Ticari İlişkiler Konseyi'ne ya da Birliği'ne katılmasına bir şey yok artık.
01:18:58Çünkü dünya artık bize gösterilenden daha ufak bir ulaşılabilir.
01:19:04Karayollarıyla, deniz yollarıyla, havayollarıyla dünyanın her yerine ulaşılabilen, düşünsenize Çin'den bir sipariş verseniz en geç iki hafta içerisinde sizin kapınıza gelebiliyor.
01:19:16Bakın ne kadar küçüymüş ve kaybolmadan geliyor.
01:19:19İşte böyle bir dünyada bütün ülkeleri özellikle altını çiziyorum, kalkınmakta olan ülkeleri Batı'nın teknolojisini, ABD'nin inisiyatifini, insafını bırakmak zaten adil değil.
01:19:33Bu zaten artık tepki topladığı için.
01:19:35Bir de şunu vurgulamak isterim.
01:19:38Bu BRICS'in en önemli özelliği bu ülkelerin kendi dayanışması.
01:19:41Dediğim gibi askeri ya da başka bir siyasi yapılanmaya gider mi?
01:19:45Sizin söylediğiniz gibi dünya sorunlarıyla ilgili tepki gösterecek boyuta gelir mi?
01:19:52Umarım gelir.
01:19:53Ama şunu da izninizle söyleyeyim.
01:19:56Bu tip yapılar her zaman şeytanlaştırılmaya çalışılır.
01:20:01Örneğin biraz önce söylediğim gibi İran'ın varlığından dolayı Batı karşıtı bir koalisyon gibi karalanmaya çalışılır.
01:20:08Fakat yeni dünya düzeni gibi bir kavram olacaksa artık bu bilimdik düzen gibi bir şey olmayacağı aşikar.
01:20:16En azından iktisadi boyutta.
01:20:18Bunu bazı şekillerde BRICS gibi örneklerinde görüyoruz.
01:20:21Ama askeri olarak da savunma olarak da gerek din boyutunda gerek bölge olarak gerek endişe duyan ülkelerin toplanmasıyla yeni askeri savunma dinamikleri ya da pakları oluşacak.
01:20:36Artık bundan bir kaçış yok açık söylemek gerekirse.
01:20:40Ama bir eksen kayması lafını Türkiye için ben kullanılmaya ya da ima edilmesine açıklısı karşıyım.
01:20:47Ve bunu doğru olduğunda düşünmüyorum.
01:20:49Bu tür araçlar da küçümsenmemeli ya da bu tür girişimler de küçümsenmemeli.
01:20:54Yani tutup Avrupa Birliği'nden ne hayır gördük ki oradan göreceğiz gibi küçümsemelerin de memleketin faydasına olduğunu düşünmüyorum.
01:21:02Neticede, Rusya'da, İran'da evet benim şahsen televizyon programlarında sıkça eleştirdiğim ülkelerdir.
01:21:09Diplomatik olarak siyasi olarak çok sert eleştiririm.
01:21:12Ama işin boyutuna başka bir boyutuna baktığınız zaman da bölgesinde bir şekilde güç olmuş.
01:21:18Ülkeler işin sağdaki uygulamaları farklı, ticari uygulamaları farklı.
01:21:24Dediğim gibi o yüzden de bu tip gelişmelere de herkes hazırlıklı olmalı.
01:21:29Sürpriz de değil açıkçası.
01:21:31Peki şimdi tabii aslına bakarsanız bir diğer önemli başlık bunları konuşurken.
01:21:36Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın da aslında 22-24 Ekim tarihlerinde yapılacak BİLİX toplantısı zirvesine katılmayı kabul ettiği de belirtildi Rusya tarafından.
01:21:45Bunun ayrı bir anlamı var mı onu sormak isterim Deniz Hocam size.
01:21:49Tabii aslına bakarsanız Türkiye'nin bu BİLİX'e katılımını değerlendirirken burada da ayrı bir başlık olarak konuşalım.
01:21:55Neler söylersiniz?
01:21:56Tabii ki Türkiye ölçeğindeki bir ülkenin Cumhurbaşkanlığı seviyesinde BİLİX toplantısına katılacak olması
01:22:04burada bir beklenti içerisinde olunduğunu yani karşılıklı olarak bir beklenti içerisinde olduğunu bize aslında gösteriyor.
01:22:10Sayın Cumhurbaşkanı eğer ki BİLİX'e katılımda taraflar arasında bir anlaşma sağlanırsa Türkiye büyük ihtimal BİLİX'e üye olacak.
01:22:18Tabii BİLİX'in son dönemde biliyorsunuz Mısır gibi, İran gibi, Birleşik Arap Emirlikleri gibi, Etiyopya gibi yeni üyeleri oldu.
01:22:27Resmi olarak katıldılar.
01:22:28Şimdi yeni başvurular var hocalarımızın da dediği gibi Türkiye'nin BİLİX'e katılacak olmasının belki anlamını şu açıdan değerlendirebiliriz.
01:22:38Biliyorsunuz BİLİX daha çok çok kutuplu dünya düzenine vurgu yapan işte dünyadaki adaletsiz sisteme karşı işte Amerikalılar 2. Dünya Savaşı sonrası geldiler bir sistem inşa ettiler.
01:22:49Birleşmiş Milletler var işte finans alanında IMF var, Dünya Bankası var, Dünya Ticaret Örgütü var.
01:22:54Kalkınmamızı etkiliyor.
01:22:55Finansa erişimimizi ya da paraya erişimimizi kısıtlıyor.
01:22:58Dolar üzerinden bize işte sınıf sisteminden atabiliyor.
01:23:01Doları kullandırtmıyor.
01:23:02Ekonomik ve iktisadi kalkınmada bizi geri bırakıyor ya da verdiği kredilerde ya da vereceği kredilerde bizi siyasi işte ambargolarla siyasi taleplerle geliyor diye bir yaklaşım var.
01:23:13Yani Çinliler ya da Ruslar ya da işte ne bileyim Güney Afrikalılar, Brezilya bunu çok dillendirir.
01:23:19Çok da söyler aslında.
01:23:20Şimdi Türkiye böyle bir angajman içerisinde BİLİX'e katıldığında şunu söylüyoruz aslında.
01:23:28Yani Türkiye dünyada söz söyleyebilecek ülkelerden biri.
01:23:34Hem G20 ülkesi hem NATO üyesi hem dünyanın NATO içerisindeki en büyük ikinci ordusuna sahip ülke.
01:23:42Dünyanın en büyük satın alma gücü partisine göre 11. ekonomisi işte bu.
01:23:47Bu devam eder, sıralanır.
01:23:48Yani biz BİLİX'e katıldığımızda BİLİX'e değer katmış olacağız ve BİLİX'in o altyapısını ya da söylemenin altyapısını güçlendireceğiz.
01:23:56Yani aslında BİLİX'e de fayda getirecek bir ülkeyiz.
01:23:59Veya ben işte Batı dünyası tarafından baktığımda da aslında burada kendilerini check etmeleri, eleştirmeleri gereken çok nokta olduğunu açıkçası görüyorum.
01:24:09Yani Türkiye bir adım atmak istediğinde işte bir kuruluşa gittiğinde yani geri çevrilebiliyor.
01:24:16Bu finansal anlamda da olabilir, siyasal anlamda da olabilir.
01:24:19Yani bugün biliyorsunuz işte Sayın Hakan Fidan Bey Avrupa Birliği dış ilişkiler toplantısına çağrıldı değil mi?
01:24:26Bu 5 yıl aradan sonra gerçekleşti.
01:24:28Yani 5 yıl boyunca çağrılmayan Türkiye neden 5 yıl sonra çağrıldı ve ardından biz BİLİX'e başvuru yaptık?
01:24:35Yani alternatif olarak söylemiyorum ama Türkiye'nin Cumhurbaşkanlığı düzeyinde BİLİX'e toplantısına katılacak olması
01:24:42belki BİLİX'in dünyada daha fazla değer görmesine, itibar görmesine neden olacak?
01:24:47Burada hem batılı ya da batılı liberal sistemin ya da küresel batılı sistemin kendini biraz check etmesi gerektiğini tekrar vurgulamak lazım.
01:24:58Yani doğumuzda yükselen dünyanın en büyük dış ticaret ülkesi olmuş Çin var.
01:25:03Dünyanın en büyük teknoloji üreticilerinden biri konumuna gelmiş Çin var.
01:25:07Rusya'da petrol ve doğal gaz var.
01:25:10Dünyanın en büyük petrol ve doğal gaz ihracatçılarından biri Rusya.
01:25:13Savaş olmasına, ambargo olmasına rağmen.
01:25:15Hindistan dünya IT teknolojilerinde çok ileri bir konumda.
01:25:19Güney Afrika, Hakeza belli alanlarda dünyada yer işgal eden.
01:25:23Brezilya'da Latin Amerika'nın en büyük ekonomisidir.
01:25:26Türkiye ise Batı Asya'nın en büyük ekonomilerinden biri olarak BİLİX'e katılacak.
01:25:31Ve BİLİX'in en çok dillendirdiği doların ki Yusuf Hocam da geçen haftaki programa vurgu yaptı.
01:25:38Orayı da çok değerli kıymetli buluyorum işin açıkçası.
01:25:41Dünya rezerv para sistemleri içerisinde doların %70 oranında tutuluyor.
01:25:46Merkez bankalarında tutuluyordu.
01:25:48%51'e düşmüş.
01:25:50Yani böyle bir dönemde giriyorsunuz.
01:25:52İleride belki dünya ödeme sistemlerinde doların konumunu tavsiye edeceğiz.
01:25:5549'a düşerse göreceğiz.
01:25:57Yani Suudi Arabistan işte ben artık dolarla değil farklı para birimleri üzerinden petrolümü satmak istiyorum diyor.
01:26:03Hatırlarsanız 70'lerdeki Vietnam savaşı sonrası Amerika çok büyük bir iktisadi bunalıma girmişti.
01:26:10Ardından petrole dayalı bir ekonomik sistem inşa edildi.
01:26:14Petrol ödemeleri artık dolar üzerinden oldu.
01:26:16Şimdi ise bunun değişmeye çalıştığını görüyoruz.
01:26:19Ama şu demek değil tabii ki.
01:26:21Dünya ticaret ödemelerinin işte %60'ı, 65'i, 70'i dolar üzerinden belli kısmı avro üzerinden gerçekleşir.
01:26:27Yani onu kırmak çok zor.
01:26:29Çin bile dünyanın satın alma gücü palitesine göre en büyük ekonomisi, en büyük ihracatçısı ama para birimi dünya ticaretinde %2 kullanılır.
01:26:37Gibi gibi.
01:26:39Böyle bir dönemde BRICS'e katılması tabii ki BRICS'e değer katacak.
01:26:43Ben Türkiye'nin adı bunda çok değerli, kıymetli görüyorum.
01:26:46Yeniden Asya girişiminin de bir parçası.
01:26:48Yani dünya değişiyor, dönüşüyor.
01:26:50Türkiye'de bundan istisna değil bence.
01:26:53Peki. Murat Hocam size de son kez bir söz vereyim.
01:26:56Tabii BRICS'le ilgili aslında son sözlerinizi almak isterim.
01:26:59Hem Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın katılımını hem de genel olarak bir değerlendirme rica edeceğim sizden neler söylersiniz?
01:27:10Şimdi tabii şunu söylememiz gerekiyor.
01:27:12BRICS meselesinde çok değerli katkılar oldu katılımcılar tarafından.
01:27:16Şunu ifade etmemiz lazım.
01:27:18Türkiye BRICS'e katılacaksa tabii BRICS'in adının değişmesi lazım.
01:27:22Yani bir THF'nin yine gelmesi lazım bir kere değil mi?
01:27:24Çünkü Türkiye büyüklüğü itibariyle ve misyonu itibariyle burada aktif bir görev alacak bir ülke değil.
01:27:30Ben tasarlıyorum ve görüyorum.
01:27:32Ve tabii şunu ifade etmemiz lazım.
01:27:34Türkiye'nin Amerika Birleşik Devletleri'yle büyük bir ticaret savaşına girdiği Rusya,
01:27:38Ukrayna yüzünden savaşı yüzünden biliyorsunuz enerjisi satamadı Avrupa'ya.
01:27:43Yani Hindistan'ın güvenlik sorunları.
01:27:45Dikkat ederseniz bu ülkelerin tamamının dünya ticaretle ilgili problemleri var.
01:27:51Aslında bizim de bir takım problemlerimiz var.
01:27:53Biz de çünkü cidden ticaret bakımından bir tek bölgede bağlı gibi gözüküyoruz.
01:27:58Batı Avrupa'ya Avrupa bölgesine bağlı gibi gözüküyoruz.
01:28:01Türkiye'nin ihracat konusunda özellikle yeni pazarlar konusunda mutlaka yeni girişimlere ihtiyacı var.
01:28:06Ve tabii ki demin konuşulan konular Yusuf Hoca'nın belirttiği,
01:28:10sonra Deniz Bey'in belirttiği.
01:28:12Yani rezerv para meselesi Türkiye'ye çok ciddi bir sıkıntı haline gelmiş durumda.
01:28:16Dünya da böyle.
01:28:17Yani biz rezerv para konusunda yeni adım atabilirsek,
01:28:20yani karşıklı swaplarla Rusya ile Çin ile daha kolay ticaret yapan hale gelirsek,
01:28:28doğa kullanmadan ticaret yapıyor hale gelebilirsek,
01:28:31ülke ekonomisi için çok büyük bir adım atmış oluruz.
01:28:34Bence bütün bunlara birazcık bu yüzden taraftar olmak lazım, bakmak lazım.
01:28:40Yani Türkiye'nin ticaret profiline, bakın Mısır'la ticaret konuştuk değil mi?
01:28:45Yarım saat önce, bir saat önce.
01:28:47Mısır'la ticaret ne kadar önemliyse, Rusya'ya ticaret de, Çin'e ticaret de bu derece önemli.
01:28:52Ve unutmayın, bizim ham madde ve enerji altımız ülkeler bunlar.
01:28:56O yüzden ben bu oluşumu önemli olduğunu düşünüyorum.
01:29:00Yani bugün Türkiye BRICS değil, buna benzer birçok yerde masada olması gereken bir konuda.
01:29:05Çünkü hem 85 milyonluk, 90 milyonluk bir pazardır, çok büyük bir pazardır Türkiye.
01:29:11Çünkü tüketimi eğilim çok yüksek bir toplumdur.
01:29:14Hem de gerçekten 280 milyarlık bir eksport ihralat pazarı vardır Türkiye'nin.
01:29:21O yüzden ben BRICS meselesinin ideolojik yaklaşımından uzak.
01:29:25Ve tabii ki ideolojik yaklaşımını dersek şunu da söylememiz lazım, aklımıza gelmişken.
01:29:29Dünya 5'ten büyüktür diyen bir ülke tabii ki BRICS'e yakın olmak zorunda.
01:29:33Çünkü dünyanın bir yerinde tam anlamıyla bir insan katliamı yaşanırken, hiçbir karar alamayan bir birleşmiş milletler var.
01:29:42Tabii ki bu tip oluşumlara alternatif bir yer Türkiye olmak zorunda.
01:29:47Ve bence bu tip oluşumları daha çok revaç görecekler önümüzdeki dönemde.
01:29:51Zaten bakınız rezerv pazardan ciddi değişiklikler olmuş.
01:29:54Yani 70'lerden 50'ye gelmiş Amerikan Doları'nın ağırlığı.
01:29:58Ben tabii korkarım bu rakam daha aşağı sürerse 3. Dünya Savaşı filan çıkabilir yani.
01:30:03Böyle çok ciddi bir problem çünkü.
01:30:05Dolar için Amerika Savaşı.
01:30:07Evet.
01:30:08Çünkü savaş da bu düzeni kurdu biliyorsunuz.
01:30:11Bretton Woodson'dan tekrar başlamayalım.
01:30:13Vakitte epey ileride.
01:30:15İzleyicilere ikinci bir kürfet olmasın ama.
01:30:17Yani şunu demek istiyorum.
01:30:19Gerçekten rezerv para meselesi dünyanın en önemli meselesidir.
01:30:22Yani bunu bence uzun uzun tartışabiliriz ama bugünkü bahşişlerin konusu değil.
01:30:28Rezerv para ağırlığında eğer Amerika Birleşik Devletleri Doları bir miktar geri kalıyorsa,
01:30:33Çin'le, Rusya'yla kendi arasında anlaşıp, Hindistan'la kendi arasında anlaşıp,
01:30:38yani bu 5 büyük ülke kendi arasında ticaret yapabilecek farklı enstrümanlar bulabiliyorlarsa,
01:30:46bence bu dünyadaki en büyük derinlerden bir tanesidir.
01:30:49Bu derinlikten uzak kalmamak lazımdır diye düşünüyorum açıkçası.
01:30:52Peki. Çok teşekkür ederim. Buyurun.
01:30:55Bakın bu Amerika Birleşik Devletleri ya da Avrupa Birliği'nin Türkiye bakış açısında bir sakatlık var.
01:31:01Yani önemli ve güvenilir bir ülke olarak Türkiye'nin etrafından bir plan genişletmiyor.
01:31:07Sadece endişe duyduğu konularda ya da endişeli olduğu konularda Ankara'nın kapısını çalıyor.
01:31:13Zaten bu ilişkinin sağlıksız olmasının ve sağlıksız olarak buralara kadar gelmesinin sebebi bu.
01:31:20Türkiye etrafından bir plan geliştirilebilirse, eskiden Avrupa Birliği'nin, Amerika'nın Ankara hakkında övgü dolu sözleri,
01:31:29hatırımızda şimdi onlar bitip artık endişe verdiğiniz konularda Ankara'nın kapısını çaldığınız zaman da
01:31:37Ankara'da haklı olarak başka alternatiflere, başka oluşumlara bakmaya, araştırmaya, girmeye, onun içerisinde yer almaya,
01:31:46yeni projeler geliştirmeye açık olmak zorunda. Bu iş böyle.
01:31:51Yani çok daha kısa söyleyeyim yani bu saatten sonra Avrupa Birliği'ne Türkiye girse ne olacak?
01:31:58Bakın o da ayrı bir konu. İşin ben ekonomik boyutunu bilmem.
01:32:02Ama siyasi ve diplomatik olarak Avrupa Birliği Türkiye'ye ne verecek?
01:32:06Pek güzel şeyler söyleyemem. Açık söyleyeyim.
01:32:10Peki. Çok teşekkür ediyorum. Bu başlıklarla birlikte araya gidiyoruz efendim.
01:32:13Saat başında gündemi konuşmaya devam edeceğiz.
01:32:16Ülke TVEK meseleleri programının son dilimindeyiz.
01:32:19Ekonomi başlıklarını konuşmaya devam edeceğiz.
01:32:21Tabi Türkiye'nin ekonomisine bakacağız bu dilimde.
01:32:24Öyle ki enflasyon rakamları belli oldu. Enflasyon aylık bazda %2,47 arttı.
01:32:30Yıllık enflasyonsa %61,78'den %51,97'ye geriledi.
01:32:36Tabi Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek'in de açıklamaları vardı.
01:32:40Dezenflasyon belirginleşiyor ifadelerini kullandı.
01:32:43Şimdi başlayacağız. Elbette konuşmaya bu başlıkları ilk olarak Yusuf Hocam sizinle başlamak isterim.
01:32:50Tabi aslına bakarsanız piyasalara yansıması nasıl oldu? İlk olarak onu soracağım.
01:32:55Yani siz belirgin bir şekilde dezenflasyonun belirginleştiğini hissettiniz mi? Neler söylersiniz?
01:33:01Yok. Hissetmek çok zor henüz.
01:33:04Tabi burada enflasyonun artış hızı yavaşladı.
01:33:09Biraz bazı etkisinin fevkinde bir politikanın tesiri olduğu tartışılıyor ama onu da yeterince hissedemiyoruz.
01:33:16Üstelik politikanın hizmetler tarafında bir etki yapmasını beklerken biz sanayi tarafında daraldığını gördük.
01:33:25Bu arzın azalması demek. Arzın azalması enflasyonla mücadeleyi başka yönleriyle zorlaştırır.
01:33:32Ama tabi ortodoks politikada biraz işsizlik üreterek talebi düşürürsünüz.
01:33:37Yani ortodoks politika denklemi budur.
01:33:41Bunu fakat Türkiye tercih etmiyor.
01:33:44İşte bu yumuşak bir iniş için parametrelerini ayarlamaya çalışıyor.
01:33:50Böyle olunca da hal böyle olunca da o dezenflasyonist etkiyi yeterince alıp alamadığımız bir tartışma konusu.
01:33:59Şimdi Ağustos itibariyle gıda da bir fiyatlarda yavaşlama var ama işte tarla mahsülü artık tabiatın en verimli olduğu ay Ağustos ve Eylül ayı.
01:34:14Bunu orada beklememiz normalde yaz ayları bizde tarihi seride zaten enflasyonun gıda tarafıyla daha görece düşük olduğu aylardır.
01:34:26Ama bu yaz o kadar onu da hissedemedik.
01:34:29Yani çok da belirleyici olmadı çünkü maliyetlerin çıktığını biliyoruz.
01:34:33Yani çiftçinin bu anlamda şikayeti var.
01:34:36Müteahhitin bu anlamda şikayeti var.
01:34:38Yani maliyetler yükseliyor.
01:34:40Diğer başlıklarda belki enerji tarafı Türkiye'de çok iyi bir konjöktür katkısı veriyor.
01:34:47Ama bütün başlıklarda bir maliyet artışının hala süre geldiğini biliyoruz.
01:34:54Tabi bu dilimde hocam şimdi Eylül olunca yani okullardaki işte kırtasiye durumunu işte servis durumunu falan da konuşmak isterim aslında sizinle.
01:35:02Onlardan da bahsedelim.
01:35:04Tabi burada ama biz aylıkta zaten eğitim tarafının önemli olduğunu gördük.
01:35:10Yüksek bir enflasyon ürettiğini gördük.
01:35:13Bir diğeri de konut.
01:35:14Yani işte o %25 kira sınırlaması kalktı.
01:35:17Elektrik, su faturaları yükseldi.
01:35:20Doğalgaz henüz hissetmemiş olabiliriz.
01:35:24Ama kış ayları itibariyle artık kombiyi de bir miktar çevireceğiz.
01:35:28Ya da kısacağız yani fiyatların durumuna göre aile bütçesine göre.
01:35:32Çünkü ücretler de bizi bu periyodda yeterince desteklemiyor.
01:35:36Bunda görüyoruz.
01:35:38Önümüzdeki ocakta bir ücret güncellemesi bekliyoruz.
01:35:43Onun da işte bizim refahımıza ne denli katkı yapabileceği enflasyon parametreleri içinde
01:35:51fırsatçılığın hala güçlü hissettirdiği kendisi değerlendirilirse
01:35:57eğitim tarafından konuyu oraya getirmek için fırsatçılığı açtım.
01:36:02Bu tartışma devam edecek bir süre daha gibi duruyor.
01:36:06Türkiye'nin dengelenmesi yıla yayılacak gibi duruyor.
01:36:10Şimdi eğitim tarafında kendi gözlemimi söyleyeyim.
01:36:14Öncelikle devlet okullarına fevkalade rağbet var.
01:36:18Artık veliler özel okulları özellikle ilk öğretimde finanse edemiyorlar.
01:36:24İlk öğretim lisede bunu bütçeleri içinde yönetemiyorlar.
01:36:29Devlet okuluna bayağı bir öğrenci göçü olduğu anlaşılıyor.
01:36:33Kontejanları zorlayacak kadar bir göç olan okullar olduğunu ben kendim eğitimde en azından biliyorum.
01:36:42Tabii birçok özel okula giden öğrencinin kardeşi falan da yetişiyor.
01:36:49Belki bir öğrenciyi okutursun falan da iki öğrenciyi okutmak arzu mümkün değil.
01:36:55Sana böyle bir tüyo vereyim.
01:36:59Artık ebeveynler üretici doğurmuyor.
01:37:04Tüketici doğuruyor.
01:37:06Bu önemli bir değişim.
01:37:08Türkiye'nin 80 sonrası yaşadığı bir değişim.
01:37:11Evvelce ailelerin çok çocuğu varsa o sırtınız yere gelmez denirdi.
01:37:16Şimdi nasıl bakıyorsunuz.
01:37:18O kadar sosyolojimizde bir kayış var ki.
01:37:23Bu kapitalist paradigmaların da tabi parametrelerin de etkisiyle gelişen bir kayış.
01:37:30Bizi ilginç bir toplum olmaya eski toplumdan daha farklı bir toplum olmaya götürüyor.
01:37:37Hatta toplum niteliğimizde kaybediyoruz.
01:37:40İyice bireyselleşiyoruz.
01:37:42Daha dar alanlara çekiliyoruz.
01:37:44Bu da aslında bizim enflasyonla mücadelemizde yaşadığımız.
01:37:49İnflasyonla mücadelede başarılı olamamamızın istediğimiz kadar en temel sebebi.
01:37:56Biz fert ya da birey kimliğine indirgendik.
01:38:02Normalde toplumlar ekonomik menfaatleri etrafında örgütlenirler.
01:38:08Mesela biraz önce biriksi konuştuk.
01:38:10Bu eski dünya düzeninin paradigmasıdır.
01:38:13Ekonomik menfaatler etrafında toplumu, ekonominin aktörlerini örgütlersiniz.
01:38:19Birikste böyle örgütleniyor mesela.
01:38:21Eğer öyleyse o da eski dünyanın bir mahsürüdür.
01:38:27Yeni dünyanın değil.
01:38:28Buna dikkat çekeyim.
01:38:29Tabi yeni dünyanın temel değeri ne olacak onu tartışmamız gerekir.
01:38:33Uzunca da oraya girmeyeceğim.
01:38:35Fakat bir değişim var.
01:38:37Ve bu değişimde biz bireyleştikçe enflasyon atağına, saldırısına, fırsatçıların kimlerse bunlar daha çok maruz kalıyoruz.
01:38:50Refah kaybına, gelir eşitsizliğine toplum olarak mukabele etmemiz gerekir.
01:38:58Açıkçası devletle fert arasında, devletle piyasa arasında bir bariyer gerekir.
01:39:05Bizde o bariyer yok.
01:39:07Onun derin sancısını yaşıyoruz.
01:39:09Sürekli dile getiriyorum.
01:39:10Avrupa'da mesela böyle bir bariyer vardır.
01:39:13Onlar kooperatifleri kullanırlar.
01:39:16Türkiye'de kooperatif deyince insanlar 3 metre öteden kaçıyor.
01:39:21Mesela belki Avrupa'dan bizi izleyen dostlarımız vardır.
01:39:26Ya da Avrupa'ya gidenler vardır.
01:39:28Orada zincir market yapısının kooperatif olduğunu bilirler, görürler gidenlerde.
01:39:34Bizde anonim şirket bunlar.
01:39:36Anonim şirket kapitalist düzende kar amacıyla hareket eder.
01:39:40Yani toplumun menfaatlerini maksimize edelim falan öyle bir sonuç üretmez.
01:39:45Bizi de bu zorluyor.
01:39:47Sadece zincir marketler üzerinde değil, bütün sektörlerde, bütün branşlarda, bütün başlıklarda
01:39:54aslında biz anonim şirketlerle ferdin karşı karşıya kaldığı bir iklimi deneyimliyoruz.
01:40:00Neden bu tartışmayı açıyorum?
01:40:03Çok yapısal bir tartışma, çok derinliği olan bir tartışma vs.
01:40:09Ya da bugünün sorunlarına çözüm olmaya uzak bir tartışma gibi görünüyor olabilir.
01:40:15Ama hayır öyle değil.
01:40:17Bugünden yarına çözüm üretebiliriz bu söylediğim mekanizmalarla.
01:40:23Ve bu mekanizmaları kullanmanın tam zamanı ama inadına ve ısrarla kaçıyoruz.
01:40:30Aslında enflasyonun bize verdiği asıl zararı da burası.
01:40:33Yani enflasyonla mağdur oldukça bu örgütlenmeden kaçıyoruz.
01:40:39Bu örgütlenmemizden uzaklaşıyoruz.
01:40:42Toplum olmaktan uzaklaşıyoruz.
01:40:44Yani aleyhimize kullanılan bir yapı var diye düşünüyorum.
01:40:48Eğitim tarafında, servisler tarafında hissediyorsunuz.
01:40:51Yani bir kere öğrenciliği kaydettirdikten sonra artık o işletmeyi de karşı karşıyasın.
01:40:57Yani işte hangi kaygılarla oraya kaydediyoruz falan ayrı mesele.
01:41:01Ama o işletmenin artık anti demokratik alanına geçmiş oluyorsun.
01:41:06Yani artık pazarlık edemiyorsun, müzakere edemiyorsun.
01:41:10Belli standart çablonlara, protokollere sıkıştırılmış fiyatlama anlayışları var vs.
01:41:16Düzenlenmiş alanlar servisler işte kaç para alabileceği belirlenmiş bir başlık biliyorsun.
01:41:23Ama orada da farklı fiyatlamalar olabiliyor.
01:41:26Eğitimde ücret artışları mesela tüfeği geçemez ama yandan kitap satıyor, bir şey yapıyor.
01:41:31Yani her halükarda onu denebildiği denklemler icat ediyor.
01:41:36Orada hocam aslında bir sürü paradigma var.
01:41:39Şimdi mesela özel okullar için de belli bir, bunu daha önce de konuşmuştuk sizinle.
01:41:43Yani belli bir sınır var şu kadar zam getirilebilir gibi.
01:41:46Ama yani bu sınır bir şekilde yani söylediğiniz gibi kitaptı, servisti, yemek ücretiydi derken.
01:41:52Yani bir yerden o ücret çıkartılıyor.
01:41:54Aslında işte burada denetim eksikliği mi devreye gidiyor?
01:41:57İşte o denetimle çözebileceğin bir mesele değil.
01:42:00Aslında onu anlatmaya çalışıyorum.
01:42:02Yani denetim eğer çok kuşkucu olursan piyasaya karşı denetimle çözmek aklına gelir.
01:42:08Ama piyasaya karşı bu kadar kuşkucu olmak aslında bizi işte hukuk değerleri vs. vs. gibi demokratik değerler uzaklaştırır.
01:42:17Toplamda sonucu bu.
01:42:18Piyasada devlete karşı kuşkucuysa aynı sonucu alırız.
01:42:22İşte şu deniyor ya yani çok büyük bir tartışma bu ama.
01:42:27İşte Türkiye demokratik olmadığı için Türkiye'ye para gelmiyor.
01:42:32Acaba Türkiye piyasadan kuşku duyduğu için mi tam demokratik davranamıyor bu anlamda?
01:42:40Çünkü piyasa demokratik değildir.
01:42:42Finans mesela kendi kurallarını dayatır.
01:42:45Siz şimdi bir öğrenciyi dört yıllığına bir yere kaydettirdikten sonra birinci yıldan itibaren fertle işletmeyi baş başa bırakırsınız.
01:42:54Arada bir bariyer lazım.
01:42:56Yani ferdi işletmeden koruyacak bariyer.
01:42:59Senin dediğin gibi denetim olacaksa bu kuşkuculuk bizi hata yapmaya götürebilir.
01:43:04Benim dediğim gibi bir sivil toplum mekanizması olacaksa ne bileyim kooperatif okullar mesela.
01:43:10Tüketim kooperatifleri, kooperatif marketler mesela.
01:43:14Ya da bunu vakıflarla Osmanlı yönetmiştir.
01:43:18Osmanlı üç sektörlü bir ekonomik yapı vardır.
01:43:21İşte özel girişim, kamu girişimi bir de vakıflar vardır.
01:43:24Ya da girişim olarak söylemeyim de özel mülkiyet, kamu mülkiyeti bir de tanrı mülkiyeti vardır.
01:43:30Yani vakıflar böyle bir denklem içinde Osmanlı sınıflarını gelir grubu anlamında koruyabilmiştir.
01:43:39Şimdi biz cumhuriyete geçişle vakıfları yok ettik.
01:43:43Yerine de bir şey ikame etmedik.
01:43:45Bugün bütün dünya sivil toplumu tartışırken biz sivil toplumu en hızlı tüketen yapıyız.
01:43:53Ben bu sorunumuzun aşılmasında para politikası, maliye politikası, yapısal falan hiç oraya girmeyeceğim.
01:44:02Sorun bizim piyasayla fert arasına denetçiyi değil, başka yapıları sokma ihtiyacımızın üzerinden tartışılması gereken bir sorun diye düşünüyorum.
01:44:16Ama böyle gittikçe bu para politikası sıktıkça biz sanayinin yavaşlayacağını düşünüyorduk ama ikinci çeyrek itibariyle daralmış.
01:44:25Üçüncü çeyrek itibariyle benim gözlemime göre daha da fazla daralır.
01:44:30Oysaki hizmetler sektörünün daralması gerekirdi.
01:44:32Şimdi bu şartlarda şunu söyleyebilirim, sanayiye biraz vade lazım, sanayiye finansman imkanı lazım.
01:44:39Bu da konuyu yine para politikasına getiriyor.
01:44:42Eğer sanayiye bir finansman alanı açamayacaksak biz vidayı yanlış yerden sıkıyoruz demektir.
01:44:51Bu da belki bizi enflasyonu düşürdüğümüz bir iklime çıkarabilir ama daha tüketim malı anlamında ithalata bağımlı oluruz.
01:45:02İşsizliğimiz daha yüksek bir yerde bu denkten biter.
01:45:05Yurt içi üretimi korumak için biz bu yola çıktık ama real kesimde tabi finansal kesimde kol kola girip politikaların aleyhine gitti.
01:45:14İşte bugün bu noktaya kadar geldik.
01:45:18Ben önerimi gene de denetim mekanizmasından değil sivil toplumdan yana yapmak istiyorum.
01:45:26Politikanın bir miktar bunaltıcı olmaya başlayacağı biraz gelir eşitsizliğinin rahatsızlıklarımızı yükselteceği bir iklime doğru biraz daha geçeceğini tartışabilirim.
01:45:42Ama ocak zammını görmeden bunu söylemek de doğru olmasa henüz erken olur ya da.
01:45:48Peki.
01:45:49Mete Hocam sizden de rica edeceğim değerlendirmenize hem enflasyon rakamlarını hem Hazine ve Maliye Bakanı'nın dezenflasyonun bilirginleştiğine ilişkin açıklamalarına siz neler söylersiniz?
01:45:59Ben üniversitede iktisattan daha zor geçmiş bir insanım.
01:46:02Açıkçası ekonomi meselesinde de zaten pek bir hakimiyetim bilgim yoktur.
01:46:09O zaman vatandaşa yansımalarını isterseniz konuşalım.
01:46:12İşin uzmanları burada bir sıkıntı var.
01:46:17Sürekli bir zam gelmesi, sürekli zam gelmesi, dolar olduğu yerde sayıyor sürekli zam geliyor şikayetler var.
01:46:25Burada artık esnafın ahlakını da Ülke TV'de oturup yarım saat anlatmak istemem.
01:46:31Herkes şikayetçi ama lakin gözünde gördüğü elinde dokunduğu bir şeyler var.
01:46:37Kimse de zam yapıp pahalı fiyatlara Anadolu'da çarık çürük derler.
01:46:44Hayvanların önüne koymayacağınız şeyleri insanlara fahiş fiyattan satmanın da hükümetle devletle onunla bununla pek alakası olduğunu düşünmüyorum.
01:46:52Kurtlanmış yiyeceklerin insanlara fahiş fiyatta satılması da herhalde bunu denetin dışında da artık bu ekonomiden mi kaynaklı bilmiyorum ama
01:47:02çok ciddi bir ahlaki yozlaşma ve ahlaki tahribat olduğunu da söylemek lazım.
01:47:08Bizim insanlarımızın biraz kumaşı bozuldu galiba bu dönemden dolayı.
01:47:13Umarım toplum olarak toparlarız.
01:47:16Dediğim gibi işin uzmanları olduğu için ben ekonomiye zar zor geçmiş bir insanım.
01:47:21İktisattan hakikaten nasıl geçtiğimi de sormaya kopya çekmedim ama zar zordu hakikaten.
01:47:27İstatistikler vesaire.
01:47:29O yüzden ben hiç vaktinizi harcamayayım hocalarımla vaktini.
01:47:32Peki Deniz Hocam buyur.
01:47:38Sonundan itibaren yani salgının iktisadi etkilerini tam anlamıyla dünyada hissettirmesiyle birlikte
01:47:45işte Ukrayna savaşıyla birlikte, enerji kriziyle birlikte, tedarik kriziyle birlikte 2021'in sonundan itibaren
01:47:52ki belli nebze iç piyasa dinamikleri ile alakalı eflasyon yükseldi.
01:47:57Biz aşağı yukarı 2021'in sonlarından itibaren yüksek eflasyon diye bir meselemiz var.
01:48:02Bunu çözmek için de uzun zamandır gayret içerisindeyiz.
01:48:06Özellikle Haziran 2023'ten itibaren Mehmet Şimşek ve ekibi yeni yönetime geldiğinden beri
01:48:12yani yeni ekonomi yönetimi oluştuğundan beri sıkı bir eflasyonla mücadele süreci var.
01:48:18Ama şunu değinmek lazım.
01:48:19Biliyorsunuz Fed ve Avrupa Merkez Bankası aşağı yukarı 3 senedir eflasyonla mücadele ediyorlar.
01:48:25Eflasyonu istenilen seviyeye düşürmeye çalışıyorlar.
01:48:283 senedir işte aşağı yukarı Fed faizleri yukarıya çıkardı, belli noktada bıraktı.
01:48:33Şimdi eflasyonla alakalı veriler akmaya başladı, faizleri düşürmeye tartışıyorlar.
01:48:38Türkiye'de de benzer bir süreç bizi bekliyor büyük ihtimal.
01:48:41Bu tabii ki bir sene bir geçiş dönemiydi, normalleşme, dengelenme dönemiydi.
01:48:47Şimdi Haziran 2024'ten itibaren de artık dezeflasyon süreci bizi karşılıyor.
01:48:52Tabii dezeflasyon süreci nedir?
01:48:54Ya da eflasyonun en bariz tabii ile eflasyon fiyatlarının artması demek değil mi?
01:48:59Yani insanlar fiyatlarının artmasından genelde hoşnut olmazlar.
01:49:02Makul derecede artarsa ve maaşlar da onun üzerinde real olarak artarsa eflasyon bir sorun olmaktan çıkar.
01:49:09Ancak şu anda eflasyon %52, %51 seviyesine düşmüş vaziyette Türkiye'de.
01:49:14Bu hala yüksek bir eflasyon.
01:49:16Biz bunu %8,5 gibi bir hedefimiz var.
01:49:212025'te de büyük ihtimal %14'lere doğru düşüreceğiz.
01:49:24Bu sene sonunda da %30'lara doğru düşecek.
01:49:26Ama yüksek eflasyonu uzun dönemdir tecrübe ettiğimiz için bu hem psikolojiye yansıyan
01:49:33hem de negatif bir toplumsal algıya dönüşen bir sürece neden oldu.
01:49:38Ve tabii ki faizleri yükselttiniz, sıkı maliye politikası uyguluyorsunuz,
01:49:43ortodoks politikaları tam anlamıyla işleme aldınız.
01:49:46Bu süreç şöyle esneyecek büyük ihtimal.
01:49:48Siz faizleri çıkardınız, belli nebze üretimi ya da talebi kısmaya çalıştınız
01:49:53ve talep kısılmaya başladı.
01:49:55Yani iktisadi büyüme düşmeye başladı.
01:49:58İktisadi büyüme düşmeye başladıktan sonra halk belli nebze, belli alanlarda işsizlik,
01:50:02işten çıkarmalar meydana gelir.
01:50:04Hem eflasyonla mücadele ediyorsunuz hem işsizliğiniz var diyelim.
01:50:08Bu da tabii ekstra bir çarpan etkisi yaratıyor.
01:50:11Yani eflasyonu çözmek için talebi baskılıyorsunuz.
01:50:14Talebi baskıladığınız için firmalar satış yapamıyor diyelim.
01:50:17Satış yapamadığı için elemanları bir nebze elemandan ya da istidamdan vazgeçiyorlar.
01:50:22Değil mi?
01:50:23Şimdi böyle bir ortamda fiyatlar genel seviyesi hala yüksek.
01:50:28İşte bunun tam anlamıyla kesilebilmesi için ortodoks politikaları tercih ettiyseniz
01:50:32bunun zaman alması lazım.
01:50:34Büyük ihtimal Haziran 2025'te biz tam anlamıyla,
01:50:38yani artık eflasyonu mesele olarak konuşmayı bırakacağız
01:50:41ve işte gelir dağılımını nasıl düzelteceğiz gibi daha gerçekçi bir yaklaşıma doğru gideceğiz.
01:50:49Ancak şunu söylemek lazım.
01:50:51Hakikaten eflasyonla mücadele böyle kısa vadede çözüm üretebilecek bir süreç yok.
01:51:03Yani bir sene dengelenme olacak, öteki sene eflasyon kabul edilebilir seviyelere düşecek
01:51:07ve tek aniye 2026'nun sonunda 8,5 olarak karşımıza çıkacak.
01:51:12Yani bugün eflasyonu biz konuşuyoruz bir problem sorun olarak.
01:51:15Ancak Avrupa Merkez Bankası gibi, FED gibi dünya devleri bunu 3 senede ancak kendileri 3 senede çözebildiler.
01:51:24Türkiye'de de biraz zaman tadımak lazım.
01:51:26Ancak tabii ki bu süreçte hem Yusuf Hocam'ın değindiği haliyle hem Mete Bey'in değindiği haliyle şunu da söylemek lazım.
01:51:34Hakikaten bir ürün almaya gittiğinizde ya eflasyon yüksek de fiyat da yüksek ama ürünlerin kalitesi bozuk ya da ürünler kalitesiz.
01:51:43Yani bir sipariş veriyorsunuz bu siparişte mutlaka ama mutlaka içinde bozuk bir ürün buluyorsunuz.
01:51:50Yani bu eflasyonla alakalı değil.
01:51:52Bu ürünü satan ya da ürünü o tüketiciye getirene kadar, tüketicinin sofrasına getirene kadar olan bir mekanizma bozukluğu var.
01:52:02Yani ürünlerin kalitesi de bozulmuş.
01:52:04Eflasyon yüksek ama burada tabii ki şunu da söyleyebiliriz.
01:52:08Ya hükümet ya da devlet yetkilileri iyi denetlemesi lazım.
01:52:11Ancak denetleyebilirsiniz.
01:52:13En büyük çözüm yolu ise eflasyonu düşürmektir.
01:52:17Bu da maalesef zaman alacak.
01:52:19Bu kalitesiz ürünleri vatandaşın sofrasına getiren ya da getirmek isteyenlere ceza kesmeyeceğimiz anlamına gelmez.
01:52:27Peki.
01:52:28Şimdi bir de hocamla da konuştuk aslına bakarsanız.
01:52:31Eğitim maliyetlerine de şöyle bir konuşmak isterim, değerlendirmek isterim.
01:52:35Tabii bu ay aslına bakarsanız aileleri etkileyen bir başlık olarak karşımıza çıktı.
01:52:39Hem şöyle bir kırtasiyelerdeki aslında masraf konusunu konuşalım.
01:52:44Servisleri, okul masraflarını konuşalım.
01:52:46Burada aslında karşımıza nasıl başlıklar çıkacak siz neler söylersiniz?
01:52:50Tabii orada şöyle bir meselemiz var.
01:52:53Biliyorsunuz bizim özel üniversitelerimiz de var.
01:52:56Özel lise, özel ortaokul ve ilkokul fiyatları özel üniversite fiyatlarının kat ve kat üzerine çıkmış.
01:53:02Yani burada da çok ilginç bir mesele ortaya çıkıyor.
01:53:06Devlet belli bir sınır getiriyor ama sizin söylediğiniz kırtasiye üzerinden.
01:53:10Üniversiteler, vakıf, deniz öbürleri anonim şirket.
01:53:14Anonim şirket hocam.
01:53:15Herhalde biraz önce söylediğim şeye bir emser oldu.
01:53:18Ve burada ya servis ücretleri üzerinden ya kırtasiye ücretleri üzerinden
01:53:24ya da ne bileyim yemek ücretleri üzerinden yapamadıkları zaman oraya yansıtıyorlar.
01:53:29Ve ailelerimiz mağdur oluyor.
01:53:31Çocuğunu iyi bir eğitim alması için özel koleje gönderen
01:53:35ya da ne bileyim işte normal kırtasiye masraflarıyla alakalı gidip alışveriş yapacak vatandaşımızın karşısına
01:53:41yüksek bir maliyet çıkıyor.
01:53:43Yani burada tabii Türkiye son 10-15 senedir özellikle bu özel kolej meselesi
01:53:49veya okul masrafları meselesi çok yaygınlaştı.
01:53:52Yani burada da bir denetlemeye ihtiyaç var.
01:53:56Tabii denetlenerek ne kadar çözülebilir o da bir tartışma.
01:53:59Yine burada enflasyonun düşürülme meselesine geliyoruz.
01:54:02Ancak bu okulların bu yüksek karlarını ben kamu olsam herhalde ceza kesmem de
01:54:10yüksek vergi getirerek vatandaştan aldıklarını geri alırım.
01:54:13Daha sonra da hangi mahallelerde oturuyorlarsa o mahallelere hizmet şeklinde de parayı onlara geri iade ederdim.
01:54:20İlginç bir yöntem ama tabii uygulanabilir mi? Zor.
01:54:25Yani irade koymak lazım ortaya.
01:54:27Ben de izninizle şöyle bir örnek vereyim.
01:54:30Anlatırken aklıma geldi.
01:54:32Bakın birçok kişi şu an önlük arıyor.
01:54:35Çoluğuna çocuğuna ya da tişört alıyorsunuz vesaire.
01:54:38Kılık kıyafet alıyorsunuz.
01:54:40Ateş pası.
01:54:41Ama burada da işte demin biraz önceki konuşmandaki mesele karşımıza çıkıyor.
01:54:45Şimdi etiketi kaldırıyorsunuz.
01:54:47Yüzde yüz pamuk yazıyor ya da pamuk olarak geçiyor.
01:54:50Fakat etiketin iç tarafına baktığınız zaman ne alırsanız alın.
01:54:54Akreli karıştırılmış.
01:54:56Keten diye satılan şey örnek söylüyorum.
01:54:59Pamuk karıştırılmış.
01:55:01Ama bunun içerisindeki etiketteki o minicik satırı okumazsanız siz onu A pamuk diye alıyorsunuz.
01:55:08B siz piketen diye alıyorsunuz.
01:55:10Ama baktığınız zaman Türkiye'de ben bütün firmalara itham ediyorum bu konuda.
01:55:16Yurt dışına gönderdikleri ürünlerle Türkiye'de sattıkları ürünler arasında kalite farkı var.
01:55:21Tabii ki isimlerini veremiyorum.
01:55:24Lakin Türkiye'de pantolondan cekete gömleğe Türkiye'de sattıkları piyasaya verdikleri mallar farklı.
01:55:32Yani çok affedersiniz dandik tabir edilen.
01:55:36Kalitesiz ya da ikinci üçüncü sınıf.
01:55:39Ama Avrupa'ya gönderdikleri birinci sınıf.
01:55:41Neden?
01:55:42Çünkü oradaki standartlar gereği standartın altı akriliktir ya da petrol ürünlerine üretilen başka maddeler tekstille kullanılan.
01:55:52Avrupa'nın kapısından giremeyeceğini bildikleri için bunları Türk vatandaşlarına satıyorlar.
01:55:57Şimdi burada denetleme diyecektir izleyicilerimiz.
01:56:00Efendim denetlemezseniz hangisini denetleyeceksin?
01:56:03Onu satan firma kendi vatandaşına kalitesiz mal satmaktan utanmıyorsa yüzü kızarmıyorsa neyin denetlemesi olacak?
01:56:10Ya da ne cezası keseceksin ki?
01:56:12Bir şekilde kılıfına uyduruluyor zaten.
01:56:15Zaten benim söylediğim o yozlaşma ya da ahlak ya da kumaş bozulması dediğim mesele bu.
01:56:20Yani hem insanları askeri ücretten çalıştıracaksın.
01:56:25İzin yaptırmadan oradaki insanları çalıştıracaksın.
01:56:29Bakın herkes devlet katında ya da pardon devlet cenahında ya da devlet memurluğunda zamları konuşuyor ya da maaşları konuşuyor.
01:56:36Ama özel sektörde iki üç senedir ne üniversitelerdeki öğretim görevlerine ne diğer mesleklerdeki meslek gruplarına zam yapılmadı ki.
01:56:45Yani devlet memurları bir tartışma çıkacak biliyorum ama yüzde kırk kırk beş zam alırken özel sektördekilerin hiçbir tanesi o kadar zam alamıyor.
01:56:53Yüzde on yüzde yirmi yapılan zamlarla insanlar hayatlarını geçindirmeye çalışılıyor.
01:56:58Bu haksızlık değil mi?
01:57:00İşte bu haksızlık değil mi?
01:57:02Yani sadece işverenlere teşvik getirip işte sigorta eprimleri vesaire üzerinden istihdam sağlasın diyorsunuz.
01:57:09Ama bu okumuş kitleyi bir anlamda daha yüksek bir hayat standartı yaşaması gereken ya da maaş alması gereken insanları
01:57:19asgari ücret ya da bir tık üstü tabir eden maaşlara mahkum ediyorsunuz.
01:57:23Bakın üstadlar burada bir ülkede yaklaşık yanlış biliyorsam da lütfen düzeltin.
01:57:28Bir ülkede nüfusun yüzde altmışının asgari ücret ve bir tık üstünde çalışması normal değildir.
01:57:34En azından bunu biliyorum.
01:57:36Nüfusun çalışan iç gücünü.
01:57:37Bunu biliyorum yani.
01:57:38En azından bu ekonomi bilgi mi var?
01:57:39Bu normal değil.
01:57:40Çünkü o kadar üniversiteden mezun var.
01:57:42Öğretim görevleri var.
01:57:44Mühendisler var.
01:57:45Avukatlar var.
01:57:46Polisler var.
01:57:47Askerler var.
01:57:48Medya var.
01:57:49İki üç senedir bunlarla ilgili hiçbir düzenleme yapılmadı.
01:57:53Sadece işverenlerin insafına bırakılıyor ki bıraktığınız zaman da şu an profesörlerin maaşlarının ne olduğunu söylemeyeyim.
01:58:01Zaten siz de haberlerinizde işte tablolarda maaş skalasını veriyorsunuz.
01:58:06Ama bunlar normal değil.
01:58:08Kimse kimseden de az yorulmuyor.
01:58:10Bunu açık ve net bir şekilde söyleyeyim.
01:58:12Her işin kendine göre zorlukları var.
01:58:14Buradaki örneğin akademisyen olduğu için şimdi konuşamaz kimse biliyorum.
01:58:19Haklısınız da.
01:58:20Ama şunu söylemek durumundayım.
01:58:22Yurt dışında hangi vizeyle, hangi pasaportla bir yabancı toplantıya katılsın?
01:58:28Hangi parayla katılsın?
01:58:29Hangi üniversitenin buna gücü var?
01:58:31Hangi mühendisin, gazetecinin, atıyorum avukatın şunun bunun şeyi var.
01:58:37Hakimin var. Yok.
01:58:38Ama bunların da bir düzenlenmesi gerekiyor.
01:58:41Çarşı pazarı konuşuyoruz çok doğru ama insanların hayatlarını yansıyan boyutunda,
01:58:46insanların özlük hakları ya da çalışmaları boyutunda da artık bir düzenleme yapılması gerekiyor.
01:58:51Sadece istatistik rakamları verilerek bir mücadele veriliyor.
01:58:56Bakanın, Memeşim şeyin açıklamalarından bunu anlıyorum.
01:58:59Ama baktığım zaman, örneğin ben bir yazdığım makaleden neden %18 KDV ödediğimi ben anlayamıyorum.
01:59:06Bir makale yazıyorum, bilgi nakşediyorum, ticari bir faaliyette de bulunmuyorum.
01:59:13Ama o yazdığım yazıdan dolayı bir internet sitesi, bir dergi ya da bir gazetede %18 KDV ödeniyor.
01:59:20Bunlar pek normal değil.
01:59:22Kitaplardan alınan KDV'ye vesaireye girmiyorum.
01:59:25Kimse lüks vesaire demesin.
01:59:26Kitapta KDV 1'e düştü.
01:59:28KDV, neyse işte hocam.
01:59:30Onun gibi şeyler.
01:59:31Kalem defterle girdik mi çıkıyor tablo.
01:59:34Yani buna baktığımız zaman genel bir, artık bir şey alınması gerekiyor.
01:59:39Ya bizim halkımız, esnaf, neyse artık o şirketler, kararnameden mi ders alacak ya da bir kanundan mı ders alacak?
01:59:47Bunu bilmiyorum ama bir düzenlemenin artık yapılması gerekiyor.
01:59:51Özel sektörde bu konuştuklarımızın hiçbirinin karşılığını somut olarak göremiyoruz.
01:59:55Ve böyle bir toplumda da talep var.
01:59:58Çünkü Türkiye'de herkes kamuda çalışmıyor.
02:00:01Nerede, ne kadardır? %60'ı özel sektörde çalışıyor değil mi?
02:00:05Kamuda 35 milyon, 32 milyon istihdamımız var.
02:00:09Kamuda 5 milyonu askeriye dahil.
02:00:13Geri kalanı özel sektör.
02:00:15Özel sektör dediğimde artık herkes ünlü holdinglerde çalışmıyor Türkiye'de.
02:00:20Ama bu konuda artık bir düzenleme yapılması gerekiyor.
02:00:23Sürekli işveren lehine değil, artık çalışan lehine de düzenlemeler yapılması gerekiyor.
02:00:28İşverenler de kusura bakmasın, emek ucuz değil.
02:00:31Bir Murat Hocam'ın, zamandan çalacağım ama, çalışanların önemli bölümünün asgari ücretli olması.
02:00:38%60 değil de %40 benim hatırladığım veri, iş gücünün %40'ı asgari ücretli çalışıyor.
02:00:44Çalışır. Niye?
02:00:46Çünkü Türkiye'de düşük katma değerli işler üretiliyor.
02:00:50Bir, işverenlerimiz çalışan bulamıyoruz diyor.
02:00:54İş gücü arzıda yüksek katma değerli işleri talep ediyor.
02:00:58Bunu da hatırlatayım.
02:01:00Mesela bayraklara yüz binlerce kişi staj başvurusu yapıyor.
02:01:04Yüz binlerce kişi.
02:01:06Sen de o işi üretsen sen de işçi aramayacaksın.
02:01:08Neyse, bunu bir söyleyeyim.
02:01:10İkincisi söyleyeceğim.
02:01:12Asıl önemli olan, belki Murat Hoca da buna katkı verir.
02:01:14Bizde gelişmiş ekonomi seviyesinde, normalde Türkiye'ye gelişen bir ekonomi kabul edilir.
02:01:22Yani büyüme karakterini koruyan ekonomi, gelişen ekonomi.
02:01:26Fakat bizde gelişmiş ekonomi seviyesinde bir hizmetler sektörü var.
02:01:32Acayip bir hizmetler sektörü var.
02:01:34Bu kadar büyük hizmetler sektörü hiçbir gelişen ekonomide olmaz.
02:01:38Hizmetler sektöründe işler asgari ücretli işlerdir.
02:01:42İşte tezgahtarlıklı, oydu buydu işler asgari ücretli işlerdir.
02:01:46Yani buralarda katma değer düşük olduğu için görece ücretler yüksek olmaz.
02:01:52Bizim asgari ücretli çalışanların çokluğu da bundan da besleniyor.
02:01:57Sadece bundan beslendiğini hatırlatmak için ifade ettim.
02:02:00Ama imalat sektörü geçen sene kümülatifte bir milyon yüz bin işçi aradı.
02:02:08Bu İşkor'un aylık bülten verisi kümülatifte 1.1 milyon işçi pozisyonu açtı.
02:02:15Buralara başvuru olmuyor.
02:02:17İşte biraz önce o denklemi tartıştım.
02:02:19Fakat imalat sanayinde asgari ücret daha yüksek.
02:02:2220 binin üzerinde maaşlarla fabrikalar işçi alıyor.
02:02:27Onu biliyorum yani.
02:02:28İşte hizmetler sektöründe ben konforlu alanda kalayım falan.
02:02:32İşte klimalı ortamda çalışayım derseniz orada ücretler böyle düşük.
02:02:37Bunda bilmek lazım.
02:02:39O hizmetler sektörünün bize yaptığı bir olumsuz etki aslında.
02:02:44O denli büyük hizmetler sektörü olunca bu denli büyük asgari ücretli çalışanlar olur.
02:02:49Peki Murat Hocam size de soracağım.
02:02:52Aslında önemli başlıklar açıldı bu başlıklarla birlikte.
02:02:55Siz neler söylersiniz?
02:02:57Şimdi oldukça önemli katkılar oldu.
02:03:00Ama tabii vakit kısıt da var.
02:03:03Hangisinden başlayacağını emin olun şu an kesinlikle bilmem.
02:03:06Ama şöyle söylemek lazım.
02:03:07Türkiye'de genel olarak fiyatlama mekanizmalarında ciddi bir problem oluştuğu için
02:03:11bireysel olarak herhangi bir iş konu ya da sektörel ayrım yapmak çok sağlıklı değil.
02:03:18Genel olarak bir fiyatlama mekanizmalarında problemler oluştu.
02:03:21Yani biz ne içtiğimiz kahvede gerçek bir fiyat, ne okuduğumuz okulda gerçek bir fiyatı görebiliyoruz.
02:03:27Fiyatlama mekanizmaları baştan aşağı şu anda talimar olmuştur tabiri sayesinde.
02:03:31Bu tabii yüksek enflasyon getirdiği talimattır aslında.
02:03:34Yani onu ifade etmemiz lazım.
02:03:36Tabii enflasyon derken de tabii herkes farklı farklı hissediyor enflasyonu.
02:03:41Ben biraz ondan bahsetmek istiyorum.
02:03:42Yani İstanbul'da Bostancı'da oturanla Samandıra'da oturan farklı hissediyor.
02:03:47Sarıgaz'da oturanla Yakalık'ta oturan farklı hissediyor.
02:03:51Yakalık'ta oturanla Konya Karaman'da oturan farklı hissediyor.
02:03:55Yani Türkiye'de enflasyon her yerde farklı farklı hissediliyor.
02:03:58O yüzden Türkiye'de enflasyonla mücadele konusunda daha geniş bir perspektifle
02:04:02bunları da hesaba katan bir model uygulamakta fayda var diye düşünüyorum.
02:04:07Ama gerçekten bunları konuşmak için yani gecenin bu saati çok uygun olmayabilir.
02:04:11Ama müsait bir vakitte bence bunu ciddi bir model halinde sunmakta ve tartışmakta fayda var.
02:04:16Çünkü Türkiye'de artık ekonomik modelin tekrar tekrar soğuklanıp
02:04:20artık bir doğru yolu bir milli sanayi modelini ortaya koymak zorundayız.
02:04:24Yani Türkiye ekonomisi heterodoxla ortodox, orthodoxla vesaire.
02:04:30Yani bu tip salınımlar arasında gidip geliyor gibi gözüküyor.
02:04:34Bence bunun yerine gerçekten milli sanayi politikası,
02:04:37ulusal bir büyüme politikasını ortaya koymakta fayda var.
02:04:40Bunun için de gerçekten bu günleri geçirmemiz gerekiyor.
02:04:43Yani şunu diyebilir miyiz? Böyle bir cariçik problemi varken, böyle bir enflasyon problemi varken
02:04:48hadi bunları bir tarafa bırakalım da ekonomik modelini bugünden hemen kuralım diyebilir miyiz?
02:04:53Tabii ki diyemeyiz.
02:04:54Çünkü gerçekten bir yangın yeri var, yangını söndürmesi lazım önce.
02:04:58Ama Türkiye'nin önünde çok güzel bir gelecek var.
02:05:01O güzel geleceğe güzel bilimsel bir temel oluşturarak devam etmemizde fayda var.
02:05:06Mesela hocam kooperatiften bahsetti.
02:05:08Kooperatifçilik kültürü mesela bizim uzun yıllar bir ideolojik fikir gibi soğudu maalesef.
02:05:14Yani bunu biz aşamadık.
02:05:16Halbuki kooperatifçilik bizim kendi öz kültürümüz olan bir şeydi.
02:05:20Yani ahilik kültürü değil mi?
02:05:22Osmanlı'dan kalan bir gereksel islami modelin içinde olan bir kültürdü.
02:05:27Ama biz bunu maalesef yasaladık yani kendi çapımızda ve üstüne düşmedik.
02:05:32Düşününce işte bugün farklı noktaya geldik.
02:05:35Diğer taraftan Türkiye'de sosyal yapı, kişiler arası ortaklık, güvensizlik,
02:05:40sermaye piyasanın maalesef sadece borsaymış gibi algılanması bunlar çok önemli yanlışlar bence.
02:05:46Yani bunların çok temeli inmek lazım.
02:05:48Gerçekten eğitimli şart diyoruz ya.
02:05:50Yani bunları kitlere anlatmak gerekiyor maalesef.
02:05:53Yani biz şu anda kimse mesela mahallesindeki markete ortak olmak istemiyor.
02:05:58Yani ortak olmak deyince aklımıza borsa geliyor.
02:06:00Borsanın da nasıl bir durum olduğunu uzun uzun konuşuruz gerekirse.
02:06:03Yani biz gerçekten sermaye piyasalarını bir çözüm modeli olarak ortaya koyabilseydik,
02:06:09ortaklık kültürü geliştirebilseydik, bugün çok farklı şeyler konuşuyor olabilirdik.
02:06:13Ama dediğim gibi bunlar gerçekten başka bir toplantının uzun uzun konuşulacak konuları.
02:06:18Şunu ifade etmek istiyorum ben.
02:06:20Ama çözümler bu yani.
02:06:22Evet yani kesinlikle hocam.
02:06:24Yani bu yeniden bir tabula arasa diyoruz ya.
02:06:27Biz hani yeniden sıfırlayıp baştan kurmak lazım bazı şeyler diyoruz.
02:06:31Yani şu an geldiğimiz noktadan biraz bahsedelim isterseniz.
02:06:34Türkiye ne yaptı?
02:06:35İşte gelen büyüme rakamları, enflasyon rakamları, faiz rakamları üst üste koyduğumuz zaman
02:06:39şunu göre gözlemliyoruz.
02:06:41Sanayi tarafında negatif bir büyüme.
02:06:43Diğer tarafta tüketim devam ediyor.
02:06:45Yani büyüme de geçen seneye göre yarı yarıya bir daralınmak bekleniyordu.
02:06:50Beklenmiyor değildi.
02:06:51Şimdi bütün bunlar aslında niye oluştu?
02:06:53Bizim pandemiden bu.
02:06:55Yani geldiğimiz dönemde, son 4-5 sene dönemde yaşadığımız yüksek parasal gelir yaratan
02:07:03süreçten geldi bunlar.
02:07:04Yani ne demek bu?
02:07:05Herkese, her haneye istediği şeyi vermeye çalıştık.
02:07:08Mecbur kaldık buna.
02:07:09Yani şunu söylemek istiyorum.
02:07:12Yani mesela EYT yaptık.
02:07:13Bunun uzun taşımaya gerek yok.
02:07:15Yani bunun iyi bir şey olmadığını çoğu kişi biliyordu.
02:07:17Ama kimse bunu söyleyemedi.
02:07:18Biz de söyleyemedik belki ekranlarda bir zaman gelince.
02:07:20Yani şunu demek istiyorum.
02:07:22Bunun faturasını bugün çocuklarımız ödüyor.
02:07:24Yani okullarda yedikleri tostlar şu anda 80-100 lira oldu.
02:07:28Maalesef.
02:07:29Yani bütün bunlar birikimli olarak geliyor.
02:07:31Yani Türkiye ekonomisinde maalesef muhalefet partileri de sağlıklı bir ekonomik vizyon
02:07:40ortaya koyamadılar.
02:07:41Yani sürekli popülizmi destekleyen açıklamaları yaptılar.
02:07:45Bütün bunların kümünatif olarak geldiği yer şu anki geldiğimiz yerdir.
02:07:49Yani biz bugüne hemen dünden gelmedik.
02:07:51Yani son 4-5 senelik pandemi sonrasındaki 2-3 tane büyük seçim diyebiliriz.
02:07:57Geçirdik ve bu noktalardan sonra geldik.
02:08:00Yani gelinen nokta itibariyle tabii ki şunu söylemek çok mümkün.
02:08:03Yani işte eğitime baktığınız zaman özel sektördeki özel okulların hem çok yüksek
02:08:08ücretler istediği hem de öğretmenlerine ve çalışanlara çok az ücret verdiğini
02:08:12gözlemliyoruz maalesef.
02:08:13Yani üniversitede aynı şey geçerli.
02:08:15Şimdi bütün bunlara tek tek baktığımız zaman fiyatlama mekanizmalarında problemler
02:08:19var diye ben algılıyorum.
02:08:20Şimdi bunları çözmenin de yolu bence hakikaten yeni bir başlangıç yapmak bazı şeylere.
02:08:24Onun zamanı gelecek mi ben aslında onu umut ediyorum şu anda.
02:08:28Yani şu an çünkü faizde enflasyon aynı seviyeye geldi Türkiye'de biliyorsunuz.
02:08:3352-52 seviyesine geldi.
02:08:35Yani şu anda aslında artık Türkiye'ye para girişi yani devam ediyorsa artık
02:08:40bundan sonra tekrar düşünüp ne yapmak lazım geldiğine karar vermek lazım.
02:08:43Merkez Bankası'nın Hatice Hanım'ın bugün başkanıması vardı mesela.
02:08:46Ne dedi?
02:08:47Maliye portakasına destek bekliyoruz.
02:08:49Desteğe önemsiyoruz dedi.
02:08:51Yani demek ki sadece para portakası da bu iş olmayacak.
02:08:54Biraz maliye portakası tarafına bakmamız lazım.
02:08:56Bakınız Arzularım çok net bir şey söyleyeceğim ben katılımcılarımıza gayet iyi bildiğim
02:09:00bir konu var.
02:09:01Şu an Türkiye'ye harcamayla ilgili konulara biraz daha yakın olması lazım.
02:09:04Bakınız biz toplam vergilerimizin yüzde 12-13'ünü belki daha yüksek rakamla şu
02:09:09an çok net bilemiyorum faize veriyoruz.
02:09:11Yüzde 35-40'ını personel giderine veriyoruz.
02:09:14Yüzde 40'ını transfer harcamalarına, emekli maaşlarına veriyoruz.
02:09:18Yani böyle bir ülkede yeni yatırım yapmak, yeni istihdam üretmek yani arkaya para ayırmak
02:09:23mümkün değil.
02:09:24Yani birinden birini kısmamız lazım.
02:09:26Yani ben şunu söylemek istemiyorum.
02:09:28Yani ücretlerle ilgili bir donduralım tam ortodoks bir politika yapalım demiyorum.
02:09:33Ama ücret farklılaştırmanın gündeme gelmesi lazım.
02:09:36Bakınız bugün asgari ücret İstanbul'da, Kocaeli'de çok az ama belki de Anadolu'nun
02:09:42bir ilçesinde çok yüksek.
02:09:44Yani bakın bunun doğal sonucu ne biliyor musunuz?
02:09:46Bütün yatırımlar büyük şehirlere kayıyor Türkiye'de.
02:09:49İlçeler, beldeler, köyler boşalıyor maalesef.
02:09:52Çünkü buralara yatırım yapmanın bir esprisi kalmadı Türkiye'de.
02:09:55Yani insan niye gidip de yatırımını sinirli doğruluğuna koymadı tabii ki?
02:10:01İlçe niye Babaeski'ye, Enez'e yapsın?
02:10:05Gelip Edirne'ye yapıyor, İstanbul'a yapıyor.
02:10:07Yani büyük şehirlerimiz daha da büyüyor.
02:10:09Ufak şehirlerde işsizlik hat safhaya çıkıyor.
02:10:11Bence buralara yeni yaklaşımlar gerektiğini düşünüyorum.
02:10:14Ve gerçekten de çok özgür fikirli ve yeniden Türkiye'ye uygun bir model üzerine konuşmamız lazım.
02:10:20Ortaklık kültürünü özendirici tedbirler kurmamız lazım.
02:10:24Ben tabii bir de şuna dikkat etmek istiyorum müsaadenizle.
02:10:27Hane halkı tasarruf yapmıyor diyoruz.
02:10:29Evet yapmıyor ama yapan da tasarrufun altında ve dövize tutuyor.
02:10:33Bugün altın dediğiniz enstrümanı dövize alıyorsunuz yurt dışından.
02:10:37Yani aslında sadece dövize yatırım yapıyoruz.
02:10:39Yani siz her altın aldığınızda evinize çelik koyduğunuzda,
02:10:42o çeliğin karşılığında dolarla, onsla çalanın altını ithal ediyorsunuz.
02:10:47Yani bütün bunları üst üste koyduğunda ben çok ciddi bir carici ortada görüyorum.
02:10:52Şimdi bizim şunu yapmamız lazım gerçekten.
02:10:54Bir, gerçekten cariciyi kapatacak tedbirler almamız lazım.
02:10:58Bu sadece vergi değildir.
02:11:00Yani bu cari açık kalemlerine oynamaktır belki de.
02:11:03Yani teşvikleri doğrudan doğruya nihai mala vermek,
02:11:06yarım mamül ihracatını engellemek ve diğerini teşvik etmek,
02:11:10bakınız bizim ihracatımızın %60'ı yarım mamülünden kaynaklanıyor.
02:11:14Çok rakamlara boğmak istemiyorum.
02:11:16Ama bakınız yarım mamül malın katma değerli hale getirilmesini,
02:11:19%20'sini de katma değerli hale getirirseniz,
02:11:21Türkiye'nin cari açık problemi kalmıyor.
02:11:23Diğer taraftan ithalatta bakın, her ay 4-5 milyar dolar altın ithal ediyoruz.
02:11:27Yani biz altın ithalatı yerine,
02:11:29insanları Borsa İstanbul'da işlem gören altın sertifikasını yönlendirirsek,
02:11:34yani darpahanenin rezilinde bastığımız altınların sertifikasını satsak,
02:11:38hane halkına, fizike altın yerine bu 4-5 milyar dolar ithalatı da yapmayacağız biliyor musunuz?
02:11:43Yani ayda 4-5 milyar dolar ithalat demek, yılda 60 milyar dolar para demek.
02:11:47Yani bu tip konulara çalışmamıza fayda var.
02:11:50Hane halkı tasarruf yapmıyor diyoruz, tamam yapmıyor ama yapan da dövizle tasarruf yapıyor.
02:11:55Çünkü bizim ekonomimizde faizle haşinlişi olan bir millet gerçekten yok.
02:12:01Yani zorunlu kaldığı zaman kredi kullanıyor belki ama,
02:12:04mevduat faizden o kadar sıcak yaklaşmıyor.
02:12:06Biz bunu çok net görüyoruz etrafımızdaki yatırımcı kitlesinden.
02:12:10Demek ki Türkiye'ye özgü yeni bir yatırım stratejileri ortaya koymak lazım.
02:12:15Buna göre süreçte ilerletmek lazım.
02:12:18Ben şunu da ifade etmek istiyorum,
02:12:19evet, Türkiye şu anda yüksek rekreasyondan yavaş yavaş durgunluk değil, demeyelim de ona.
02:12:26Yani neye dönüşüyor?
02:12:27Soğuyan bir ekonomiye dönüşüyor.
02:12:29Yusuf Hocam bahsetti, 3. çeyrekte büyük ihtimalle büyüme daha da daralacak.
02:12:33Yani belki eksik bile gelebilir diye düşünüyorum.
02:12:36Ama bakınız, 16 çeyrektir büyüyen bir ekonomiden bahsediyoruz.
02:12:40Yani Türkiye ekonomisi 16 çeyrek büyümeye başarmış bir ekonomi.
02:12:44Ki bu 16 çeyreğin bazı bölümlerinde dünyadaki bütün ekonomiler eksik büyüme yazdı biliyorsunuz.
02:12:50Ciddi eksik büyümeler yazdılar.
02:12:52Yani bence tabii ki siyasi iktidar olarak AK Parti yönetimleri büyümeden taviz vermek istemiyor.
02:12:58Ama şu an geldiğimiz noktada çok net görüyoruz ki bir miktar sağlıklı bir şekilde bu işi yürütmek lazım.
02:13:05Dengeli bir şekilde yürütmek lazım.
02:13:07Ne çok durdurmak lazım ne de çok koşturmak lazım.
02:13:10Ben tabii şu anki ortdoks politikaların sonuçları iyi kötü alınacak, alınıyor da.
02:13:18Ama tabii ki bir faturası da var.
02:13:21Yani bir işsizlik faturası da bizi bekliyor kapıda.
02:13:24Buna da herkes hazırlıklı olmalı diye düşünüyorum.
02:13:26Ama madem bu noktaya geldik.
02:13:28Türkiye'ye önünde 4 senelik bir dönem var, seçimsiz bir dönem var.
02:13:31Daha önce seçimlerde yapmak zorunda kaldığı hataları yapmadan ilerleyebilir.
02:13:36Ben şunu ifade etmek istiyorum.
02:13:38Hatalar toplumun hataları.
02:13:40Niye böyle söylüyorum?
02:13:41Çünkü toplumda herhangi bir alternatif çıkıp da bunları yapmayalım demedi maalesef.
02:13:46Türkiye'de herkes popülist, herkes popülist şehrin üzerine seçim kampanyası yürüttü.
02:13:51O yüzden bu fatura aslında hepimizin faturası.
02:13:54Sadece siyasi iktidarını demek doğru olmaz.
02:13:57O yüzden biz bu faturayı bir şekilde ödeyeceğiz.
02:13:59Bu ödenen faturanın da arkasından yeni bir Türkiye için ne yapmak lazım?
02:14:04Bence orada birkaç cümle sarf etmek istiyorum.
02:14:06Bir saniyesine vaktimiz varsa.
02:14:07Türkiye'nin mutlaka mutlaka büyüme modelini değiştirmesi gerekiyor.
02:14:11Yani büyüme modelini değiştirmekten kastımız ne?
02:14:13Türkiye'de üretim altyapısının bu hizmet sektöründen sanayi sektörüne kayması
02:14:18ve bunun da ihracat bazlı olması gerekiyor.
02:14:21Yani iş talebe bağlı büyüme modelini artık ikinci plan etmemiz gerekiyor.
02:14:26Bakınız hep konuşuluyor.
02:14:28Yok Çin modeli, Tayvan modeli, Vietnam modeli…
02:14:30Modelin adının ne olduğunu bir önemi yok.
02:14:32Türkiye kendi modelini kurmak zorunda.
02:14:34Türkiye kendi modelini kurarken de
02:14:36şunu net bir şekilde ifade ediyorum ki
02:14:38dış talebe bağlı bir büyüme modeli kurmak zorunda.
02:14:41Bugün Türkiye'deki kafelerle, lokantalarla, hizmet sektörüyle
02:14:46bu işi biz yürütemeyiz, daha çok ilerletemeyiz.
02:14:49Mutlaka sanayideki ciddi büyüme ve ihracat bazlı talebe karşılık verecek bir dönüşme girmek zorundayız.
02:14:57Ben aslında umutsuz değilim.
02:15:00Çünkü yeni program da ihracatı ve turizmi çok önemsiyor.
02:15:04Ama tabii ki her şeyin bir vakti var.
02:15:06Çünkü biliyorsunuz çok sıkıntılı bir dönemden geliyoruz.
02:15:09Rezervlerin eksiğe döndüğü bir dönemden belli bir noktaya geldik.
02:15:12Ben biraz daha sabırlı olmak gerektiğini düşünüyorum.
02:15:16Ve gerçekten de harcama tarafı ile ilgili daha sert tedbirler gerekebilir mi?
02:15:21Bunu da ben tartışmaya çalışmak gerekiyorum.
02:15:23Ortada bir problem varsa bu problemi sadece belli kesimler karşılığını vermemeli.
02:15:29Tüm toplum olarak bunun karşılığını vermeli diye düşünüyorum.
02:15:32İster belge politikaları deyin, ister ücret artışlarıyla ilgili oynamalar deyin.
02:15:38Bunların hepsi bir felakarlık meselesidir.
02:15:40Bu felakarlık meselesinin de ortaya konması ve toplumca bölüşümün de fayda var diye düşünüyorum.
02:15:45Yani şimdilik bu kadar söylemek yeterli diye düşünüyorum Arzu Hanım.
02:15:49Peki, çok teşekkür ediyorum.
02:15:51Bu başlıklarla birlikte de noktalıyoruz artık Memleket Meseleleri programını.
02:15:54SETE Ekonomi Araştırmacısı Deniz İstikbal bizlerle birlikteydi.
02:15:58Çok teşekkür ediyorum değerli katkılarınız için.
02:16:00Ben teşekkür ederim dağılık için.
02:16:02Çok sağ olun.
02:16:03Gazeteci Mete Sohtoğlu, çok teşekkürler değerli katkılarınız için.
02:16:06C-Ekonomist Prof. Dr. Yusuf Dinç, çok teşekkürler efendim değerli katkılarınız için.
02:16:11Teşekkürler Arzu Hanım efendi, sağ olun.
02:16:13Ekonomist Doçent Dr. Murat Turgut, çok teşekkürler efendim değerli katkılarınız için.
02:16:17İyi yayınlar diliyorum, kolay gelsin.
02:16:20Çok sağ olun.
02:16:21Kutsalıyoruz bu başlıklarla birlikte Memleket Meseleleri'ni.
02:16:23Ekonomi başlıklarını yaklaşık 3 saatlik dilimde sizlerle paylaşmaya çalıştık.
02:16:27Saatler 00'ı gösterdiğinde Celal Alpay'ın sizlerle birlikte olacak gece programında detayları sizlerle paylaşacak.
02:16:34İyi geceler diliyoruz.