Ülke TV
  • evvelsi gün
Tarihi sevdiren ve merak uyandıran program Tarihte Yürüyen Adam geçmişten günümüze kadar ayakta kalmayı başaran tarihi yapıları ve hikâyelerini izleyicilerle buluşturuyor.

Mekanların tarihçesi, gündelik hayatta sıkça kullanılan deyişlerin kökeni ve tarihe farklı bir bakış Ülke TV’de… Kimi zaman mimari yapıları ile ilk olma özelliğine sahip yerleri ekrana taşıyor.

“Dünü bilmeyen bugünü anlayamaz; bugünü anlamayan yarını göremez, yarını inşâ edemez; hattâ dünden gelen hamlelerin nedenlerini bile düşünemez.” diyen Abdulbaki Gölpınarlı’nın sözünden ilhamla ‘Tarihte Yürüyen Adam’ dünü anlatıyor, bugünü gösteriyor ve yarının rotası için ışık tutuyor.

Tarihi camiler, kervansaraylar, üstünde birçok medeniyetin yaşadığı Mezopotamya ve Anadolu şehirlerinin bilinmeyen hikâyeleri Tarihte Yürüyen Adam ile her Cumartesi Ülke TV’de…
Döküm
00:00Vakıf Katılım tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimizi sunar.
00:30Vakıf Katılım tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimizi sunar.
01:01Efendim merhabalar.
01:03Tarihte yürüyen adam vakıf eserlerimiz olarak bu hafta Tarihi Yarımada İstanbul yani Fatih'teyiz.
01:10Edirnekapı semtinin sülliyet yapılarından bir tanesi hatta anıtsal yapılarından bir tanesi Mihrimah Sultan Külliyesi'nin içerisindeyiz.
01:19Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii ve Külliyesi Tarihi Yarımada İstanbul'un en yüksek tepesinde inşa edilmiş külliyelerden bir tanesi.
01:27Ve İstanbul'un altıncı tepesi üzerinde.
01:30Mihrimah Sultan Camii'nin burada yani Kanuni'nin kızı, sevgili kızı Mihrimah Sultan'ın Üsküdar'dan sonra Edirnekapı'da bu külliyeyi, bu camiyi inşa etmesinin temel sebebi vardı.
01:42İşte bunları bilmeden Mihrimah Sultan Camii ve Külliye'nin anlamı anlaşılmaz.
01:57Müzik
02:17İstanbul'un altıncı tepesi yani Tarihi Yarımada İstanbul'un altıncı tepesi üzerinde en yüksek mevkide inşa edilen
02:25Mihrimah Sultan Camii ve Külliyesi'nin burada olmasının temel nedeni konumuydu.
02:31Efendim Mimar Sinan'ın hanım sultanlar içerisinde ya da padişah dışında aile üveyleri arasında en yüksek ve en geniş ölçülerde inşa edilen bu cami tasarım olarak hala da o plastik etkisiyle beraber etkileyici durmaktadır.
02:48Bu külliyenin burada inşa edilmesinin temel sebebi hemen benim solumda yer alan tarihi İstanbul surlarıydı.
02:56Ve bu surlarının buradaki Edirnekapısı o kadar önemli bir noktaydı ki 5. yüzyıldan itibaren Büyük Roma İmparatorları'nın bizim Bizanslıya tanınmadığımız daha sonraki Roma İmparatorları, Osmanlı Padişahlarının giriş yaptığı önemli bir kapıydı.
03:15Burası İstanbul'un gümrük kapısıydı. Roma döneminden bu yana kara gümrüğünün olduğu önemli bir noktaydı.
03:25Bütün Balkanlar ve Edirne bölgesinden gelen insan, emtia, mal her şey bu noktada geçiş yapmak zorundaydı.
03:35Ve bu gelenek 5. yüzyıldan itibaren Osmanlı'nın yıkılışından Cumhuriyet'in dönemine yani 1960'lara kadar da peyderpey değerlerini kaybede kaybede devam etti.
03:481980'lere kadar Rami bölgesinde yer alan askeri kışalardaki askerlerin izin zamanlarında Fatih'e girişleri sadece Edirnekapı'dan olurdu.
04:01Bu gelenek 5. yüzyıldan bu yana sur dışındaki askeri birliklerin izin zamanlarına girmelerine izin verilen tek kapıydı.
04:11Ve 1980 ihtilalinden sonra bu özelliği kalkıyor ve askerler Edirnekapı'dan içeri giriş yaparlar.
04:19İzinlerini sur içinde geçireceklerse burada nizamiyeye gözükmek zorundaydılar.
04:25Bu özelliği bile dünyadaki en kadim özelliklerinden bir tanesiydi.
04:31Mese yolunun başlangıç noktalarının olan Edirnekapı'dan başlayan yol Sultanahmet'te sona eriyordu.
04:39İşte bu özellik o kadar geniş bir özellik taşıyordu ki İstanbul'a atanan elçiler herhangi devlet görüşmelerine gelenler Tophane Limanı'na yanaşmak zorundaydı.
04:50Tophane Limanı'na gemiyle gelenler geldiklerinde buradan kayıklarla Eyüp'e geçiyorlar.
04:57Ayvansaray üzerinden karayoluyla bu kapıdan girerek Topkapı Sarayı'na ya da Sadrazam Konağı'na doğru görüşmeye gitmek zorundaydılar.
05:06Öte noktada kılıç kuşanma merasimlerinde bile padişah culus yolundan geliyor, kılıcı kuşanıyor.
05:13Artık hukuki olarak ve kamuoyunda padişahlığı kabul olmuş olan padişah karayoluyla Edirnekapı'dan içeri giriyor
05:22ve bu yol Fatih Camii'nin avlusundan geçerek Topkapı Sarayı'na doğru devam ediyordu.
05:28Bu gelenek hiçbir zaman iptal edilmedi.
05:32Osmanlı padişahları kılıç kuşanma merasimlerini devamlı bu şekilde gerçekleştirdiler.
05:38O yüzden Edirnekapısı o kadar önemliydi ki buradaki yeniçerilerin bile kendi içerisinde ait ayrıcalıkları vardı.
05:46Eğer bugün maalesef bu kadar önemli, tarihsel önemli olan Edirnekapısı ve surları bugün çok bakımsız bir halde.
05:55Eğer meraklıysanız hemen Edirnekapısı'nın içinden geçerken üstünde bir lento vardır.
06:02O lentoda yüzyıllar boyunca hangi yeniçerilerin görev yaptıklarına dair yeniçerilerimizleri yani onları temsil eden simgeler yer almaktadır.
06:13Hala da muhafazasını korumakta.
06:16Bu kadar önemli bir noktada esasında işte bu sebepten dolayı burada Mihrimah Sultan Külliyesi inşa ediliyor.
06:33Edirnekapısı'nın içinden geçerken üstünde bir lento vardır.
06:37Bu sebepten dolayı burada Mihrimah Sultan Külliyesi'nin içinden geçerken üstünde bir lento vardır.
06:44Bu sebepten dolayı burada Mihrimah Sultan Külliyesi'nin içinden geçerken üstünde bir lento vardır.
06:51Bu sebepten dolayı burada Mihrimah Sultan Külliyesi'nin içinden geçerken üstünde bir lento vardır.
06:57Edirnekapısı'nın bu özelliği tabii ki iktisadi olarak sosyal olarak pek çok etli zincirini oluşturuyor.
07:18Bunlardan bir tanesi bugüne kadar yaşayan Karagümrük ismidir.
07:23Karagümrük semti Edirnekapı'daki iktisadi teşekküllerin konumlandığı bir yerde.
07:30Hatta tarihte biliyorsunuz Öküz Mehmet Paşa vardır.
07:33Bazen işte buna nazaran hikayeler uydururlar.
07:37Ya da öksüz Mehmet Paşa demeye çalışırlar.
07:40Esasında Öküz Mehmet Paşa'dır.
07:41Neden? Çünkü babası Karagümrük'te öküz nalbantıydı.
07:45Düşünebiliyor musunuz Osmanlı'daki liyakat sisteminin nasıl olduğunu?
07:49Bir öküz nalbantının çocuğu sadrazamlığa kadar yükselebiliyor.
07:54Şimdi bu Öküz Mehmet Paşa'nın vakıfları da Karagümrük'tedir.
07:57Yani babası adına yaptırdığı iki tane de mescit ve akarlar vardır.
08:02Bugün Karagümrük semtini gezmeye başlarsanız pek çok esnaf isimleri görürsünüz sokak isimlerinde.
08:08Bunun da sebebi Edirnekapı'daki bu sosyal iktisadi yapılanmadan dolayıdır.
08:14Hatta Salmatomruk sokağı Edirnekapı'da yaratılıyor.
08:18Salmatomruk sokağının ismi de Edirnekapı bölgesindeki ticari olarak ya da kaçak olarak İstanbul'a gelmeye çalışan
08:27ticari usulsüzlük ya da borcunu ödemeyenlerin hapsedildiği yerdir.
08:33Orası da Karagümrük ve Edirnekapı Gümrük alanının güvenlik alanıydı.
08:39Salmatomruk ve işte o Tomruk alanına bağlanması suçları orada hapsedilmesinden dolayı bir gelenek olarak devam etmişti.
08:47Edirnekapı'daki romanların burada iskan edilmesi bile devlet eliyle yapılmıştı.
08:53Çünkü bu Edirnekapı noktasındaki kalaylama, bakır dövme, demir dövme işi bunların hepsi buradaki romanların mesleğiydi.
09:04Yani bugün mesleksiz olarak görülen romanlar Fatih döneminden beri önce Seraçhane bölgesine yerleştirilmişlerdi.
09:12Daha sonra bugünkü Edirnekapı bölgesine yerleştirildiler.
09:15Çünkü demir, kalay sektörünün temel işçileri onlardı da sektör onların elindeydi.
09:22Ve bu yüzden de Edirnekapı'ya yakın olarak konumlandırılmıştı.
09:25Efendim işte böyle bir noktada Mimar Sinan'a Mihrimah Sultan Külliyesi inşa ediyor.
09:32Konum olarak burası o kadar önemliydi ki şunu da ifade etmeden geçmemek gerek.
09:38Dediğim gibi burası iktisadi ve sosyal noktada bir kapıydı.
09:42Hem de siyasi önemi olan bir kapıydı birinci derecede.
09:45Ama askeri kapı değildi.
09:47O yüzden İstanbul'un fethi ve sonrasındaki hep karıştıran Topkapı mıydı Edirnekapı mıydı mevzusunda askeri kapı Topkapı'ydı.
09:56İstanbul surlarının Topkapı'nın dışına sancaklar asılmaya başlandığında ordunun sefere çıkacağının alameti başlamış oluyordu.
10:05O yüzden de ordu Topkapı'dan sefere çıkardı.
10:09Trakya bölgesine Balkanlara doğru gidecekse ordu Topkapı'dan çıkar.
10:13Eğer Anadolu'ya doğru gidecekse Üsküdar'a geçiş yapardı.
10:17O yüzden de burası askeri kapı değildi.
10:20Bir de İstanbul'un tahıl olarak sadece bakliyat ve tahıl noktasındaki kapısı da Silivri Kapı'ydı.
10:27Sebebi de bugünkü Silivri bölgesi tarım alanları noktasından dolayı oraya Silivri Kapı ismi verilmişti.
10:35Edirnekapısı bu yüzden çok önemliydi ve bu noktada herkesin bir külle yaptırma isteği vardı.
10:44Hatta arşiv belgelerinde Mihrimah Sultan Külliyesi'ne karar verildiği esnada
10:49yine sadrazanlardan 1. Selim'in kızı Fatma Sultan'ın eşi Kara Mustafa Paşa'nın burada bir külliye inşa ettirmek istediğini
11:01ama Mihrimah Sultan adına bir külliye ile hazırlıklarına başlandığından dolayı onun talebi reddedilmiştir.
11:09Bunu tabii arşiv belgelerinde görüyoruz.
11:12Niye Kara Mustafa Paşa?
11:14O zaman hayatta mirayet değildi.
11:16Vakfın mütevellisi yoluyla yani Fatma Sultan'ın isteğiyle burada bir külliye teşekkül ettirmek istendiğini öğreniyoruz.
11:23Mihrimah Sultan Külliyesi o yüzden çok önemliydi bu noktada.
11:27Ve buna göre burada bir tasarım başarısı, bir farklılığı inşa ettirilmişti.
11:34Mimar Sinan ve ekibi tarafından.
11:38Mimar Sinan ve ekibi tarafından.
12:00Bugün Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii'nin içerisine geldiğinizde
12:05yapının inşası ile ilgili bir kitabe ile karşılaşamıyorsunuz.
12:08Tabii bunun pek çok sebepleri var.
12:10Şimdi ileriki dakikalarda bunları size anlatmaya, aktarmaya çalışacağım.
12:14Vakıf kayıtlarından yola çıkılarak 1562 ile 166 yılları arasında inşa edildi.
12:201566'da tamamlandı ifadeli.
12:23Peki Mihrimah Sultan Camii ve Külliyesi'ni hangi yapılar oluşturmakteydi?
12:28Erkezdeki caminin yanında, caminin surlara yakın noktasında
12:33ve hemen yapının doğu kanadında bir arastası bulunmaktaydı.
12:39Çünkü Edirnekapı'nın girişinde bir çarşıya yerleştirilmişti.
12:44En önemli ihtiyaçlardan bir tanesi.
12:46Caminin bir türbesi ve sıbyan mektebi bulunmaktaydı.
12:50Caminin önünde de bir hamam var.
12:53Tabii bu hamam çok tartışılıyor.
12:55Külliye'den sonra inşa edildiği kabul ediliyor ya da Mimar Sinan tarafından yapıldığı
13:00ama depremler ve yangınlar sonucunda zarar görüp yenilenmesinden dolayı
13:05şu anki Mimar Sinan dönemine ait formu korumadığı ifade ediliyor.
13:10Ama bir çifte hamamı da bu külliye içerisinde dahil edebiliyoruz.
13:14Bir de şu an içerisinde bulunduğum avlu çok ilginçtir.
13:21Medrese ile cami aynı avlu içerisinde yer almıştır.
13:25Bu özelliği nerede görüyoruz?
13:27Beşiktaş Sinanpaşa Camii'nde görüyoruz.
13:29Biliyorsunuz caminin avlusu ile medresenin avlusu ortaktır.
13:34Hemen caminin kapısına çıktığınızda karşınızda medrese odaları oluyor.
13:38Burada da aynı şekilde düzenlenmiştir.
13:40Avlu ile medrese, iki kanatta medrese yer verilmiştir.
13:44Buradaki medresenin bir farklılığı vardır.
13:47Dershane odası inşa edilmemiştir.
13:49Şunu gösteriyor.
13:50Edirnekapı Camii'nin içerisinde medrese eğitiminin devam edildiği,
13:55talebelerin iskanının buradaki hücrelerde, odalarda gerçekleştirdiği görülüyor.
14:02Edirnekapı Camii'nin süre yakın olması nedeniyle
14:06tarihin pek çok olaylarını da şahit oluyor.
14:09Onlara geçmeden önce şunu söylemem gerekiyor.
14:12Mimar Sinan ve ekibinin burada inşa ettirdiği yapıdaki
14:17o taşın plastik yapısı, tasarım başarısı inanılmaz boyutlardır.
14:22Yerinde görmediğiniz müddetçe anlatmak o kadar zordur ki.
14:25Yani Seredere bir biblo gibi seyretmeniz gereken bir yapıdır burada.
14:29Ama bu yapı bu kadar muhteşem yapılmasının altındaki temel var.
14:33Gerçekten altındaki önemli özellik vardır.
14:35Burası bir kil tabakasıdır.
14:37Aynı şekilde Fatih Camii'nin olduğu alan da kil tabakasıdır.
14:42Biliyorsunuz kil suyu yediği zaman pelte gibi olur.
14:46Ama susuz kaldığında betondan daha sert, daha korunaklı bir yapıdır.
14:51İşte buradaki yapıyı inşa edilirken,
14:54hemen Edirnekapı Mihramaz Sultan Camii'yi muhakkak gezmenizi tavsiye ederim.
14:58Yapının olduğu arazi hafif eğimli, hafif düz arası bir şey kalmasına rağmen
15:05Mimar Sinan bunu asla zorlamamış.
15:09Ve caminin bugünkü kara gümrük tarafına ulaşacak şekilde bir yükselti olmuş.
15:14Zaten camiye girerken merdivenlerden yukarı doğru çıkıyorsunuz.
15:17Aynısı Kadırga, Sokulu Camii'nde olduğu gibi.
15:20Ve hemen arka taraf yani medreselerin olduğu alanda,
15:24zemine, arka surlara yakın bir noktada,
15:27buradaki amaç topografiyeye uyum sağlayabilmek
15:32ve bölgedeki kil tabakasının zamanla suyla,
15:36yeraltı surlarıyla beraber oluşturabileceği etkiyi azaltmaktır.
15:40Tabi ki bunu gidermek için ne yapılmış?
15:44Mimar Sinan tarafından Edirnekapı Mihramaz Sultan'ın caminin çevresinde
15:48kuyular açılmıştır ki zemin suyunu çekilebilmesi için.
15:52Hatta ki buradan açılan bir su yolu kanalıyla beraber
15:56Fatih içerisine doğru bir yol intikal ettirilmiştir.
16:00Bunun bir benzerini biz nerede görüyoruz?
16:02Bugüne Fatih'te Horhor semtinin isminin verilmen kanaldan dolayı.
16:07Fatih Camii'nin altındaki o yine su, yeraltı su kaynakları,
16:12oradaki kil tabakasını yumuşatmaması için bir kanalla aşağı doğru,
16:17Horhor'a yani Sarıçhane'ye doğru verilmiştir.
16:19Tarihi Sarıçhane'nin hem su ihtiyacı karşılanmış,
16:22hem de aşağıya, Aksaray'a doğru o su intikal ettirilerek
16:26bölgedeki, zemindeki yumuşama engellenmeye çalışılmıştır.
16:30İşte o suyun oradaki akışından dolayı Horhor sesi çıktığı için
16:34halk arasında o semtte de Horhor demişler.
16:36Aynı şekilde buradan da Karagümre'ye doğru bir su kanalı verilmiştir.
16:40Hem semtin su ihtiyacı karşılanmıştır.
16:42Öküz Mehmetpaşa Camii'nin olduğu alana kadar bu su devam eder.
16:47Şimdi bu kil tabakasından dolayı maalesef İstanbul'un depremlerinde
16:54Edirnekapı Camii zarar görmüştür.
16:57O yüzden de Mimar Sinan bu yapıyı,
16:59gelecekteki durumu topografyaların yapısından dolayı yapıyı yüksek,
17:04ayaklar üzerinde oturan duvarların hafifleterek,
17:07yani duvarların taşıyıcılığı olmadan,
17:09orayı bol pencerelerle yapının esnekliğini sağlamıştır.
17:13Hem yapının içindeki ferahlık sağlanmıştır,
17:15hem de zemindeki bu kil tabakasının zamanla oluşabileceği deprem esnasındaki
17:21zemin sıvılaşmasından dolayı da yapının zararı engellenmeye çalışılmıştır.
17:26Zaten 1766 depreminde, 1894 depreminde hep minaresi yıkılmıştı
17:32ve son cemaat kısmına ve kubbeye zararlı olduğu yapılan onarım kayıtlarına yer almaktadır.
17:39Hatta ki 1894 depreminde minare yıkılıyor ve 1912'ye kadar bu yapının restorasyonu sürüyor.
17:48Tabi ki zor bir dönem.
17:50Bu yüzden de minare Mimar Sinan dönemine aittir.
17:54Sadece pabuçluk dediğimiz, yani kaidesi Mimar Sinan dönemine aittir.
17:58Zamanla dönemin zevkine göre minarı incelerek devam etmiştir.
18:031994 depreminde de bu minare yine zarar görmüştür.
18:08Yine restorasyonundan geçirmiştir.
18:11Bu yüzden de bir noktada Mimar Sinan'ın bu yapının bütünündeki statiyi korurken
18:19esasında şuna da dikkatli bakmak lazım.
18:23Mesela caminin içinde çinilere yer verilmemiş olması.
18:27Benim kanaatimce bu bölgedeki esneklik ve deprem hareketlerindeki zeminden dolayı
18:33tezzinatın zarar görüleceği, çok fazla çinilerin çatlaklar oluşabileceği için
18:38burada yapının iç tezzinatına çineye yer verilmediği düşüncesindeyim.
18:43Bu yüzden de taşın plastik etkisini bu yapıda o kadar güzel uygulanmıştır ki
18:49bir anısal eserliğin ötesine bir plastik tasarım olarak karşınıza çıkmaktadır.
19:38Mimarlık eğitimi gören her öğrencinin muhakkak Mimar Sinan eserlerini görmesi
19:50gerekiyor.
19:51Yerinde görmesi gerekiyor.
19:52Bugün Edirnekapı Camii bir ressam için, bir heykeltıraş için, bir tasarımcı için
19:58muhteşem bir veri kaynağı gibidir.
20:00Şu an benim bulunduğum son cemaat kısmındaki sundurmalı yani ön cemaat kısmı,
20:05asıl son cemaat kısmı arasındaki o düzenleme, sunarı arasındaki ahenk, o galeri mantığı
20:12inanılmaz bir perspektif estetiği sunar.
20:14Cephelerdeki o plastik taşın plastik etkisi size tasarım gücünüzü, bakış açınızı
20:20o kadar güzel zenginleştirir ki medresenin yerleştirilmesi bile buradaki estetik noktayı
20:28mimari estetiğin zirve noktası olarak ifade edebiliyoruz.
20:32Aynı şekilde merdiven çıkışları Kadırgasokullu'daki araziye yerleşimi, buranın araziye yerleşimi
20:39noktasında bir görsel veri tabanı gibidir.
20:43Bugün hemen Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii'ne geldiğinizde Taçkapı'daki mermer düzenlemeleri,
20:51o niş oyukları, nişler, Taçkapı'nın üzerinde yer alan mermer tezzinatın tamamı o masif
21:00duvarlarla beraberki ahengi inanılmaz bir boyuttadır.
21:04Yani bir tablodan çıkmış bir yapay zekanın ürününden daha muhteşem olarak bizlere bir göz estetiği sunmaktadır.
21:30Müzik
21:501562-1566 arasında inşa edilen Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii,
21:56Osmanlı padişahların dışında hanedan mensupları tarafından yaptırılmış mabetler arasında en yüksek ve en geniş mabete sahip.
22:04Buradaki Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii.
22:07Buradaki yaptırılan caminin pek çok hikayeleri var ama asıl gerçeği şudur.
22:12Balkan coğrafyasından buraya gelen en önemli gümrük giriş noktası olan yerde Mihrimah Sultan Külliyesi inşa ediliyor.
22:21Aynı şekilde Anadolu gümrüğünün de önemli noktasında Üsküdar'daki Mihrimah Sultan Külliyesi inşa ediliyor.
22:27Bu Osmanlı toplumunun, Türk toplumunun yani Türklerin İslamiyet öncesinden beri gelen bir gelenek var.
22:35Kız evlada verilen değer.
22:37Bir Kanun Sultan Süleyman düşünün o dönem içerisinde dünyanın en güçlü padişahlarından bir tanesi kendi adına değil kızı adına yaptırıyor.
22:45İşte bunu görmediğimiz zaman pek çok efsaneler uydurmaya başlarız ve burada işte Mimar Sinan Mihrimah Sultan aşkını ifade ederiz.
22:52Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii'ni de tekrar da ifade etmek gerekiyor.
22:56Mimar Sinan mimar başı olarak 70 küsur 80 yaşına yakın bir noktadaydı.
23:04Bu cami inşa edildiğinde de zaten Mihrimah Sultan evli bir insandı.
23:10Bu dönem içerisinde bunun yanında işte Mihrimah Sultan'ın ismi asıl ismi Mihrimah Ay ve Güneş ve burada işte güneşin ayın batışı doğuşuyla ilgili ayarlamalar yapıldığına dair söylenir.
23:25Ama bunu olabilmesi için dünyanın düz olması gerekiyordu.
23:29Dünya yuvarlak olduğuna göre bunun olması maalesef imkansız.
23:34Edirnekapı Mihrimah Camii'nde olduğu gibi Üsküdar Mihrimah Camii'de ilk inşa edildiğinde tek minareliydi.
23:40Daha sonra Mahya geleneğinden dolayı Üsküdar'daki ikinci minare inşa ediliyor.
23:45O yüzden de iki minaren arasından güneşin doğuşu veya batışı söz konusu olamaz efendim.
23:51Buradaki tek minarenin olması yapının yükseklik tutulması duvarladık taşıcılığı azaltılıp pencerelerle içeriye aydınlık olması temel noktası zemin yapısıdır.
24:03Zemindeki o kil tabakasının zaman içerisinde yapıya zarar vermemesi ve yapıdaki o taşıcılığı dört ayak üzerinde kubbenin taşımasının temel noktasındaki yeten unsur budur.
24:16Bunun noktasında Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii baştan da ifade ettiğim gibi taşın plastik etkisiyle vurgulandığı önemli bir maliyet.
24:27Yani benim mimar sinan yapıları içerisinde en etkileyici gördüğüm yapılardan ilk başında Süleymaniye'de bunu inkar edemeyiz ama
24:36Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii hem konumu itibariyle hem mimari tasarım açısından beni çok daha etkilemiştir.
24:44Ki buradaki masif yani taş küfeki duvarlarındaki o masifliğin yanında pencereler üzerindeki yapılan tezzinatla harim kapısı yani cümle kapısı,
24:54asıl giriş kapısı, mabete giriş kapısının üzerindeki kalem işleri bunların hepsi o kadar dengeli tasarlanmıştır ki bir sanat açısının ötesinde
25:03bir ressamın bir tasarımcının ilham alacağı yerlerden bir tanesi burası.
25:14Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii mimar sinan ve ekibinin oluşturduğu etkileyici yapılardan bir tanesi.
25:43Ama burada 16. yüzyılın özelliklerinden bazı farklılıklar göreceğiz.
25:48Bunlardan bir tanesi bizim kadınlar mahfili dediğimiz nokta.
25:52Hani 16. yüzyıl yapılarında diğer mimar sinan yapılarında gördüğümüz gibi kadınlar mahfili denilen kısım esasında yok.
25:59Bugün söylenen yerlerde tamamen zaten dar ve çok da ibadette müsait noktalar değil.
26:08Burada ise tam tersi çok ilginç bir noktadır.
26:11Kadınlar mahfili denilen kısım gayet geniş tutulmuştur ve artı hünkâr mahfili de gayet geniş tutulmuştur.
26:18Bunun noktası buranın gümrük kapısı olması ve halkın burada çok fazla giriş çıkış yapmasının dolayı da
26:26kadınların ihtiyacını istina eden burada kadınlar mahfili 16. yüzyıl yapılarının arasında çok büyük bir farklılık gösterecek şekilde geniş tutulmuştur.
26:35Hemen arkamda yer alan minber muhteşem bir oymalı mermer işçiliğini arz eder.
26:42Yani çok zarif külah kısmına kadar gayet böyle bütün estetik teziniyle beraber mükemmel bir bütünlük oluşturmaktadır ki.
26:51Mukarnaslı mermer mihrapla beraber.
26:54Yapının içerisine girdiğinizde size o ferahlığı veren yüksekliği sağlayan galeleriyle görüyorsunuz.
27:01Biraz evvel bahsettiğim gibi hünkâr mahfili ve kadınlar mahfili dolandığı galerili oluşturan 2 tane sağda ve solda olmak üzere toplamda 4 tane granit sutunun gerisine bir galeri oluşturuyor.
27:16Asıl kubbeyi taşıyan ayaklar baldekan tarzı dediğimiz mimari formda oluşturulmuştur.
27:23Ve bu da yapıdaki genişliği, derinliği ve yapının yaklaşık yüksekliğiyle beraber kubbe yüksekliğiyle beraber çok ferah çok da enerjisi güzel bir yapıdır burası.
27:35Bir yolcunun ya da yolcuya çıkacak olanın ferahlayabileceği çok da güzel bir şekilde haz alarak ibadet edebileceği bir mekan inşa edilmiştir.
27:53Mimar Sinan ve ekibinin 16. yüzyılda inşa ettiği mabetlerde çok başarılı bir şekilde uygulanan revzenli pencereler.
28:22Yani alçı pencereler ya da vitraylı pencereler olarak ifade edilir.
28:26Bu pencereler bu caminin de güney cephesindeki o ahenge katkı sağlarken yine yangarelerin üst katları da revzenli olarak uygulanmıştır.
28:38Ve bu da yapıda sadelikle beraber o renkliğin dengesinin muhteşem bir şekilde kutusunmaktadır.
28:45Yani tablo gibidir.
28:47Bütün bu iç tezzinattaki denge mermer mihrabın mukarnaslı hali minberin oymalı nakışlı haliyle beraber tezzin ile beraber hünkar mahfilindeki o ahşap korkuluklarıyla beraber yapı içerisindeki tezzinat birbirini tamamlayıcıdır.
29:03Efendim Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii'nin külliyesini oluşturan yapılardan medreseler, çarşısı yani arastası ve Sıbyan Mektebi ile türbe bu yapının tamamlayıcı noktalarından devamında da çifte haman ve çeşme.
29:19Bütün bu özelliklerinin yanında tabi ki buradaki caminin ayakta durması için oluşturulan arasta esasında buranın akarıdır.
29:30Vakıf geleneği ve kültürünün içsadi olarak sağlanmasıdır.
29:34Bugün nasıl vakıf katılım sayesinde, vakıflar genel müdürlüğü sayesinde bu yapıların restorasyonunu gerçekleştirip bu güzelliğin bugün de yaşatılmasını sağlandığı gibi aynı kültür, aynı vakıf geleneği içerisinde o dönemlerde bu yapıları akarlar oluşturmuştur.
29:52İşte buradaki çarşıların temelinde de bu yatmaktaydı.
29:55Bu akarlardan bir tanesi de esasında hamamdı.
29:57Hamam da bu külliyelerin gelir noktalarından bir tanesiydi.
30:02Bu yüzden de bu hamamlara çok büyük önem verilirdi.
30:05Bugün dediğim gibi tartışmalı da olsa Edirnekapı Mihrimah Külliyesi içerisinde yer alan çifte hamam yani hem kadınlar hem erkeklere hizmet verebilen bu hamam İstanbul'un depremleri ve semtte meydana gelen yangınlar münasebete pek çok zararlar görmüş
30:22ve Mimar Sinan döneminin özelliklerini yitirdiğini bugünkü çağdaş tarihçiler ifade etmektedir.
30:29Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii'nin hemen mihrap duvarının önünde yer alan Sıbyan Mektebi'yle bitişik aynı mimari özellik taşıyan yani üst örtüleri kubbe ve yanlarda tonozla oluşan Sıbyan Mektebi'yle beraber aynı mimari formu taşıyan türbede Mihrimah Sultan'ın kızı Ayşe Sultan'ın eşi Güzel Ahmet Paşa ya da Semiz Ahmet Paşa'nın mezarı bulunmaktadır ve onun aile efradının mezarı bulunmaktadır.
30:58Biliyorsun Mihrimah Sultan'ın da kızı Üsküdar'daki Mihrimah Sultan'ın yaptırmış olduğu külliyedeki türbesinde yatmaktadır.
31:29Başta İstanbul şehri olmak üzere Osmanlı şehirlerinin mimari eserleri ekonomiyle yani iktisadi yapının teşekkülü artı sosyal hayat, demografik hareketlilik ve tarihi coğrafya içerisindeki topografyanın etkisiyle beraber aldığı biçim tekrardan değerlendirerek bu yapıların yeniden yazılması gerekiyor.
31:52Tarih nasıl yazılır hatta Türk Tarih Kurumu'ndan çıkan kitabın Sem Tarihleri Nasıl Yazılır bölümünde kaleme aldığım gibi Edine Kapı'yla ilgili söylenen çağdaş tarihçiler ya da sanat tarihçileri tarafından işte İstanbul'da yerleşiminin olmadığı işte bir noktada Mihrimah Sultan Camii inşasına karar verilmiş gibi cümleler karşılaşılmaktaydı.
32:14Ki daha sonra bunlar tekrar toparlanmaya başlandı.
32:17Çünkü İstanbul'un sosyal ve iktisadi noktadaki siyasi noktadaki en önemli Edine Kapısı bölgesi yerleşimden uzak ve hareketsiz bir bölge değildi.
32:29İşte o yüzden de bu cami inşa edilirken hem yapının yani temellerdeki toprak yapısının etkisi hem sosyolojik olarak konumu hem de fonksiyon olarak biçimlerinin işini burada görüyoruz.
32:42Hani dedim ya 16. yüzyıl yapılarında kadınlar mahfili diye bir şey yoktur.
32:47Onlar genellikle dar kadınlara uygun olmayan mekanlardı.
32:51Ama burada Edine Kapı Mihrimah Sultan'da bunu farklı bir şekilde görüyoruz.
32:56Bir defasında kadınlar mahfile çıkış avludan oluyor.
33:00Ayrı bir kapıdan oluyor.
33:01Cami içerisinden olmuyor.
33:02Ve merdivenler gayet geniş, düzgün ve basamak aralıkları tam bir insanın rahatça inip çıkabileceği şekilde tasarlanmış.
33:10Mekana geldiğimizde yani bu alana geldiğimizde gayet geniş bir noktada ibadetiniz yapılacağınız bir şekilde düzenlenmiş.
33:17Bu özellik buradaki Edine Kapısından dolayı yani buradaki sirkülasyondan dolayı buna göre ayarlanmıştır.
33:24Aynı şekilde de hünkâr mahfilin olduğu kısımda giriş kapısı yine avludan verilmiştir.
33:31Cami içerisinden verilmemiştir.
33:33Camiye hakim bir noktasınız ama girişiniz çıkışınız gayet bağımsız bir şekilde yapabiliyorsunuz.
33:39Bu burada Mimar Sinan ve ekibinin bu bölgenin sosyo-içtisadi yapısına göre tasarladığı bir bina olarak farklılığını koyuyor.
33:49Yani Mimar Sinan'ın esasında karakterlere göre işte bilmem neye göre şurada bir sürü efsane anlatılır ama
33:55bir noktada bulunduğu konumun sosyo-kültürel ve iktisadi yapısı dikkate alınmadan bugüne kadar değerlendirilmiştir.
34:04Efendim Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii'ni anlatan pek çok efsanenin yanında biraz daha akla yatkın bir mantıklı bir efsanesi vardır.
34:12Bunda genelde Hristiyanlar bu konuda çok ısrarlı dururlar.
34:16Bunu tabi bir yergi bir şey şekilde anlatmazlar ki kaynaklarında da geçer.
34:22Patrikhane arşivinde çalıştığım dönem Rum Ortodoks Patrikliği arşivinde çalıştığım dönemlerde bir kaynak göstermişlerdi bana.
34:29Sağ olsun Yorgo Benlisoy onu bana tercüme etmişti.
34:32Çok da hoşuma gitmişti.
34:34Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii inşa edilme programına alındığında caminin bugünkü batı yakasında kanadının olduğu noktada
34:44yani Sıbyan Mektebi ile Törübenin olduğu noktada bir ayı yorgi kilisesi var ve bu ayı yorgi kilisesinin istimlakı soskonusu.
34:52Ama şöyle bir şey yapılıyor bu kilisenin yeri değiştiriliyor.
34:57Bugünkü yine bu Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii'nin kapısına çıktığınızda karşınızda ayı yorgi kilisesi gelir.
35:03İşte Mimar Sinan ve ekibi ve Mihrimah Sultan'ın gayretleriyle izinle alınır.
35:10Mihrimah Sultan Camii inşası tamamlanmadan ayı yorgi kilisesi inşası tamamlanır ve burada ibadet çalışır.
35:17Tabi ki bugünkü ayı yorgi kilisesi Mimar Sinan döneminden kalan ayı yorgi kilisesi değildir.
35:22Bölgede meydana gelen 3 büyük yangın ve biliyorsunuz 1766-1894 depremlerinde de çok büyük bir bölge zarar görüyor.
35:31Bu noktada tekrardan yenilenen ve daha sonraki pek çok tamirler gören ayı yorgi kilisesi bugün hala meclislerini korumaktadır.
35:40Ve bu yüzden dolayı da bugünkü Edirnekapı Mihrimah Sultan Camii ilerisinde Sulukule'nin olduğu sınırda büyük bir arazi de yine bu kilisenin akarı olarak oraya bağışlandığı ifade edilir.
35:54Bugünkü Türk kaynaklarında ve arşivlerde bu bilgiler yer almamakta ama patrikayna kayıtlarında bununla ilgili bilgiler yer almaktaydı.
36:10İzlediğiniz için teşekkür ederim.
36:40İzlediğiniz için teşekkür ederim.
37:10İzlediğiniz için teşekkür ederim.
37:40İzlediğiniz için teşekkür ederim.