Matki
Transcript
00:00:00You
00:00:30You
00:01:00You
00:01:30You
00:02:00You
00:02:30You
00:02:32You
00:02:34You
00:02:36You
00:02:38You
00:02:40You
00:02:42You
00:02:44You
00:02:46You
00:02:48You
00:02:50You
00:02:52You
00:02:54You
00:02:56You
00:02:58You
00:03:00You
00:03:02You
00:03:04You
00:03:06You
00:03:08You
00:03:10You
00:03:12You
00:03:14You
00:03:16You
00:03:18You
00:03:20You
00:03:22You
00:03:24You
00:03:26You
00:03:28You
00:03:30You
00:03:32You
00:03:34You
00:03:36You
00:03:38You
00:03:40You
00:03:42You
00:03:44You
00:03:46You
00:03:48You
00:03:50You
00:03:52You
00:03:54You
00:03:56You
00:03:58You
00:04:00You
00:04:02You
00:04:04You
00:04:06You
00:04:08You
00:04:10You
00:04:12You
00:04:14You
00:04:16You
00:04:18You
00:04:20You
00:04:22You
00:04:24You
00:04:26You
00:04:28You
00:04:30You
00:04:32You
00:04:34You
00:04:36You
00:04:38You
00:04:40You
00:04:42You
00:04:44You
00:04:46You
00:04:48You
00:04:50You
00:04:52You
00:04:54You
00:04:56You
00:04:58You
00:05:00You
00:05:02You
00:05:04You
00:05:06You
00:05:08You
00:05:10You
00:05:12You
00:05:14You
00:05:16You
00:05:18You
00:05:20You
00:05:22You
00:05:24You
00:05:26You
00:05:28You
00:05:30You
00:05:32You
00:05:34You
00:05:36You
00:05:38You
00:05:40You
00:05:42You
00:05:44You
00:05:46You
00:05:48You
00:05:50You
00:05:52You
00:05:54You
00:05:56You
00:05:58You
00:06:00You
00:06:02You
00:06:04You
00:06:06You
00:06:08You
00:06:10You
00:06:12You
00:06:14You
00:06:16You
00:06:18You
00:06:20You
00:06:22You
00:06:24You
00:06:26You
00:06:28You
00:06:30You
00:06:32You
00:06:34You
00:06:36You
00:06:38You
00:06:40You
00:06:42You
00:06:44You
00:06:46You
00:06:48You
00:06:50You
00:06:52You
00:06:54You
00:06:56You
00:06:58You
00:07:00You
00:07:02You
00:07:04You
00:07:06You
00:07:08You
00:07:10You
00:07:12You
00:07:14You
00:07:16You
00:07:18You
00:07:20You
00:07:22You
00:07:24You
00:07:26You
00:07:28You
00:07:30You
00:07:32You
00:07:34You
00:07:36You
00:07:38You
00:07:40You
00:07:42You
00:07:44You
00:07:46You
00:07:48You
00:07:50You
00:07:52You
00:07:54You
00:07:56You
00:07:58You
00:08:00You
00:08:02You
00:08:04You
00:08:06You
00:08:08You
00:08:10You
00:08:12You
00:08:14You
00:08:16You
00:08:18You
00:08:20You
00:08:22You
00:08:24You
00:08:26You
00:08:28You
00:08:30You
00:08:32You
00:08:34You
00:08:36You
00:08:38You
00:08:40You
00:08:42You
00:08:44You
00:08:46You
00:08:48You
00:08:50You
00:08:52You
00:08:54You
00:08:56You
00:08:58You
00:09:00You
00:09:02You
00:09:04You
00:09:06You
00:09:08You
00:09:10You
00:09:12You
00:09:14You
00:09:16You
00:09:18You
00:09:20You
00:09:22You
00:09:24You
00:09:26You
00:09:28You
00:09:30You
00:09:32You
00:09:34You
00:09:36You
00:09:38You
00:09:40You
00:09:42You
00:09:44You
00:09:46You
00:09:48You
00:09:50You
00:09:52You
00:09:54You
00:09:56You
00:09:58You
00:10:00You
00:10:02You
00:10:04You
00:10:06You
00:10:08You
00:10:10You
00:10:12You
00:10:14You
00:10:16You
00:10:18You
00:10:20You
00:10:22You
00:10:24You
00:10:26You
00:10:28You
00:10:30You
00:10:32You
00:10:34You
00:10:36You
00:10:38You
00:10:40You
00:10:42You
00:10:44You
00:10:46You
00:10:48You
00:10:50You
00:10:52You
00:10:54You
00:10:56You
00:10:58You
00:11:00You
00:11:02You
00:11:04You
00:11:06You
00:11:08You
00:11:10You
00:11:12You
00:11:14You
00:11:16You
00:11:18You
00:11:20You
00:11:22You
00:11:24You
00:11:26You
00:11:28You
00:11:30You
00:11:32You
00:11:34You
00:11:36You
00:11:38You
00:11:40You
00:11:42You
00:11:44You
00:11:46You
00:11:48You
00:11:50You
00:11:52You
00:11:54You
00:11:56You
00:11:58You
00:12:00You
00:12:02You
00:12:04You
00:12:06You
00:12:08You
00:12:10You
00:12:12You
00:12:14You
00:12:16You
00:12:18You
00:12:20You
00:12:22You
00:12:24You
00:12:26You
00:12:28You
00:12:30You
00:12:32You
00:12:34You
00:12:36You
00:12:38You
00:12:40You
00:12:42You
00:12:44You
00:12:46You
00:12:48You
00:12:50You
00:12:52You
00:12:54You
00:12:56You
00:12:58You
00:13:00You
00:13:02You
00:13:04You
00:13:06You
00:13:08You
00:13:10You
00:13:12You
00:13:14You
00:13:16You
00:13:18You
00:13:20You
00:13:22You
00:13:24You
00:13:26You
00:13:28You
00:13:30You
00:13:32You
00:13:34You
00:13:36You
00:13:38You
00:13:40You
00:13:42You
00:13:44You
00:13:46You
00:13:48You
00:13:50You
00:13:52You
00:13:54You
00:13:56You
00:13:58You
00:14:00You
00:14:02You
00:14:04You
00:14:06You
00:14:08You
00:14:10You
00:14:12You
00:14:14You
00:14:16You
00:14:18You
00:14:20You
00:14:22You
00:14:24You
00:14:26You
00:14:28You
00:14:30You
00:14:32You
00:14:34You
00:14:36You
00:14:38You
00:14:40You
00:14:42You
00:14:44You
00:14:46You
00:14:48You
00:14:50You
00:14:52You
00:14:54You
00:14:56You
00:14:58You
00:15:00You
00:15:02You
00:15:04You
00:15:06You
00:15:08You
00:15:10You
00:15:12You
00:15:14You
00:15:16You
00:15:18You
00:15:20You
00:15:22You
00:15:24You
00:15:26You
00:15:28You
00:15:30You
00:15:32You
00:15:34You
00:15:36You
00:15:38You
00:15:40You
00:15:42You
00:15:44You
00:15:46You
00:15:48You
00:15:50You
00:15:52You
00:15:54You
00:15:56You
00:15:58You
00:16:00You
00:16:02You
00:16:04You
00:16:06You
00:16:08You
00:16:10You
00:16:12You
00:16:14You
00:16:16You
00:16:18You
00:16:20You
00:16:22You
00:16:24You
00:16:26You
00:16:28You
00:16:30You
00:16:32You
00:16:34You
00:16:36You
00:16:38You
00:16:40You
00:16:42You
00:16:44You
00:16:46You
00:16:48You
00:16:50You
00:16:52You
00:16:54You
00:16:56You
00:16:58You
00:17:00You
00:17:02You
00:17:04You
00:17:06You
00:17:08You
00:17:10You
00:17:12You
00:17:14You
00:17:16You
00:17:18You
00:17:20You
00:17:22You
00:17:24You
00:17:26You
00:17:28You
00:17:30You
00:17:32You
00:17:34You
00:17:36You
00:17:38You
00:17:40You
00:17:42You
00:17:44You
00:17:46You
00:17:48You
00:17:50You
00:17:52You
00:17:54You
00:17:56You
00:17:58You
00:18:00You
00:18:02You
00:18:04You
00:18:06You
00:18:08You
00:18:10You
00:18:12You
00:18:14You
00:18:16You
00:18:18You
00:18:20You
00:18:22You
00:18:24You
00:18:26You
00:18:28You
00:18:30You
00:18:32You
00:18:34You
00:18:36You
00:18:38You
00:18:40You
00:18:42You
00:18:44You
00:18:46You
00:18:48You
00:18:50You
00:18:52You
00:18:54You
00:18:56You
00:18:58You
00:19:00You
00:19:02You
00:19:04You
00:19:06You
00:19:08You
00:19:10You
00:19:12You
00:19:14You
00:19:16You
00:19:18You
00:19:20You
00:19:22You
00:19:24You
00:19:26You
00:19:28You
00:19:30You
00:19:32You
00:19:34You
00:19:36You
00:19:38You
00:19:40You
00:19:42You
00:19:44You
00:19:46You
00:19:48You
00:19:50You
00:19:52You
00:19:54You
00:19:56You
00:19:58You
00:20:00You
00:20:02You
00:20:04You
00:20:06You
00:20:08You
00:20:10You
00:20:12You
00:20:14You
00:20:16You
00:20:18You
00:20:20You
00:20:22You
00:20:24You
00:20:26You
00:20:28You
00:20:30You
00:20:32You
00:20:34You
00:20:36You
00:20:38You
00:20:40You
00:20:42You
00:20:44You
00:20:46You
00:20:48You
00:20:50You
00:20:52You
00:20:54You
00:20:56You
00:20:58You
00:21:00You
00:21:02You
00:21:04You
00:21:06You
00:21:08You
00:21:10You
00:21:12You
00:21:14You
00:21:16You
00:21:18You
00:21:20You
00:21:22You
00:21:24You
00:21:26You
00:21:28You
00:21:30You
00:21:32You
00:21:34You
00:21:36You
00:21:38You
00:21:40You
00:21:42You
00:21:44You
00:21:46You
00:21:48You
00:21:50You
00:21:52You
00:21:54You
00:21:56You
00:21:58You
00:22:00You
00:22:02You
00:22:04You
00:22:06You
00:22:08You
00:22:10You
00:22:12You
00:22:14You
00:22:16You
00:22:18You
00:22:20You
00:22:22You
00:22:24You
00:22:26You
00:22:28You
00:22:30You
00:22:32You
00:22:34You
00:22:36You
00:22:38You
00:22:40You
00:22:42You
00:22:44You
00:22:46You
00:22:48You
00:22:50You
00:22:52You
00:22:54You
00:22:56You
00:22:58You
00:23:00You
00:23:02You
00:23:04You
00:23:06You
00:23:08You
00:23:10You
00:23:12You
00:23:14You
00:23:16You
00:23:18You
00:23:20You
00:23:22You
00:23:24You
00:23:26You
00:23:28You
00:23:30You
00:23:32You
00:23:34You
00:23:36You
00:23:38You
00:23:40You
00:23:42You
00:23:44You
00:23:46You
00:23:48You
00:23:50You
00:23:52You
00:23:54You
00:23:56You
00:23:58You
00:24:00You
00:24:02You
00:24:04You
00:24:06You
00:24:08You
00:24:10You
00:24:12You
00:24:14You
00:24:16You
00:24:18You
00:24:20You
00:24:22You
00:24:24You
00:24:26You
00:24:28You
00:24:30You
00:24:32You
00:24:34You
00:24:36You
00:24:38You
00:24:40You
00:24:42You
00:24:44You
00:24:46You
00:24:48You
00:24:50You
00:24:52You
00:24:54You
00:24:56You
00:24:58You
00:25:00You
00:25:02You
00:25:04You
00:25:06You
00:25:08You
00:25:10You
00:25:12You
00:25:14You
00:25:16You
00:25:18You
00:25:20You
00:25:22You
00:25:24You
00:25:26You
00:25:28You
00:25:30You
00:25:32You
00:25:34You
00:25:36You
00:25:38You
00:25:40You
00:25:42You
00:25:44You
00:25:46You
00:25:48You
00:25:50You
00:25:52You
00:25:54You
00:25:56You
00:25:58You
00:26:00You
00:26:02You
00:26:04You
00:26:06You
00:26:08You
00:26:10You
00:26:12You
00:26:14You
00:26:16You
00:26:18You
00:26:20You
00:26:22You
00:26:24You
00:26:26You
00:26:28You
00:26:30You
00:26:32You
00:26:34You
00:26:36You
00:26:38You
00:26:40You
00:26:42You
00:26:44You
00:26:46You
00:26:48You
00:26:50You
00:26:52You
00:26:54You
00:26:56You
00:26:58You
00:27:00You
00:27:02You
00:27:04You
00:27:06You
00:27:08You
00:27:10You
00:27:12You
00:27:14You
00:27:16You
00:27:18You
00:27:20You
00:27:22You
00:27:24You
00:27:26You
00:27:28You
00:27:30You
00:27:32You
00:27:34You
00:27:36You
00:27:38You
00:27:40You
00:27:42You
00:27:44You
00:27:46You
00:27:48You
00:27:50You
00:27:52You
00:27:54You
00:27:56You
00:27:58You
00:28:00You
00:28:02You
00:28:04You
00:28:06You
00:28:08You
00:28:10You
00:28:12You
00:28:14You
00:28:16You
00:28:18You
00:28:20You
00:28:22You
00:28:24You
00:28:26You
00:28:28You
00:28:30You
00:28:32You
00:28:34You
00:28:36You
00:28:38You
00:28:40You
00:28:42You
00:28:44You
00:28:46You
00:28:48You
00:28:50You
00:28:52You
00:28:54You
00:28:56You
00:28:58You
00:29:00You
00:29:02You
00:29:04You
00:29:06You
00:29:08You
00:29:10You
00:29:12You
00:29:14You
00:29:16You
00:29:18You
00:29:20You
00:29:22You
00:29:24You
00:29:26You
00:29:28You
00:29:30You
00:29:32You
00:29:34You
00:29:36You
00:29:38You
00:29:40You
00:29:42You
00:29:44You
00:29:46You
00:29:48You
00:29:50You
00:29:52You
00:29:54You
00:29:56You
00:29:58You
00:30:00You
00:30:02You
00:30:04You
00:30:06You
00:30:08You
00:30:10You
00:30:12You
00:30:14You
00:30:16You
00:30:18You
00:30:20You
00:30:22You
00:30:24You
00:30:26You
00:30:28You
00:30:30You
00:30:32You
00:30:34You
00:30:36You
00:30:38You
00:30:40You
00:30:42You
00:30:44You
00:30:46You
00:30:48You
00:30:50You
00:30:52You
00:30:54You
00:30:56You
00:30:58You
00:31:00You
00:31:02You
00:31:04You
00:31:06You
00:31:08You
00:31:10You
00:31:12You
00:31:14You
00:31:16You
00:31:18You
00:31:20You
00:31:22You
00:31:24You
00:31:26You
00:31:28You
00:31:30You
00:31:32You
00:31:34You
00:31:36You
00:31:38You
00:31:40You
00:31:42You
00:31:44You
00:31:46You
00:31:48You
00:31:50You
00:31:52You
00:31:54You
00:31:56You
00:31:58You
00:32:00You
00:32:02You
00:32:04You
00:32:06You
00:32:08You
00:32:10You
00:32:12You
00:32:14You
00:32:16You
00:32:18You
00:32:20You
00:32:22You
00:32:24You
00:32:26You
00:32:28You
00:32:30You
00:32:32You
00:32:34You
00:32:36You
00:32:38You
00:32:40You
00:32:42You
00:32:44You
00:32:46You
00:32:48You
00:32:50You
00:32:52You
00:32:54You
00:32:56You
00:32:58You
00:33:00You
00:33:02You
00:33:04You
00:33:06You
00:33:08You
00:33:10You
00:33:12You
00:33:14You
00:33:16You
00:33:18You
00:33:20You
00:33:22You
00:33:24You
00:33:26You
00:33:28You
00:33:30You
00:33:32You
00:33:34You
00:33:36You
00:33:38You
00:33:40You
00:33:42You
00:33:44You
00:33:46You
00:33:48You
00:33:50You
00:33:52You
00:33:54You
00:33:56You
00:33:58You
00:34:00You
00:34:02You
00:34:04You
00:34:06You
00:34:08You
00:34:10You
00:34:12You
00:34:14You
00:34:16You
00:34:18You
00:34:20You
00:34:22You
00:34:24You
00:34:26You
00:34:28You
00:34:30You
00:34:32You
00:34:34You
00:34:36You
00:34:38You
00:34:40You
00:34:42You
00:34:44You
00:34:46You
00:34:48You
00:34:50You
00:34:52You
00:34:54You
00:34:56You
00:34:58You
00:35:00You
00:35:02You
00:35:04You
00:35:06You
00:35:08You
00:35:10You
00:35:12You
00:35:14You
00:35:16You
00:35:18You
00:35:20You
00:35:22You
00:35:24You
00:35:26You
00:35:28You
00:35:30You
00:35:32You
00:35:34You
00:35:36You
00:35:38You
00:35:40You
00:35:42You
00:35:44You
00:35:46You
00:35:48You
00:35:50You
00:35:52You
00:35:54You
00:35:56You
00:35:58You
00:36:00You
00:36:02You
00:36:04You
00:36:06You
00:36:08You
00:36:10You
00:36:12You
00:36:14You
00:36:16You
00:36:18You
00:36:20You
00:36:22You
00:36:24You
00:36:26You
00:36:28You
00:36:30You
00:36:32You
00:36:34You
00:36:36You
00:36:38You
00:36:40You
00:36:42You
00:36:44You
00:36:46You
00:36:48You
00:36:50You
00:36:52You
00:36:54You
00:36:56You
00:36:58You
00:37:00You
00:37:02You
00:37:04You
00:37:06You
00:37:08You
00:37:10You
00:37:12You
00:37:14You
00:37:16You
00:37:18You
00:37:20You
00:37:22You
00:37:24You
00:37:26You
00:37:28You
00:37:30You
00:37:32You
00:37:34You
00:37:36You
00:37:38You
00:37:40You
00:37:42You
00:37:44You
00:37:46You
00:37:48You
00:37:50You
00:37:52You
00:37:54You
00:37:56You
00:37:58You
00:38:00You
00:38:02You
00:38:04You
00:38:06You
00:38:08You
00:38:10You
00:38:12You
00:38:14You
00:38:16You
00:38:18You
00:38:20You
00:38:22You
00:38:24You
00:38:26You
00:38:28You
00:38:30You
00:38:32You
00:38:34You
00:38:36You
00:38:38You
00:38:40You
00:38:42You
00:38:44You
00:38:46You
00:38:48You
00:38:50You
00:38:52You
00:38:54You
00:38:56You
00:38:58You
00:39:00You
00:39:02You
00:39:04You
00:39:06You
00:39:08You
00:39:10You
00:39:12You
00:39:14You
00:39:16You
00:39:18You
00:39:20You
00:39:22You
00:39:24You
00:39:26You
00:39:28You
00:39:30You
00:39:32You
00:39:34You
00:39:36You
00:39:38You
00:39:40You
00:39:42You
00:39:44You
00:39:46You
00:39:48You
00:39:50You
00:39:52You
00:39:54You
00:39:56You
00:39:58You
00:40:00You
00:40:02You
00:40:04You
00:40:06You
00:40:08You
00:40:10You
00:40:12You
00:40:14You
00:40:16You
00:40:18You
00:40:20You
00:40:22You
00:40:24You
00:40:26You
00:40:28You
00:40:30You
00:40:32You
00:40:34You
00:40:36You
00:40:38You
00:40:40You
00:40:42You
00:40:44You
00:40:46You
00:40:48You
00:40:50You
00:40:52You
00:40:54You
00:40:56You
00:40:58You
00:41:00You
00:41:02You
00:41:04You
00:41:06You
00:41:08You
00:41:10You
00:41:12You
00:41:14You
00:41:16You
00:41:18You
00:41:20You
00:41:22You
00:41:24You
00:41:26You
00:41:28You
00:41:30You
00:41:32You
00:41:34You
00:41:36You
00:41:38You
00:41:40You
00:41:42You
00:41:44You
00:41:46You
00:41:48You
00:41:50You
00:41:52You
00:41:54You
00:41:56You
00:41:58You
00:42:00You
00:42:02You
00:42:04You
00:42:06You
00:42:08You
00:42:10You
00:42:12You
00:42:14You
00:42:16You
00:42:18You
00:42:20You
00:42:22You
00:42:24You
00:42:26You
00:42:28You
00:42:30You
00:42:32You
00:42:34You
00:42:36You
00:42:38You
00:42:40You
00:42:42You
00:42:44You
00:42:46You
00:42:48You
00:42:50You
00:42:52You
00:42:54You
00:42:56You
00:42:58You
00:43:00You
00:43:02You
00:43:04You
00:43:06You
00:43:08You
00:43:10You
00:43:12You
00:43:14You
00:43:16You
00:43:18You
00:43:20You
00:43:22You
00:43:24You
00:43:26You
00:43:28You
00:43:30You
00:43:32You
00:43:34You
00:43:36You
00:43:38You
00:43:40You
00:43:42You
00:43:44You
00:43:46You
00:43:48You
00:43:50You
00:43:52You
00:43:54You
00:43:56You
00:43:58You
00:44:00You
00:44:02You
00:44:04You
00:44:06You
00:44:08You
00:44:10You
00:44:12You
00:44:14You
00:44:16You
00:44:18You
00:44:20You
00:44:22You
00:44:24You
00:44:26You
00:44:28You
00:44:30You
00:44:32You
00:44:34You
00:44:36You
00:44:38You
00:44:40You
00:44:42You
00:44:44You
00:44:46You
00:44:48You
00:44:50You
00:44:52You
00:44:54You
00:44:56You
00:44:58You
00:45:00You
00:45:02You
00:45:04You
00:45:06You
00:45:08You
00:45:10You
00:45:12You
00:45:14You
00:45:16You
00:45:18You
00:45:20You
00:45:22You
00:45:24You
00:45:26You
00:45:28You
00:45:30You
00:45:32You
00:45:34You
00:45:36You
00:45:38You
00:45:40You
00:45:42You
00:45:44You
00:45:46You
00:45:48You
00:45:50You
00:45:52You
00:45:54You
00:45:56You
00:45:58You
00:46:00You
00:46:02You
00:46:04You
00:46:06You
00:46:08You
00:46:10You
00:46:12You
00:46:14You
00:46:16You
00:46:18You
00:46:20You
00:46:22You
00:46:24You
00:46:26You
00:46:28You
00:46:30You
00:46:32You
00:46:34You
00:46:36You
00:46:38You
00:46:40You
00:46:42You
00:46:44You
00:46:46You
00:46:48You
00:46:50You
00:46:52You
00:46:54You
00:46:56You
00:46:58You
00:47:00You
00:47:02You
00:47:04You
00:47:06You
00:47:08You
00:47:10You
00:47:12You
00:47:14You
00:47:16You
00:47:18You
00:47:20You
00:47:22You
00:47:24You
00:47:26You
00:47:28You
00:47:30You
00:47:32You
00:47:34You
00:47:36You
00:47:38You
00:47:40You
00:47:42You
00:47:44You
00:47:46You
00:47:48You
00:47:50You
00:47:52You
00:47:54You
00:47:56You
00:47:58You
00:48:00You
00:48:02You
00:48:04You
00:48:06You
00:48:08You
00:48:10You
00:48:12You
00:48:14You
00:48:16You
00:48:18You
00:48:20You
00:48:22You
00:48:24You
00:48:26You
00:48:28You
00:48:30You
00:48:32You
00:48:34You
00:48:36You
00:48:38You
00:48:40You
00:48:42You
00:48:44You
00:48:46You
00:48:48You
00:48:50You
00:48:52You
00:48:54You
00:48:56You
00:48:58You
00:49:00You
00:49:02You
00:49:04You
00:49:06You
00:49:08You
00:49:10You
00:49:12You
00:49:14You
00:49:16You
00:49:18You
00:49:20You
00:49:22You
00:49:24You
00:49:26You
00:49:28You
00:49:30You
00:49:32You
00:49:34You
00:49:36You
00:49:38You
00:49:40You
00:49:42You
00:49:44You
00:49:46You
00:49:48You
00:49:50You
00:49:52You
00:49:54You
00:49:56You
00:49:58You
00:50:00You
00:50:02You
00:50:04You
00:50:06You
00:50:08You
00:50:10You
00:50:12You
00:50:14You
00:50:16You
00:50:18You
00:50:20You
00:50:22You
00:50:24You
00:50:26You
00:50:28You
00:50:30You
00:50:32You
00:50:34You
00:50:36You
00:50:38You
00:50:40You
00:50:42You
00:50:44You
00:50:46You
00:50:48You
00:50:50You
00:50:52You
00:50:54You
00:50:56You
00:50:58You
00:51:00You
00:51:02You
00:51:04You
00:51:06You
00:51:08You
00:51:10You
00:51:12You
00:51:14You
00:51:16You
00:51:18You
00:51:20You
00:51:22You
00:51:24You
00:51:26You
00:51:28You
00:51:30You
00:51:32You
00:51:34You
00:51:36You
00:51:38You
00:51:40You
00:51:42You
00:51:44You
00:51:46You
00:51:48You
00:51:50You
00:51:52You
00:51:54You
00:51:56You
00:51:58You
00:52:00You
00:52:02You
00:52:04You
00:52:06You
00:52:08You
00:52:10You
00:52:12You
00:52:14You
00:52:16You
00:52:18You
00:52:20You
00:52:22You
00:52:24You
00:52:26You
00:52:28You
00:52:30You
00:52:32You
00:52:34You
00:52:36You
00:52:38You
00:52:40You
00:52:42You
00:52:44You
00:52:46You
00:52:48You
00:52:50You
00:52:52You
00:52:54You
00:52:56You
00:52:58You
00:53:00You
00:53:02You
00:53:04You
00:53:06You
00:53:08You
00:53:10You
00:53:12You
00:53:14You
00:53:16You
00:53:18You
00:53:20You
00:53:22You
00:53:24You
00:53:26You
00:53:28You
00:53:30You
00:53:32You
00:53:34You
00:53:36You
00:53:38You
00:53:40You
00:53:42You
00:53:44You
00:53:46You
00:53:48You
00:53:50You
00:53:52You
00:53:54You
00:53:56You
00:53:58You
00:54:00You
00:54:02You
00:54:04You
00:54:06You
00:54:08You
00:54:10You
00:54:12You
00:54:14You
00:54:16You
00:54:18You
00:54:20You
00:54:22You
00:54:24You
00:54:26You
00:54:28You
00:54:30You
00:54:32You
00:54:34You
00:54:36You
00:54:38You
00:54:40You
00:54:42You
00:54:44You
00:54:46You
00:54:48You
00:54:50You
00:54:52You
00:54:54You
00:54:56You
00:54:58You
00:55:00You
00:55:02You
00:55:04You
00:55:06You
00:55:08You
00:55:10You
00:55:12You
00:55:14You
00:55:16You
00:55:18You
00:55:20You
00:55:22You
00:55:24You
00:55:26You
00:55:28You
00:55:30You
00:55:32You
00:55:34You
00:55:36You
00:55:38You
00:55:40You
00:55:42You
00:55:44You
00:55:46You
00:55:48You
00:55:50You
00:55:52You
00:55:54You
00:55:56You
00:55:58You
00:56:00You
00:56:02You
00:56:04You
00:56:06You
00:56:08You
00:56:10You
00:56:12You
00:56:14You
00:56:16You
00:56:18You
00:56:20You
00:56:22You
00:56:24You
00:56:26You
00:56:28You
00:56:30You
00:56:32You
00:56:34You
00:56:36You
00:56:38You
00:56:40You
00:56:42You
00:56:44You
00:56:46You
00:56:48You
00:56:50You
00:56:52You
00:56:54You
00:56:56You
00:56:58You
00:57:00You
00:57:02You
00:57:04You
00:57:06You
00:57:08You
00:57:10You
00:57:12You
00:57:14You
00:57:16You
00:57:18You
00:57:20You
00:57:22You
00:57:24You
00:57:26You
00:57:28You
00:57:30You
00:57:32You
00:57:34You
00:57:36You
00:57:38You
00:57:40You
00:57:42You
00:57:44You
00:57:46You
00:57:48You
00:57:50You
00:57:52You
00:57:54You
00:57:56You
00:57:58You
00:58:00You
00:58:02You
00:58:06Am
00:58:08Am
00:58:10Am
00:58:12Am
00:58:18Am
00:58:20Am
00:58:22Am
00:58:28Am
00:58:30So politely, with a smile, and ironically, he said,
00:58:35Do you know what we call the priest here?
00:58:37I said, I don't know how.
00:58:39A Jew. A Jew, please, priest.
00:58:41The priest doesn't know about it.
00:58:43I said, hey, that's cool, because Jesus is also a Jew.
00:58:46The conversation was over, there was no further discussion,
00:58:49but it wasn't pleasant, I have to say.
00:58:52Not that I was afraid, I wasn't afraid of Jews anymore.
00:58:56At the seminary, I stopped being afraid of Jews.
00:58:59Beautiful Jewish Bible, beautiful Psalms, poetry, prophets.
00:59:06I found Jesus the Jew, I found the mother of Jesus,
00:59:09a young Jewish woman from Nazareth.
00:59:11I wasn't afraid, I loved being a Jew.
00:59:13I even wanted to be a Jew, but I said,
00:59:15but I'm not one.
00:59:18In 1968, I was already in my second year of studies
00:59:23at the Catholic University of Lublin,
00:59:25where I studied philosophy.
00:59:28And actually, by chance,
00:59:32I came across the book by Oskar Halecki,
00:59:36published in London,
00:59:38describing the history of wars in Poland.
00:59:41And for the first time, I came across the word
00:59:45extermination of Jews,
00:59:48extermination of Jews.
00:59:51For the first time, I found out
00:59:54that the last war was actually
00:59:58the murder of the Jewish people.
01:00:00And then,
01:00:02I finally got over it.
01:00:06Because I thought to myself,
01:00:08that my fight for similarity to my parents
01:00:12probably isn't necessary.
01:00:14And that my mother
01:00:16probably wasn't raped.
01:00:19Because I seem to have had a different mother
01:00:22and a different father.
01:00:26I just had a lot of luck
01:00:29that I came across Polish parents who loved me.
01:00:33But I also had Jewish parents.
01:00:35And it took me so deep
01:00:38that I started to think about it all the time.
01:00:40I started to search, I started to read
01:00:43about my hometown.
01:00:45I learned a lot.
01:00:48In 1971,
01:00:50I started to work at the Faculty of Philosophy at KUL.
01:00:53And in 1975,
01:00:56my mother, together with my sister,
01:00:59came to Lublin and we all moved in together.
01:01:03For the first time,
01:01:05there was an opportunity to talk so deeply.
01:01:10And I, especially,
01:01:12was worried about the years of war.
01:01:14I really wanted to.
01:01:16I was actually sure that something was wrong.
01:01:21And I started to ask my mother about the war.
01:01:24My mother, to my surprise,
01:01:26actually not at all surprise,
01:01:28because it only confirmed
01:01:31that I was on the right path.
01:01:33She didn't want to talk about the war at all.
01:01:35So one day,
01:01:37we started to read, actually not the day, but the evening.
01:01:39Because it always happened in the evening,
01:01:41somewhere after dinner.
01:01:43My sister was a nurse,
01:01:45and then me and my mother
01:01:48tried to find out something more.
01:01:50I started to read to her
01:01:52some stories
01:01:54about the fate of Jewish children
01:01:56during the war.
01:01:58And my mother started to cry.
01:02:00I stopped reading
01:02:02and I said,
01:02:04Mom,
01:02:06why are you crying?
01:02:08Am I a Jew?
01:02:10And there was
01:02:12silence
01:02:14and a scream
01:02:16in my direction,
01:02:18Romek, do I not love you?
01:02:20Why such a question?
01:02:22I felt terribly sorry
01:02:24because I really loved my mother
01:02:26and I didn't want to make her sad.
01:02:28But on the other hand,
01:02:30I jumped out of my room crying
01:02:32because it was actually the answer.
01:02:34She loves me wonderfully.
01:02:36She loves me beautifully.
01:02:38She loves me most beautifully.
01:02:40But it doesn't change the fact
01:02:42that she doesn't want to tell me the truth.
01:02:44And this attachment
01:02:46to this truth
01:02:48lasted for three years.
01:02:50For three years
01:02:52I was torturing my mother,
01:02:54I was somehow taming her
01:02:56with this problem of war
01:02:58and with everything that concerned me
01:03:00until finally,
01:03:02because I don't know the date of birth,
01:03:04I know it was 1943,
01:03:06but I know the date of my second birth.
01:03:08It was February 23,
01:03:101978,
01:03:12Thursday,
01:03:14in the evening after dinner.
01:03:16I asked my mother
01:03:18about Święciany,
01:03:20about the city of my birth.
01:03:22We already talked about war,
01:03:24we talked a lot,
01:03:26but I never touched
01:03:28what hurt me the most,
01:03:30which turned out to be
01:03:32my Polish mother.
01:03:34So I asked her who lived in Święciany.
01:03:36She told me
01:03:38that the Poles lived there the most,
01:03:40but also Lithuanians,
01:03:42Russians,
01:03:44Tatars,
01:03:46Karaites,
01:03:48and later Catholics
01:03:50and Orthodox.
01:03:52And I knew
01:03:54that the biggest minority
01:03:56in Święciany were Jews.
01:03:58I knew that there were five synagogues,
01:04:00that there were Jewish schools,
01:04:02that there was a Jewish theater,
01:04:04that there was a Jewish fire station.
01:04:06But I wanted
01:04:08my mother
01:04:10to start talking about the Jewish world
01:04:12in Święciany,
01:04:14because I was there.
01:04:16I was almost certain.
01:04:18So I said,
01:04:20Mom, there were no Jews
01:04:22in Święciany.
01:04:24My mother started crying.
01:04:28I took her hand,
01:04:30I kissed it,
01:04:32and I said,
01:04:34Mama moja kochana,
01:04:36już czas.
01:04:40To jest piękna karta
01:04:42w Twoim życiu,
01:04:44ale to moje życie.
01:04:46Proszę, powiedz mi
01:04:48wreszcie prawdę,
01:04:50kim jestem.
01:04:52I wtedy po raz pierwszy
01:04:54w życiu usłyszałem,
01:04:56miałeś wspaniałych
01:04:58rodziców.
01:05:00Bardzo Ciebie kochali.
01:05:02Byli Żydami.
01:05:04Zostali
01:05:06zamordowani.
01:05:08Ja tylko
01:05:10ratowałam Ciebie od śmierci.
01:05:12I oczywiście
01:05:14obojeśmy plakali.
01:05:18Ja spodziewałem się
01:05:20takiej odpowiedzi,
01:05:22czekałem na nią,
01:05:24ale kiedy usłyszałem wreszcie,
01:05:26zawirowało
01:05:28w głowie.
01:05:30Wracałem
01:05:32do siebie.
01:05:36Więc po chwili
01:05:38płaczu i ciszy
01:05:40zapytałem, Mamo, jak ja się nazywam?
01:05:42Bo przecież człowiek
01:05:44to jest jego nazwisko,
01:05:46to jest jego tożsamość.
01:05:48I usłyszałem odpowiedź straszną,
01:05:50Romek, ja nie wiem.
01:05:52Nie pytaj mnie o to.
01:05:54Ja nie chciałem zapamiętać
01:05:56Twojego nazwiska, ja bałam się
01:05:58o Twoje nazwiska.
01:06:00Ty byłeś ważny, nie Twoje nazwisko.
01:06:02Ja oczywiście nie wytrzymałem, podniosłem głos,
01:06:04zacząłem krzyczeć, Mamo, to co to znaczy,
01:06:06że ja jestem Żydem?
01:06:08Co, mam gwiazdę wywiesić?
01:06:10Co, mam opaskę z gwiazdą wywiesić?
01:06:12Co, mam wyjść i krzyczeć, że ja jestem Żydem?
01:06:14Przecież to durne.
01:06:16Ja nie jestem każdy Żyd.
01:06:18Ja nie jestem jakiś ogólny Żyd.
01:06:20Ja miałem ojca i matkę.
01:06:22Mama bardzo plakala.
01:06:24Powiedziała,
01:06:26Ty nic nie rozumiesz.
01:06:28Ty nic nie rozumiesz z tamtych czasów.
01:06:30Twoje nazwisko to już był wyrok śmierci.
01:06:32Ja Ciebie chciałem ratować,
01:06:34a nie Twoje nazwisko.
01:06:36I zaczęła mówić, Twoja matka.
01:06:38Twoja matka.
01:06:40Ty miałeś bardzo mądrą
01:06:42matkę.
01:06:44Ja byłam w getcie.
01:06:46Getto w Święcianach nie było zamknięte.
01:06:48Ja byłam, byłam w Twoim domu.
01:06:50Ja chciałam wziąć
01:06:52dziecko.
01:06:54Mieliśmy dzieci.
01:06:56Ale ja się bardzo bałam.
01:06:58I kiedy byłam w getcie,
01:07:00tłumaczyłam Twojej mamie,
01:07:02że ja nie mogę wziąć.
01:07:04Ja Cię od razu pokochałam.
01:07:06Ale ja nie mogłam Ciebie wziąć.
01:07:08Bo ja się bałam.
01:07:10Bo myśmy nie mieli nawet
01:07:12swojego mieszkania.
01:07:14Wynajmowaliśmy pokój i kuchnię.
01:07:16I raptem znajdzie się małe dziecko.
01:07:18Przecież wiadomo, że to jest żydowskie dziecko.
01:07:20Ja nie mogę go wziąć.
01:07:22A wówczas
01:07:24moja mądra mama
01:07:26powiedziała, proszę Pani,
01:07:28ale Pani parokrotnie
01:07:30mówiła, że Pani jest
01:07:32chrześcijanką.
01:07:34Więc Pani wierzy w Jezusa.
01:07:36A przecież On był Żydem.
01:07:38Więc niech Pani
01:07:40ratuje moje żydowskie niemowlę
01:07:42w imię tego Żyda,
01:07:44w którego Pani wierzy.
01:07:46A jak On wyrośnie,
01:07:48On będzie księdzem.
01:07:50On będzie nauczał ludzi.
01:07:54Słyszałem, jak
01:07:56umotało we mnie serce.
01:07:58Miałem trzydzieści
01:08:00pięć lat.
01:08:02Od dwunastu lat
01:08:04byłem katolickim księdzem.
01:08:10Bardzo mnie to poruszyło
01:08:12i byłem szczęśliwy,
01:08:14że wypełniłem to,
01:08:16co moja żydowska mama
01:08:18odwiecała mojej polskiej mamie.
01:08:20I byłem
01:08:22bardzo dobrym
01:08:24księdzem. Odważam się to powiedzieć.
01:08:26Byłem uczciwym i gorliwym
01:08:28księdzem. Pięćdziesiąt lat
01:08:30byłem księdzem, ale
01:08:32nim nie jestem.
01:08:34Kipa na mojej głowie
01:08:36nie jest dekoracją.
01:08:38Jest znakiem mojej
01:08:40tożsamości żydowskiej.
01:08:42Ja wróciłem do swego
01:08:44rodzinnego domu.
01:08:46Kiedyś
01:08:48mój przyjaciel,
01:08:50rabin Schudrich, powiedział,
01:08:52przyjechaleś do Izraela
01:08:54i tak chodzisz po tym Izraelu
01:08:56i chodzisz, i chodzisz,
01:08:58a do swego domu nie zaglądniesz.
01:09:00Więc zajrzałem
01:09:02do swego domu. Wróciłem
01:09:04do swego rodzinnego domu.
01:09:06A co ze słowami
01:09:08matki?
01:09:10On będzie księdzem.
01:09:12Ja jestem przekonany,
01:09:14że gdybym nie był
01:09:16księdzem,
01:09:18mojego świata żydowskiego
01:09:20bym nie uratował.
01:09:22Moje kapłaństwo
01:09:24było potrzebne,
01:09:26abym uratował
01:09:28moje żydostwo.
01:09:30Bo drogi moje,
01:09:32pisze prorok Izajasz,
01:09:34nie są drogami waszymi.
01:09:36Ani myśli moje
01:09:38nie są myślami waszymi.
01:09:40Jak wschód
01:09:42odległy jest od zachodu,
01:09:44tak odległe są myśli moje
01:09:46od myśli waszych.
01:09:48I drogi moje,
01:09:50od dróg waszych.
01:09:58Powinność wobec ciebie
01:10:00cały czas nie dawała mi spokoju.
01:10:02Zadawałam sobie pytanie,
01:10:04czy mam jej powiedzieć
01:10:06o tym, że jest żydówką?
01:10:08Bałam się o jej życie.
01:10:10A potem nadal się bałam.
01:10:12Nie chciała mnie naznaczać.
01:10:14Żydostwo to piętno.
01:10:16Sierotstwo piętno.
01:10:18A ja byłam taka
01:10:20szczęśliwa i bez troska.
01:10:22Przez kilkadziesiąt lat
01:10:24przechowywałam bluzeczkę,
01:10:26w której ją do mnie przyniosłaś.
01:10:28Chciałam, żeby miała
01:10:30jakąś pamiątkę po tobie,
01:10:32ślad po rodzinie.
01:10:34Uważała, że jej obowiązkiem
01:10:36jest nie wychować.
01:10:38Choć to naprawdę nie było łatwe.
01:10:40Bardzo chciałam,
01:10:42żeby mówiła do mnie mamo.
01:10:44Ale nigdy jej o to nie poprosiłam.
01:10:46Czułam, że nie powinnam,
01:10:48że to byłoby nie fair wobec ciebie.
01:10:50A potem było już późno.
01:10:54A potem ona powiedziała mi,
01:10:56że zawsze marzyła o tym,
01:10:58żeby mówić do mnie mamo,
01:11:00ale nigdy mnie o to nie poprosiła,
01:11:02żeby nie ranić moich uczuć.
01:11:04Nazwisko było za trudne.
01:11:08Nie zapamiętała go.
01:11:10Zgubiłam karteczkę
01:11:12pisaną twoją ręką,
01:11:14którą miała przy swoim beciku.
01:11:16Mieli wątpliwości,
01:11:18czy mogą pozwolić mi
01:11:20przystąpić do pierwszej komunii.
01:11:22No co innego chrzest.
01:11:24To było ratowanie życia,
01:11:26ale komunia?
01:11:28Co ty byś na to powiedziała?
01:11:30Odwiedził nas Żyd z Komitetu Żydowskiego.
01:11:32A ja tak bardzo się bałam,
01:11:34że zamknęłam ją na klucz
01:11:36i zabroniłam wychodzić.
01:11:40Jak widzisz śmierć swoich rodziców,
01:11:42nie możesz potem spać po nocach.
01:11:44Ale budzisz się z tego koszmaru
01:11:46i wiesz kim jesteś.
01:11:48Jesteś Żydem i żyjesz z tym.
01:11:52Maleńkie dziecko
01:11:54uratowane od bycia Żydem.
01:11:58Zamordowaną mu pamięć.
01:12:00Czarna dziura.
01:12:02Całe życie to próby
01:12:04zmniejszenia tej czarnej dziury,
01:12:06żeby tak nie zionęła
01:12:08w samym środku swoją pustką.
01:12:12Czy naprawdę
01:12:14urodziłam się 3 marca 1940 roku?
01:12:20Nigdy się tego nie dowiem.
01:12:24Kartka z datą
01:12:26napisana ręką
01:12:28mojej rodzonej mamy
01:12:30zginęła.
01:12:32Ludzie, którzy
01:12:34mogliby coś wiedzieć,
01:12:36nie żyją.
01:12:38Dziecko w koszyku
01:12:40jest wytłumaczeniem życia.
01:12:42Zasada podrzędna
01:12:44staje się nadrzędna.
01:12:46Ze względu na wyższe dobro.
01:12:50Gdy przychodziły do mnie myśli,
01:12:52że nie powinno
01:12:54cię tam ze mną być.
01:12:56Czułam, że cię
01:12:58zdradzam, że to
01:13:00nielojalne.
01:13:02Pierwsze wspomnienie.
01:13:06Idziemy aleją.
01:13:08Na drzewach pierwsze pożółkłe liście
01:13:10jeszcze nie szeleszczą
01:13:12pod stopami.
01:13:14Jest ciepło.
01:13:18Rozmawiamy o tym, jaka będziesz.
01:13:20Jacy my będziemy, gdy będziesz.
01:13:24Tak.
01:13:26A potem samoloty.
01:13:30A potem, że nie może być
01:13:32przecież aż tak źle.
01:13:34A potem, że jest
01:13:36źle,
01:13:38ale że to się musi szybko
01:13:40skończyć.
01:13:42A potem, że nie kończy się wcale.
01:13:44A potem, że trzeba szybko pakować
01:13:46rzeczy.
01:13:48A potem,
01:13:50ja pod pachą,
01:13:52rzeczy wypadają na ulicę
01:13:54i zostają za nami.
01:13:56W tym jednym
01:13:58miejscu.
01:14:02Jak całe życie.
01:14:04Jak wszystko
01:14:06zostaje
01:14:08ostatni raz widziane.
01:14:12Ale nie wiesz tego
01:14:14na pewno, bo nie mogłam ci tego powiedzieć.
01:14:16Czy bardziej
01:14:18dać ci siebie,
01:14:20czy bardziej cię ocalić?
01:14:22Ocalić, dając siebie?
01:14:24Zgładzić, dając siebie?
01:14:26Odciąć siebie,
01:14:28by ocalić? Odciąć siebie,
01:14:30by już nigdy?
01:14:32Wybór bez wyboru.
01:14:34Ja
01:14:36ciągle zastanawiałam się,
01:14:38z czym jest
01:14:40łatwiej żyć.
01:14:42Z pamięcią koszmaru
01:14:44czy z brakiem pamięci?
01:14:46Jakich pytań
01:14:48nigdy mi nie
01:14:50zadasz, bo mnie rozumiesz, mówisz.
01:14:52Bo wiesz, że to najwyższe
01:14:54poświęcenie, bo ciągle
01:14:56cię pytają, czy czujesz wdzięczność.
01:14:58Miałaś nadzieję, że przeżyjesz
01:15:00i wrócisz po mnie.
01:15:02Bo ktoś ci powiedział,
01:15:04że widział, jak uciekłam z getta
01:15:06i biegłam ulicą do ciebie.
01:15:08Wtedy strzelili.
01:15:10I nie chcesz mieć wątpliwości, że wysyłając
01:15:12cię na tamtą stronę,
01:15:14nie mogłam zdecydować inaczej.
01:15:16Chwytałam się uporczywie
01:15:18każdego najmniejszego śladu.
01:15:24Kolekcjonowałam fotografie.
01:15:26Wertowałam
01:15:28stare gazety.
01:15:30Bo może któraś to twoja
01:15:32fotografia?
01:15:34Mówiłaś,
01:15:36ale nie pamiętasz tego.
01:15:38Mamo, chcę być
01:15:40zawsze tylko z tobą.
01:15:42Wszędzie tylko z tobą.
01:15:44Mamo, ty nigdy nie umrzesz, prawda?
01:15:48Wielokrotnie
01:15:50słyszałam od różnych ludzi,
01:15:52że ci pozbawieni pamięci
01:15:56są w o wiele gorszej sytuacji.
01:15:58A tamta
01:16:00wciąż próbuje coś powiedzieć.
01:16:02Co ona może mówić?
01:16:04Co ona by mogła chcieć
01:16:06powiedzieć?
01:16:08Dlaczego się
01:16:10nie odważysz?
01:16:12Podejdź bliżej.
01:16:16Boisz się tam podejść.
01:16:20Bo może to taki wrzask,
01:16:22który przekracza granice tego,
01:16:24co jesteś w stanie znieść.
01:16:26A może taka niewyobrażalna cisza,
01:16:28że dusisz się w niej.
01:16:32Bo co byś mogła usłyszeć?
01:16:34Sięgnij
01:16:36do dna swojego macierzyństwa.
01:16:38Wyciągnij stamtąd
01:16:40jakieś słowa.
01:16:42Do cholery daj jej coś, bo nic jej nie dałaś na razie.
01:16:46Od dnia, gdy zostałam matką,
01:16:48każdego dnia,
01:16:50codziennie,
01:16:52czasem kilka razy dziennie,
01:16:54ta myśl wraca do mnie.
01:16:56Wwierca się we mnie.
01:16:58Po prostu przewierca na wylot moją głowę.
01:17:00Ja próbuję ją zamykać
01:17:02w kolejnych pudełkach,
01:17:04a ta pudełka w pudełkach
01:17:06będzie mieć do niej dostępu.
01:17:08By tak cholernie nie bolał ten lęk,
01:17:10który podchodzi pod gardło,
01:17:12a potem nie ma go jak wyrzucić.
01:17:14Więc brak powietrza.
01:17:18Mam w tym miejscu otwartą ranę,
01:17:22na której gaszę pety
01:17:24każdą kolejną historią stamtąd.
01:17:28O dzieciach wyrywanych matką.
01:17:30O dzieciach stojących pod murem getta
01:17:32i patrzących za odchodzącymi rodzicami.
01:17:36I pytających tymi swoimi oczami,
01:17:38dlaczego mnie zostawiają.
01:17:42Nie wypowiedzą tego potem do końca życia.
01:17:48A do mnie wraca obraz.
01:17:52Myślę o oczach moich dzieci.
01:17:56O tych wielkich oczach patrzących na mnie,
01:17:58gdy wychodząc,
01:18:00zostawią mnie w łóżeczkach.
01:18:02Te oczy pytają,
01:18:04czy na zawsze?
01:18:06A ja mam to szczęście,
01:18:08że mogę odpowiedzieć,
01:18:10wrócę, gdy będziesz spała.
01:18:14Ja nie zasnę.
01:18:16Zaczekam na ciebie, aż wrócisz.
01:18:20Nie mam na to więcej słów.
01:18:24Mam pod spodem tylko dziki płacz,
01:18:26głowy, tryki, wycie, ból,
01:18:28który się ze mnie wylewa jak lawa
01:18:30i pokrywa mnie całą.
01:18:32I przez chwilę mnie nie ma.
01:18:36Ale to ja.
01:18:38A tamto
01:18:40to nie byłam ja.
01:18:42A ona może nie mieć tam słów.
01:18:46Zamiast tego ma
01:18:48ślad na udzie,
01:18:50w którym tkwiły pazurki jej synka,
01:18:52gdy go próbowała
01:18:54od siebie oddzielić.
01:18:56Albo ślad na dłoni,
01:18:58z której zdejmowała po kolei
01:19:00kurczący się na nie jego palce.
01:19:02Albo brzmiące w uszach
01:19:04Mamo, chodź ze mną.
01:19:08Może to jest
01:19:10głośniejsze niż dźwięki.
01:19:12Albo są tam
01:19:14Ubieraj się zawsze ciepło.
01:19:18Nie oglądaj się ze mną.
01:19:20Bądź dzielna.
01:19:22Wszystko będzie dobrze.
01:19:24Idź już. Kocham cię.
01:19:28Albo jest tam
01:19:30mnóstwo słów, których nie zdążyła
01:19:32wypowiedzieć, a teraz one
01:19:34wypadają z niej, płyną.
01:19:36I może nie musimy
01:19:38ich koniecznie słyszeć.
01:19:40One tam
01:19:42po prostu są.
01:19:46Wiele razy zastanawiałam się
01:19:48nad tym, co bym zrobiła,
01:19:50gdybyś wróciła.
01:19:54Bo to zawsze jest któraś z nas,
01:19:56która musi wyrwać
01:19:58sobie tę część ciała.
01:20:00Tę część z siebie,
01:20:02która już nie odrasta.
01:20:04Ale wiem, że dzięki temu
01:20:06ten oddzielony kawałek
01:20:08będzie mógł żyć.
01:20:12Któraś z nas.
01:20:15Tego nie da się porównać.
01:20:18Pierwsze oddzielenie.
01:20:22Moment, kiedy wydajesz się na świat
01:20:24i czujesz, że twoje ciało
01:20:26rwie się.
01:20:28I czujesz, że to już nie zależy
01:20:30od ciebie, tylko od jakichś sił
01:20:32ze środka ciebie, nad którymi nie masz
01:20:34władzy.
01:20:36W momencie, gdy podjęłam decyzję, że będę
01:20:38mu matką, powiązałam go
01:20:40ze sobą już na trwałe.
01:20:42Stał się kawałkiem mnie,
01:20:44tak jak wcześniej był kawałkiem ciebie.
01:20:48Chcesz posłuchać o drugim oddzieleniu?
01:20:52Kiedy musisz oddalić się od siebie.
01:20:56Bez ciebie ma szansę przeżyć.
01:20:58Możesz mieć nadzieję,
01:21:00że i ty przeżyjesz.
01:21:02Musiałabym zrobić to, co ty musiałaś
01:21:04zrobić.
01:21:06Przestać byś mu matką, byś ty mogła nią być.
01:21:08I wtedy byłybyśmy
01:21:10już dwie.
01:21:12Każda ze swoją stratą
01:21:14tych lat bez niego.
01:21:16Trzecie oddzielenie.
01:21:20Nie jesteś moją mamą.
01:21:24Moja mama ma na imię Zosia,
01:21:26ma krowę i kozę.
01:21:28Nigdy mi tego nie wybaczyłaś.
01:21:30Nigdy ci tego nie wybaczyłam.
01:21:32Byłam tylko małą dziewczynką.
01:21:34Każdego dnia
01:21:36o tobie myślałam.
01:21:38Byłam tylko małą dziewczynką,
01:21:40która miała mamę, aż przyszłaś i powiedziałaś,
01:21:42że to nieprawda.
01:21:44Oddaj mi moje dziecko.
01:21:46Nie ma tu już dla ciebie miejsca. Już nie ma.
01:21:48Uczyłam ją, jak zapomnieć
01:21:50moje imię. Oddaj mi moje dziecko.
01:21:52Nie pamięta tego imienia.
01:21:54Pozwoliłam jej mówić do siebie mamo.
01:21:56Oddaj mi.
01:21:58Nie miała innej mamy.
01:22:00Miała.
01:22:02Potrzebowała słowa mama.
01:22:04Odmieniała je przez wszystkie przypadki.
01:22:06Moje dziecko.
01:22:10Kiedy byłam mała,
01:22:12mieliśmy kury i kaczki.
01:22:14Pewnego dnia
01:22:16zabrałam do domu
01:22:18pisklę, które
01:22:20zraniło się w nogach.
01:22:22Kiedy wyzdrowiało
01:22:24i chciałam jej oddać,
01:22:26jego mama kura była wściekła
01:22:28na mnie. Zaczęła mnie gonić
01:22:30po całym podwórku,
01:22:32dziobiąc mnie z całych si.
01:22:34Żydowskie dzieci
01:22:36mają prawo wiedzieć,
01:22:38że są żydowskimi dziećmi.
01:22:40Prawem dziecka
01:22:42jest wiedzieć.
01:22:44Amram,
01:22:46ojciec Mojżesza, człowiek
01:22:48uczony, rzekł.
01:22:50Lepiej wcale nie mieć dzieci, niż wydawać je
01:22:52na świat, na którym czeka je zguba.
01:22:54Na to Miriam,
01:22:56jego córka, powiedziała.
01:22:58Zguba może je czekać z rąk
01:23:00złoczyńców. My zaś nie jesteśmy
01:23:02złoczyńcami. Twoje postanowienie,
01:23:04ojcze, jest jeszcze gorsze od
01:23:06zarządzenia faraona, bo on jest
01:23:08złoczyńcą. Ty zaś jesteś
01:23:10człowiekiem sprawiedliwym.
01:23:12Słowa Miriam
01:23:14przekonały Amrama.
01:23:16Dziewięć miesięcy później
01:23:18przyszedł na świat Mojżesz,
01:23:20a po trzech miesiącach został umieszczony
01:23:22w koszyku i znaleziony
01:23:24w sitowiu.
01:23:32I jeszcze
01:23:42przypomniałam sobie,
01:23:44że kiedyś
01:23:46byłam na cmentarzu
01:23:48razem z moją mamą, odwiedzałyśmy
01:23:50grób tatusia.
01:23:52I tam po raz pierwszy
01:23:54zauważyłam, że mój
01:23:56tatuś umarł dwa lata
01:23:58przed moim urodzeniem.
01:24:00Zapytałam, jak to się stało.
01:24:02Mama powiedziała,
01:24:04przejmuj się, kamieniarz
01:24:06jak pisał tam na tym,
01:24:08na grobku, to się pomylił i tak
01:24:10już zostało.
01:24:12Rzeczywiście, ale
01:24:14teraz, kiedy zaczęłam
01:24:16składać wszystkie te elementy,
01:24:18które mi się przypomniały,
01:24:20zrozumiałam, że
01:24:22jednak coś jest
01:24:24nie w porządku.
01:24:26Że pytanie tej koleżanki
01:24:28nie było pozbawione sensu.
01:24:30Miałam wtedy
01:24:3217 lat. Chodziłam
01:24:34do szkoły, do średniej szkoły
01:24:36i moja mama
01:24:38któregoś dnia, bardzo
01:24:40poirytowana, coś widocznie
01:24:42zrobiłam nie tak, co mi się
01:24:44zdarzało nieraz,
01:24:46powiedziała w złości,
01:24:48wszystko musisz zrobić na opak.
01:24:50Masz taki żydowski charakter.
01:24:52No i tylko tego było wtedy
01:24:54trzeba.
01:24:56Uciekłam z domu.
01:24:58Uciekłam z domu, bo pomyślałam, że
01:25:00ona się mnie wyrzekła.
01:25:02Że oddzieliła
01:25:04się ode mnie, że ja jestem
01:25:06jakimś żydowskim charakterem,
01:25:08który nie jest jej,
01:25:10a przecież jest moją mamą.
01:25:12Uciekłam do
01:25:14koleżanki, schowałam się w piwnicy
01:25:16i przez dwa tygodnie
01:25:18nie dałam się z tej piwnicy wyciągnąć.
01:25:20Biedna moja mama
01:25:22chodziła z moją
01:25:24fotografią, pytała ludzi,
01:25:26chodziła do koleżanek.
01:25:28Nikt nie wiedział,
01:25:30co się ze mną stało. No i wreszcie
01:25:32mama tej koleżanki, której się zrobiło
01:25:34bardzo żal mojej mamy,
01:25:36a była już przecież
01:25:38no w podeszłym
01:25:40wieku, można powiedzieć,
01:25:42powiedziała jej w końcu,
01:25:44że ja siedzę tam w piwnicy
01:25:46i nie chcę wyjść.
01:25:48I wtedy
01:25:50wyszłam, bo i mnie już
01:25:52wolało serce, że ona
01:25:54biedna tak bardzo to przeżywa,
01:25:56a ja po swojemu
01:25:58w tej piwnicy oczywiście też.
01:26:00I wtedy rozmawiałyśmy
01:26:02o tym. To była jedna
01:26:04taka prawdziwa
01:26:06długa rozmowa
01:26:08i opowiedziała mi, jak to było.
01:26:10Powiedziała, że
01:26:12pracowała z Ireną Sendlerową,
01:26:14że miała
01:26:16takie pogotowie opiekuńcze dla
01:26:18żydowskich dzieci.
01:26:20Była położną z zawodu
01:26:22i felczerem. Odbierała porody
01:26:24od ukrywających się
01:26:26żydówek. To było bardzo
01:26:28niebezpieczne. A u siebie
01:26:30w swoim domu, którego była
01:26:32właścicielką, miała pogotowie
01:26:34opiekuńcze dla żydowskich dzieci.
01:26:36Tam przynoszono
01:26:38i czy przyprowadzano raczej dzieci.
01:26:40Ona uczyła
01:26:42te dzieci pacierza.
01:26:44Często uczyła je mówić po polsku,
01:26:46jeśli to były dzieci
01:26:48z biednych żydowskich domów,
01:26:50gdzie mówiło się w domu po żydowsku.
01:26:52Takie dziecko złapane
01:26:54na ulicy
01:26:56wiedziało, że
01:26:58musi się przeżegnać, zmówić pacierz,
01:27:00bo jeśli tego nie zrobi,
01:27:02to wiadomo, że jest to dziecko żydowskie.
01:27:04Moja mama przygotowywała
01:27:06te dzieci, szukała dla nich
01:27:08miejsc i miała cały sztab
01:27:10ludzi, którzy z nią współpracowali.
01:27:12Ludzi, do których
01:27:14miała zaufanie
01:27:16którzy szukali miejsc
01:27:18dla tych dzieci, które ona
01:27:20przygotowywała do pójścia
01:27:22dalej w świat.
01:27:24Załatwiała im fałszywe metryki,
01:27:28załatwiała kartki żywnościowe
01:27:30dla ukrywających się
01:27:32i tych, którzy
01:27:34brali dzieci na wychowanie.
01:27:36I w ten sposób ja też
01:27:38do niej trafiłam.
01:27:40Trafiłam do niej,
01:27:42jako właśnie to półroczne niemowlę,
01:27:44z którym nie było
01:27:46problemu takiego,
01:27:48bo nie mówiło, więc nie trzeba było
01:27:50niczego uczyć. Poza tym dziewczynka
01:27:52nie była
01:27:54obrzezana, więc
01:27:56tutaj problemów było znacznie mniej
01:27:58i znaleziono jakieś
01:28:00miejsce. Mówiła mi,
01:28:02że to było na Pradze u jakiejś biednej
01:28:04kobiety, ale ona miała
01:28:06zwyczaj sprawdzania tych miejsc.
01:28:08Poszła, sprawdziła,
01:28:10zobaczyła, że ta kobieta jest chora
01:28:12i żlica i wtedy powiedziała
01:28:14nie, to dziecko
01:28:16ja zostawię sobie. I zostawiła.
01:28:18Miała już blisko
01:28:2060 lat,
01:28:22miała swoje dzieci blisko
01:28:2440-letnie, bo bardzo
01:28:26wcześnie je miała.
01:28:28I miała je tak wcześnie,
01:28:30że jeszcze nie potrafiła być
01:28:32dla nich w pełni matką.
01:28:34Jeszcze chyba jej
01:28:36instynkt macierzyński wtedy
01:28:38nie działał w pełni.
01:28:40Natomiast jak wzięła to niemowlę,
01:28:42była już wdową.
01:28:44Okazało się przecież, że jej mąż
01:28:46umarł dwa lata przed moim urodzeniem.
01:28:48Była sama.
01:28:50I wzięła to dziecko i zaczęło
01:28:52się dla niej nowe życie.
01:28:54I dla mnie też. Życie szczęśliwe.
01:29:00No a ja
01:29:02w tym wszystkim, jak już się dowiedziałam
01:29:04o całej historii, zaczęłam
01:29:06zastanawiać się nad
01:29:08samością. Próbowałam
01:29:10poukładać te wszystkie klocki
01:29:12w jakąś całość
01:29:14logiczną. Nie było
01:29:16to łatwe.
01:29:18Poszłam do Żydowskiego Instytutu
01:29:20Historycznego, do profesora
01:29:22Marka i zapytałam
01:29:24go, panie profesorze,
01:29:26kim są Żydzi?
01:29:28On zorientował się o co
01:29:30chodzi i powiedział, zapomnij
01:29:32o tym. To jeszcze
01:29:34nikomu nie przyniosło szczęścia.
01:29:38Wyobraź sobie, że zobaczyłaś to
01:29:40w kinie i że to ciebie nie dotyczy.
01:29:44I szukałam,
01:29:46miotałam się, aż w końcu
01:29:48rzeczywiście zepchnęłam
01:29:50całą tę historię do podświadomości.
01:29:52Było mi tak łatwiej.
01:29:54Byłam wychowana w miłości,
01:29:56w dobrobycie.
01:29:58Nie znałam
01:30:00przeszkód w życiu.
01:30:02A to było jak
01:30:04piasek w muszli
01:30:06ślimaka, który uwiera.
01:30:08Co prawda
01:30:10wytwarza perłę i
01:30:12właściwie coś się z tego stało,
01:30:14bo ja byłam przez to
01:30:16wychowanie dzieckiem
01:30:18rozpuszczonym, dzieckiem
01:30:20szalenie egoistycznym.
01:30:22I cała ta historia
01:30:24sprawiła, że
01:30:26się wszystko zmieniło.
01:30:28I bardzo się z tego
01:30:30cieszę.
01:30:32A co do
01:30:34podświadomości,
01:30:36to
01:30:38mogę powiedzieć
01:30:40z pełną odpowiedzialnością za słowa,
01:30:42że czuję się Polką.
01:30:44Jestem Polką,
01:30:46która ma żydowskie korzenie.
01:30:48I
01:30:50moi żydowscy rodzice,
01:30:52moja cała żydowska rodzina,
01:30:54cały naród żydowski
01:30:56jest mi bardzo bliski.
01:30:58I wiem, że będę
01:31:00o tym wszystkim pamiętała
01:31:02jak żyję.
01:31:04Wiem też, że będą
01:31:06pamiętali o tym
01:31:08moi bliscy.
01:31:10Że o tym nie zapomni moja córka,
01:31:12ani moje wnuki.
01:31:14I to jest to, co
01:31:16jest najważniejsze
01:31:18dla tych, co są tam w chmurach.
01:31:20A tam w chmurach
01:31:22to już są moje obie mamy.
01:31:24Jest jedna i druga.
01:31:26Jednej i drugiej zależy na tym,
01:31:28żebyśmy tu wszyscy żyli w jakiejś harmonii
01:31:30i żeby nikomu
01:31:32nie działa się krzywda.
01:31:34To też kiedy
01:31:36zaproszono mnie na spotkanie
01:31:38z izraelską młodzieżą
01:31:40i oni mnie wypytywali
01:31:42o różne rzeczy, a między innymi
01:31:44o moje wnuki.
01:31:46I pytali, czy ja bym chciała, żeby moje
01:31:48wnuki były Żydami.
01:31:50Odpowiedziałam im,
01:31:52nie wiedząc jak zareagują,
01:31:54ale zgodnie z tym, co myślę
01:31:56i czuję, że chciałabym, żeby
01:31:58wyrośli na przyzwoitych ludzi
01:32:00i to jest najważniejsze.
01:32:02A kim będą, to już jest
01:32:04absolutnie ich sprawa
01:32:06i to nie jest najważniejsze.
01:32:08Ku mojemu zdumieniu te dzieci
01:32:10nagrodziły tą moją
01:32:12odpowiedź oklaskami.
01:32:14To znaczy, że im się podobało
01:32:16i to znaczy, że rozumieli,
01:32:18że człowiek jest najważniejszy,
01:32:20a nie to
01:32:22do kogo się modli
01:32:24i za kogo się uważa.
01:32:28Dziękuję.
01:32:34Pojechałam przez Szwecję,
01:32:36poleciałam do Izraela,
01:32:38miałam wizę na osobnym papierku
01:32:40i to też była
01:32:42dodatkowa przygoda, poleciałam
01:32:44do Izraela.
01:32:46Moja rodzina przyjęła mnie po królewsku.
01:32:48To w ogóle było, ale
01:32:50do tego serdecznie, szalenie.
01:32:52Zwiedziłam Izrael,
01:32:54ale najważniejsze rzeczy,
01:32:56jakie stamtąd przywiozłam, to
01:32:58po pierwsze zdjęcie
01:33:00z początku wieku,
01:33:02z 1925 roku,
01:33:04gdzie jest moja prababka,
01:33:06gdzie jest
01:33:08jej siostra,
01:33:10jej dzieci, jej mąż
01:33:12i zdjęcie
01:33:14mojej babki,
01:33:16która wtedy studiowała,
01:33:18takie małe zdjęcie na stoliku,
01:33:20przy którym oni wszyscy siedzą.
01:33:22Przepiękne zdjęcie.
01:33:24Przyjechałam z Izraela
01:33:26i rzuciłam się
01:33:28w wir poszukiwań.
01:33:30Tak szalenie mi zależało na tym,
01:33:32żeby znaleźć jak najwięcej
01:33:34informacji.
01:33:36Znalazłam
01:33:38w archiwum
01:33:40w Otwocku
01:33:42taką
01:33:44książkę meldunkową, z której
01:33:46się dowiedziałam, że moja mama się
01:33:48urodziła w 1914 roku,
01:33:50że miała brata
01:33:52Jana, który
01:33:54zmarł tuż po urodzeniu,
01:33:56czy moi dziadkowie, gdzie
01:33:58mieszkali, znalazłam adresy,
01:34:00że pracowali
01:34:02w sanatoriach
01:34:04otwockich, no bardzo dużo
01:34:06informacji
01:34:08uzyskałam.
01:34:10W książkach telefonicznych warszawskich
01:34:12znalazłam adresy,
01:34:14znalazłam telefony,
01:34:16nawet
01:34:18adres miejsca, w którym się
01:34:20urodziłam, to była
01:34:22Lisowska 30 na Bielanach,
01:34:24no w każdym razie bardzo,
01:34:26bardzo, bardzo dużo
01:34:28wiedzy
01:34:30zdobyłam i
01:34:32między innymi
01:34:34wiedziałam, że
01:34:36moi rodzice,
01:34:38od ojca to wiedziałam,
01:34:40że
01:34:42dom imienia
01:34:44księdza Baudouin, że
01:34:46miałam stamtąd papiery
01:34:48za alibi, że nie jestem
01:34:50żydowskim dzieckiem.
01:34:52I starając się
01:34:54o to, żeby
01:34:56doktor Wierzbowska, która w okresie
01:34:58okupacji
01:35:00była dyrektorką
01:35:02domu imienia Baudouina,
01:35:04starając się, żeby ona dostała medal,
01:35:06wysyłając to
01:35:08do Yad Vashem,
01:35:10różne informacje,
01:35:12stało się tak, że i dostali
01:35:14medal Yad Vashem
01:35:16moi rodzice.
01:35:18Nigdy się o to
01:35:20nie starałam. Rodzice nie
01:35:22mają medali za to,
01:35:24że mają dzieci,
01:35:26ale tak się stało,
01:35:28że jak rodzice
01:35:30dostali ten medal, to pobiegłam
01:35:32od razu na cmentarz żydowski,
01:35:34bo się źle czułam
01:35:36z tym, że jakoś
01:35:38nic w tej sprawie nie robię
01:35:40i w murze
01:35:42okalającym
01:35:44cmentarz żydowski, tak trochę
01:35:46wewnątrz cmentarza zrobiłam
01:35:48tablicę mojej żydowskiej
01:35:50rodzinie,
01:35:52po czym
01:35:54powędrowałam pędem na cmentarz,
01:35:56gdzie leżą moi polscy
01:35:58rodzice, żeby zrobić
01:36:00moim rodzicom sobolewskim
01:36:02napis
01:36:04Sprawiedliwi wśród Narodów
01:36:06Świata i umieścić
01:36:08między ich nazwiskami
01:36:10odlany medal,
01:36:12który dostali
01:36:14z Yad Vashem.
01:36:24W październiku
01:36:26minie dziewięć lat, jak i mieszkam w Izraelu,
01:36:28pracuję w Instytucie Yad Vashem
01:36:32i
01:36:34w roku 2012
01:36:36otrzymałem
01:36:38zaproszenie od wspólnoty
01:36:40Żydów wileńskich, do których
01:36:42należą również Żydzi
01:36:44z mojego miasta, Święciach,
01:36:46zaproszenie na czwarty dzień
01:36:48Świąt Chanuki do Tel Awiwu.
01:36:52Z Jerozolimy do Tel Awiwu
01:36:54trzeba autobusem jechać,
01:36:56zależy od tego, co się dzieje na drogach,
01:36:58ale nie mniej niż godzinę.
01:37:00Pracuję osiem godzin,
01:37:02od siódmej do godziny
01:37:04trzeciej po południu
01:37:06i potem jeszcze
01:37:08myśl, iż mam się pchać
01:37:10autobusem do Tel Awiwu,
01:37:12a potem jeszcze w Tel Awiwie szukać
01:37:14taksówki do tego domu,
01:37:16gdzie jest to spotkanie,
01:37:18naprawdę mi nie odpowiadała,
01:37:20byłem
01:37:22zniesmaczony tym wszystkim
01:37:24i myślałem, że nie pojadę w ogóle,
01:37:26bo po co mam się tam pchać,
01:37:28no, na jeden wieczór,
01:37:30a zaraz mam wracać z powrotem
01:37:32znowu, bo na drugi dzień znowu do pracy
01:37:34i
01:37:36było mi niedobrze
01:37:38i nie chciałem jechać,
01:37:40ale przyszła mi
01:37:42taka myśl, że pewnie moja mama
01:37:44byłaby bardzo niezadowolona,
01:37:46jak ja się zachowuję,
01:37:48a więc pojechałem,
01:37:50pojechałem,
01:37:52przyjechałem spóźniony,
01:37:54czekali na mnie,
01:37:56zapaliłem czwartą świecę,
01:37:58jeszcze spotkałem
01:38:00rodzinę, która znała
01:38:02moich rodziców
01:38:04ze święcian, przytuliłem się do nich,
01:38:06piję herbatę
01:38:08i w trakcie tej rozmowy okazuje się,
01:38:10okazało się, że
01:38:14ja mam w Izraelu
01:38:16bliską rodzinę ze strony mamy,
01:38:18ja o tym nie wiedziałem zupełnie,
01:38:20to była taka nagroda za tą moją podróż,
01:38:22tak sobie przynajmniej to
01:38:24interpretuję, mianowicie
01:38:26nie wiedziałem o tym, że
01:38:28najstarsza córka w rodzinie
01:38:30mojej mamy, w rodzinie wojskuńskich,
01:38:32takie było pajeńskie nazwisko
01:38:34mojej mamy,
01:38:36najstarsza córka
01:38:38Cwija w latach dwudziestych przyjechała
01:38:40do Palestyny,
01:38:42tam wyszła za mąż, miała trzech synów,
01:38:44ci synowie mieli synów
01:38:46i córki, jest to
01:38:48naprawdę duża rodzina, w tej chwili moja
01:38:50bliska rodzina, która przyjęła
01:38:52mnie z wielką miłością
01:38:54i na drugi rok,
01:38:56w 2013 roku,
01:38:58to moje siedemdziesiąte urodziny,
01:39:00zebraliśmy się wszyscy w podróż
01:39:02do Wilna
01:39:04i okolic i do Święcian
01:39:06na taką podróż
01:39:08do korzeni, byliśmy
01:39:10w Ponarach, zwiedziliśmy
01:39:12wszystkie ważne miejsca,
01:39:14gdzie są
01:39:16groby pomordowanych
01:39:18Żydów, wreszcie stanęliśmy
01:39:20w Święcianach,
01:39:22w miejscu, gdzie było getto,
01:39:24stoimy nora,
01:39:26odmówiliśmy kadisz
01:39:28i wtedy
01:39:30oni do mnie mówią
01:39:32słuchaj Jakub,
01:39:34a teraz my chcemy, żebyś
01:39:36coś do nas powiedział,
01:39:38skuliłem się w sobie
01:39:40i rozpłakałem,
01:39:42bo ja tak w ogóle najlepiej umiem
01:39:44płakać i mówię
01:39:46słuchajcie,
01:39:48nie żądajcie tego ode mnie,
01:39:50ja nie mogę w tym miejscu
01:39:52mówić,
01:39:54proszę mnie z tego zwolnić,
01:39:56ja będę plakał,
01:39:58to oni mówią, no to placz,
01:40:00ale mów, my chcemy
01:40:02coś usłyszeć od Ciebie właśnie
01:40:04w tym miejscu, od Ciebie,
01:40:06więc
01:40:10słuchając,
01:40:12zacząłem mówić,
01:40:14zacząłem mówić, że ja tu się urodziłem,
01:40:16tu gdzieś w tej przestrzeni,
01:40:18ja nie znam daty,
01:40:20ale wiem, że to było na pewno tu
01:40:22i kiedy tak
01:40:24blądziłem w tej ciemności,
01:40:26przyszła mi do głowy taka myśl,
01:40:28z którą się podzieliłem,
01:40:30ale ja wiem na pewno,
01:40:32ja w tej chwili wiem na pewno,
01:40:34że najszczęśliwsze chwile
01:40:36w mojego życia
01:40:38były przed moim urodzeniem,
01:40:40kiedy stanowiłem jedno z moją mamą
01:40:42i to były najszczęśliwsze chwile
01:40:44mojego życia,
01:40:46uderzenia jej serca
01:40:48były moją pierwszą muzyką,
01:40:50którą ja słyszałem i która mnie
01:40:52bardzo
01:40:54ożywiała.
01:40:56To było moje,
01:40:58to był mój krwiobieg,
01:41:00krwiobieg mojej mamy, czy może być coś piękniejszego
01:41:02i ja dzisiaj
01:41:04wiem, że ona mnie bardzo kochała.
01:41:06Skąd ja to wiem?
01:41:08Bo przecież
01:41:10kiedy poczuła, że poruszam się pod jej sercem,
01:41:12że żyję,
01:41:14że jestem,
01:41:16że nie ma sposób, żeby się mnie pozbyć,
01:41:18bo po co miała
01:41:20pozwalać temu życiu, aby ono się
01:41:22rozwijało, po co?
01:41:24Wokół mordowano Żydów.
01:41:26Po cóż miałem żyć?
01:41:28A ona tego nie uczyniła.
01:41:32Więcej
01:41:34urodziła mnie
01:41:36i kiedy urodziła,
01:41:38jeszcze był taki czas,
01:41:40kiedy można było
01:41:42przerwać to życie.
01:41:44Wiele tekstów, gdzie matki żydowskie
01:41:46po urodzeniu dziecka
01:41:48kładły mu poduszeczkę na buzię
01:41:50i dziecko zipnęło dwa, trzy razy
01:41:52i było po nim, no bo po co
01:41:54miało żyć?
01:41:56Po to, żeby ibermęż
01:41:58rozdeptał
01:42:00to małe dzieciątko jak robala?
01:42:02Bo takie były przypadki.
01:42:04Sam czytałem wielokrotnie,
01:42:06wiele razy takich wydarzeń.
01:42:08Albo brano za nóżki
01:42:10i walono gdzieś tam o ścianę,
01:42:12i mózg się rozprysł.
01:42:14Po co miało to dziecko żyć?
01:42:16A moja mama
01:42:18tego
01:42:20nie uczyniła,
01:42:22bo mnie kochała.
01:42:24Moja mama
01:42:26znalazła
01:42:28inną mamę,
01:42:30która mnie
01:42:32wzięła,
01:42:34która mnie otuliła,
01:42:36która pozwoliła mi żyć.
01:42:39Więc nie pytajcie mnie, proszę.
01:42:42Mówiłem do moich braci i sióstr Żydów.
01:42:44Nie pytajcie mnie, proszę,
01:42:46skąd ja jestem
01:42:48i jak ja się nazywam.
01:42:50Ja jestem stąd
01:42:52i nazywam się
01:42:54Jakub Wexler.
01:42:56Jestem synem Jakuba i Bati,
01:42:58moich rodziców.
01:43:00Ale nie tylko.
01:43:02Ja nie nazywam się tylko
01:43:04Wexler.
01:43:06Bo to życie,
01:43:08które otrzymałem
01:43:10z rodziny żydowskiej Wexlerów
01:43:12nie miałoby najmniejszych
01:43:14szans na rozwój,
01:43:16na życie,
01:43:18gdyby nie znalazły się dobre
01:43:20dłonie Piotra
01:43:22i Emilii Waszkinelu.
01:43:24Ja nie jestem tylko
01:43:26Wexler.
01:43:28Ja jestem Wexler Waszkinel.
01:43:30To nie są dwa
01:43:32nazwiska.
01:43:34To jest jedno nazwisko
01:43:36dwuczłonowe.
01:43:42Dzień, w którym Mojżesz kończy 20 lat.
01:43:44Wyjątkowy dzień.
01:43:46Poszedł zobaczyć,
01:43:48jak pracują jego żydowscy bracia.
01:43:50Zarządzenie.
01:43:54Żydowscy niewolnicy
01:43:56mają codziennie wytworzyć
01:43:58określoną liczbę cegieł.
01:44:00W przeciwnym razie
01:44:02zamiast brakujących cegieł
01:44:04w ściany wznoszonych budowli
01:44:06zostaną wmurowane
01:44:08żywe żydowskie dzieci.
01:44:10Siepacze Egipscy wdzierali się
01:44:12do mieszkań żydowskich i siłą
01:44:14uprowadzali dzieci, by je wmurować
01:44:16w miejsce brakujących cegieł.
01:44:18I Bóg to wszystko widział i rzekł
01:44:20i wyzwolę Was z rąk Egipcjan.
01:44:24Podchodzę do obcej kobiety
01:44:26na ulicy. Pytam mamo.
01:44:28Ona odwraca się
01:44:30zmaczona. Jest mi
01:44:32ogromnie wstyd, że pomyliłem ją
01:44:34z mamą. Odchodzę i wtedy wiem,
01:44:36że to jednak była moja mama,
01:44:38gdzie mnie nie poznała. Muszę
01:44:40tam wrócić i jej o tym powiedzieć.
01:44:42Wraca mi
01:44:44taki sen. Gonię ją za
01:44:46kimś na ulicy. Widzę tylko
01:44:48jej plecy. Nie widzę twarzy.
01:44:50Próbuję wołać mamo, ale
01:44:52nie mam głosu. Zbliżam
01:44:54się do niej prawie bez tchu. Dotykam
01:44:56jej ramienia. Zaraz się obróci
01:44:58o nie. Ale wtedy zawsze się
01:45:00obudzę.
01:45:02Jakaś kobieta
01:45:04pokazuje mi stare zdjęcie
01:45:06legitymacyjne i mówi,
01:45:08że to jest moja mama.
01:45:10A ja biorę to zdjęcie
01:45:12i wiem, że to nie jest
01:45:14moja mama.
01:45:16Mówię, że nie, to nie może
01:45:18być moja mama.
01:45:20To jest jakaś zwykła kobieta.
01:45:24Myślę, wiem, że to moja mama.
01:45:26Widzę tylko jej dłonie.
01:45:28Poznaję ją po nich
01:45:30twarzy. Nie pamiętam.
01:45:36Dziś w nocy
01:45:38śniłam się mama.
01:45:42Nie wiem, która mama.
01:45:46Wiem, że przyjechała
01:45:48i czeka na mnie.
01:45:52Gdy weszłam do pokoju,
01:45:54zorientowałam się, że mojej
01:45:56mamy jeszcze tu nie było.
01:46:00Wiedziałam na pewno,
01:46:02bo łóżko było niepościelone.
01:46:24Moja mała wnuczka
01:46:26mówiła ostatnio,
01:46:28że wie,
01:46:30co znaczy
01:46:32sentencja
01:46:34napisana na medalu
01:46:36dla Sprawiedliwych
01:46:38wśród Narodów Świata.
01:46:40Powiedziała,
01:46:42słuchaj,
01:46:44jeżeli Ciebie by nie uratowali,
01:46:46to przecież nie byłoby
01:46:48naszej mamy,
01:46:50nie byłoby mnie,
01:46:52nie byłoby mnie,
01:46:54nie byłoby moich braci,
01:46:56nie byłoby Filipa, nie byłoby Karola,
01:46:58a tata nie miałby się z kim
01:47:00ożenić.
01:47:02To prawda.
01:47:04Kto uratował
01:47:06jedno życie, uratował cały
01:47:08świat. Ona powiedziała
01:47:10więcej. Ona mówi, popatrz,
01:47:12nas jest troje
01:47:14i każdy z nas będzie miał
01:47:16dzieci, a te dzieci
01:47:18będą miały dzieci i będzie
01:47:20nas bardzo dużo.
01:47:22Tak, to prawda.
01:47:26I kiedy rozmawiam
01:47:28z ludźmi uratowanymi z Holokaustu,
01:47:30bardzo często słyszę,
01:47:32że mają poczucie winy.
01:47:36Mają poczucie winy, że żyją.
01:47:38Dlaczego właśnie ja żyję,
01:47:40skoro wszyscy moi bliscy
01:47:42zginęli?
01:47:44Muszę powiedzieć, że ja nigdy
01:47:46nie miałam takiego poczucia.
01:47:48Ja lubię żyć.
01:47:50Moje życie
01:47:52jest piękne.
01:47:54Jest piękne, bo jest dobre,
01:47:56bo otaczają mnie kochający,
01:47:58wspaniali ludzie.
01:48:00Przez całe życie. No, ale to
01:48:02trzeba mieć szczęście. To pewnie ta moja
01:48:04łyżeczka sprawiła, że
01:48:06tak to moje życie przebiega.
01:48:10Także cieszę się, że żyję,
01:48:12ale zadaję
01:48:14sobie pytanie, odkąd już
01:48:16znam moją historię, odkąd się
01:48:18oswoiłam z nią.
01:48:20Myślę sobie,
01:48:22ale ja mam coś do zrobienia.
01:48:24To nie jest tak
01:48:26od sobie.
01:48:28Zginęło tylu ludzi,
01:48:30zginęło tyle dzieci,
01:48:32a ja raptem zostałam.
01:48:34Zostałam po coś.
01:48:36Coś miałam zrobić.
01:48:38I cały czas myślę, co to
01:48:40miałoby być.
01:48:42Przyznam, że
01:48:44staram się robić różne rzeczy
01:48:46dobre, jak mi się wydaje,
01:48:48z różnym skutkiem, czasem lepiej,
01:48:50czasem gorzej. Ale jednego
01:48:52jestem pewna,
01:48:54że to, że mam córkę,
01:48:56że moja córka ma
01:48:58troje dzieci, że ma wspaniałego
01:49:00męża, to
01:49:02na pewno jest
01:49:04efekt tego, że ja zostałam
01:49:06uratowana. I nawet,
01:49:08jeżeli mi się nie uda już
01:49:10zrobić więcej niczego
01:49:12dobrego, niczego, z czego
01:49:14byłabym w pełni zadowolona,
01:49:16to może któryś z nich
01:49:18to zrobi. Bardzo w to
01:49:20wierzę. Ale wierzę, że jeszcze
01:49:22mam przed sobą trochę
01:49:24czasu i że uda
01:49:26mi się ten czas dobrze wykorzystać
01:49:28i że może
01:49:30wreszcie się dowiem, co
01:49:32jeszcze mam do zrobienia.
01:49:42Każde zdjęcie,
01:49:44każdy list
01:49:46nas dotyczący,
01:49:48znajdujący się w rękach rodziny,
01:49:50właściwie każda
01:49:52wiedza na
01:49:54temat ludzi,
01:49:56którzy zginęli w
01:49:58Holokaustie z naszej
01:50:00rodziny, nie tylko z naszej rodziny,
01:50:02jest
01:50:04ze mnie przynajmniej
01:50:06traktowana jak
01:50:08relikwia i
01:50:10tak naprawdę nic mnie bardziej
01:50:12nie interesuje niż losy ludzi,
01:50:14którzy zginęli w Holokaustie
01:50:16i trudno to racjonalnie
01:50:18wytłumaczyć.
01:50:20Właściwie
01:50:22jest to jak oddychanie,
01:50:24ale
01:50:28taką wielką
01:50:30relikwią
01:50:32są
01:50:34nagrobne płyty.
01:50:36Cmentarz
01:50:38jest został zdigitalizowany,
01:50:40co oznacza, że można
01:50:42usiąść przy komputerze,
01:50:44poklikać
01:50:46i znaleźć
01:50:48niesamowitą
01:50:50ilość
01:50:52naszych przodków.
01:50:54Ja
01:50:56znalazłam
01:50:58taki oto
01:51:00grób
01:51:02z takim oto nagrobkiem,
01:51:04z takim
01:51:06witafium.
01:51:08Z Eisenbetów
01:51:10Leja Eleonora
01:51:12Grynszpan zmarła
01:51:1423 maja
01:51:161918
01:51:18roku, przeżywszy
01:51:20lat 78.
01:51:22Drogę życia
01:51:24swego ścieliłaś, matko,
01:51:26miłością ku wszystkim ludziom
01:51:28i każdemu zjawisku.
01:51:30Tym uczuciem
01:51:32owiani wspominać Cię
01:51:34będą wdzięczne dzieci,
01:51:36wnuki i wnuczki.
01:51:40A prawnuczki nie ma,
01:51:42a prawnuczka to ja.
01:51:48Parokrotnie
01:51:50trafiłem na teksty
01:51:52na mój temat,
01:51:54gdzie autorzy piszą, że matka
01:51:56wyjawiła mu przed śmiercią
01:51:58prawdę mojego pochodzeniu.
01:52:00To nie było tak.
01:52:02Moja mama
01:52:04powiedziała mi prawdę o moim
01:52:06pochodzeniu, jak już wspomniałem
01:52:0823 lutego
01:52:1078 roku,
01:52:12a zmarła na moich rękach
01:52:1615 kwietnia
01:52:181989
01:52:20roku,
01:52:22więc żyła jeszcze 11 lat.
01:52:24Były to dla mnie
01:52:26lata
01:52:28lata
01:52:30pełne emocji,
01:52:32bo każdy dzień bycia
01:52:34z nią
01:52:36był skarbem.
01:52:38Wiedziałem, kiedy zaczęła chorować,
01:52:40że powoli zbliżamy się ku kresowi,
01:52:42ale przecież robiłem
01:52:44wszystko, by być jak najdłużej
01:52:46z nią, bo był to
01:52:48była to matka,
01:52:50która była
01:52:52gotowa oddać swoje życie,
01:52:54żebym ja żył.
01:52:58Różne rozmowy
01:53:00żeśmy prowadzili
01:53:02i pewnego dnia, pewnego wieczora
01:53:04raczej,
01:53:06sam nie wiem, jak wyskoczyło mi to pytanie,
01:53:08bo jak powiedziałem, to się
01:53:10troszkę przestraszyłem, że może za
01:53:12mocne, ale
01:53:14pewnego wieczora właśnie powiedziałem
01:53:16Mamo kochana,
01:53:18a co by się stało,
01:53:20gdyby zupełnie nieoczekiwanie,
01:53:22ktoś zapukał do drzwi,
01:53:24ty mówisz proszę,
01:53:26a w drzwiach
01:53:28staje
01:53:30moja rodzona matka.
01:53:32Co byś
01:53:34uczyniła?
01:53:36Mama zaczęła plakać
01:53:38i ja zacząłem
01:53:40plakać i po chwili
01:53:42mama mówi, Romek,
01:53:44przecież ja ciebie nie ukradłam,
01:53:46ja otrzymałam
01:53:48ciebie z rąk
01:53:50twojej rodzonej
01:53:52mamy, więc
01:53:54gdyby ona przyszła,
01:53:56przyjęłabym ją tak samo,
01:53:58z taką samą miłością,
01:54:00jak ciebie,
01:54:02a ty miałbyś
01:54:04dwie matki.
01:54:06Ja mam
01:54:08dwie matki.
01:54:24In a Polish
01:54:26derfu weit,
01:54:28In a Shtybu
01:54:30ufa zait,
01:54:32Durk in
01:54:34fenster,
01:54:36nisht in krois,
01:54:38Kie in
01:54:40kinderlech
01:54:42arois.
01:54:44In a Polish
01:54:46derfu weit,
01:54:48In a Shtybu
01:54:50ufa zait,
01:54:52Kinderlech
01:54:54arois.
01:54:56Kinderlech
01:54:58mit schwarzen
01:55:00geb,
01:55:02Meiderlech
01:55:04mit blonde
01:55:06zeb,
01:55:08In zisammen
01:55:10nur mit zei,
01:55:12Kicken oiten
01:55:14schwarze
01:55:16zwei.
01:55:18Schwarze oiten
01:55:20und an eisel
01:55:22a klein,
01:55:24Lieberlech
01:55:26zim kischnor,
01:55:28Stark gelogter
01:55:30schwarzer chor,
01:55:32Z gott
01:55:34die mamme
01:55:36im gebracht,
01:55:38Eingewickelt
01:55:40spät
01:55:42bei nacht,
01:55:44Stark gekischt
01:55:46im geglugt,
01:55:48Stilleheit
01:55:50zich im
01:55:52gezugt,
01:55:54Du mein
01:55:56kind, wird sein
01:55:58dein ort,
01:56:00Herzschätze, dein
01:56:02mammes ort,
01:56:04Ich behalt
01:56:06dich, du derfach,
01:56:08Wahrheit, dein
01:56:10Leben, trotz
01:56:12gefach,
01:56:14Mit die
01:56:16spiel sie fein,
01:56:18Stil
01:56:20gehört
01:56:22dich zu zis sein,
01:56:24Merke
01:56:26in dich,
01:56:28Wort, kein diet,
01:56:30Weil du bist
01:56:32nicht,
01:56:34Merke in
01:56:36diet,
01:56:38Kindern beten
01:56:40sich bei dir,
01:56:42Mamme,
01:56:44Wehrmacht er
01:56:46des Bläume du
01:56:48alleng,
01:56:50Errot geht
01:56:52Settand,
01:56:54Venke
01:56:56bin,
01:56:58Na,
01:57:00na,
01:57:02na,
01:57:04na,
01:57:06na,
01:57:08na,
01:57:10na.
01:57:12Na na na, na na, na na
01:57:42Na na na, na na, na na
01:57:47Na na na, na na, na na
01:57:52Na na na, na na, na na
01:57:57Na na na, na na, na na
01:58:02Na na na, na na, na na
01:58:07Na na na, na na, na na
01:58:12Na na na, na na, na na
01:58:17Na na na, na na, na na
01:58:22Na na na, na na, na na
01:58:27Na na na, na na, na na