Tarihi sevdiren ve merak uyandıran program Tarihte Yürüyen Adam geçmişten günümüze kadar ayakta kalmayı başaran tarihi yapıları ve hikâyelerini izleyicilerle buluşturuyor.
Mekanların tarihçesi, gündelik hayatta sıkça kullanılan deyişlerin kökeni ve tarihe farklı bir bakış Ülke TV’de… Kimi zaman mimari yapıları ile ilk olma özelliğine sahip yerleri ekrana taşıyor.
“Dünü bilmeyen bugünü anlayamaz; bugünü anlamayan yarını göremez, yarını inşâ edemez; hattâ dünden gelen hamlelerin nedenlerini bile düşünemez.” diyen Abdulbaki Gölpınarlı’nın sözünden ilhamla ‘Tarihte Yürüyen Adam’ dünü anlatıyor, bugünü gösteriyor ve yarının rotası için ışık tutuyor.
Tarihi camiler, kervansaraylar, üstünde birçok medeniyetin yaşadığı Mezopotamya ve Anadolu şehirlerinin bilinmeyen hikâyeleri Tarihte Yürüyen Adam ile her Cumartesi Ülke TV’de…
Mekanların tarihçesi, gündelik hayatta sıkça kullanılan deyişlerin kökeni ve tarihe farklı bir bakış Ülke TV’de… Kimi zaman mimari yapıları ile ilk olma özelliğine sahip yerleri ekrana taşıyor.
“Dünü bilmeyen bugünü anlayamaz; bugünü anlamayan yarını göremez, yarını inşâ edemez; hattâ dünden gelen hamlelerin nedenlerini bile düşünemez.” diyen Abdulbaki Gölpınarlı’nın sözünden ilhamla ‘Tarihte Yürüyen Adam’ dünü anlatıyor, bugünü gösteriyor ve yarının rotası için ışık tutuyor.
Tarihi camiler, kervansaraylar, üstünde birçok medeniyetin yaşadığı Mezopotamya ve Anadolu şehirlerinin bilinmeyen hikâyeleri Tarihte Yürüyen Adam ile her Cumartesi Ülke TV’de…
Kategori
📺
TV ve DiziDöküm
00:00Vakıf Katılım, tarihte yürüyen adamla vakıf eserlerimizi sunar.
01:00Efendim merhabalar, tarihte yürüyen adam vakıf eserlerimiz olarak bu hafta Fatih'teyiz.
01:07Yaygın ismiyle ama yanlış olarak bilinen Mesih Ali Paşa Camii olarak bilinen bu mabet esasında Sultan 3. Murad'ın vezirlerinden hadım Mesih Mehmet Paşa'nın yaptırmış olduğu camidir.
01:21Etrafında Ali Paşa'nın vakfından dolayı bugün Mesih Ali Paşa olarak bilinmektedir.
01:26Ama Mesih hadım Mehmet Paşa tarafından yaptırılan bu mabet Mimar Sinan eseri olarak bilinmekteyse de esasında Hassa Mimarlık Teşkilatı'nın mimarlarından.
01:38Yani Mimar Sinan'ın ekibinden Davut Ağa'nın mimarı olarak bulunduğu bir yapıdır bu.
01:43Mimar Davut Ağa'nın 16. yüzyıl Osmanlı klasik mimarisi içerisinde yeni arayışların olduğu, yeni denemelerin olduğu bir mimarı esere imzasını atmıştır.
01:55Osmanlı Hassa Teşkilatı içerisinde bu cami önemli bir yere sahiptir.
02:01Esasında Mesih hadım Mehmet Paşa'nın camini gezerken, yaygın ismiyle Mesih Ali Paşa camini gezerken Hassa Mimarlık Teşkilatı'nı da yakından tanımak gerekiyor.
02:12Bu teşkilat Mimar Sinan'ı Mimar Sinan yapan teşkilat olduğu gibi Osmanlı'nın imarında ve şiirciliğinde önemli bir lokomotifti.
02:22O yüzden de Mesih Ali Paşa camini gezerken Hassa Mimarlık Teşkilatı'nı da ilgili muhakkak küçük araştırmalar yapmak gerekiyor.
02:3116. yüzyılın klasik mimarisi içerisinde,
03:01Mesih Ali Paşa cami, banisinin ismiyle hadım Mehmet Paşa camiyi Hassa Mimarlık Teşkilatı'nın mimarlarından,
03:13Davut Ağa'nın burada inşa ederken yeni bir denemelere giriyor.
03:18Hemen arkamda bulunduğu gibi, yani bu caminin karşısında şadırvan yer alırken burada türbeye yer verilmiştir.
03:25Esasında Mesih Paşa'nın arzularından bir tanesidir.
03:30Şadırvanlar hemen karşıda duvarlara bir dizi haline yerleştirilmiştir.
03:35Şadırvan, türbe ve caminin son cemaat kısmıyla beraber ki ana kitlesine doğru gidiliyor.
03:41Burada hem caminin konumu hem de caminin inşasında denemeler yapılmasının temel sebeplerinden bir tanesi bulunduğu coğrafyadır.
03:52Topografya olarak eğimli bir noktadadır ve buradaki eğimli bir yapıdan dolayı da arazinin yumuşak olması,
03:59yer altı su kaynaklarına yakın olması sebebiyle burada 8 istinadlı, yani 8 ayak üzere oturan kubbeyle inşa edilmiştir.
04:08Bunun daha sonraki dönemlerde, İstanbul'da yaşanan depremlerde faydası ortaya çıkıyor.
04:13Ve 1894 depreminde de zaten zarar görüyor.
04:16Burası 1936-39 sonra da 50'li yıllarda tekrardan restore ediliyor.
04:22Hasan Mimarlık Ocağı'nın mimarlarından Davut Ağa'nın, yani Mimar Sinin'in ekibinden Davut Ağa'nın,
04:28inşa ettirdiği bu mimarda yeni arayışların, yeni uygulamaların yapılmasının iki temel sebebi vardır.
04:33Birincisi, Bani, Hadım Mesih, Mehmet Paşa'nın arzu.
04:40Arzu olan bir tanesi, cemaatin camiye giriş ve çıkışında türbenin burada olması.
04:47Yani buradan kendisine bir fatih hediye etmeleri.
04:50Şadırvanın olması gereken yerde türbe inşa edilmiştir.
04:53Ve abdestlikler de hemen avlunun sonunda bir dizi musluk sırasıyla oluşturulmuştur.
04:59Musluk sırası, türbe, küçük bir avlu ve caminin harim bölgesine doğru girişi, son cemaat kısmıyla beraber.
05:08Bu düzenleme Paşa'nın arusu, Hasan Mimarlık Teşkilatı'nın ve Mimar Sinin'in önemli mimarlarından olan Davut Ağa'nın,
05:15inşa ettiği bu yapıdaki 16. yüzyılık klasik yapısında 8 istinadlı bir, yani 8 ayak üzeri oturan bir kubbeyle yapını tamamlanmasının temeline yatan özellik,
05:28kara gümrükten bugün Aksaray mevkine yani vatanca açısına doğru uzanan bir su damarının buradan geçiyor olması.
05:36Bundan dolayı bölgede toprak yapısının yumuşak olması ve kaya tabakasının bugün koyuncu puarkının olduğu tarafta başlamasından dolayı
05:45yapı hafif basık ve 8 istinadlı üzerine oturan bir kubbeyle beraber tamamlanmıştır.
05:53İşte bu altyapıyı dikkat alarak yapılması İstanbul depremlerine bir noktada hazırlıktı.
05:59Çünkü İstanbul depremleri İstanbul'un tarihinde en bariz bilinen bir özellikti.
06:04Yapılar da buna göre inşa ediliyordu.
06:06Biliyorsunuz Mimar Sinan ve ekibinin en büyük özelliği İstanbul depremlerine uygun yapı temelinin geliştirmiş olmalarıdır.
06:16İşte burada da bunun özelliğini 1894 depreminde görüyoruz.
06:201894 depreminde bölgede ciddi bir yıkım olmasına rağmen Mesih Ali Paşa Camii bu yıkımlardan az zararla kurtulmuştur.
06:29Zaten uzun bir süreç caminin harabet kalmasından dolayı da 1936-39 ve daha sonraki 50 yıllarda bu yapı tekrardan ele geçmiştir.
06:39Eğimli arazide bulunması bu caminin biraz da fevkali yani bodrum katlı niteliğinde inşa edilmesini sağlamıştır.
06:51Bundan dolayı da yan tarafta dükkanlara, dükkan olan mahallere yer verilmiştir.
06:56Yapı, araziye o kadar güzel yerleştirilmiştir ki biliyorsunuz Mimar Sinan döneminin genel karakterist yapısıdır.
07:03Arazinin topografyanın, arazinin ve topografyanın düzenine göre yapıyı inşa etme.
07:12Böylece yapıların uzun ömürlü rutubet gibi veya yaralı su kaynaklarıyla beraber yıpranmasının önüne geçilmiştir.
07:20İşte Misi Ali Paşa Camii'nde topografya göre bir yapının nasıl güzel yerleştirdiğini görebiliyoruz.
07:50Bilinen yaygın ismiyle Mesih Ali Paşa Camii bahanesinden dolayı asıl ismi olan Hadım Mesih Mehmet Paşa Camii 16. yüzyılın klasik bir camisi.
08:04Ama bu camide içerisine girdiğinizde sizi benzer bir camiyle kardeşliğini hatırlatacaktır efendim.
08:13Caminin inşa edildiği arazinin topografik yapısı ve daha fazla araziliğe müsait olmamasından dolayı bu camide medreseye yer verilememiştir.
08:26Medreseye yer verilmediği için medrese caminin içerisine yer almıştır.
08:30Bu camide bir düzenleme daha vardır.
08:32Bu düzenlemi Edirnekabı Mihramah Sultan Camii'nde de göreceğiz.
08:36Kadınlar mahfilinin düzenlenmesindeki genişlik, U şeklinde üst kaleride yer almasının temel noktası da esasında bu caminin bulunduğu yerin demografik ve ticari yapısından dolayıdır.
08:52Efendim İstanbul'da Fatih'e gelirseniz İstanbul'un eski caddelerinden bir tanesi olarak kabul edilen ama olmayan 1926-27 yıllarında açılan Feyzibaşa Caddesi.
09:04Tramvay döşenmek için bu cadde açılmıştır.
09:08Maraşal, Feyz-i Şakmak'ın gayretleriyle oluştuğu için de Feyzibaşa Caddesi denir.
09:14Feyzibaşa Caddesi açılmadan önce Suriç İstanbul'da o Mesa yolunun Fatih Camii'nin avlusundan geçerek bugünkü Nurettin Cerrahi Tekkesi'nden,
09:25Karagümrük'ten hemen oradaki stat bölgesine doğru bir çıkış yapardı.
09:30İşte yolun bir paralelde aşağıdan devam eder, Horhor Caddesi'nden paralel olarak gelir ve burada küçük bir pazar merkezi oluşurdu.
09:44Bugünkü yaygın ismiyle Mesih Ali Paşa Camii'nin olduğu yerde bir pazar yeri vardı.
09:51Buradan yol devam eder, Karagümrük'ten çıkar, aşağı tarafından çıkar.
09:56Karagümrük meydanına bağlanırdı, Karagümrük meydanından ayrılan Edirnekapı ticari yolunun güzergahında burada bir yerleşim vardı.
10:07Buradaki hareketli ve demografiden dolayı daha sonra biliyorsunuz bugünkü içinde bulunduğumuz Mesih Ali Paşa Camii'nin hemen dibinde Hırkayı Şerif Camii vardır.
10:18Hırkayı Şerif Camii'nin burada inşa edilmesi sebebi de Veysel Karani'nin Hırkası'nın emanet olarak üveysi ailesinde bulunan o üveysi ailesi buraya 17. yüzyılda buraya getiriliyor.
10:34İstanbul'a geliyor ve davet üzerine ve burada en hareketli tarihi yanımda en hareketli noktalanan bir tanesi bugünkü Mesih Ali Paşa Camii'nin olduğu yere yerleşiyor.
10:44İşte o yüzden de Hırkayı Şerif Camii'nin inşa edilmesi sebebi budur.
10:48Üveysi ailesinin buraya gelip yerleşen temel sebebi buranın Fatih tarihi yanımda en hareketli noktalardan bir tanesi olmasıdır.
10:57İşte bu sebepten dolayı da buradaki cami hem topografik sistemden dolayı hem de bölgenin demografik ticari hareketlerinden dolayı burada değişik bir düzenleme yapılmıştır.
11:09Topografik yapıdan dolayı hafif basık tutulmuştur caminin harim kısmı yani şu an benim bulunduğum iç mekana girirken taç kapı basık mukarnaslar iri tutulmuştur ki.
11:22Çünkü yukarıya doğru piramiden olarak yükselecek ince mukarnaslar yapılmamıştır.
11:26Denge korunmuştur ve bir kaş kemerle içeriye girilir.
11:29Bu kaş kemer özelliği biliyorsunuz Balıkesir'de bölgesinde çok yaygındır.
11:34Nasıl sepet kutlu kemer sistemi Bursa'ya has uygulandıysa kaş kemerde Balıkesir'e has bir özellik taşır, mimarı özellik taşır.
11:43Ve bu düzenleme en eski Anadolu kemer süsleme teyzinlerden biçimlerinden bir tanesidir.
11:49İşte o kaş kemer de içeriye kaş kemerli bir düzenleme ile içeriye doğru girilir.
11:55Harim bölgesine girdiğinizde ana harim bölgesinin etrafında iki tane yan taraflarda galeriler görürsünüz.
12:03Bu galeriler hem burada taphane vazifesi görmüştür bu bölgedeki misafirlerin ağırlanması için hem de medrese olarak kullanılmıştır.
12:12Üst galeriler bu yüzden de U şeklinde dolanır ve kadınlar mahfili geniştir.
12:16Biliyorsunuz 16. yüzyıl mabetlerinde kadınlar mahfili denilen bir sistem çok uygulanmaya sokulmamıştır.
12:24Bunlardan en ayrıcalıklı olan ise Edirnekapı Mihrimah Sultan'dır.
12:28Çünkü Sur içine girişteki bir gümrük alanı olma sebebiyle o bölgenin çok büyük bir ihtiyaç taşımasından dolayı kadınlar mahfili geniş tutulmuştur.
12:37Burada da hadım Mesih Mehmet Paşa'nın yaptırmış olduğu camide de kadınlar mahfili geniş tutulmuş.
12:44Ve alt kısımlarındaki galerilerde hem medrese olarak kullanılmış hem de taphane vazifesi görmüştür.
12:51O yüzden çok fonksiyonlu ve çok değişik bir uygulamadır buradaki caminin oluşumundaki fiziki yerleştirilmesinde.
13:00Bu dikkate alınmadan mesela caminin tarihçesi çok sağlıklı bir şekilde oturtulmamıştır.
13:06O yüzden yaygın ismiyle Mesih Ali Paşa caminin tekrardan incelenip tekrardan yazılması gerekiyor.
13:13MÜZİK
13:25İstanbul meraklılarına ve mimarlık tarihi çalışanlar için Fatih'teki Mesih Ali Paşa bahanesinden dolayı
13:49adım Mesih Mehmet Paşa camiyi muhakkak görülmesi ve incelenmesi gereken bir mabettir.
13:56Mesih Ali Paşa caminin içerisine girdikten sonra sizi klasik Osmanlı karşılıyor.
14:04Selçuklu döneminin detayları yakalanıyor.
14:07Anadolu Osmanlı'nın ilk dönemi ait mimari izleri taşıyor.
14:13Yani baktığınızda detaylardan duvar örgüsünden korumlamana kadar bütün özellik Anadolu mimarisindeki her bir parça bu yapıda yaşatılmıştır.
14:29Bu yüzden de çok önemli ve ilginçtir.
14:32Yapının son cemaat kısmında Edirnekapı Mihrimah Sultan ve Üsküdar Mihrimah Sultan topağına Kılıçesip Açı camide görülen ikili son cemaat kısmı yani sundurmalı rüzgarı kesen sistemle
14:45kubbeyle son cemaat kısmı düzenlenmesi harukulade yerleştirilmiştir.
14:49İçeriye girerken yapının basık ve topografik olarak yerleşiminden dolayı ki İri Mukarnaslı ana giriş kapısının hemen içerisinde kaşkemerli ve iki renkli taş düzenlemesiyle harime geliyorsunuz.
15:04Ve karşınızda muhteşem bir mermer Mukarnaslı ve etrafı Çinili bir mihrapla karşılaşıyorsunuz.
15:13Onunla aynı dengeyi koruyan topağını Kılıçesip Açı Camii'nde de görebileceğiniz aynı mimar uslupla bir minberi görüyorsunuz.
15:21Yani mihrap düzenlemesi Kılıçesip Açı Camii'nin hatırlatır noktada öbür tarafta da harika bir şekilde merminin işlendiği ajurlu sistemle bir minberle karşılaşıyorsunuz.
15:35Yan taraflar taphane ve medrese olarak düşünülmüş.
15:39Kadınlar mahfili geniş tutulmuş.
15:41Arada harim bölgesinin kuzey cephesindeki pencere gibi düzenlenmiş raflıklar var.
15:49Pencere gibi düzenlenmiş raflıklar yapıdayının o kısımındaki masif görüntüyü tamamen hareketlendirmiş.
15:58Yapının galerine girdiğinizde sanki yapıdan apayrı bir mekana ulaşmış gibi oluyorsunuz.
16:04Yapının kadınlar mahfiliğine doğru çıktığınızdaki sepet kulplu korkuluklar sizlere burs havasını veriyor.
16:13Yani baktığınızda sekiz ayak üzerinden oturan kubbenin o hakimiyeti yapıyı bütünleyici olarak tamamlaması sizi o kadar çok etkiliyor ki.
16:25Yani esasında burada Osmanlı'nın 16. yüzyıl öncesi yapı detayları burada kullanılmış.
16:3516. yüzyıl klasik uygulamaları da burada yaşatılmıştır.
16:39Yani esasında 16. yüzyıl İstanbul'un mabetlerinde ayrıcalıklı bir yere sahiptir.
16:47O yüzden de mimarlı tarihçiler ve sanat tarihçiler için burada pek çok detay mevcuttur.
17:17Efendim arkamda yer alan mermer, mimberin bugün Kadırga Sokulla'ya gittiğinizde,
17:36bugün Sultanahmet Camii'ne gittiğinizde, Edirnekapı Mihrumat Sultan'a gittiğinizde bu zerafeti görebiliyorsunuz.
17:44Esasında özene bözene imal edilmiş bir mimber ve bu yapının tezinatı o kadar güzel ve dengeli kullanılmıştır ki,
17:55yan duvarlara ya galerilere açılan yan duvarların dörtgen pencerelerin üzerinde yer alan çini süslemeler o kadar dengelidir ki,
18:06galerinin kapılarının üzeri boş bırakılmıştır ve sade pahlanmış duvar, taş duvarlar içerisinde mermer söhüllerle beraber bir bütünlüğü arz eder.
18:19Minberin ve mihrabın mermer düzeneyi, işlenişi ve artı çilik kuşağının yer alışı ve güney cepheleri de yer alan revzenli,
18:31yani alçı renkli camlarla oluşturulmuş revzenli pencereler yapının bütün tezinatını tamamlayıcı olmaktadır.
18:40Onun haricinde galeriler, kadınlar kısmındaki kalem işleriyle beraber, yine orada revzenli pencerelerle beraber yapının içerisinde dıştan daha farklı bir ferahlıkla, bir hareketlilikle karşılaşıyorsunuz.
18:53Esasında burada 16. yüzyıl mimarisinin kendi içerisinde pek çok sırları, pek çok denemelerini ve estetik bütünleşmelerini farklılıklarla beraber bir estetiğin nasıl oluşabileceğine harika bir şekilde arz edilmiştir.
19:23Efendim caminin bahanesi, hadım mesif Mehmet Paşa, Sultan Üçüncü Murad'ın vezirlerinden.
19:40Ama en durundan yetişmiş, Slav kökenli birisidir.
19:46En durunda kilerci başılık yapmış, hazinedar başlılara kadar gelmiş birisidir.
19:51Hazidar başı iken Topkapı Sarayı'nda meydana gelen bir yangında kiler kısmı tahrip oluyor.
19:57Ve kendisi Mısır'a göndürerek sarayın ihtiyaçlarını karşılamak ve kilerin tekrardan hayata geçirilmesi için görevlendiriliyor.
20:06Ve görevlendirilirken de bir noktada bugün de yaşanan bürokraside gibi kendisini biraz harcamak istiyorlar.
20:12Çünkü Mısır siyasi olarak çok karışık bir noktada.
20:15Biliyorsunuz Memlüklerin yıkılmasıyla beraber o bölgedeki Çerkez Beyler hala hakimiyete devam etmektedir.
20:25Haç güzergahı noktasında yani bugünkü Kudüs, Halep, Şam mevkisi noktasında da bazı eşkıyalıklar vardı.
20:33Ve Mısır Beylerbeyi o bölgeyi kontrol etmek zorundadır.
20:39İşte biraz da başarısız olacağı ve daha sonra da onun da ortadan kaldırılacağı ümidiyle oraya yollanır.
20:46Fakat bütün bunlar boşa çıkar.
20:49Çünkü 5 yıl boyunca Mısır Beylerbeyliği yapan Mesih Mehmet Paşa,
20:56o bölgedeki sağladığı denge, isyanları baştırması ve Çerkez Beylerinin tekrardan Osmanlı'a tabi kılması
21:04ve kendi aralarındaki kavgaları da minimumuza indirerek büyük bir başarı elde etmiştir.
21:10Hadım Mesih Mehmet Paşa'nın 5 yıl süren Mısır Beylerbeyliği görevi içerisindeki başarısı inanılmaz boyutlardadır.
21:19Mesih Paşa'nın öncesinde Çerkez Beylerinin kendi arasında kavgaları,
21:24iktidarlı olan kavgaları, merkezli olan uyumsuzlukları o dönemde gayet uyumlu bir hale gelmiştir.
21:32Bölgede meydana gelen haç güzergahına doğru uzanan eşkahlıklar sınırlandırılmıştır.
21:38Mesih Paşa'nın hem müsamahalı davranışı hem de olaylara ani ve kesin sonuçla varması sonucunda
21:46bölgede bir denge sağlanmıştır.
21:49Halk tarafından büyük bir seviye görmüştür.
21:51Ayrıca beylerin yerel halk üzerinde vergiler noktasında,
21:55vergilerin toplanması konusunda ve arazi adaletsizliği konusunda sağladığı adalet,
22:02ve hazineyi devamlı koruması,
22:04beytül mal olgusunu halka çok sık şekilde dile getirmesi,
22:10beytül mala sahip olmasından dolayı halk arasında çok sevilir.
22:14Hatta devletle bir türlü uyuşamayan,
22:17kendi mağımsızlıkları içine, kendi mahalle bağımsızlıkları içerisinde
22:20mücadele verip bunun isyankarlığını yapan
22:23Çerkez Beyleri tarafından da büyük takdir görür.
22:26Bu sebepten dolayı da Hadım Mesih Mehmet Paşa İstanbul'a kubbe vezir olarak getirilir.
22:34Hadım Mesih Mehmet Paşa'nın İstanbul'a geldikten sonra yaptırdığı bu camide
22:41esasında vezir Hasan Paşa'nın mirasçılarından bu izin alınarak
22:46Hasan Paşa'nın adına yine kara gümrükte bir cami inşa ettirilir.
22:52Kabri de yine mihrap duvarının dibinde muhafaza edilir.
22:57Bu cami inşa edilirken Hasan Mimarlık Teşkilatı'nın hazırladığı proje üzerine yapılır.
23:03Paşa'nın tek bir müdahalesi vardır.
23:05Camiye giren çıkanların kendisine bir fatiha hediye etmesi için
23:08şadırvanın olduğu alana, geleneksel mimar ya da şadırvanın olduğu alana
23:13sekizgen türbesini inşa ettirmesidir.
23:16Efendim bu caminin yapısı topografik yapısından dolayı caminin girişindeki kapıdan
23:25içeri doğru girdiğinizde Kadırga Sokulu Camii'ni hatırlatacak merdivenlere rastlarsın.
23:29Evet biraz daha merdivenler kısadır ama tonozlu bir üst örtüyle beraber Kadırga Sokulu'yu hatırlatır.
23:37Caminin mihrap duvarında buradaki eski mescidin bahanisi olan Hasan Paşa'nın kabri mevcuttur.
23:44Küçük bir hazire şeklindedir.
23:46Bu hazirenin bitiminde yani beden duvarlarının dışında da bir çeşme yapılmıştır.
23:52Hem yamaçtan dolayı gelen su kaynağının temele zarar vermemesi için bu çeşmeler devamlı akan çeşmelerdi.
23:59Ve daha sonra da 3. Mustafa'nın kızı Beyhan Sultan tarafından bu çeşmeler yenilenmiştir.
24:06Efendim Osmanlı bürokrasisinde Beytülmal'a ve Osmanlı yönetimine biat etmiş,
24:15Beytülmal hastalığa taşıyan pek çok paşalar, pek çok devlet adamları geçmiştir.
24:20İşte bunlardan bir tanesi de Hadım, Mesih, Mehmet Paşa'da.
24:23Slav bölgesinden, Slav coğrafyasından gelip, Endorun'a girip, Endorun'da okutulup ve vefat ettiğinde halkın kendisinden helallik istediği önemli devlet adamlarından bir tanesiydi.
24:37İşte Mesih Hadım, Mehmet Paşa iri yarılığı, uzun boyluluğu yanında kendisi mizah yönünde olan birisiydi.
24:48Pek çok olaylarda, pek çok stratejik veya gerginliğin yaşandığı siyasi olaylarda yapmış olduğu espriler ve dengeli hareketler ile çok da takdir alan birisiydi.
25:03Yani esasında devletin her zaman sahip olması gereken bir devlet adamı çizgisi kurmuştu.
25:09Efendim caminin iç mekanında kubbeyi taşıyan istinadlar, yani ayaklardaki o masifle giderilmek için geometrik bir tezin yapılmıştır.
25:39Yani masif duvarlarda hareketlilik yapılarak esasında sizi hiç gözünüzü rahatsız etmeyen bir unsur oluşturmuştur.
25:47Şimdi kameraman arkadaşımızdan rica ettim, arkamdaki yani giriş kapısının üzerindeki o kaş kemerle beraber iki renkli taş işçiliğinin çekilmesini istedim.
25:58Bu bile bu caminin mimarisindeki detaylardaki çok güzel bir düzenleme olarak karşımıza çıkmaktadır.
26:05MÜZİK
26:11MÜZİK
26:13MÜZİK
26:15MÜZİK
26:25MÜZİK
26:27Efendim şu an caminin yan galilerinin bir tanesindeyiz.
26:31Bu yan galilerin ifade ettiğimiz gibi hem taphane olarak kullanılıyor hem de caminin medresol olarak kullanılıyor.
26:37Üst örtü olarak çapraz tonozlar yer almıştır.
26:41Girişin yani avluya girişin o merdivenli basamaklı halinde üstünde güzel bir çapraz tonoz vardır.
26:47Esasın Osmanlı'nın çapraz tonozları nasıldır dediğinizde bu camiyi incelemeniz gerekiyor.
26:53Çok güzel bir uygulama ve artı beden duvarlarının kalınlığı dikkatinizi çekecektir.
26:59Esasında işte bu topografyanın yapısına istinad eden yapı kalın tutulmuş, beden duvarları kalın tutulmuş ve kubbede 8 istinad, yani 8 ayak üzerine yer almıştır.
27:11Yapının inşa edildikten sonra İstanbul'da ileriki tarihlerde oluşacak depremlerin bir noktada hazırlıktı.
27:16Çünkü deprem bilgisi her zaman hasa mimarlarının bilgisi dahilindeydi ve buna göre de bir yapı inşa tekniği geliştirmişlerdi.
27:24Efendim bu yapının eğimli arazisi olması sebebiyle yine bu galerinin paralel olan diğer galerinin altında da 7 tane dükkan oluşturulmuştu.
27:34Yani hem akarı vardı hem topografiyede uyum sağlamıştı hem de yapı bugün Koyunbaba Türbesi'nden ya da Koyunbaba Parkı'ndan aşağı doğru geldiğinizde hiç gözünüzü rahatsız etmeyen çok harikulade köşe başına yerleştirilmiş bir yapı olarak görür.
27:50Ve yapının öncelikli olarak da Beyhan Sultan tarafından onurlu onarılmış köşe çeşmesi dikkatinizi çekecektir.
27:57Daha sonra gözünüz çeşmeden itibaren üst tarafa doğru yapının genel kütlesini görecektir.
28:02Bu 16. yıl mimarisindeki topografiye en güzel yerleştirilmiş yapılardan bir tanesi olay dikkat çeker.
28:08Bugün biz Kadırga Sokulu Camii'ni ön plana çıkartırken ya da Azap Kapı Sokulu Camii'ni hep topografiye yerleştirmesi konusunda hep öncelik olarak ifade ederken
28:19Kadırga Sokulu Camii'ni Azap Kapı Sokulu Camii'nde mimarisinin araziye yerleştirmedik başarısını ifade ederken
28:26Fatih tarihi aramada içerisinde yer alan hadım Mesih Mehmet Paşa Camii'ni göz ardı etmekteyiz.
28:34Esasında bu cami daha hala incelenmeye müsait bir cami.
28:37Osmanlı Camileri'ni ve Osmanlı döneminde inşa edilen bütün kamu binaları da
28:54Osmanlı camilerini ve Osmanlı döneminde inşa edilen bütün kamu binalarını tarihi topografiyi bilmeden,
29:08şehrin yerleşim düzeni bilmeden her birinde tek tek üzerine konuşmak esasında pek çok hatalarda bir beraberine getirmektedir.
29:17Bunlardan bir tanesi en bariz örnekleri İstanbul'daki camilerdir.
29:21Bu camilerin her biri ayrı bir programdır.
29:24Her birinin mimari tasarımı, yerleşimi çok daha farklı bir şekilde düzenlenmiştir.
29:29Birbirini tekrar etmez, mükerrer değillerdir.
29:32Ama asıl buradaki sebep yerleşim topografiyası ve şehrin gelişim noktasıdır.
29:40Sanat harçları ve mimarların, şehir plancıların kullandığı klasik cümleler içerisinde
29:44arazinin durumu, çok büyük külliyeler yapılması ile ilgili küçük külliyelerin inşa edilmesi vs. cümleler
29:54İstanbul'un yerleşim topografyasını ve güzerge akışını bilmeyince pek çok hataları, mimar açıklamaları da beraberine getirir.
30:04İşte bunlardan bir tanesi de şu an avlusunda bulunduğumuz Mesih Ali Paşa Camii'dir.
30:10Nasıl Mesih Ali Paşa Camii etrafında, Ali Paşa Vakfı'ndan dolayı banisi, hadım Mesih, Mehmet Paşa değil de
30:18Mesih Ali Paşa olarak kullanılıyorsa işte bu tür değişimler, hatalı uygulamalar mimarisi içerisinde geçerlidir.
30:26Bugün İstanbul başta olmak üzere İstanbul'un dışındaki külliyeler, menzil külliyeleri ve tek başına yer alan mescitler de dahil olmak üzere
30:36tekrardan incelenmesi ve yazılması gerekmektedir.
30:40Bugün hadım Mesih Paşa Camii'nin kadınlar mahfili Edinekapı Mihrimah Sultan'la benzerliği çok önemlidir.
30:47Çünkü bulundukları konum, diğeri Edinekapı Mihrimah Sultan Camii dönemi içerisinde kadınlar mahfilin olmadığı bir 16. yüzyıldan bahsediyoruz.
30:57Burada Edinekapı Mihrimah Sultan Camii'nin kadınlar mahfili nasıl geniş tutulduysa, gümrük kapısı olması ve oradaki insan sirkalasyonu için
31:04aynı şekilde burada hadım Mesih Mehmet Paşa Camii'nde de kadınlar mahfili geniş tutulmuştur.
31:11İkisinin de düzenlenmesi girişleri aynı şekilde de dışarıdan ayrı birer kapı olarak düzenlenmiştir.
31:16İşte buradaki, buradaki yoğunluktan dolayıdır.
31:20Edinekapı'dan sonraki kara gümrük pazarı İstanbul'un Osmanlı dönemindeki ilk gününe itibaren her pazartesi, perşembe, bu pazar devam ediyorsa
31:31aynı gelenek içerisindeki burada, Hırkayı Şerif'teki yerde kara gümrükteki ticari aksın burada var olmasından dolayı da
31:40kara gümrük ve Edinekapı ticari aksındaki bütün tüccarların konakları burada yer alıyordu.
31:46Burada da bir köle tüccarının konağı vardı.
31:49Daha sonra ilerleyen tarihlerde üveysi ailesinin yani Hırkayı Şerif'in buraya gelmesinin temel sebebinde de bu bölgedeki iktisadi ve sosyal hareketlilikti.
31:59Caminin burada inşa edilmesindeki temel neden buydu.
32:03Öte noktada caminin topografik olarak yer almasından dolayı bu İstanbul'da meydana gelen sel felaketlerinde
32:10Mesih Ali Paşa caminin bölgenin topografyasında olmasına rağmen zarar görmediğini görüyor.
32:17Eğimli topografyada yer almasına rağmen Mesih Ali Paşa'nın caminin inşasında birinci setin kullanılması,
32:26ikinci setin teşekkür ettirilmesi ve yeraltı su kaynaklarının damar noktasına yakın yönde çeşmelerin mevcudiyeti,
32:35hemen tuvaletten arkada alınması yani esasında caminin sel sularına zarar verecek bir şekilde ayarlanmıştı.
32:41Bu inşasının yapıldığı 16. yüzyıldan itibaren yapının geleceği planlanmış gibiydi.
32:49Esasında İstanbul'un uzun kış günleri içerisindeki karların birikimi ve o karların oluşturduğu o sular bunlar hepsi hesaplanarak yapılmıştı.
33:00Daha sonra bu hesaplamalar ileride sel sularının bu yapıya zarar vermemesini engellemişti.
33:05İstanbul'un iklimi düşünülmeden, İstanbul'un iklimi göz ardı edilmeden yapıların nasıl inşa edildiğini hükmedemeyiz.
33:13Nasıl Üsküdar'daki Mihrimah Sultan Camii'ndeki iklim sundurma şeklinde oluşturulmuş son cemaat kısmı kuzey rüzgarları kesmek amacı taşıyorsa
33:23burada da amaç buradaki Aksaray'dan itibaren gelip Tepe'ye Karagümre'ye doğru devam eden rüzgar akımındaki rüzgarı kesmekte.
33:32Ve İstanbul'un o eski sert kış günlerindeki bir noktada korunmaydı ve karların engellenmesiydi.
33:40Bunların hiçbir tanesi mimari bir zevk, estetik, ön planlısı olarak değil, ihtiyacı karşılamak üzere yapılırdı.
33:47Bunların en güzel örneği nedir?
33:49Efendim burada avlaya girdiğinizde kapının giriş kapısı Kadırga Sokullu'ya benzetilecek şekilde yapılmıştır.
33:57Çünkü eğimli yapıdan dolayı da.
33:59Sanki bir Kadırga Sokullu'nun havasını hissedersin.
34:01Orada merdivenlerden çıktığınızda karşınıza bir şadırvan vardır.
34:05Ama burada karşınıza çıktığınızda simetrik iki tane kubbeyle örtülü mekan görürsünüz.
34:10Bugün imam odası olarak kullanılan ve medrese hocalarının ikamet ettiği bu alanda
34:16hemen paralelinde merdiven üstünde basık, içerisi dar bir oda görürsünüz.
34:23Biz zaten kameraman arkadaşla oraya giremeyeceğimiz için buradan tarif ediyoruz.
34:26Şimdi görüntüleri veriyorlar kendileri.
34:28Bu kubbeyle mekan esasında neydi amaç biliyor musunuz?
34:33Caminin yan taraflarındaki o galeleler taphane ve medrese olarak kullanıldığı için
34:39medrese hocasının odası buradaydı.
34:42Taphane olarak kullanıldığı için de kapıların kapatılıp güvenliğin sağlandığı yerde,
34:47güvenliğin için olduğu yerde bu odaydı.
34:49Bu odada zemin kubbeye yakın olarak inşa edildiği için çünkü altta giriş kapısı var.
34:55O yüzden de kubbenin akustiğini görüyorsunuz.
34:59İçeriye girdiğinizde sanki o ses sizi kapsıyor gibi.
35:03Bunun sebebi de nedir?
35:04Esasında biliyorsunuz mekanlarda eskiden Şırnak'ta çok yaygındı.
35:10Tonoz örtülerde testilerle beraber bir yalıtım yapılırdı.
35:15Hem bu yalıtım sıcak soğuk havanın dengesini kurar ki Doğu Güneydoğu'daki o sıcaklıklarda
35:22bu testiyle yalıtımı sağlanması çok yaygındı.
35:25İki, Süleymaniye Camii'nde olduğu gibi o testilerle beraber ses akustiğini sağlanmasıydı.
35:31Bu kubbelerde yapılırken bu düzenlemeler yapılıyor ve oradan mekanın içerisine girdiğinizde
35:37sessizliği sanki bir kuşatıyormuş gibi, verdiğiniz sessizliği kuşatıyormuş gibi bir hal verir.
35:42Bunun benzerini nerede görüyorduk?
35:44Rumeli Hisarı'nda Sarıcapaşa Kulesi'nde görüyorduk.
35:47Fatih'in divananesi de aynı şekilde inşa edilmişti.
35:52Efendim o yüzden yapıların her birinin fonksiyonunu konuşurken, düşünürken
35:57yapıldığı yüzyıldaki mahallinin şartları fonksiyonunu dikkate alarak değerlendirmek gerekiyor.
36:05İşte içerisinde bulunduğumuz yaygın ismiyle Mesih Ali Paşa, bahanesinin ismiyle
36:12hadım Mesih Mehmet Paşa'nın yaptırmış olduğu bu cami hala da araştırmaya, yeni yazılara,
36:20yeni konulara, yeni araştırmalara muhtaç bir camidir.
36:23Ve bugün İstanbul'daki değişik bir 16. yüzyıl yapısı, Anadolu mimarisiyle öykülenerek
36:30bugüne kadar gelen bir ona klasik cami yapısını görmek istiyorsanız, klasik dönemin
36:35mimarisini görmek istiyorsanız bu yapıyı görmeniz gerekiyor efendim.
36:40Efendim caminin yapıldığı tarihten bugüne kadar bir vakıf kültürünün yaşatıldığını
36:44hem vakıflar genel müdürlüğü tarafından vakıf geleneği ve hizmeti olarak devam ederken
36:51öbür tarafta vakıfın iktisadi teşekkiri olarak vakıf yatırımla beraber bu yapının
36:57restorasyonunu gerçekleştirip bugünlere daha sağlam ve bizlere hizmet edecek şekilde
37:03değerlendirilmesi takdire şahendir.
37:06Efendim haftaya yeni bir vakıf eserimizde görüşmek üzere.
37:09Hoşçakalın.